Markos Zapiain

Maialen Lujanbiok tentuz lantzen du kristalezko bertsoa, bertso alanbikatua, joskera ekilibrista, zilargina. Bertsoa irun egiten du, josi, brodatu, astiro, goxo, sintaxia aldi berean behartuz eta mimatuz.

Gaiari dagokion emozioaren muinean geruzaz geruza barneratzen da, Uxue Alberdik idatzi duen legez: “Gai bat entzun eta azalez azal mamiraino sartuko balitz bezala, eta mamiaren dardarak mugiaraziko balitu bezala kanpoko geruzak, berriro banan-banan, mamitik azalera jantziz arrazoia, teknika, estetika, hizkuntza, musikalitatea, gorputza.”

Amonek buru gainean eraman behar izaten zuten gobadaz oroitu zen azken agurrean Lujanbio, eta amona haien ildotik ontzen du halaber hernaniarrak bertsoa, garbitegirako bidean bokata buru gainetik ez erortzeko behar den orekari eutsiz. Berriro Uxue Alberdi: “Aurrera begira, burua zuzen, ezer falta zaion edo pisua daraman sentsaziorik gabe. Ezker-eskuin mugiarazten gaituen bizitzaren penduluan zentrorantz tiratzen duten pertsonak dira gobada eramaile onenak.”

Zer da ordea garraiatu beharreko arropa, izara eta trapu zikin mordo hori? Lujanbiok berak erantzun digu astearteko Berriak zekarren elkarrizketan: “Emakumeen hitza ozen, plazan eta jende aurrean ez da batere errekonozitua, ez apreziatua, ez baloratua, ez onartua izan.” Horixe baita  gizon bertsolariek eta gizonek oro har egin beharrik ez dugun lan erantsia, horixe euskal garbitegian ikuzi beharreko kraka. 

Esaten da Lujanbio, Elortza eta horien belaunaldiak hartu duela bertsoaren zuzia eta lekukoa. Ez al da beldurgarria?

Behinola gure ikastetxeak bertso-saioak antolatzen zituen. Orain dela hamar bat urteko saioan, Elortza Bermeon barik Arrietan agertu ei zen. Jon Maiari ahaztu egin zitzaion etortzea. Maialen Lujanbio oso berandu iritsi zen. Zulo bat erakutsi nion autoa aparkatzeko, frontoiaren aurrean, eta portura erortzeko zorian egon zen. Atzeko gurpil biak airean gelditu ziren biraka portuko uraren gainean.

Saioa amaituta, tabernan, Silveirak sekulako porru tzarra liatu zuen. Bertsokide asko eta antolatzaileren bat aiduru gelditu zitzaizkion, noiz pasatuko ote zien. Baina berak bakarrik erre zuen Silveirak goitik behera porru osoa. Marmarka adierazi zuten gainerakoek kexua.

Pozgarria dea halako artistak izatea gure etorkizuna eta gure orainaldia? Nekez imajina liteke Xebaxtian bat porru osoa berak bakarrik erretzen, bertsokideen egarriari ezaxol.

Ez da txarra "Londres kartoizkoa da" irakurtzea egia balira bezala Elorriagak Berria-n Ainara Gorostizuri bota zizkion argibide aizunak eta aztarna faltsuak, zeren horrela intrigak eta ezustekoak irabazi egiten baitu.

Pertsonaien desagertzea funtsezkotzat duen eleberri hau gure panoraman hain berezi egiten duena, beharbada, bertatik maitasuna eta sexua osotoro desagertu izana da.

Unai Elorriagaren beraren eleberrigintzan ere maitasuna oso garrantzitsua izan zen "SPrako tranbia"n, baina gero mehetzen joan da.

