Alberto Barandiaran, Tene Mujika bekaren irabazle
Bost lan desberdinek osatzen dute zure proiektua, baina denek ere badituzte ezaugarri komun batzuk, ezta?
Ezaugarri komuna dute bostak nire kazetaritza esperientziarekin lotuta daudela. Bostak nik egindako erreportaje edo kroniketatik sortu direla (edo egin ez ditudan erreportaje eta kroniketatik). Bostak obsesio txikiak dira era berean, egin gabe geratu direlako askotan, eta deika ditudalako oso maiz. Bostak, hor ere lotura bat dago, heriotzarekin lotuta daude. Edo, hobeto esanda, bortizkeriarekin.
Erreportajeen ezkutuko alde hori, esan gabe utzitakoak eta abar, oso sarri gertatu ohi zaizu kazetari-lanetan, ala kasu bakan batzuetan?
Gertatzen zaidanean, oso gogor gertatzen zaidala esango nuke. Maiz? Nahikoa, horrelako proiektuari ekiteko.
Nolabait ere, zu zeu markatu zaituzten pertsona eta gertaerak direla esan liteke, ezta?
Bai, esan daiteke atxikimendu berezia sortu zutela niregan. Seguru asko, kazetariari ustez eskatu behar zaion urruntasuna zalantzan jartzeraino.
Goazen bost atalak banan-banan komentatzera, laburki bada ere. Bata, "Cordobako senidea", Argentinako desagertuen ingurukoa.
Egunkariarentzat landu nuen erreportaje sorta baterako joan nintzen Argentinara, eta han hainbat desagertutakoren senideak elkarrizketatu nituen. Itzuli bezperan, beste dei bat izan nuen, Cordobako lagun batena, berak ere senidea zuela desagertua, eta nirekin hitz egin nahi zuela. Baina ez nuen azkenean erreportajean sartu. Ez nion deitu ere egin, sorta osatua eta burua oso nekatua nuelako. Askotan gogoratzen dut dei hura. Askotan damu izan dut erantzun ez izana.
Beste bat, "Higinia Luz Aiestaranen argazki galdua", Auschwitzen hil zen emakume nafar bati buruzkoa.
1995ean erreportaje luzea kaleratu nuen Kz gehigarrian, Egunkarian. Kontzentrazio eremuan izan zenik ere ez zekiten senideek, eta istorio osoa berrosatu ahal izan nuen. Baina ez nuen Auschwitzen bertan preso guztiei egiten zitzaien argazkia lortu. Hura gabe, iruditu zitzaidan, beti iruditu izan zait, naziek lortu egin zutela. Froga erabakiorra suntsitu egin zutela. Inork ez zuela erabat sinistuko emakume hura han garbitu zutenik.
Hirugarrena, "Nicolasa Agirrezabalagaren gurutzea", frankistek Zaragozako presondegian fusilatutako neska baten kasua.
Lizarrako Gumersindo kaputxinoak aitortza hartu zion fusilatzeko bezperan, eta ondoren, gurutze bat ordaindu zion Zaragozako kanposantuan. Eskutitza bidali zion Mutrikuko familiari, eta amak erantzun omen zion. Gurutze harekin zer gertatu zen aztertu nahiko nuke. Nola den posible bere senideak Zaragozara hurbildu ere ez izana, sikiera hilobia ikustera. Zer egiten duen beldurrak..
Hurrena, "Jesus Ulaiarren garaia", ETAk hildako Etxarri-Aranazko alkatearen harira, hilketa 1979an, eta Basta Ya-ren omenaldia 2004an.
Omenaldian izan nintzen, eta ezagun asko ikusi nituen han, inguruko herrietako adineko jendea, Basta Yakoekin bat etorri ez arren, hildakoa ezagutzen zutelako seguru asko, lehen omenaldi publikoan parte hartu nahi izan zutenak. Orduko garaia aztertu nahiko nuke, zer gertatu zen ulertu nahian.
Eta azkena, "Martxoaren 11ko bi ordu", Madrilgo atentatuaren osteko lehen orduen gainean...
Berrian nola erreakzionatu genuen aztertu nahiko nuke. Nola jorratu genuen gaia, nola jorratu genituen antzeko gaiak.
