Sir Arthur Conan Doyle, arrazakeria eta beste

Beste irakurgaiekin tartekatuta, Sir Arthur Conan Doyle-ren The original illustrated "Strand" Sherlock Holmes - The complete facsimile edition (Sherlock Holmes-en abentura guztiak dituen liburua) irakurtzen jarraitzen dut. Irakurri dudan azken abenturan, The Yellow Face izenekoan, arrazakeriaren kontrako manifestu eder bat aurkitu dut, bitxia iruditu zaidana (1894an idatzi zela kontuan izanda). Hemen azalduko dizuet manifestu horren berri eta beraren inguruko gogoetatxo bat.

Istorioa hau da, labur-labur (kontuz, spoiler bat da-eta): Sherlock Holmes-i jaun bat azaltzen zaio bere kasua argitzen lagun diezaion eskatuz. Bere emaztea lehenago beste gizon batekin egon zen ezkonduta Ameriketan, alargundu zen arte. Hiru urtez pozik bizi izan dira, duela gutxi emaztea arraro portatzen hasi den arte. Lehenengo diru kopuru nahiko handi bat eskatu zion senarrari eta zertarako zen ez galdetzeko erregutu, eta honek fin bete zuen esandakoa. Baina geroztik behin baino gehiagotan (gauez zein egunez) isilean bizilagun berri misteriotsuen etxera sartzen harrapatu du. Emazteak berarekin fidatzeko eskatzen dio, ez saiatzeko gehiago jakiten euren zoriontasuna haus dadin nahi ez badu, laster amaituko dela guztia. Baina senarrak ezin du gehiago eta horregatik jo du Holmes-engana.

Honen ustez, emaztearen aurreko senarra ez dago hilda, aldameneko etxera etorri da eta emakumeari xantaia egiten dio. Etxera sartuko dira eta dena argituko dute. Baina detektibe handia oraingoan okertu egin da. Etxera sartu dira eta han ez dago gizonik, arraza beltzeko neska txiki bat eta bere zaintzailea besterik ez. Neska txikia emaztearen alaba da, bere aurreko senarra ere beltza baitzen. Senarra plaga batek hiltzean, andreak Ingalaterrara etorri beharra izan zuen eta haurra zaintzailearekin han utzi zuen, hura ere, bizirik atera bazen ere, gaixo egona baitzen, eta luze baino lehen itzultzeko asmoa baitzuen. Baina Ingalaterran oraingo senarra ezagutu zuen eta ezkondu egin zen, baina ez zen alaba eta senar beltzarena senarrari kontatzera ausartzen. Urte batzuk pasatu ondoren, alaba denboratxo batez besterik ez bazen ere ikusteko beharra zuela-eta, hura ekarri ahal izateko dirua eskatu zion senarrari, eta aldameneko etxean ostatatu zituen bera eta zaintzailea, ahal zuenean eskapo egin eta alabarekin egoteko.

Eta orain kontatuko dizuet lehen aipatutako arrazakeriaren aurkako adierazpena. Emazteak bere aurreko senarraren argazki bat erakusten dienean, hau esaten da istorioan, Watson narratzaileak hasita (ahalik eta hobekien itzultzen saiatuko naiz):

" ... There was a portrait within of a man strikingly handsome and intelligent-looking, but bearing unmistakable signs upon his features of his African descent. ‘That is John Hebron, of Atlanta,’ said the lady, ‘and a nobler man never walked the earth. I cut myself off from my race in order to wed him, but never once while he lived did I for an instant regret it. It was our misfortune that our only child took after his people rather than mine. It is often so in such matches, and little Lucy is darker far than ever her father was. But dark or fair, she is my own dear little girlie, and her mother's pet.’ ... "

(" ... Barruan gizon baten argazkia zegoen, edertasun eta azkar-itxura deigarrikoa, baina bere hazpegietan bere jatorri afrikarraren zantzu nabariak zituena. ‘Hau John Hebron da, Atlantakoa,’ esan zuen andreak, ‘munduan izan den gizonik zintzoena. Nere arrazakoengandik aldendu nintzen berarekin ezkontzearren, baina inoiz ez naiz horretaz une batez ere damutu. Baina, zoritxarrez, gure alaba bakarra Lucy gehiago atera da bere jendearen kolorekoa nirearenekoa baino. Horrela gertatu ohi da horrelako elkarketetan, eta Lucy txikia bere aita inoiz izan zena baino askoz ilunagoa da. Baina iluna ala argia, nire neskatto ttiki maitea da, bere amaren bihotzeko laztana.’ ... ")

Eta aurrerago, emazteak galdetzen dionean ea orain dena dakiela zer gertatuko den beraien artean, adierapzen hunkigarri hau egiten da, berriz ere Watson-ek hasita:

" ... It was a long ten minutes before Grant Munro broke the silence, and when his answer came it was one of which I love to think. He lifted the little child, kissed her, and then, still carrying her, he held his other hand out to his wife and turned towards the door. ‘We can talk it over more comfortably at home,’ said he. ‘I am not a very good man, Effie, but I think that I am a better one than you have given me credit for being.’ ... "

(" ... Hamar bat minutu pasatuko ziren Grant Munrok isiltasuna hautsi zuenerako, eta bere erantzuna etorri zenean, gogoratzea maite dudan erantzuna izan zen. Haur txikia besoetan hartu zuen, musu eman zion eta, oraindik neska gainean zeramala, beste eskua emazteari luzatu zion eta aterantz biratu zen. ‘Etxean hobe hitz egingo dugu horri buruz,’ esan zuen. ‘Ez naiz oso gizon ona, Effie, baina uste dut zuk pentsatzen duzuna baino hobea banaizela.’ ... ")

Polita, ezta? Politaz gain, niri harrigarria iruditu zait oso 1894an horrelako manifestu bat egitea. Izan ere, Estatu Batuetako gerra zibila, non esklabutzaren abolizioa estatu guztietara zabaldu zen, ez zen 1865ean baizik bukatu. Eta Guess who’s coming to dinner filmean ikusten da 1967an oraindik ez dituztela normaltzat hartzen zuri eta beltzen arteko ezkontzak.

Baina Hollywood-ek eta AEBetako zinemak guregan duten eraginarengatik da hori. Euren filmeetan zabaltzen dute askatasunen eta berdintasunaren defentsan aitzindari direla, eta mezu hori sinistu eta barneratu dugu. Baina pixka bat informatu naiz eta jakin dut esklabutzaren abolizioa Europan askoz lehenago eman zela, XIX. mendearen hasieran, Britainia Handian hasita. Beraz, Europan (edo gutxienez Erresuma Batuan) arrazakeria agian gaindituago legoke ordurako?

Edonola ere, emazteak horrelako beldurra bazuen senarrari kontatzeko gizon beltz batekin ezkonduta egona zela eta alaba beltz bat zuela, ez dut uste Europan ere arrazen arteko ezkontzak hain normalak izango zirenik... Beraz, Conan Doyle-ren postura hau, ederra eta hunkigarria izateaz gain, bere garaian ausarta eta txalotzekoa ere izango zen ziurrenik. Izan ere, Doyle injustizien aurka aritu zen bere bizitzan, Congo-ko krimenak salatzen, bidegabeki kartzelatuko George Edlaji erdi hinduaren eta Oscar Slater judu alemanaren kasuetan parte hartzen eta abar.