Garagoittiko Orakulua

Beti izan naiz ni kalian agur egittekua. Hau da: behiñ pertsona batekin ezagueria egitten dotenian, normalian agur egingo detsat kaletik... betikotz. Hori bai: “Agur” esan eta oiñaz segitzen dot, ez naiz berbetara gelditzen ez banau berak gelditzen, edo zeozer berezixa esateko ez badakat. Zentzu horretan, etxata gustatzen sistematikoki ezagun guztiekin lau berba egittera gelditzen dan jentia, ganorabako konbertsaziñuan:

-         Zer?

-         Hamen.

-         Biharrera?

-         Bai, ta zu? Etxera?

-         Hori ba. Bazkaldu egin biharko dogu-ta...

-         Bueno!

-         Hala!

Halako berbetekin ez dau munduak asko irabazten, ez; bai ostera denpora pizkat alperrik galtzen. Giza harremanak be asko ez dirala garatzen esango neuke, nahiz eta zuetako batzuek antisozial(ago)tzat joko nozuen.

-         Zer? (prisaka nabil, ia ez garan asko luzatzen)

-         Hamen. (ia zertara datorren oiñ hau)

-         Biharrera? (badakitt biharrera doiala, baiña ez dakitt zer esan)

-         Bai, ta zu? Etxera? (tabernako tragaperratik pasau ta gero)

-         Hori ba. Bazkaldu egin biharko dogu-ta... (ez badot maletia pegoran topatzen)

-         Bueno! (nahikua da)

-         Hala! (eskerrak)

Nik badakitt nerekin kruzatzen dirazen asko eskertuko dabela nere agur hutsa: batetik kaso egitten dotelako, eta bestetik ez dotelako alperriko listu gasto globalari kontribuitzen. Esklabitude latza, ehun metrotik behiñ halako iñuxentekerixetan ibiltzian kondenia!

Halan be, gazte-gaztetandik erreparau detsat kaleko agurren asuntuari, nahiz eta ez doten sekulan honi buruzko berbarik idatzi (etxian komentau bai, askotan). Eibarren bizi nintzanian, esate baterako: 25 urte inguru nittuala Gazte Asanbladan sartu nintzan, eta hori dala eta Eibarko bizitza sozialian iñoiz baiño gehixago parte hartzen hasi nintzan. Jente asko ezagutzen bebai. Eta jakiña: nik neuriakin segidu neban (ezagun guztiei kaso egitten), baiña hara nun konturau nintzan euretako askok ezikusixana egitten zestela. Zehatzago esanda: rollo sozio-politiko-kultural-kallejeruena zeroienak (eta beraz, printzipioz soziabliago eta kosmopolittaguak izan biharko ziranak) egitten zesten gehixen ezikusixana. Zalantzak izan nittuan: ze izango da, ez dabelako ondo hartzen nere jarkeria? (banekixan pizkat inkomodua nintzala, anarkistia hainbeste borrokilla artian). Segiduan baztartu neban ideia hau; eta gaur egunian pentsatzen doten konklusiñora allegau nintzan.

Hau da tesisa: Zenbat eta (bizitza sozialian zihar) jente gehixago ezagutu, orduan eta selektibuagua da bat bere agurrak partitzerakuan. Halako ekonomia kontu bat.

Urte askuan horixe pentsatzen egon naiz, modu umoristiko eta ironiko xamarrian. Halan be, buelta pare bat emonda onartu neike beste arrazoirik: miope izatia; memorixa txarra (nik izenekin ez, baiña arpegixekin gogoratzeko ahalmen harrigarrixa dakat; jente askok ez dakana).

Eta, bestalde, maximak oso ondo dagoz artikulu txisposuak egitteko baiña errealidadiak ñabardurak dakaz: nik be erretirau izan detsat saludua bati baiño gehixagori, bestiak beste euretako inkomodua dala ikusten dotenian.

Eta kontua da: ¿ze momentutatik aurrera erretirau bihar da saludua? Ein daigun kontua: lagun baten lagun bat, oin dala urtebete aurkeztu zetsuen baiña harrezkero ez dozu sekulan berakin berba egin. Kalian agur eta agur, besterik ez... Baiña ezagun da bera inkomodo dagola zuri saludau bihar horrekin... ¿noiz eten? ¿zeiñek hartu iniziatibia?