Bortizkeriaz gainera, denetan ageri da hunkigarritasun-elementua, patetismoa, erruki edo solidaritatezko jarrera bat.
Horiek dira gu guztiok asaldatzen gaituzten elementuak, ezta?
Amaitzeko: proiektu hau, zure ikuspegian, kazetaritza-lan luzeago bat izango da, ala kazetaritzaren mugei buruzko hausnarketa antzekoa?
Inpresioa dut bietatik zerbait izango duela.
Idazleak irakurle?
Idazleak irakurle handiak direla esan ohi da, eta oro har egia da, baina ez beti.
Badira periodikotik aparte ezer gutxi irakurtzen dutenak. Ez zaie interesatzen, edo ez zaie gustatzen, edo ez dute nahi beste inork beren estiloa kutsatzea. Aukera bat da, noski, baina ez ezer interesgarririk sortzeko egokiena.
Badira euskal idazleak euskaraz ezer gutxi irakurtzen dutenak. Pereza ematen die, nonbait, edo euskaraz egiten dena txarra dela pentsatzen dute. Posible da hala izatea, baina horrela jokatzen duenak ez du seguru asko ezer hoberik egingo.
Badira euskal idazleak, beren sorkuntzaren dorrean sartu eta besteek zer egiten duten axola gutxi zaienak ere.
Ez dut inor salatu nahi eta ez dut izenik emango. Baina berriki ikusi dut aldizkari batean, nola idazle bati hiru liburu gustuko gomendatzeko eskatu dioten. Lehena Aresti aipatzen du. Oso ondo. "Haren lan guztiak bi liburukitan jasoak daude", eransten du. Eta hor hasten da nire barrena protestaka.
Arestiren poesia bi tomotan argitaratu zen orain 30 bat urte, bai, aspaldi agortu zen baina; Jon Juaristik prestaturiko edizio hark zer hobetua bazuen arren, Arestiren indarrak aldapak zelai bihurtzen ditu. Baina kontua da orain 20 urte pasa, Arestiren heriotzaren 10. urteurrena zela-eta, Gabrielen idazlanak kaleratu zituela Susak hamar liburukitan, Karmelo Landaren ardurapean eta talde zabal baten laguntzaz, poesia ez ezik narratiba, antzerkia, itzulpenak, hitzaldi, artikulu eta gutunak ere sartuz, askoz edizio osoago eta zainduago batean. Eta liburu horiek oraindik ere eskura litezke.
Tira, akats txiki bat da hori. Baina idazle berak, hurrena, Kafka-ren "El proceso" aipatzen du. Liburu bikaina berriz ere. "Euskal itzulpenik ez dut uste badenik", eransten du, eta kontua da baietz, badagoela, orain dela 15 bat urte Antton Garikanok bikain euskaratu eta Elkar-ek kaleratua: "Prozesua".
Gogorregia izan naiz akaso baina, halako idazleak kexu izaten dira gero, beraiek egindakoa besteek aintzat hartzen ez dutela eta.
Pernando bakarrik ez
Amezketak eman duen herritar ospetsuena izango da Fernando Bengoetxea Altuna, izen-abizenez ez baizik Pernando Amezketarra goitizenaz ezagunagoa (entziklopedian begiratu dut deituraren berri jakiteko, eta hor ikusi dut ni baino juxtu bi mende lehenago jaio zela). Gaur egun, berriz, herriko seme aski ezagunak dira Pello Zabala frantziskotar meteorologoa eta Joxean Tolosa pilotari ohia eta esataria (gehi euskal imitatuen parnasoan leku nabarmena duena), biak ere hiztun egokiak eta herriaren izena munduan altxatuko dutenak (gure mundutxoan, bederen).
Nik ere Amezketaren izena altxatu nahi nuke bada. Izan ere, joan den urte amaieran ezagun batek eskatu zidan, Amezketako liburutegian euskarazko liburuak jende gutxik hartzen zituela-eta, euskaraz irakurtzeko ohitura zabaltzeko talde bat osatu nahi zutela-eta, ea nik akuilatzaile-lanak egingo nituen. Baietz esan nion, eta hilero hasi gara biltzen, hileko lehen astelehen arratsaldean. Aldi bakoitzean liburu bat hautatu eta huraxe komentatuko dugu hurrengo hilean. Bilerari itxura akademikoa kentzeko eta denok lasaiago jarduteko, txorixoa, ogia, gazta eta txorixoa eramaten ditugu, eta orain arte umore eta giro onean joan dira gure tertuliak.
