Garagoittiko Orakulua

Datorren asteburuan plana ez dago argi: biharbada prospekziñuan ibilliko gara Iñubija aldian, ia lur azalian barruko kobian sarrera-arrastuak topatzen doguzen. Biharbada Lekittoko herriko kobetan ibilliko gara topografixa biharretan. Etorri nahi dabenak ADES speleo taldiakin kontaktuan jarri dedilla, eta jente disponiblian arabera erabakiko dogu zeregiña.

Bide batez, gogoratu datorren astelehenian hillak 11 Lekeitioko Kultur Etxian zabalduko dogula erakusketia.

• Erakusketian 1º eguna: Otsaillan 11a. Ordutegixa: astegunetan 18.00-20.00, asteburuetan 12.00-14.00 eta 17.00-20.00.
• Hitzaldixa: "Lurpeko mundura leihatilla bat" (ADES-eko kidien eskutik). Otsaillan 15a, 19.00etan.
• Laburmetraiak: "Karlistaren leizea" eta "Solo en el silencio"  (ADES-en ekoizpenak). Otsailan 22a, 19.00etan.
• Kobara exkurtsiñua: Otsaillan 23a, 10.00etan (erakusketan  apuntautakuendako bakarrik).
• Desmontaje: Otsaillan 23a, arratsaldez.

********************
ades@euskalnet.net
94 - 625 23 52
http://www.actualid-ades.blogspot.com/

Argazkiak.org | The ingredients © cc-by-sa: txikillana

Beste batzu ostera, bikotia topatzeko suertia izaten juagu. Orduan –nere kasuan behintzat- pikauan jausten da fiesta, taberna eta dantzako gogua. Izan be ¿zertarako zaratia eta keia alperrik sufridu biharra? Neska bat lortzia zan helburu bakarra, eta behin lortuta agur.

Ez nok bakarra antza. Bajirudik interes aldaketa progresibo horren erakusgarrixa jateko-zaletasuna izaten dala. Edo jatekua berana barik, otorduen inguruan lagun-familiko unamorixuana. Afari, soziedade etabarren zaletasuna asko hazten dok 30 bat urtetatik gora. Eta nere kasuan, etxeko sukaldian erabilpena.

Esaten da estresatuta dagozen xekutibo agresibuak kotxia 250 km/orduko abixaran jarritta nasaitzen dirala. Jakiña: zentzu guztiak kotxia gidatzen jarri bihar izaten jittuk kamiñotik aidian ez urtetzeko, eta eguneroko arazuak halabiharrez ahaztutzen dittuk. Sukaldiak be balixo lajeikek horretarako. Gaur, lapiko baten azalorak egosten; mahaixan enpanadako oria egitten; bestetik labia berotzen; mexamelari buelta batzu ez pegatzeko, eta tarteka arrautza bati oskola kendu... benetan etxagok lekurik beste pentsamendutarako.

Jateko zaletasun hau batetik, eta bestetik biñatziak eragin ebidentia jakek fisikuan: loditzia, gorputzan zaintzian abandonaketia... ¿Zertarako zaindu? Oindik aurrera foballa tirantedun kamisetan ikusi, eta zerbeza latak maspildu. Harrapau dok bat, eta matrimonixua bizi guztirako zan... lehen. Kontuz ibilli bihar dok gaur egunian, sasoiak aldatzen joiazak-eta.

Oturuntzan lagun, mutil eta neskazaharrak izaten doguz. Gero eta gitxiago geratzen dittuk kuadrilla txikitero tradizionalian (gu sortu giñan enbor berian / fosilizatu dira), eta ez norberak aukeratuta; penia emoten jestak askotan, berrogei urteko tonsuradunak txikitua eskutan nesken ipurdixei begira, ezer gehixago egitteko adore barik... Badittudaz nik kuadrillan mutil guapo eta majuak, gorputz ederdunak gaiñera, txortaldi baterako eta berakin bizitzeko bardin balixo daben tipo fiñak... baiña lotsatixak, erredios. Ez nok ni alkahuete biharretarako jaixo, baiña sigur nago ahalegin minimo bat nahikua izango litzakela “zeozer” lortzeko. Penia emoten jok benetan: beti taberna bardiñian, zoko bardiñian fosilizatuta, jente bardiñakin, iñor barririk ezagutzeko aukerak auto-itxitta... Erosua dok hortik zihar ibiltzen garanondako; beti jakixagu nun egongo diran. Baiña hainbeste jente baliogarri –eta gogoz- baztarrian geratu biharra... Baiña tira, selekziño naturala izango dok, edo.

