Tim Berners-Leek WWW2012 kongresuko irekiera-hitzaldian eta "Web as a human right?" mahai-inguruan esandakoak

Sir Tim Berners-Lee webaren asmatzailea da. Berari bururatu zitzaion, 90eko hamarkadaren hasieran, elkarri estekatutako dokumentuen sare deszentralizatuaren ideia; berak sortu zituen webaren oinarri diren HTTP protokoloa eta HTML formatua; eta berak eraiki zuen lehen web zerbitzaria. Horrez gain, 1994an World Wide Web Consortium edo W3C erakundea sortu zuen, webaren estandar, kontzeptu, formatu eta gauza berrientzako gidalerroak zehazten dituen erakundea, eta beronen zuzendaria da geroztik. Bera da, halaber, web semantikoa eta linked data kontzeptuen sortzailea eta berauen bultzatzaile nagusia.

Ikusten denez, pertsona oso garrantzitsua da eta bere eragina itzela izan da eta da gaur egungo gizartean. Eta hala ere, informatikarien mundutik kanpo, jende oso gutxik ezagutzen du. Pentsa dezakegu normala dela, azken finean bera ingeniaria da eta bere asmakizunak eta egiten dituenak kontu teknikoak dira, eta jende normalari ez zaizkio horiek axola. Baina gaur egun weba gauza tekniko bat baino askoz gehiago da, gure gizartean eta eguneroko bizitzan barruraino sartuta dagoena. Horregatik, webaren eboluzioak garrantzi handia dauka gure bizitzetan, eta horretan zeresan handia du Berners-Leek. Eta bere ideiak eta esaten dituenak maila tekniko soiletik askoz haratago doaz, eta edonorentzako gauza benetan interesgarriak esan eta bultzatzen ditu.

Laneko kontuengatik Lyonen nago, W3C-k berak antolatzen duen WWW2012 kongresuan, eta atzo Sir Tim Berners-Leek emandako irekiera-hitzaldia edo keynotea eta gaur "Web as a human right?" berak parte hartu duen mahai-ingurua entzuteko aukera izan dut. Blog honetan edo Elhuyar aldizkarian idazten ditudanak irakurri ohi badituzu, konturatuta egongo zara lehendik ere bere jarraitzaile naizela eta bere egin-esanak askotan erabili izan ditudala gaitzat, baina lehenengo aldia izan da zuzenean ikusteko aukera izan dudana. Eta zinez inspiragarria izan da.

Atzoko hitzaldiaren hasieran, Webak eta Internetek hasieratik beraien diseinu teknikoan izan dituzten ezaugarriak aipatu zituen: askatasuna, dezentralizazioa eta irekitasuna. Eta orain weba gizarte-fenonemo bat delarik, azpimarratu zuen ezaugarri horiek ere mantendu behar direla bere erabileran. Hango audientziari, nagusiki informatikari, programatzaile, geek eta hackerrez osatua, eskatzen zigun horretan busti behar dugula. Ni guztiz ados nago; baina gizarte osoari dagokion kontua ere bada.

Askatasunari dagokionez, mehatxu handia ikusten du gailu mugikorretan. Ordenagailu arrunt batean, nahi duzuna instalatu dezakezu, zuk programatu dezakezu... Gailu mugikorretan, hala nola smartphone eta tabletetan (batzuetan beste batzuetan baino gehiago), askatasun hori mugatuta dago: instalatu dezakezuna fabrikatzaileak ematen dizun repertorio batek mugatuta dago. Bere ustez, ez genuke hori onartu behar.

Horrekin lotuta, ez du egokia ikusten komunikabide, argitaratzaile edo bestelako eduki sortzaileek gailu mugikorretarako aplikazioak egitea. Web interkonektatu bakarra hausten da horrekin eta "lorategi hesituen" mundura itzuli (horri buruz idatzi dut hemen); gainera, gailu minoritarioago batzuk horrako atzipenik gabe gelditu daitezke. Web garatzaileoi esan zigun, enpresa batek gailu baterako app bat egiteko eskatzen digunean, konbentzitu behar dugula web aplikazio bat egiteko horren ordez, HTML 5 teknologiarekin nahi adina interakzio izan dezakeela eta edozein gailurentzat eskuragarri egongo dela ikusaraziz.

Dezentralizazioari buruz, bere kezka azaldu zuen interneten eta webaren osagarri funtsezkoenetako bat, DNS edo domeinu-izenen sistema, oraindik ere zentralizatuta dagoelako. ICANN AEBetako erakundeak soilik kontrolatzen ditu eta erabaki ditzake domeinu-izenak, eta bere ustez horrek nazioartean banatuta egon beharko luke.

Honen haritik, galderen txandan esan zioten ea ez dagoen kezkatuta webeko jarduera gero eta handiagoa Facebook-en zentralizatuta dagoelako: jendea horren bidez komunikatzen da lagunekin posta edo beste txaten ordez, enpresa eta marka asko ere bertara pasatzen ari dira beraien webguneak eta bertako helbidea da partekatzen dutena... Berners-Leek adostasuna agertu zuen horrekin, baina espero du jendea konturatuko dela kanpoan dagoen aberastasun handiagoaz eta aterako dela beste "lorategi hesitu" horretatik ere.