Ez dut esan nahi Sarako eskolaren hurrena izango denik Amezketakoa. Herriko jende normala da bildutakoa, 20 eta 50 urte bitartekoak gehienak, batzuk irakurtzeko ohitura badutenak eta besteak ez hainbeste, baina 1000 biztanletara iristen ez den herrian 20 lagun biltzen gara, hilero euskarazko liburu bat irakurri eta komentatzeko. Egin kalkuluak herri handiago bateko biztanle-kopuruarekin, eta berehala ohartuko zarete zenbat den hori.
Oraindik ez didate txisterik-edo kontatu, baina ea hurrengoan, ardo pixka baten laguntzaz...
Nik baino hobeto esanda
Gaia jorratzeko gogorik ez, batetik, isilik pasatzen ere utzi nahi ez, bestetik. Mina ematen dit aipatze hutsak, lehendik ere esan ditudanak errepikatuko nituzkeela sentitzen dut, eta gainera ez dudala ezer konpontzen laguntzen.
Eta hala ere zauri zaharrak azkura ematen, eta hatza hara...
Nik ahalko nukeena baino hobeto adierazi ditu esan nahi nituenak Imanol Murua Uriak, Berria-ko bere analisian:
Lanerako metodoa
Hiru orrialdeko mediku txostena eta Barne ministro baten kontakizuna. Ez dago besterik. Baina ez da gutxi.
Badakigu guardia zibilek kolpatu dutela Igor Portu ETAko ustezko kidea, saihetsa apurtu eta birika zulatzeraino kolpatu ere. Eta badakigu, bertsio ofiziala egiazkoa balitz, birika zulatu ondoren hamazazpi orduz medikutara eraman ez omen zutenez, Porturen bizitza arriskuan jartzerainoko jokabidea izan zutela guardia zibilek. Baina badakigu bertsio ofizialak hutsune nabarmenak dituela, eta kontraesanean dagoela, adibidez, Lesakako miaketetan Portu nekatuta baina onik ikusi zutenen lekukotzarekin. Eta badakigu, bertsio ofiziala egia ez bada, Igor Portu torturatu egin dutela.
Ez dakigu Mattin Sarasola zertan den. Atxilotu zutenean guardia zibilei aurre ez ziela egin adierazi zuten aurrena Barne Ministerioko iturriek, lesiorik ez duela argitaratu zuen atzo, besteak beste, El Pais-ek. Baina Perez Rubalcabak atxiloketaren unean Sarasola ere zauritu egin zutela adierazi izanak ez du arrasto onik ematen, eta El Mundo-ren informazioak ulergarriago egiten du ministroaren bertsio berritua: «iturri judizialen» arabera, «gogor kontusionatua» heldu zen Sarasola Madrilera.
Dakiguna asko da -hiru orrialdeko mediku txostenari esker, funtsean-, baina ez dakiguna gehiago, Porturen eta Sarasolaren testigantzak etorri bitartean.
Donostiako Auzitegiak ikerketa zabaldu du, ospitalera indarkeriak eragindako lesioekin eramaten dituzten guztiekin egin ohi duen legez. Eta gertakizunak ikertu egin behar direla esan dute denek, baita Angel Acebesek ere.
Mediku txostena dago oraingoan, eta gerta liteke auzia azkeneraino argitzen saiatzea epaileren bat. Gerta liteke. Baina salbuespena litzateke. Unai Romanoren auzian argazkiak ere bazituzten, eta artxibatu egin zuten. Frogarik ez zegoen.
Atxilotua ospitalera eraman behar izan dutela eta mediku txostena zabaldu egin dela da orain arazoa, ez besterik, Guardia Zibilarentzat, Rubalcabarentzat eta PSOErentzat.