Momentuan egitteko postria, errez-erreza, soluan biharrian jardun eta asetu eta freskatzen dabena. “Pena” bitsa da, eta zuringua jasotzen egitten dan merenge morokua da; gero merenge neutro horri frutia gehitzen jako (mallubixak, edo masustak, edo franbuesak hurrenez hurren). Hauxe izan zan gure postria.

Eskaparate parian geratzen nok, neuri gustatzen jatazen gauzei begira. Ezin jittuadaz erosi. Hala eta guztiz be, gustora najagok, eta etxakixat zergaittik dan: premiñarik eza sentitzen dotelako biharbada. “Aberatsagua ez da gehixen dakana; gitxien bihar dabena baiño...”. Kafeterixa aberatseko emakume pameladunak meriandatzen gogoratzen dittudaz, argittasunian eta alai; leiho illunian, kristalera pegatuta, kaleko umiak eurei begira. Harek ez jagozak ni besain gustora...

Hille amaieraraiñok ez nok allegauko. Enpresako dirua eta soldatakua ondo bereiztuta jaukadaz, eta pasa dan hillian oporrak hartu dittudazela eta, nominan asko igartzen dok. Egunero, tuperwaria etxetik eta eguardixan lantokixan jaten juat, bakarrik. Zapata eta fraka barrixak bihar jittuadaz baiña zaharrekin aguantau biharko juat. Eguneroko gasto bakarra 1,10 euro dittuk, kafianak. Datorren astian igual hori be kendu biharko juat.

Baakixat aukerako pobria naizela. Nahi izan ezkeriok, lantokixan edo lagunari dirua eskatu eta lagako destela. Kontua dok, ez dotela nahi. Gerrikua estutzen ikasi nahi juat.

Erropak apurtu arte erabiltzen jittuadaz nik; basurara juan orduko makiña bat txaplata eta adabaki izaten jittuek, hori ez badoguz trapuak egitteko erabiltzen. Ez gastatziangaittik baiño, militantzia moroko kuestiño bat dok. Voto de pobreza edo.

Kotxerik etxuat sekula erosi. Bi izan jittuadaz bakarrik, eta erdi-erregalauta, hirugarren eskukuak. Ezin esan hau pobrien kontua danik, gasoliñia eta asegurua pagatzeko nahikua diru bihar izaten dok-eta. Suertia bebai, gehixenetan beti izan dotelako aukeria garraio publikua erabiltzeko. Beste batzu kotxia noiz aldatuko bizi dittuk, eta euren harrotasuna urtero kotxe barrixakin agertzia izaten dok; neu alderantziz: zenbat eta kotxe zaharrak urte gehixago hartu, orduan eta harruago najoiak berau erakusten...

Lagun batek esan jestan aspaldi, eta betirako geratu jatan grabauta: danok ibilli biharko giñake iñoiz eskian, gitxienez bizitzan behin. Aterik ate, dendarik denda edo kalian. Jentian begirada hotzak sentitzia zer dan jakitzeko; atia muzturretan ixtia zer dan igartzeko.

Baten Iruñan, murallen inguruko parketxo baten egon nintzuan gittarria joten. Ez dok merittu makala, hango aguazil salbajiekin (artian ez najittuan ezagutzen). Etara najittuan berrehun peseta edo. Gero gabian, pentsiño merke baten billa, leku baten irakorri najuan: Hogar del Transeunte. Arrazonamentu erreza egin neban: “ni transeuntia nok, izan (Iruñara kurrikulumak botatzera juanda nenguan, pare bat egunerako); horretara, hau neretako morokua izango dok”. Sartu eta, jakiña: pobrien egotetxia zuan. Egixa esanda, hainbesteko premiñan be ez nenguan; dirua ez najekan asko, baiña bai edozein pentsiño pagatzeko bestekua. Baiña gabeko bedratzirak ziran...

