Harrikadak

Duela urtebete, 2007ko martxoaren bukaeran, ezagutu nuen Assumpta Montellà. Orduan ezagutzen ez nuen Txaro Barinaga etorri zitzaidan bere lagunak La maternidad de Elna liburua Kultur Etxean aurkeztu nahi zuela esanaz. Eta hitzordua itxi genuen. Kronika moduko bat idatzi nuen Elnako Amaetxeari buruzko liburuaren aurkezpenari buruz.

Orduan ez nekien liburu-aurkezpen hark halako ibilbidea izango zuenik. Uda aurretik gauzak mugitzen hasi nintzen Generalitatearekin, enteratu bainintzen Katalunian prest zeukatela erakusketa ibiltari bat. Materiala euskaratzeko asmotan zebilen Memorial Democratic izeneko erakundea eta lotu genuen Giza Eskubideen VI. Zinemaldiaren barruan aipatu erakusketa Donostiara ekartzea.

Uztailean egon nintzen Elna herrian. Jada ez naiz gogoratzen ea kontatu ote nuen edo ez, baina zirraragarria izan zen Elisabeth Eidenbenz ekimenez, batez ere, ia 600 haur jaio ziren amaetxe hartan hankak jartzea. Bertan zuten paraturik Donostiara ekarriko den erakusketaren antzekoa.

Hementxe duzue erakusketaren berri emateko prestaturiko postala. Hauexek dira ekitaldiak. Gaur ezin baduzue etorri, apuntatu beste bi hitzorduak

Erakusketaren datak: Apirilak 3 – maiatzak 3

Lekua: Ernest Lluch Kultur Etxea.  Anoeta pasealekua, 7 (Anoeta estadioko 8. atearen aldamenean)
Ordutegiak:   16:00 – 20:30 Astelehenetik ostiralera /
17:00 – 21:00 larunbatetan

Inaugurazioa: Apirilak 3, osteguna, 19:30ean.

Ekitaldi osagarriak:

Apirilak 9. 19:30ean. Ernest Lluch K. E. areto nagusia.

“El legado de la maternidad de Elna”. Assumpta Montellà-k eta Toni Espinosak idatzi eta zuzendutako dokumentalaren proiekzioa eta egileekin solasaldia ostean.

Apirilak 16. 19:30ean. Ernest Lluch K.E. areto nagusia.

Mahai-ingurua, ondorengo solaskideekin: Assumpta Montellà (historialaria); Miquel Torner (Marxaires Mataró-Canigó); Toni Strubell (Comissió de la Dignitat). Moderatzailea: Javier Vizcaíno (kazetaria).

Apirilak 17. 19:30ean.

Espai Catalunya Topalekuan (Federico García Lorca, 10, behea).

“El setè camió: el tresor perdut de la república” liburuaren aurkezpen-afaria. Assumpta Montellà egilea bertan egongo da.

Apirilak 17 eta 18. Erakusketa ezagutzeko bisita gidatuak ikastetxeei zuzenduta. Aurretiko txandarekin soilik (943 481919 telefonoan).

En castellano

Baga

Harkaitz Cano idazlearen poesia bilduma elebiduna kaleratu zuen 2004an Atenea argitaletxeak: “Dardaren interpretazioa / Interpretación de los temblores” (urtebete lehenago euskaraz soilik Zarautzko Olerti Etxeak).

Biga

Liburu horren ale bat, agian poetak berak oparituta, Joserra Senperena pianistaren eskutan erori zen. Joserrari gustatu eta musika jartzen saiatu zen.

Higa

Musikariak egindako lana erakutsi zion poetari eta honek bueltan hiru poema idatzi zituen.

Laga

Diskoak argia ikusi du 2008ko martxoaren hasieran eta Dardaren interpretazioa du izenburu, Gaztelupeko Hotsak zigiluaren eskutik. Diseinua, portzierto, Cheli Lanzagortarena da.

Boga

Diskoaren aurkezpena egiteko Rafa Berrio musikariaren testu zirraragarri bat erabili dute. Batere horditu gabe jotzen duen honky-tonker onena omen da Joserra.

Sega

Javier Vizcaíno kazetariak ere tripak jarri ditu teklatu gainean disko honetaz eta beste gauza batzuetaz idazteko.

Zai

Eta nik hauek guztiek esandakoaz aparte, lan ederra dela gehituko dut. Delikatua. Uste dut udazkenera arte itxoin beharko dugula Loiolako semea zuzenean ikusteko

Zoi, Bele, Arma, Tiro eta Pum

Irakurle/entzuleak egin dezala.

En castellano

Ostiral arratsaldea. Tele 5 kateko Está pasando saioa. Nazkatu arte errepikatu dute goizean bizilagun batzuek Mari Luz Cortés haurraren krimena egiteaz akusatua dagoen anaia jipoitu egin dutela telebista bereko beste programa bateko kazetari baten aurrean. Eta bai, irudiak ere bota dituzte.

Halako batean, hiru konexio egin dituzte. Bartzelona, Madril eta Valentziako hiru auzoetara bidalitako beste hainbeste kazetariak sartu dira zuzenean. Guztietan errepikatu da eszenatokia eta figuranteak. Auzo txiroetako jendea. Hogei bat lagun, gazte eta ume asko tarteko. Asesino, que le cuelguen, cadena perpetua, que nos lo dejen a nosotros eta antzeko espresioak, argazki batzuk (telebistak berak banatutako fotokopiak?) kameren aurrean astintzen zituzten bitartean.