Gero kasu xelebriak dagoz: badakagu pegoran neska punki bat, kristonak eta bi egitten dittuazenak kasurik egin bihar ez izateko. Barre asko egitten dogu berakin. Berakin zinttan kruzau, eta derrepente kaleko bestekaldera begiratzen dau belozidade arpegixakin, zeozek atentziñua poderosamente deittu izan baletsa legez (guzurra, guri agur ez egittiarren baiño ez da); kalian gora etxerutz juntatzen bagara, ritmua aldatu edo kale kantoian geratuko da bateronbaten zain dagon itxuria eginda (guzurra, pegoran gurekin batera ez sartziarren da). Baiña tira, halakuak banakakuak baiño ez dira eta ez nabe asko kezkatzen (bai, ostera, asko dibertitzen). Nere jakinmiña mezu honen lehelengo txatalana da: ¿zergaittik ete diraz batzu hain mizkiñak agurrekin?

(Honekin zerikusixa: Mendixan kaso egittiaz)

Zorionekuak gu, etxe parian ipiñi deskuen parkia laboratorixo ezin hobia dalako eta “el sueño de La Razón produce momorros”.

Aurreko baten momorro txiki baten portaeria findu eta bide onetik bideratzeko ezinbestekua dan eguneroko beste mikrogertakari hórretako bat ikusi neban. Danok dakigu zer dan umien arteko jazarpena, betidanik gertatu eta gertatuko dana, gaur eguneko patologizaziñuaz aparte. Tira: ume batzuk makarra txiki bat daroiela barruan, eta beste batzu mendeko izatekua. Hori bultzatzia, Naturalezian legiak eta senak agintzen dabenari fidel izatia zeregin garrantzitsua izango da gurasuendako.

Edade askotako umiak zebizen tutuetan gora eta behera, eta euren artian hiru urte ta erdiko mutiko bi (ondo dakitt hori, Nikon “kinttuak” diraz-eta). Urte bi ta erdi inguruko neskatxo bat zeken begiz hartuta, eta hari zarataka eta gauzak botatzen ziharduen, pipa azalak-eta. Ez zeguazen burruketan, eta ez zan hasarre baten ondorixoz: beste barik, pertsona bat markau eta despreziatzian gozamen atabikuaz gozatzen zeguazen. Klub exklusibo baten partaide izateko pribilejiua dastatzen. Danok dakigu –nahiz eta hori aitortzia politikoki zuzena ez dan- horrek zelako plazerra dakarren.

Gure umien, errege txikixen mugagabeko zorixona billatzen dogun neurrixan, garrantzitsua da, guraso amantisimuok, instinto basikuok errespetatzia eta ez hori bakarrik, bultzatzia bebai: indartsuak agintzen, eta ahulak bendeko. Beti hala izan bada, ona izango dan seiñale.

Umien portaeriaz gaiñ, gurasuena be fijatzeko morokua izan. Pasatzen ziharduanaz jabetu zanian, jazartutako neskian aittak tokia emon zetsan mutikuei; jarrilekutik jaiki barik baiña hasarre tonuan (“Eh! Zertan zabizie? Halakorik ez egin gero, eh?”) edo halako zeozer. Harek etaratako zaratiakin, orduan begiratu zeben mutikuen ama bixak (metro pare batera zeguazen baiña alkarrekin barriketan) eta euretako baten reakziñua jaiki eta beste aitta horrengana juatia izan zan: “Aizu! Nere umiari neuk egingo detsat errixetan. Aittu?”.

Tipua isilik geratu zan (ai ni harrapau izango banindu...). Umiak iges eginda zeguazen ordurako, eta aldapara gaiñian lau metrora zeguazen makarra txikixeri emondako errixetiak zera gogoratu zestan, ba... kuarteleko koronelak bere mendeko poliziakuari emoten detsana, honek egindako torturak epaitegira allegau dirazenian: “Larrañaga, Larrañaga, he, he, he... halakorik gehixago ez egiñ, konforme?... hurrenguan kontu gehixagoz ibilli hari, tunanteee....”.

Makarrak makarra, eta bendekuak bendeko, bai: baiña formak gorde daiguzen behintzat.

****

EGUNERAKETA: 2023-I-14ian, amaittutzat emoten dot nere "guraso estreinatu berri" fasia; atzetik etorriko dirazenendako, erabilgarrixa izan leikialakuan, momorró txiki bat sortzeko aholku guztiak hamentxe ipiñi dittudaz.

Harrittuta geratu nok, zelako nobela interesgarri eta irakorterreza topau doten hamen. Etxakixat ba: beste zeozer espero najuan abare-filologo batengandik, didaktikian mesedetan kalidadetan galtzia-edo, naftalina-intzensu usain larrixa-edo... Baiña ez, ez: nere gustorako behintzat, ondo harilkatutako historixia, erritmo bizixa, hizkuntza egoki eta gozagarrixakin.