Igor Portu eta Mattin Sarasola Guardia Zibileko ETAren aurkako talde bereziek atxilotu dituzte, Landa Ekintzako Taldeek (GAR), duela hilabete Gorka Lupiañez ETAko ustezko kidea atxilotu zuten berberek. Makila batez bortxatu egin zutela eta poltsarena behin eta berriro egin ziotela salatu zuen, baita kolpe ugari eman zizkiotela ere. Baina Lupiañezekin, nonbait, kontu handiagoa izan zuten: ez zioten saihetsik apurtu, ez zioten ageriko zauririk utzi, ez zuten ospitalera eraman behar izan, ez dago mediku txostenik.
Ez dago arazorik.
Igor Porturen auzia ikertuko dute, edo ez dute ikertuko. Eta ikertzen badute, guardia zibilak zigortuko dituzte edo ez dituzte zigortuko. Eta zigortzen badituzte, indultatuko dituzte edo... Baina Guardia Zibilaren egoitzetan eta bestelako polizi etxetan funtzionario publikoek lanean jarraituko dute, ohiko lan metodoekin, atxilotuei informazioa ateratzeko betiko bitartekoekin. Eta, orain arteko jokabidean aldaketarik ez bada behintzat, Espainiako Gobernuko eta Eusko Jaurlaritzako Barne sailetako arduradunek elkarlanean jarraituko dute, informazioa normal trukatzen, Porturena salbuespena balitz bezala.
Eta ez da.
Rodriguez Zapaterok Espainiako Gobernuko agintea hartu zuen urtetik aurrerako datuak ondo esanguratsuak dira: 57 tortura salaketa 2004ean, 52 hurrengo urtean, hiru besterik ez su-etenaren urtean, 2006an, eta 42 salaketa iaz.
Philip Roth-en pepinoa
Neguko oporrak aprobetxatu ohi ditut, besteak beste, aurreko hilabeteetan egin ezin izan dudan gauza bat egiteko: lanarekin zerikusirik ez duten liburuak irakurtzea. Erdarazko liburuak esaterako, neure gustu pertsonalekin lotuak, inongo helburu profesionalik gabe.
Aurtengo gabonetako sortan, horien arteko bat izan da Philip Roth-en eleberri bat: "Mi vida como hombre" (jatorrizko izenburua: "My life as a man"). Ez da inoren gomendioz bila nenbilen obra, liburu-dendan sartu eta aliritzira hautatua baizik. Egilea aurrez ezagututa, hori bai. Gustukoa dut Roth, baina ez da edozeini gomendatzen diodan idazlea. Gaur egun minimalismoa baldin badago modan, Roth horren antipodetan dago: eleberri luzeak egiten ditu ia beti (baditu salbuespenak), korapilotsuak, eszena bati zukua ateratzeko orriak eta orriak betetzen ditu, pertsonaien burutazioekin beste horrenbeste, hitz-jario atergabe eta mozkorgarria izaten du ia beti, baina aldi berean egundoko tentsioa eransten dio kontakizunari, eta horri esker izango da Roth urtero Literaturako Nobel sarirako aipatzen diren hautagai nagusietakoa.
Badute Philip Roth-en liburuek ezaugarri bat niri bereziki interesatzen zaidana: autofikziorako joera (bere bizitzako gauzak fikzionatzeko, eta aldi berean fikzio direnei autobiografia-itxura emateko), eta aldi berean bere edo pertsonaien bizitza hori bere herrialdearen historiarekin lotzeko isuria. Nik neuk ere antzekoak egin izan ditut behin baino gehiagotan, askoz maila apalagoan baina.
Dena dela, orain esku artean dudan liburuan (oraindik orri askotxo falta zaizkit amaitzeko, ea hurrengo oporraldia baino lehen lortzen dudan), beste ezaugarri bat iruditu zait komentagarri. Pasarte batzuei darien gordintasuna/keria deigarria egin zait, eta nik uste dut zerikusi estua duela lanarekin sorrera-unearekin. 1970ean kaleratu zen lehenengoz: transgresio-urteak ziren, eta sexu esplizituko eszenek bazuten ausardia-puntu bat, dudarik gabe. Geroztik, zinema pornoak, beranduago bideoak, gaur Internet-ek tribializatu egin dute pornografia. Ez dut esango interesa galdu duenik (sekula ez du galduko, gure hormonek lanean dirauten bitartean), baina bai gaur egun errazkeria-kutsu bat ematen diola testu bati sexu-eszena bat eransteak. Gaurko literaturan, euskaraz zein inguruko hizkuntzetan, nekez aurkituko duzu halakorik, eta ez, nik uste, idazleak puritanoagoak garelako.