Irekitasunaz, uste du gobernu eta erakunde publikoek datuak (datu demografikoak, estatistikoak...) ireki behar dituztela eta herriaren esku jarri, horrekin gauza ikaragarriak egiteko potentziala baitago. Halaber, dei egin zigun enpresa handiei (Google, Facebook...) norberari buruz dituzten datuak eska diezaiegun: guri buruz duten informazio horrekin guztiarekin (non nabigatzen dugun, zein bilaketa egiten ditugun, zein gauza atsegin ditugun...), gure ordenagailuetarako aplikazio oso potenteak egin ahal izango lirateke, zerbitzu hobeagoak eskainiko lizkiguketenak publizitate pertsonalizatua baino (horretarako besterik ez baitute erabiltzen guri buruzko informazio hori enpresa horiek).

Hiru gai horiez gain, tarte zabala eskaini zion pribatutasunaren aferari. Enpresek guri buruzko informazioaren pribatutasunari dagokionez, neurri bateraino kezkatzen du: enpresek guri buruz duten informazioa beste batzuei saltzeko erabiltzea oker dago eta ez litzateke egin beharko, baina ez du uste hori hain praktika ohikoa denik, ze azken finean ez da hori izaten enpresa gehienen negozioaren muina, eta hori egiten dutenak luzera merkatuak zigortzen ditu. Baina ez du konpartitzen batzuek enpresek guri buruzko informazioa erabiltzearekin duten kezka, hori guri zerbitzu hobeago bat emateko erabiltzera mugatzen bada. Arropa denda baten adibidea jarri zuen: frakak erosten dituen dendako saltzaileak bere fraken neurria aurreko alditik gogoratzea ondo dago, beti probatzen ibili beharrik gabe (zerbitzu ona ematearen betiko maxima bat izan da "ezagutu zure bezeroa"). Edonola ere, enpresek beraien informazioa ezertarako ere ez gorde eta erabiltzea nahi dutenek ere horretarako eskubidea dutela deritzo eta enpresek hori errespetatu behar dutela; horretarako, W3C-k HTTP protokoloan aukerako "do not track" goiburu bat sartzea proposatu du: webgune batek hori duen eskaera bat jasotzen duenean, ez luke gorde beharko bezeroaren inongo daturik, ezta zerbitzu hobea emateko ere. Nabigatzaile ia guztiek inplementatu dute jada aukera hori, baina ikusi behar ea enpresek errespetatuko duten... Horretarako, erabiltzaileok egin beharko presioa.

Aldiz, oso kritiko agertu zen segurtasunaren izenean herrialde askotan gobernuek Interneteko komunikazio guztiak rastreatu ahal izateko bultzatzen ari diren legeekin: ACTA, SOPA, PIPA, CISPA... Susmo nahikoak dauden kasuetan edo epaileen agindupean agian, baina ez du uste indiskriminatuki eta prebentiboki egin behar denik. Ez da soilik jendearen pribatutasuna babesteagatik (hori ere bai), baina demokrazia bera arriskuan legokeela uste du. Eta datu horiek crackeatuta lapurtzen badituzte? Eta politikarien datuak ere badaude eta hauei xantaia egiteko erabiltzen badira? Eta gobernu ustel batek oposizio edo disidentziaren aurka erabiltzen baditu? Edo funtzionario ustel batek bere probetxurako? Edo...? Dei publiko sutsua egin zuen, kalera atera eta lege horien aurka protestatzeko.

Era berean, Frantzian ginenez, mahai-inguruan oso gogor ekin zion HADOPI legearen aurka, egile-eskubideez babestutako edukia deskargatzeagatik Internet konexioa moztea ahalbidetzen duena. Erokeria eta erridikulua dela deritzo. Lehen ardiak lapurtzeagatik eskuak mozten zituzten herrialde batzuetan, baina orain gauzak ez dira horrela egiten. Bai eskuak eta bai Internet konexioa beste gauza batzuetarako erabiltzen direlako eta behar direlako... Nerabe batek abesti batzuk jaitsi dituelako gelditu behar dira bere anai-arrebak etxeko lanak egin ezinik eta bere gurasoak lanik egin ezinik? Ez du zentzurik...

Amaitzeko, ez dago ziur Weba giza-eskubide izendatzearen egokitasunaz. Baina bera lanean ari da mundu guztiko jendeak Weberako atzipena izan dezan, beste batzuen artean helburu hori duen World Wide Web Foundation erakundearen sortzailea ere baibaita.

Ikusten duzue, kontu tekniko hutsetatik harago gizarte osoarentzat gauza garrantzitsuak diren kontuez hitz egiten duela; ikuspegi ikaragarria du eta gauzak ederto azaltzen ditu, mezu bat du eta oinak lokatzetan sartzeko ez du beldurrik. Eta hala ere, jende askorentzat ezezaguna da eta egun hauetako hitzaldiek ez dute oihartzun mediatiko handirik izan eta oso jende gutxik jarraitu ditu... Konparatzen dudanean bere gailu moñoño garestien berrikuntzak aurkeztu besterik egiten ez zituen beste ingeniari haren hitzaldiek zuten jarraipenarekin, bere gailuetan zer egin genezakeen kontrolatu eta mugatzen zigun harenekin, negargura sartzen zait...

(Oharra: Hitzaldia eta mahai-ingurua ez ditut online aurkitu. Goiko esteketan Euronews-en beraiei buruz eman duten informazioa dago. Baina atzo goizean, irekiera-hitzaldiarekin kointzidituz, The Guardian-ek Berners-Leeri eginiko elkarrizketa bat argitaratu zuen, audioak online jarriz; hitzaldiko gauza batzuk bertan ere esaten ditu)