Bertan geratu nintzuan. Lehelengo, datuak hartu eta ohe batera eruan najinduen, takillatxo baten giltza emon, eta dutxak nun zeguazen erakutsi. Ohe guztiak gela haundi baten jeguazen, 3-4ko moltzuetan, eta takillekin halako parapeto edo mampara batzu osatzen zittuan, leku desbardiñak bananduta. Segiduan etorri zuan afalordua. Sukalde haundi baten, mahai korriduan jarri giñan 15-20 lagun eta gure kidietako batzu egin eta zerbitzatu juen jatekua: sobreko txanpiñoi zopia eta okelaren bat-edo. Gozua. Goguan dakat ez genduala berba askorik egin; ni, batetik aluzinauta nengualako (¿zertan nagok ni hamen?) eta bestetik zomorro xamarra nintzalako (hortan ez neban asko desentonatzen). Segiduan jan eta bueno, komunera eta lotarako prestatzen hasi zittuan danak, eta tira, donde va Vicente... Denporapasan, bertako iragarki tauliari egon nintzuan. Hainbeste informaziño, eta tartian hurrengo eguneko biharren arduradunen zerrendia. Egunero txandaka egitten dittuk kontizu: sukaldian, garbiketan... ¡Erredios! ¡Hantxe nere izena! Segiduan juan nintzan zaindarixangana, ni hurrengo egunian goizez bihar billa ibilli eta gero Eibarrera bueltau bihar nintzala eta... jakiña, ez zeban arazorik ipiñi. Baiña gustora jakingo neuke poker arpegi haren azpixan ezkutatzen ziran pentsamenduak... (ezer berezirik ez, seguru: “beste bat eskakeau nahixan”).

Gabian, oheratu eta gero izan ziran kontuak. Eskekuen artian kopuru haundixa gaixotasun psikiatrikodunak dittuk, edo erretzailliak. “Box” moduko hartan onduan tokau jatan laguna, bixetatik jekan. Bizar gris luzeko gizon lodixa zuan, kamiseta/kaltzontzillo luze batekin ohian sartu eta segiduan hasi zuan eztulka, bronkitis kronikodunen eztul produktibo horrekin. Berakin batera, gela haundi hartan zeguazen beste hamar edo. Gabe guztian. Bestalde, Jangoikua ei zan bera; ahalguztiduna zanez, ba gauzak agintzen eta desiuak egi bihurtu nahixan hasi jakuan gizona, ta... gaba toledano xamarra emon jeskuan. Gaixua, oin lurpian egongo dok seguru.

Agurrak eta eskerrak emonda juan nintzan etxe haundi hartatik.

Hok eman izan ditut

Ondarruko herrian

gabonetako sobrak jaten

oi ne’lantokian

Bai eta kopiatu denpora berian... eskekuak mustur okerrik ipiñiko juek, txorixo iberikua jaten diharduan “pobre” honen kontura.

Šúlānce honek (txarto idatzitta dago, lehelengo “s” horrek listoitxo bat izan biharko leuke goixan, “a”-k dakana morokua, baiña nere ordeñadoriak ez daka) ez daka itzulpenik. Esango genduke, ore basiko bat dala, patatá egosi eta gari urunez egindakua. Ore honi nahi dan formia emon leikixo (kasu honetan txorizillo batzu) eta gero uretan egosi. Hamendik urtetzen daben materixal hau, guztiz kalorikua, Tatra mendixetan edurretan biharrian dabizen igeltsero kuadrillia elikatzeko morokua da. Nik imajiñatzen dot era askotara preparau leikiala –pasta italiarran antzera- baiña kasu honetan, Majak intxaur zehia eta ogi rallaua aukeratu zittuan (“s orechmi”, intxaurrekin esan gura dau; “s strúhankou”, ogi rallauakin). Egixa esanda, halan azalduta ez daka itxura erakargarririk; baiña etxekoandra abillan eskuetatik datorrenian, bere puntuan eta bihar dan moduko ingredientiekin... ona baiño hobia. Indigenoi, ogi rallauana gustau jakuan gehixen. Eta asko prestau zan arren, bixamonerako ez zan alerik geratzen.