"Vredaman"en Samuelen eta Piedaden arteko ezintasunera mugatzen zen, eta "Londres kartoizkoa da" izugarri honetatik, berriz, zeharo desagertu da. Hain zuzen, berunezkoak izan daitezke maitasunik gabeko munduak, baina batzuetan kartoizkoak izaten dira, eta materia biziki noblea duzu kartoia. Zergatik?

Nondik nora izenburuko "Londres" hori? Zergatik hain zuzen kartoizkoa?

Anjel Lertxundik ganoraz ikusarazi dizkigu kartoiak barnebiltzen dituen zenbait esanahi: “Ohikoa baino astunago eta zurrunagoa den paper lodiari deitzen diogu kartoia. Buruko ile bakantzen hasiak kaskezurrean utzi ohi dituen soilguneei ere kartoi deitzen diegu. Kartoizkoak dira hezurdura eskaseko istorioak. Kartoizko ideiak deitzen diegu topikoei. Egunetik egunera ikusten ari gara jakin bagenekiena: kartoizkoak ziren Irakeko gerra piztu zuten arrazoiak.”

Ironiaz jaso du Elorriagaren kartoiak airean dabilen hori guztia.

Baina baliteke izenburuko "kartoizko" horrek Vredaman-eko pasarte honekin ere zerikusia izatea (47 or.):

“Mateok, liburuak lapurtzera joaten zen bakoitzean, kartoi bat eramaten zuen poltsikoan. Kartoi deigarria eramaten zuen; kartoi gorria, berde fosforeszentea, horia. Eta lapurtutako liburuaren apalean uzten zuen Mateok kartoia, eta idazten zuen: ‘Hemen zegoen liburua lapurtu dut.’ Ondoren, liburuaren egilea idazten zuen kartoian, izenburua, argitaletxea, urtea eta, astia bazuen, identifikazio zenbakia ere bai.”

"Londres kartoizkoa da"n, “Eskualde” zehaztugabe batean kokatzen dira gertaerak: Ikazkinen Liburu Brodatuaren diktadura ankerra, beronen aurrekariak eta ondorioak…

Eskualde itogarri honetatik ihes egiteko moduko hiriburu zabal bat da Londres. Ikazkinen atzaparrak ez dira bertara iristen. Londresen ez dute Liburu Brodatuko lege zapaltzailerik: ez dago debekatuta teilatuetan ibiltzea, grabazioak egitea; telefonoz ere, nahi adina mintza liteke Londresen.

Eskualdean, lau medikuk “Errun” izeneko txostenak idazten dituzte: ohi ez bezalako zerbait sumatzen dutenean, txosten ofiziala idazteaz gain, benetan pentsatzen dutena Errun txostenetan jasotzen dute. Liburu Brodatuaren kontrafigura osatzen dute Errun txostenok. Eta Eskualdean arriskua larritzen delarik, Londresera joko dute mediku txostengileok.

Londres kartoizkoa, hortaz, Vredaman-eko kartoia bezala, lapurtutako liburu baten ordez dago, Errun txostenek osa lezaketen liburuaren ordez zehazki. Errun txostenek egia adierazten dute. Diktaduretan zein gurea bezalako garaietan ere, adostasun beroegietako garaietan, egia lapurtu egin behar baitzaio uste nagusiari. Arriskatuz lapurtu behar zaio noski; eta batzuetan ez dago egia aldarrikatzerik ez bada mozorrotuta, edo gordean.

Londres beharrezkoa da iritzi nagusia eta egia bat ez datozen heinean. Egiak Londresen aurkituko du babesa. Errun txostenetako egia erauzi eta ebatsi egin behar zaio, dela diktaduretako ikuspuntu ofizial bakarrari, dela demokrazietako kontsentsu zarratu histerikoari. Lapurtu behar ez balitz, agintarien eta hauen bozeramaileen borondaterik ez balego gezurra, edo, gehien jota, beren uste hutsa besterik ez dena, egia bakar bilakarazteko, ez genuke Londresik behar. 

