Adolfo Suarezen eldarnio bat

Javier Cercas bezalako espainiar demokrata zenbaitentzat Euskal Herria ez da Espainia; Cercasek Anatomía de un instante-n: “Komunistak izan ziren frankismoaren aurkako oposizio nagusi eta ia bakarra”.

Madrilen egon ginen abuztuan, Legazpi auzoan. Goiz batean, Delicias karrikako La Hacienda tabernan sartu nintzen gosaltzera. Ez zuten La Razón eta La Gaceta baizik, eta Marca. Aiko-maiko elastiko bat neraman jantzirik. Gerora ohartu nintzen berriki hedabideetan behin eta berriz agertua zela, ustez Pagazaurtundua hil zuen Gurutz Agirresaroberen soinean, atxilotze irudietan.

Halako batean Arratek deitu zidan. Euskaraz erantzun nion eta bezeroen behakoek tentsio erasokor trinko batez zigortu ninduten. Kontuan har bedi Espainia zer den: 1981ean, trantsizioa ofizialki ondo igaroa zelarik, Espainiako Kapitain Jeneralak, eskualdeetako jauntxoak, erregioetan benetako agintea zutenak, Milans del Bosch eta enparauak, ez ziren soilik guztiak Francoren alde borrokatuak gerra zibilean, baizik halaber ia denak Hitlerren alde Errusian Dibisio Urdinean. Sozialistek eta komunistek, demokraziak ofizialki urte mordoxka ezarrita zeramalarik ere, ez zituzten ETAren atentatuak kondenatzen, eta hori izan zen Tejeroren kolpea ekarri zuen sumin militarraren eragileetako bat.

Bestalde, ETA sakonki iltzatu da espainolen ariman, jendarte osoari eragin dio, agintari gorenengandik hasita; militar eta polizia espainolek bezalaxe gutako askori. Txarra da beldurra, eta ez da komeni zuhurtziarekin nahastea. Santiago Carrillok kontatu du bere lagun Adolfo Suarezi egin zion azkeneko bisitan, 2001ean, La Florida urbanizazioan, Suarez ordurako burua galtzen hasia zela (ez da harritzekoa Suarezek burua galtzea, kontuan hartuta bere dieta tortilla frantsesa, kafe hutsa eta tabako beltzera mugatzen zuela), Suarezek esan ziola batzuetan txango luzeak egiten zituela urbanizazioan barrena; orduan Carrillok kontuz ibiltzeko aholkatu zion; eta Suarezek erantzun ea etakideengatik ote zioen; “potroak badituzte datozela nire bila. Agian hiru hurbilduko zaizkit armatuta. Baina nik ezustean nire burua lurrera bota, pistola ziplo atera eta desarmatu egingo ditut. Gero, behin esku-oinak ondo lotu ostean, justiziaren legepera eramango ditut atxilo".

Burua galtzen hasia den presidente-ohi baten eldarnioetan etakideak hain indartsu agertzeak baieztatu egiten du behiala horrenbeste haserre eragin zuen Joxe Azurmendiren diagnostikoa: ETA da gure azken historiako daturik garrantzitsuena.