Eta tituluan aipatu dudan pepinoa? Bueno, zati hori itzultzea pentsatzen nuen, baina sarean seguru hamaika holako daudela, koloretan eta bizi-bizi, eta imajinazioari ere utzi beharko diogu zerbait, ezta?
Xumetasuna
Eskerrik asko ongietorria eman didazuen guztioi, eta besteoi ere bai.
Berriz ere martxan nabil, bai, baina lasai samar joatea hobe izango dela-eta, gaur poema bat, ez nirea, baizik Jorge Luis Borgesena, "Fervor de Buenos Aires" bere lehenengo liburukoa (1923). Poesian su-festak, txirinboloak eta txilipurdiak boladan zeuden garaian, harrigarria nola gaztetxo batek, modari bizkar emanda, horren testu sakon eta ederra idatzi ahal izan zuen, haren distira itzulpenarekin apur bat lausotuta geratuko den arren. Ea gustatzen zaizuen. Jatorrizkoan "Llaneza" du titulua, eta nik oraingoz "Xumetasuna" jarri diot, akaso "lautasuna" zehatzago litzateke baina.
Lorategiko atea zabaldu da
debozio sarri batek galdekatzen duen
orrialdearen otzantasunaz,
eta barruan begiradak
ez du objektuetan erreparatu beharrik
beren lekua hartua baitute oroimenean.
Ezagutzen ditut ohiturak eta arimak
eta gizatalde oro egunero josiz doan
zeharkako aipuen dialekto hori.
Ez dut behar hitzik
ez pribilegioetarako gezurrik;
ondo asko ezagutzen naute inguratzen nautenek
badakite nire penen eta ahulezien berri.
Horixe da gorena iristea,
beharbada Zeruak emango diguna:
ez mirespenik ez garaipenik
baizik, besterik gabe, onartuak izatea
ukatu ezinezko Errealitate baten parte gisa
hala nola diren harriak eta arbolak.
Agendak
Urte-hasiera honi dagozkion kontuak: batetik egutegiak eta bestetik agendak. Egutegiak alde batera utziko ditut, telebistan ere halakoekin gora eta behera dabiltza-eta. Agendak, beraz.
Gure bizimodu lanpetu eta hitzorduz beteak ezinbesteko tresna bihurtu du, nonbait. Badira eskuko telefonoa erabiltzen dutenak horretarako, edo ordenagailua, baina oraindik ugari ikusten dira paperezko agendak, ez dago liburu-denda batean sartu besterik, ikusteko. Nik neuk urteak eman ditut agendarik gabe, ez beharrik ez nuelako, etxetik lanera eta lanetik etxera, zorioneko agenda galdu egiten nuelako askotan, edo non utzi gogoratu ez. Desordenatua naiz halakoekin, baina burua oraindik ondo dabilkit, zorionez, eta ondo gogoan hartzen ditut gogoratu beharrekoak.
Hala ere, urtea hasi, agendarekin hasi ohi dut, martxorako-edo sarri abandonatu egiten badut ere. Orain, berriz, zalantza batean nago: zein agenda erabili? Izan ere, batere erosi ez dudan arren, bost agenda behintzat iritsi zaizkit opari, eta gutxi harritu datorren astean beste pare bat ailegatzea.
Bateko, asko maite dudan bat, Valentziako Bromera argitaletxe katalanak urtero bidaltzen didana; besteko, gure argitaletxeak atera duena; hurrena, nire aldamenekoak erosten dituen aldizkariekin banatu eta hark niri emandakoak (Voguerena bat, oso koketoa, eta Telvarena bestea, arras praktikoa); Bertsolari aldizkariarena iritsi berri zait, bere anillekin-eta diseinu egokia duena, baina bertsolari gazte emakumezkoen argazki errepikakorrek astun egiten dutena (gure lagun Joxean Agirrek duen emakumeenganako debozio horrek, literaturan fruitu zoragarriak ekarri dizkion arren, badaezpadako emaitza izan du oraingoan).
Ea lehehenbailen hartzen dudan erabakia, zotz eginda besterik ez bada.