Unai Elorriagak estimu berezia dio normalean zapaldu egiten den kartoiari. Bilintxek, kale-garbitzailearen zaldia deskribatzeko, "kartoiakin egina dela dirudi" esan zuen. Unai Elorriagak kontatu du emazteak ohartarazi ziola “euskal literaturan kale-garbitzaileak behin eta berriro agertzen direla. Orain arte ez naiz konturatu baina egia da. Nik ikazkinak sartu ditut. Sasoi bateko enpresaburuak dira ikazkinak. Eta gaur egun zer da gure mundu ustez librean enpresa baino diktadore handiagoa. Véase farmazeutikak.”

Filmetan, eleberrietan, garrantzi handiegia ematen zaio agian hariaren ulergarritasunari. Egia da zenbaitetan eskertzen dela, istorio bat hasi eta buka goitik behera ulertzeak edozer ulertzeak dakarren lasaitua eta autoestimuaren goititzea ekar dezakeela.

Ordea, batzuetan hobeki gozatzen duzu ez baldin bazara ulertzen obsesionatzen, are ahalegintzen. Gaur egun batere arazorik gabe behin eta berriz ikus dezakedan filma da The Big Lebowski, eta hamaika aldiz ikusia dudan arren, ez dut uste zeharo ulertzen dudanik. Protagonista Jeff Bridges da, The Dude. Bere lagun-mina berriz John Goodman, Walter. Eta lagun-taldea osatzen duena, Donny, Steve Buscemi. Filma hainbat bider ikusi ondoren, ulertu dut Donny hiltzen dutela. Zergatik? Ez delako bizarduna, The Dude eta Walter ez bezala.

Gidoilariek ba omen dute urrezko lege bat: ikuslea hunkitu nahi izanez gero ez ezazu bizarduna hil. Zergatik? Bizardunaren heriotzak inori ez diolako penarik ematen. Hori irakurri nuelarik, gidoilari trebeenek idatzitako filmak aztertu eta egia da, eszena erdiragarrietan ez dira hiltzen bizargabeak baizik.

The Big Lebowskiren inspirazio iturri nagusia The Big Sleep da, euskaraz Igelan daukagun Betiko loa, Raymond Chandlerrena, Howard Hawksek zinemaratua. Liburua aski korapilatsua den arren azkenik tira, muturrak ondo samar lotzen dituzu. Aldiz, filmean bada gutxienez pasarte bat zeharo ulergaitza. Nork hiltzen du taxilaria?

Filmatzen ari zirela, ez zuzendariak ez gidoilariek ez zekiten nork hiltzen duen taxilaria, edota bere burua hiltzen ote duen. Raymond Chandler eleberrigileari galdetu zioten, eta honek lagun bati kontatu: “Telegrama bat bidali didate taxilaria nork hiltzen duen galdezka, eta, arraioa, nik ere ez dakit.”

Beste gidoilari bat, kristauen Jainkoa, definizioz da onena. Definizioz halaber, ahalguztiduna da eta orojakilea. Bereziki Haitiko hondamendiaren egunotan, haatik, ez dago aldi berean bi dohainei eusterik, biotako bat aukeratu behar: onena bada, ez da inolaz ere ulergarria. Eta ulergarria bada, orduan gaiztoa da.  

Zergatik egin gintuen Jainkoak hain gaizki, zergatik izan zen hain ardurabakoa? Animaliak ez, ez dira kexu, onartu egiten dute beren gorputza, baina gutako frankori gertatzen zaio zaletasun gogor bat sentitzearekin batera gorputzak ez diola erantzuten. Txokolatezaleak La Campana tableta irentsi orduko azala eta begiak horitu egingo zaizkio eta urdaila nahastu. Eta abar.