ADES espeleologia taldia
Urdaibai, Lea eta Artibai (Bizkaia)
********************

Ispasterko Iñubija I haitzuloko laberintuak milla arpegi dittu, eta gehixenak begiratu barik dagozenez, sorpresa galantak hartzen doguz. Atzo zapatua, aurreko astian topautako "Zisternako Katazulotik" barrura, 424 metro barri neurtu doguz: hasieran meandro korriente batetik, baiña gero... "Sevillako Tunela" lez izendatu doguna: oin arte Iñubijan agertutako tunelik haundiña (Goierriko Trenbideko Tunela) bikoiztu egitten daben kondukto erraldoi bat (7 metro altu, 5 zabal). Gaiñera, bertan pillatutako hondarren metaketa berezixa dala eta, ADES-eko adittuen arabera "sedimentologuen paradisutzat" hartu geinke, aroz aro gertatuko aldaketa klimatikuen erakusgarri. Honetara, Iñubija I haitzuluak 1900metro hartu dittu onezkero.

Datorren zapatuan, Amorotoko Abittaga-Trakamaill sisteman sartuko gara. Oinguan, Abittagako kobatik sartuko gara aurreko astian kontaktautako galerixa bixak konektau nahixan (ikusi bloga). Abittagako zulua nahikua "praktikablia" danez, interesa dakan edozein etortzeko moduko salida bat da.

********************
ades@euskalnet.net
94 - 625 23 52
http://www.actualid-ades.blogspot.com/

Rállautako patatá gordiña, berakatza eta arrautza batekin nahastau eta zartaiña edo plantxa baten erretzia da kontua, orixo gitxi-gitxikin. Hortik talo arin bat urtetzen da, patata tieso xamarrakin. Hamengo batek “patatia gordiñik geratu jatsu” esango leuke, baiña ez: hala da, plantxan egondako denporiakin egiñ egiñ egitten da, baiña ez hamen usauta gagozen beste (tortillapatatan, esate baterako). Eta gozua... ein kontu, afalostian sobrau ziran plackak, bixamonerako gastauta zeguazen.

Hamen jateko bat “bere zukuan” eginda dagola badiñogu, gehixenok ba dakigu zertaz gabizen: jatekuak berak su bajuan egosi ahala botatako zukuakin egittia, urik gehittu barik. Slovakieraz, hori esateko espresiñua pizkat aldatzen da: “dusenym” ittotakua esan gura dau, eta “mäsom” okelia; beraz, “ittotako okelia” jan genduan plackei laguntzeko.

Gabonetan Majak prestautako afari slovakiarran lehelengo platera izan zan berau. “Fazulova” lekazkua esan gura dau, eta “kyslá” garrantza. Horretara, lekazko sopa garratza. Azken fiñian, leka-patatian salda sinple-sinplia zan baiña nere etxeko sopen aldian desbardinttasun nagusi bikin: esnia (egosterakuan) eta biñagria (amaitzerutzkuan, esnia ez banatzeko).

Gogorregixak ei dira zapatok, a eta merkiak; gaiñera gaur egunian modiari asko begiratzen jakola, eta horregaittik fabrikakuak erretiratzia pentsatzen ei dabiz.

Gogorrak dirazela, dudarik ez: nik 3 urte egin dittudaz azkenenguekin, ixa egunero ibiltzen; aldatu badittudaz, lonia errebentau dotelako izan da, baiña berez ez zeken defekturik: zaharran zaharraz juan dira basurara, baiña ibiltzeko moduan ondiok. Hortaz gain,

• Suelia abarketa espartzuzkua da. Naturalago ezin. Hasierako astian pizkat gogorra, baiña gero norbere oiñan formia egitten jako, neurrizko plantilla modura.
• 17 euro balixo dabe. Ia zeiñek esaten destan beste zapata markarik, diru hori pagau eta egunero 3 urtian erabiltzeko morokuak.
• Polittak dira. Ante eta lona marroizkuak.

Euskal traje regionalan “fashion victim”en sasoian gagoz, baiña. Jentiari mendiko erropekin ibiltzia gustatzen jako, baiña Astore edo Ternua markakua ez ba da... ez da fashion. PIJO ALUAK!!! Juan ointxe momentuan txiruka batzu erostera!!!