Godfather errusiarra
Hasi da Donostiako 55. Zinemaldia, sail ofiziala inauguratu duen "Eastern promises" (Ekialdeko promesak) filmarekin, David Gronenberg zuzendariak Londresen kokatutako Errusiako mafiaren gainean egin duen pelikula ikusgarria.
Kontatzen dute Francis Ford Coppola-k "Aitajauna" film mitikoa egitean AEBko italiar mafia erretratatzearekin batera, talde horren iruditeria sortu ere egin zuela nolabait, alegia, geroztik film hartako aktoreen jarrera, hizkera eta mugimenduak imitatu izan dituztela egiazko mafiosoek.
Hala den edo ez den ezin jakin dezaket nik, baina susma liteke Errusiako mafiak ("Vory v Zakone" omen du izena, orain jakin dugunez), bere adarrak Europa osoan zabaltzearekin batera, nola-halako lustre zinematografikoa nahi baldin badu, hauxe izango duela mesanotxeko DVD kuttuna. Zuzendaria neurri batean tipismo horren bila ibili dela esan liteke (edo Coppolari keinu eta omenaldika), adibidez errusiar amoña guztiak "Oci ciorne" kantari erakusten dizkigunean, baten 100. urtebetetzean, Piterman-en antza duen soinujoleak gidaturik.
David Cronenberg bere irudi bortitzengatik da ezaguna (gogora datozkit "The Fly" remakea, "Crash", "The naked lunch" eta beste). Eta hemen ere ez da epelkerietan ibili ikusleon sentiberatasunarekin (lepoa egindako gorpu izoztua ile-lehorgailu batekin berotuko dute, zurruntasuna galdu ostean hatz-mamiak errazago mozteko, esaterako), aldi berean umore-ukitu beltz batzuk nabari daitezkeen arren. Norberak halako eszena gogorren aurrean izan dezakeen jarrera gorabehera, esan liteke horiexek direla filmaren une biribilenak, gainerakoan txukun ibili baita, baina publikoa harritzea edo hunkitzea lortu gabe.
Aktoreen artean, Viggo Mortensen dugu protagonista, eta baliteke askok goraipatzea nola biribildu duen mafioso hotzaren rola, baina, zer nahi duzue esatea, hotzaren hotzez sorgortuta eta jelatuta dagoela ematen du (Clint Eastwood eta Terminator 2-ko cyborg-aren arteko erdibidea edo).
Besterik? Bada, gustura ikusten dela pelikula; ez duela akatsik esateko; Armin Müller-Stahl ("Musika kaxa" filmeko nazi hungariarrarena egiten zuena) benetan gertatzen dela beldurgarria aitajaunarena egiten; eta benetako Vory v Zakone halakoa bada (edo film hau imitatzen badu), hobe dela haiekin estropezu ez egitea.
Gaur arratsaldean, Zabaltegi saila zabaltzeko, Europa Ekialdeko kontuak berriz ere "4 luni, 3 saptamani si 2 zile" film errumaniarrarekin (Lau hilabete, hiru aste eta bi egun), Ceaucescuren azken garaietan legez kanpo abortatu behar duen neska gazte baten gorabeherak.
Oianguren parkea: erreferenduma orain!
(Hauteskundeen ostean Goierritarra aldizkarirako idatzia)
Zegamarra izan behar al da Aizkorri maitatzeko? Lazkaotarrek bakarrik al dute Lakaomendi estimatzeko eskubidea? Abaltzisketan jaioa behar al du Larraitz ondo zaindua nahi izateko? Horiek denak, neurri batean, goierritar guztion ondare eta aberastasuna direla uste baldin baduzue, onartuko didazue, halaber, Oianguri buruz hitz egiteko eskubidea, beasaindar batek ordiziarren kontuetan zertan sartu ez daukala aurpegiratu gabe.
Urteak daramatzagu kontu honekin bueltaka, baina ezagutzen ez duenik baldin bada, labur azalduko dut, ahalik eta objektiboen: aurreko udalak Ikena izeneko enpresa bati utzi zion, diru kopuru baten truke, Oianguren parke publikoaren esplotazioa; enpresa horrek asmoa du parkea itxuraldatzeko, zati bat jende guztiarentzat zabalik utziz, eta beste bat erabilera pribaturako: golf-zelai bat eginez, batetik, eta paint-ball jokorako eremu bat, bestetik.