Aurten Nieztsche eta Thoreau filosofoak irakatsi behar ditut berriro, aspaldiko partez, eta beren biografiak irakurtzen aritu naiz udan. Thoreauk lau orduko ibilaldia egiten zuen egunero eta Nietzschek berriz sei ordukoa, ahal zuenean behintzat. Enpatiaz ni ere hasi naiz ibiltzen, atsegin handiz gainera, baina oinek erantzun ez, sentsibleak izaki: babak, urradurak, mina… Harik eta amaginarrebak Compeed ezagutarazi zidan arte. Compeed-en baduzu tirita edo lotura itsaskorra, baduzu halaber barrako krema… kontua da behar bezala zabalduz gero oroitu ere ez zarela egiten oinez, erdi hegan zoazela Compeed jarriz gero.

Aspaldion nonahi ikusten dira I love New York, I love Paris dioten elastikoak, ia beti zuriak, bihotz gorri batez apainduak.

Joan den astean Bilboko Ametzola plazan andre bat ikusi nuen, I love Compeed zeramana. Oso hurbil sentitu nuen, arreba galanta oin kontuetan, eta begiak itxi eta maitasunez agurtu nuen, burua makurtuz baina isilik. Izan ere, tentaldia izan nuen arren arreba espiritual horrekin gure sendagarri bikainaz  mintzatzen ahalegintzeko, susmoa dut compeedzaleok ez garela tributan biltzeko sortuak, gotikoak edo zigilu-bildumazaleak bezala, baizik bakoitzak bere aldetik ibilaldi luzeak egiteko, Thoreauren eta Nieztscheren ildotik.

Neska frantses bat, Magali Jaskiewicz, 26 urtekoa, ezkontzan “bai, nahi dut” onartu zuenez geroztik da alargun. Jonathanekin ezkondu da Magali. Sei urtez bizi izan ziren elkarrekin eta bi alaba dauzkate. Jonathan iaz hil zen auto istripuz.

Hil osteko ezkontzak Magali alargun bilakatu du erakundeen aurrean. Hori izan du helburu. Dommary-Baroncourteko udaletxean burutu du ezkontza, Frantziako ekialdean. Soineko zuriz jantzirik, lagunez eta senidez inguraturik eta bere bikotekidearen argazki handi bat zeremonian gailen.

Kazetariei esan die ez duela ezkontza ospatuko: “Kafe bat hartuko dut eta lagundu didatenei eskerrak eman, hori baino ez”.

Legeak baimendu du ezkontza hau.

Christophe Caput da Dommary-Baroncourteko auzapeza. Magaliren eskaera, ezkontzeko asmoa, onargarri eta zintzotzat jo du. Frantziako legediaren arabera, hil osteko ezkontzak zilegi dira, baldin argiki eta garbiki erakusten bada hildakoak ezkontzeko asmoa zuela, bizi zen bitartean jakina. Magalik eta Jonathanek udaletxera jo zuten, ezkontzeko hitzordua eskatzera, Jonathan hil baino bi egun lehenago.

Ez dira oso-oso ohikoak, baina halako ezkontza frankotxo burutzen da urtero Frantzian.

Patxi Lopezek adierazi du PPren laguntza zintzoari esker legegintzaldi sendoa izango duela. Ondoren, Antonio Basagoitik zehaztu du zer den sendotasuna: “Euskadi tendría un problema menos si los presos de ETA se ponen en huelga de hambre, con Otegi el primero, y llegan hasta el final".

Gizakion artean, zer izan ote litekeen desiragarri, ugaritasunak eta ezustekoak erabakitzen du, ia guztia bezala bizitzan. Gehiengo heterosexual eta homosexual honezkero aspergarriez gain, badira behiala perbertsio eta gaur egun parafilia deitzen diren grina zinez bitxiak. (Gaur egun “perbertsio” izena ez da politikoki zuzena.) Esaterako, sexu parafilietara mugatzearren (eta bide batez goza ezazu adituen izendapenen xarma grekolatindarra):