Egixa dok polizia generoko liburua izanda, haren estandarretara eginda dagola (detektibian galdeketak, arsenikua, susmagarri guztiak gela baten biltzia...). Gaiñera, euskera jator-aberats-baiña-ulergarri horrekin (ikasi, Aristi) apur bat deskolokauta geratzen haiz, izan be ez dok berez oso naturala Iruñeako madero bat euskeraz entzutzia, esate baterako; baiña ohittura kontua baiño ez dok (gauza bera esaten genduan Amatiñon ETB-n “Dallas” euskeraz estraiñekotz ikusi genduanian). Orduan, honek ez detsak bape meritorik kentzen lehen esandakuari.

Nobela sinplia beraz, baiña gantxo haundiduna.

Hamen dozuez Azkuen ipoiñ bildumian ale guztiak, 200tik gora, 5 mitututik 15 minutura artekuak (nahiz eta tartian ba dago beste materialik, Kurosawel izeneko tipo aboziñau batek sartuta).

http://blip.tv/txikillana

Eta hamen, barriz, "Aittitta Raduga" saiua: 196 ale, ordubete ingurukuak, 2006tik 2011ra grabauta. Fetxaz klasifikauta dozuez.

http://blip.tv/iratargixa

Nere aurretiko iritzixen  kontra (informe oso txarrak najittuan liburu honi buruz) asko gustau jatak. Hain zuzen be, nere idazkeratik oso hurre topau juat beratarran tonua eta, batzutan, baitta mundua ikusteko formia be. Biaje kronikia dok; biaje estresantetxuegixa nere gustorako, baiña ezagun dok bidaiari bixak egunak kontauta zittuezela eta Txina ahal danik eta onduen ezagutzeko asmua kosta ahala kosta bete nahi izan zebela. Kazetari-erritmu horrek eragindako higaduria be igartzen dok liburuak aurrera egin ahala; eta hain zuzen be horixe dok gehixen gustau jatan gauzetako bat: idazlia progresiboki erretzen doiala ikustia (merkatarixen iruzur-saiakerei gero eta tolerantzia txikixagua, Xi’an hiriko biztanlietan ikusten daben jarrera burleskua –nekatutako pertsoniak igartzen dittuazen paranoien traziakin-...) halan be honengaittik idazkeriak etxok kalidaderik galtzen.  Eta itxura kontuotaz aparte, mamiña bera oso interesgarrixa egin jatak; betiko topikuetaz gain (komunak, txistua botatzia...) kontatzen dirazen bestelako gauza asko sekulan entzun bakuak nittualako eta herrialde misteriotsu hori pizkatxo bat ezagutzeko balixo izan destalako.

Humorista hónek liburuz ezagutu jittuadaz, azkenian. Urtiak eta urtiak naroiazen euren gaiñeko gauzak entzutzen (beti onak), bai euskaldun “enteradilluen” partetik (hau da, Madrillen “in” dabizen gauzen barrri beti dakenak) eta Madrillen lagunak egin nittuanez gero, gehixago. Sasoi baten Espainian Chiquito de la Calzadan imitzatzailliak ugaldu ziran legez, ikustekua dok zelan sartu dan Madrillen (eta zenbat denpora dirauen) Gomaespumako esakerak eta bromak egitteko formia (generaziño oso bat markau dabela, esango najeukek); halan be, etxuat sekulan izan euren irratsaiorik entzuteko aukerarik. Sentsaziño arrarua dok beti, iñotaz gehixago jakitzia haren jarraitzailliei entzunda, hari jarraittuta baiño; behiñ baiño gehixago pasau jatak. Beste kontaktu bat oin dala urte gitxi izan juat, baiña umoriakin zerikusi gitxi: Guillermo Fesserrek “Camino” pelikula txundigarrixan partehartu zeban.

 Ba liburua gustau jatak. Ez dok zoratzeko morokua, baiña bere funtziñua oso ondo betetzen jok nere ustez: historiako pasarte esanguratsu batzuen klabiak azaltzia, umore eta zoramen ikutuekin -baiña nahastau barik-. Nik behintzat zeozer gehixago dakitt Gibraltarri buruz, Armada Invencible (“Cinturon de Hierro” moroko esakera ironikua dala, hasteko), I Errepublika osteko putetxia... momentu batzutan barre ederrak eginda, gauza ona benetan.

 Sistema didaktiko hau gustatzen jata, erregular. Oiñ arte behintzat, gauza astunak umorez azaltzeko forma hori darabixen liburuekin emaitza onak izan jittuadaz (bestia “Microsoft Excel para torpes” izan zuan, Forgesen marrazkixekin).