Proiektua jakinarazi zenetik hasi zen herritar-talde zabal bat horren kontrako lanean: jendea kontzientziatuz, alegazioak eginez, bide baketsu eta errespetuzkoak erabiliz betiere. Horren aurrean, herriko agintariek gehiengoa zutela esaten zuten, eta beraiena zela erabakia. Gauzak horrela, udala aldatzea besterik ez litzateke geldituko, jende gehiena pribatizazioaren kontra dagoela erakusteko eta parkearen izaera publikoa errespetatzeko.
Egin dira hauteskundeak. Mila gauza jokatzen eta erabakitzen ziren bertan, ez Oianguren parkearen etorkizuna bakarrik, baina hori ere bai. Eta lehenengo indarra, 1.100 botorekin, ANV izan da, pribatizazioaren aurka azaldu den alderdia; bigarren eta hirugarren, EAJ ia 900 eta PSE ia 800ekin, biak ere Ikenarekiko akordioaren aldekoak; laugarrena EB-Aralar, 765 boto izan dituena, hau ere pribatizazioaren kontrakoa. Matematika askorik jakin gabe ere, aise ikus liteke indarrak parekaturik daudela. Ezin esango dut herri osoa argi eta garbi golfaren kontra agertu dela, baina inork ezingo du esan herriak golfaren proiektua berretsi duela bere botoen bitartez.
Hala ere, hemen dator koxka: ANVrentzako botoak ilegalak dira, Madrilgo justiziaren erabakiz; eta berez, jendearen iritzi hutsa errespetatuta, zinegotzi-kopuru berdintsua izango litzatekeena, orain, Alderdien Legearen ondorioz, guztiz desproportzionatua gelditzen da, parkearen pribatizazioaren aldeko gehiengo garbi batekin.
Ez naiz hasiko hemen Espainiako gobernua kritikatzen; irakurle bakoitzak izango du bere iritzia Zapateroren politikaz, Imazen jarreraz, Batasunakoen jokabideaz Egunero telebista eta egunkari guztietan ikusten ditugun kontuak dira horiek denak. Sinpleagoa da hemen esan nahi dudana: demokratikoa izan nahi baldin badu, legez ezarri den Ordiziako udala behartuta dago, nik uste, gai arantzatsu honen gainean erreferendum bat antolatzera, ordiziar guzti-guztiek berdintasun egoeran beren iritzia eman dezaten, eta horren arabera erabaki nork gozatuko duen eta nola kudeatuko den herritar guztiena den ondasuna.
Negartien saldoa
(Nabarra aldizkariaren eskariz idatzitako artikulua, euskal literaturaren krisiaz edo arazoez; gai bera jarrita beste hauek ere idazten dute: Katixa Agirre, Aurelia Arkotxa, Edorta Jimenez, Juan Luis Zabala, Iban Zaldua, Patxi Zubizarreta)
Karnetean piperpotoa daramagun gizonezkoen artean bada adin-tartea markatzen duen mugarri bat: soldadutza. Zorionez, ni naiz gaitz horretatik libratu ziren lehenengoetakoa, kontzientzia-eragozpenaren trenera garaiz igo nintzelako. Balantzaren kontrako aldean, beste batzuk batailoiko batailak kontatzen hasten direnean isilik gelditu beharra. Horren ordainetan, barka iezadazue aspaldiko kontu zaharrekin hasten banaiz.
Aurten betetzen dira 25 urte euskaltzaletu nintzenetik. Arestik zioen legez, lasai asko bizi nintzen ni hispanitatean, baina, ez dakit Damaskora bidean zalditik erorita edo ze hego-haizek jota, nire hizkuntza hauxe zela erabaki nuen halako batean, 18 urte betetzearekin batera edo. Ez dut oroitzen egun zehatzik edo gertakari seinalagarririk, baina bai zein izan nuen bataioko ura: Argia aldizkariaren harpidedun egitea.