-Akrotomofilia, gorputz-adarren bat anputatua duen lagunarenganako grina

-Autonepiophilia, gozatu ahal izatekotan pelelez (pieza bakar bateko umeentzako pijama horiek) eta pix-oihalaz jantzi beharra

-Maieusofilia, emakume haurdunenganako desira bortitza

-Emetofilia, goitikinarekin gozatzea

-Exobiofilia, estralurtarrenganako pasioa

-Godivismoa, zaldiz zein bizikletaz biluzik eginiko txangoez gozatzea sexualki

-Dendrofilia, hiliko zuhaitzenganako pasioa

-Ondinismoa (edota urofilia), gernuaren edo pixaren maitasuna

-Pigmalionismoa, estatuen pasioa sexuala

-Xoinopentaxofilia, soken eta urkatzearen pasioa

Dilema etiko bat litzateke, ea desiratzaile ezohiko horiek eskubidea ote luketen gizarteak beren esku jar ditzan dagozkien desiragaiak, adibidez nekrofiloari hil berri frexkoak, eta abar. Haurdunekin eta anputatuekin ez legoke arazorik, baiezkoa edo ezezkoa ohartuki eman baitezakete, hiliko zuhaitzek edo estralurtarrek ez bezala. Amerikako Estatu Batuetan nekrofiloen eskubideen inguruan piztu da zehazki eztabaida.

Auskalo Basagoitiren garajean kabituko liratekeen gose grebaren ondorioz hiliko zortziehun presoen gorpuak; edonola ere, herriak Basagoiti bi zangoen gainean eta lepoa tente dabilela maite duen arren, gustagarriagoa egiten da oraingoan bezala laun hankatan jartzen denean, berezkoagoa baitu.

Frantzian 6 eta 17 urtekoen artean ehuneko 77 ibiltzen da interneten, eta 15-17koen artean, berriz, ehuneko 96. Nerabeen ehuneko 37 ordu batetik bira egoten da egunero pantaila aurrean, ehuneko 27 hiru ordu, ehuneko 21 lau ordu eta ehuneko 7 are luzaroago. Behinola telebistak irensten zituen orduak dira orain sarean erabilitakoak.

Zertan dabiltza ordu luze horietan? Batez ere argazkiak igotzen eta elkarri idazten.

Psikologoek nerabearen helburuaz eztabaidatu dute bloga erakusteko orduan, edota Tuentiko edo Facebookeko beren txokoa. Aitorpen intimoak egiteko beharra aseko luke batzuen iritziz. Nagusitu den ustearen arabera ordea nerabeak bere burua agertokian erakusten du, neurtu ahal izateko bere agerpenak zer nolako erantzuna eragiten duen lagun-taldean, gizartean. Ahalik eta iruzkin atsegin gehien erakarri nahi izaten ditu, horrek bere izen on eta ospea frogatuko bailuke.

AUTOESTIMUA ETA CYBERBULLYNGA

Nerabearen autoestimua proban jartzen du sareak ere: iruzkin gutxi erakartzeak, edota bat ere ez, edota gaztearen aurkakoak, gaiztoak, bere izaera gaitzesten dutenak, bere buruarengan ziurtasun handirik ez duen nerabea ez duela deus ere balio sentitzera eraman lezake.

Okerrago, cyberbullyng-a zabaltzen ari da: jolasorduetako lintxamenduaren aldaki honek gaztearen bizitza birtuala itogarri bilakatzen du, eta ondoren bizi erreala ere hondamendi, argazkirik xumeena igo bezain laster mezu iraingarri mordoa jasota edota bere gizarte sarean dokumentu umiliagarriak zabalduta. Tuentin ari zaio neska nerabe mundakar bati oraintxe gertatzen: tentela, fea, anormala, gilipollas, puta.

DEDIPIX

Inkesta batek erakutsi du AEBn hamahiru urtetik hemeretzira bitartekoen artean bostetik batek igoa duela sarera argazki edo bideoren bat bere burua biluzik erakutsiz. Ehuneko hamabost inguruk ezezagunei bidali dizkio. Adina gora, areagotu egiten da joera: hogei urtetik hogeita seirakoen artean, hirutik bat ibilia da jolas polit horretan.

Batez ere mutilak dira bere burua biluzik erakusten dutenak. Begiratzen dutenak, berriz, neskak. Baina estatistikak berehala haz daitezke, fenomeno berri bat dela eta, oraingoz Frantzian zabaldua,“dedipix” delakoa: cyberlagunaren izena tatuaturik erakusten duzu titietan edo gorputzeko beste atal sentsibleren batean, edo pribatutik bidaltzen diozu zure argazki sexi bat, ordainez iruzkin ezti bat jasotzeko, edo zure blogerako edo tuentirako esteka bat. Batzuek finkatua dute trukearen salneurria: nire ezizena ipurdian erakusteagatik, zure aldeko berrogei iruzkin zoragarri. Lehenengo B-ko Mikel Vazquezek kontatu du neska nerabe bermeotar batek mugikorra kargatzearen truke bidali berri duela bere argazkia biluzik.

Gaur egungo gazteen erdiak baino gehiagok kontsumitu du pornografia hamahiru urte bete baino lehen; nesken ehuneko berrogeita bostek, mutilen ehuneko berrogeita hemezortzik. Dirudienez, horrek eragina du gerora: gaztearen desiran, bere gorputza ikusteko eran, sexukideari egingo dizkion eskakizunetan, sexu harreman errealak mamitzeko orduan.

Laurogeita hamarreko hamarraldiaz geroztik, pornoaren arketipoak modan, publizitatean, telebistan, literaturan eta prentsan birziklatu dira.

Kultura nagusira zabaltze horrek aldatu egin du irudi pornografikoaren estatusa. Jende askok du pornoa sexu heziketaren ardaztzat. Jarrera irekiagoa ahalbidetuko omen luke sexuaren aurrean.

Frantzian eta Kanadan, nerabeen bi heren inguruk uste du beren desira eta mamu erotikoak pornoaren eraginpean daudela, pornoak inspiratzen duela beren bizitza sexualaren funtsa.  

Eta inkestek erakusten dutenez, zenbat goiztiarragoa pornoaren erabiltzea, hainbat handiagoa gerorako kontsumoa ere, eta hainbat maizago eskatuko diote sexukideari film pornoetan ikusitako ariketa liluragarriak imita ditzan.

DEPILAZIOA

Alualdeko kalparraren erabateko depilazioa pornoaren eraginez nagusitu da mendebaldean. Orain dela hogei urte baino lehenago, sexu heldutasuna adierazten zuen alualde iletsuak. Gaur egun, aldiz, antierotikotzat jotzen da. Laurogeita hamarreko hamarraldiaren hasieran Playboy, Penthouse eta Hustlerrek depilazioa jendarteratu zuten. Gero porno industria osoan gailendu zen, eta ostean publizitatean, modan, telebistan eta abar.

Nerabeen artean ere nagusitu da oraindik orain, jende arruntarengan. Gaur egun, ospitaleetako erizainak harrituta gelditzen dira depilatu gabeko nerabe bat ikusten dutenean, salbuespena baita.

Tatuaiak eta pirzinak ere pornoa dute sorburu eta eredu. Askoz ere gehiago erabiltzen dituzte pornoa oso gazterik ikusten hasi ziren neskek.

Era berean, kirurgia eta ebakuntza plastikoa ikaragarri zabaldu da neska gazteen artean. Hamazortzi urte baino gutxiagokoen artean, zehazki, bularraren handitzea eta botox txertoa, estilo pornografikoa azaletik barrura heroinaren bidetik sartuko balute bezala.