Aittitte Makurre gerraosteko gose-urteak kontatzen emango dut akaso baina, utzidazue labur azaltzen orduko argitalpenen panorama: zuri-beltzezko astekari xixtrin bat zen berez Argia, ia-ia betiko desagertzeko zorian egon ostean nola-hala pixkortzen ari zena; inguruan, berriz, basamortu latza: Anaitasuna itxi eta gero, Jakin hiruhilabetekaria eta ezer gutxi gehiago kaleratzen zen. Eta hala ere, edo horregatik akaso, egundokoa iruditzen zitzaigun Argia. Hobeto esanda, egundokoa zen: irakurri ez baizik irentsi egiten nituen goitik behera artikulu haiek, ezagutzen ez nituen sinadurekin zetozenak: Iñaki Uria, Josu Landa, Pello Zubiria, Pablo Sastre, Mikel Antza, Eneko Olasagasti Ni 18 urteko umemokoa baldin banintzen, haiek hogeita gutxiko bixarguriak, niretzat Jainkoaren hurrenak ia.
Liburugintzan, Joan Mari Torrealdairen zerrenda ikusi eta 300 titulu kaleratu ziren guztira 1982 hartan. Sekulako kopurua, dozena erdi urte lehenago ozta iristen baikinen 100eko mugara (2005ekoa dugu azken zenbaketa, eta 2000 tituluko langa jo genuen hor). Ateratako liburuak banan-banan aztertu, eta Joan Mari Irigoienen "Poliedroaren hostoak" iruditu zait salbatzeko moduko bakarra.
Zer ari naiz demostratu nahian: orduko miseriaren aldean elegante bizi garela gaur egun? Ez, ez da hori. Orain dela 25 urte, geneukan apur hori gauza handia iruditzen zitzaigun, batetik, ezerezetik eta ukazio gorritik gentozelako, eta bestetik "batez ere", are eta gauza handiagoak egin nahi genituelako: ilusioa, indarra, itxaropena geneuzkalako. Horren froga da Argia-ko taldetxo hark ez zuela amore eman egunkari bat sortu arte (8 urte geroago); horren erakusgarri dira, halaber, hurrengo urteetan sortu ziren literatur aldizkari guztiak (apurka itxiz joan zirenak, gehienak).
Gaur egun krisi hotsak omen dira, entzun dudanez. Eta barkatu berriz ere agure askojakinaren pose nardagarria hartzen badut baina, barregura etortzen zait krisiaz hitz egiten entzuten dudan aldiro. Arrantza egon liteke krisian, urteetan itsasoko bizidun guztiak ustiatu eta ahitu ondoren; hemengo industria astuna ibili zen krisi latzean, urte oparoak bizi izan eta gero. Baina euskal kulturak noiz izan du ba oparoaldia? Noiz izan zen nik ezagutu ez dudan Urrezko Aro hori?
Jakina da itxaropideen eta errealitatearen arteko talkak desengainu antzeko bat ekarri ohi duela. Baina, halakoetan, gehiegizko espektatibetan dago akatsa, errealitatea den horixe delako. Egia da hizkuntza normalizatu bat genuela jomugan, kultura aberats bat amets, literatura eder eta joria helburu. Horren ordez zer eskaintzen zaigu? Kili-kolo dabilen hizkuntza, betiko makurretatik libratu ezinik segitzen duena; kultura menpeko, txiro eta oilolurrari lotuegia; literatura ere, oro har txukuna, baina egitura eskasekoa, irakurle gutxikoa eta kanpora ateratzeko zailtasun handiak dituena.
Okerrena, hala ere, ez dira gaitz zahar horiek guztiak, askoren ilusio galtzea baizik. Pentsatzen jarrita, baina, kontu biologikoa izan liteke ilusioa galtzea: soldadutza baino jubilazioa hurbilago dakusanak, normala marmarka jardutea, urrutiko intxaurrei begiratzea, oraingo erdipurdikeriak baino noizbaiteko lilurak nahiago izatea. Horren aldean, ariketa osasungarria izan liteke udaberri honetan lehen liburua atera duten idazleei erreparatzea: Uxue Alberdiren "Aulki bat elurretan", Katixa Agirreren "Sua falta zaigu", Harkaitz Zubiriren "Zakur kale" (berealdiko ipuin-bildumak, hirurak ere), Itziar Madinaren "Beste eguzkia" eleberria, Fertxu Izquierdoren "Gerratearen aztarnak" eta Beñat Sarasolaren "Kaxa huts bat" poema-sortak.