NESKATXA ATXIKI

Interneten, ume edo ume izan berrien irudien merkatua harrigarri handia da. “Teens” menua da erabilienetakoa; halaber “barely legal”, ozta-ozta legala, hamazortzi-hemeretzi urteko gazteei dagokiena.

Sexu hobespenek gero eta neskatxa gazteagoa dute jomuga. Inkestek diotenez, hamazortzi-hemeretzi urteko mutilek, aukeratu ahal izanez gero, hamahiru-hamalau urteko neskak nahiko lituzkete sexukide.

Halatan, emakume helduaren sexua pitzatu egiten du pornografiak.

Alde batetik, film porno gehienen muina gizonaren gozamena da, gizonaren eiakulaziora bideratutako sexu harremanak erakusten dituzte batik bat, ikuskizunari hazia isurtzeak ematen dio zentzua, sarritan neskaren aurpegian.

Bestetik, emakumea ahal bezain ume atxiki nahia bultzatzen du pornoak, andrazkoen umetzea, neskatxaren antzik handiena ahalik eta luzaroen gordetzea.

Honela laburbiltzen du Richard Poulinek: pornoak plazer maskulinoan fokalizatutako mamuen kristalizazioa dakar, eta eredu femenino ahal bezain infantila.   

Debekuen altxatzeak eta ohituren lasaitzeak nesken eta mutilen lehenbiziko sexu harremanaren adina hurbiltzea ekarri dute ondorioz. Berrogeiko hamarraldian, gizonak baino lau urte geroago hasten ziren emakumeak. Berrogeita hamarreko urteetan, berriz, urte bikoa zen aldea: neskak 20’6 eta mutilak 18’8. Bi milako hamarkadan, azkenik, aldea ez da zenbait hilabetekoa baizik: neska 17’6 eta mutila 17’2. Hau dena Frantzian. Nesken adina nabarmen jaitsi den bitartean, mutilena apur bat baino ez.

NESKAK ETA MUTILAK

Dena den, inkestek diotenez, desberdina izaten da neskak eta mutilak lehenbiziko harremanera bultzatzen dituena.

Mutila nerabezaroa baino lehen hasten da masturbatzen. Hasieran fantasia erotikoa dago, eta soilik gero etorriko da sexukide erreala mamuaren tokia betetzera. Lehenbiziko sexu harremanera jakinminak bultatzen du mutila, bere burua arakatu eta ezagutu nahia. Jarrera solipsista izaten da, bere buruarengan zentratua. Bere desira indibidualari buruzko ikasketa egingo du bestearen bitartez, bere ahalmena eta mugak neurtu, maila emango ote duen. Etapa berri bati hasiera eman nahi dio.

Neska beranduago hasten da masturbatzen. Oro har, bikotekide erreala dator aurrena, eta errealaren falta beteko du fantasia erotikoak. Nesken artean sexuari ekiteko orduan afektua izaten omen da erabakigarria, eta sexukideari plazera eskaintzeko gogoa. Sexu harremana, hortaz, benetako harremana izaten da, sexukidea kontuan hartzen duena, eta sentimenduak bultzatzen du, goxotasunak, bikotekideari gozamena eman nahiak.

Mutilak bezala, neskak ere bere burua neurtu nahi izaten du, baina beste zentzu batean: bikote harreman oso bat aurrera ateratzeko bere ahalmena neurtzen du gehiago neskak.

LEHEN ETA ORAIN 

Orain dela berrogei urte lehenbiziko aldia gaztea lanean zebilenean gertatzen zen ia beti. Orain berriz ehuneko laurogeita hamarretan edo, ikasten dabilela. Zergatik? Batetik, lehenbiziko aldia gero eta goiztiarrago dator. Bestetik, derrigorrezko bigarren hezkuntza luzatu egin da.

Dena den, bada alde bat nesken eta mutilen artean: ia mutil guztien lehen sexukideak institutuetako neskak izaten dira. Aldiz, nesken ehuneko hogeita hamar inguru ikastetxea utzia duen mutil helduago batekin oheratzen da lehenbizikoz, neska ikasten dabilen bitartean.

Lehen sexulaguna aurkitzeko TOKIA ere aldatu egin da. Orain dela berrogeita hamar urte dantzaldian aurkitzen zen, auzoan, herriko jaietan. Lanaren edo sendiaren bitartez ere iristen ziren lehenbiziko txortakidearengana.

Belaunaldi berrien artean berriz ikastetxea da nagusi. Inkestetan, hamarretik batek baino ez du aipatzen udako oporraldia.

Lehenbiziko harremanaren KOKAPENA ere aldatu egin da. Orain dela berrogeita hamar urte ia beti naturan mamitzen zen, zeru azpian, hondartzan, basoan, zelaian. Harreman haien izaera klandestinoari zor zaio kokapen hori, eta protagonisten autonomia faltari. Gelaren batean gertatuz gero, norberaren etxekoa izango zen, behin ezkondu ondoren, edo bestela hotelean, eztei-bidaian.

Gaur egun, berriz, gurasoen etxean gauzatzen da sarritan. Gurasoen tolerantziak aurrera egin du, alegia, ezikusi egiteak, disimuluak. Beste eremu pribatu batzuk ere erabiltzen dira, hala nola lagun-taldearen lokala. Baina dagoeneko ez dago leku eta jai publikoetako zirrikituak erabili beharrik, edota natura basatian ezkutaketan ibili beharrik. Etxekotu egiten ari da guztia.

Beste bilakaera nabarmen bat: lehenbiziko sexu harremanak gero eta gutxiagotan adierazten du bikote ofizial baten osatzea. Hori emakumeen artean da bereziki nabarmena. Orain dela berrogeita hamar urte, emakumeen bi herenek eta gizonen heren batek sexua etorkizuneko ezkontidearekin batera aurkitzen zuen. Gaur egun hori ez da gertatzen hamarretik batean baino, gizon zein emakume. (Datuak hemen

Gazteei buruzko eta edozeri buruzko orokorkeriak faltsuak dira beti. Aztergaia sakonki ezagutzen duenari berehala bururatzen zaizkio hamaika salbuespen. Gure gazteak alaiak dira. Aurkeztuko nizkizuke makina bat, Patxi Lopez baino tristeagoak. Dena den, mintzatu beharra dago, dirudienez, eta badago joera orokor lausoak hautematea, tentuz galdetu eta aztertuz gero.

Interesgarriak eta bitxiak izan daitezke belaunaldien ezaugarriak edota urte jakin batean jaiotakoenak erabakitzen dituzten kontuak: bada webgune bat, www.reves.ca, interneten dagoen amets-bankuetako bat, literatur ametsak jasotzen dituena, Erdi Arotik 1980a arte. Baina pertsona partikularrek gaur egun bidalitako ehunka amets ere erakusten ditu. Antonio Zadra webgunearen arduradunak adierazi berri du ordenagailuek, internetek eta, ametsak aldatu dituztela.

Gure gazteek, adibidez, batetik, bideojokoekin amets egiten dute, alegia, erabiltzen dituzten bideojokoetan sartuta daudela; bestetik, beren amets arruntek bideojokoaren itxura hartzen dute. Hori guztiz berria da, eta eragina du oraingo gazteen barne munduan.   

Baliteke bideojokoetako istripu eta atentatuek eragina izatea orain DBHko hirugarren mailan dabiltzanen artean, 15 urte. DBHko bigarren eta laugarren mailan inor gutxik, baina hirugarren mailako nerabe pilo batek izan du esperientzia tamalgarri berdina: bizikletan zihoala, halako batean burua beheititu eta aurrera begiratu beharrean zapatei edo pedalei so jarri eta pareko autoaren, espaloiaren edo atearen aurka jotzea eta erortzea.