Goragalea ematen du. Telebistak manipulatzen duela argi dago, baina baita jendea gustura aritzen dela jolas horretan.

P.S.: hobeto kontatzen du, noski, Javier Ortiz kazetariak.

En castellano

Atzo arratsaldean kaña batzuk hartu nituen lagun batzuekin lanetik irten ondoren. Konturatu gabe Iñaki Diéguez trio taldearen emanaldiarekin egin genuen topo Gipuzkoa Plazan, Aldundiaren arkupetan. Eguraldi euritsua Donostian eta jende gutxi musikariei kasu pizarra egiten. Saioa Udaberriko Kontzertuak izeneko programaren barruan zegoen.

Doan izango da ere Iban Nikolai datorren ostegunean Donostian, kasu honetan Erakusleihoa izeneko gordasolapean. Nikolaik Iker Telleria, perkusioetan, eta Asier Suberbiola, bibolinean, izango ditu lagun.

"Hamar urte baino gehiago igaro dira Iban Nikolai gazteak australiar jatorrizko instrumentu hau jotzen hasi zenetik. Europako hamabost maisurekin eta Arnhem Land-ko (Australia) aborijenekin ikasi zuen eta orain arte hiru disko argitaratu ditu bakarka: Yurlunggur, Didjeridu Hotsak eta Hamar. Egun Samar taldea osatzen du Pascal Gaigne edota Ritxi Salaberria bezalako beste musikari ezagunekin batera. Goian aipaturiko talde beraren izena duen diskoa kaleratu dute".

"Nikolaik estilo pertsonal bat garatu du didgeridooa folka, rocka, duba, technoa edota funkya bezalako estiloekin fusionatuz eta dozenaka artistekin kolaboratu du beren lanetan arrasto berezia utziz".

Non: Ernest Lluch Kultur Etxeko areto nagusian (Anoeta Estadioko 8. atearen aldamenean).

Noiz: martxoaren 27an, arratsaldeko 19:30ean.

Sarrera: doan.

Oharra: argazkia Iban Nikolaik utzitakoa da.

En castellano

Alejo García irrati-gizona hil zen pasa den ostiralean Malagan. 71 urte zituen. Igandeko periodiko batean irakurri nuen PCEren legeztatzearen berri eman zuen kazetaria izan zela. Gaur konprobatu dut sarean beste askok gauza bera errepikatzen dutela.

Nik, berriz, 1997ko uztailaren hasieran buruan iltzatuta geratu zaidan beste gauza batengatik oroitzen dut. Autoz gentozen Andaluziatik, hogei eguneko oporraldiari amaiera emanez. Urte t´erdiz bahituta zegoen Ortega Lara askatzea lortu zuen Guardia Zibilak uztailaren 1ean. Albistea ona zen, dudarik ez, baina komunikabideak erakunde armatuaren merituak behin eta berriro goraipatzen ari ziren ondorengo orduetan.

Irratia entzuten gentozen. RNEn egiten zuen lan garai hartan Alejo Garcíak, goizeko saioan. Albistegietatik bueltan izan zela uste dut, hara non hasten den gizona: “Atendiendo a las múltiples llamadas recibidas, a continuación nos disponemos a escuchar el himno de la Guardia Civil”. Hortxe bukatu zen irratsaioa guretzat.

Diotenez, PCEren legeztatzearen berri ostiral santu batean eman zuen eta beste ostiral santu batean, ia hogeita hamaika urte beranduago zendu da. El Mundo periodikoaren webgunean entzun daiteke nola eman zuen albistea. Kostatu zitzaion arrankatzea.

En castellano

"Aitari garai batean esaten nion: ikusten duzu, zuek alferraren fama aitatuz gero gaizki hartzen duzue. Munduan dagoen onena alferraren fama izatea da eta! Niri ez dit inork lanerako deitzen, denak jan eta edan egiteko. Eta bizitzeko inportanteagoa da jatea; jan gabe ez da inor bizi, lanik egin gabe asko".

"Atzo? Siesta pixka bat egin eta ama ile apaindegira eraman nuen. Zazpiak aldera etorri eta joan nintzen Galarretara [pilotalekura]. Partiduak bukatu zirenean lagun batek esan zidan etxera eramateko, Mirakruzera [Donostia]. Eta Josean Tolosak: 'deituko diat nora goazen afaltzera sagardotegira edo, Zepakoa ere hemen dago eta'. Bale. Beste hura utzi nuen etxean, eta artean ez zidaten deitzen. Ba Juan Mariri [Arzak] bisita egingo diot. Sagardotegian zegoela nagusia, baina esertzeko, sukaldean. Deitu zidan Joxeanek Zepara joateko afaltzera. Baina ez zidaten altxatzen utzi. Atera zizkidaten dozena bat platera eta bertan afaldu nuen. Eta gero handik kafea hartzera Zepara".

Nahi izanez gero, jarraitu irakurtzen Irune Lasak Xapreri eginiko elkarrizketa, otsailaren amaieran Berrian agertu zena. Lehenengo parrafoa berdintsu errepikatzen da duela ia hiru urte Argia aldizkarirako Amets Arzallusek eginiko elkarrizketan. Orduan ere ondokoa esan zuen:

"Nik, orain ere ez dut sekula etxean afaltzen, aurten (oharra: elkarrizketa 2005eko apirilaren hasieran publikatu zen) oraindik egun bakar batean ere ez dut etxean afaldu. Iaz hiru aldiz. Aldiz, egun bakarrean hiru sagardotegitatik pasa naiz aurten. Eta iaz izan nuen bolada bat, sei egunetan zortzi sagardotegitan izandakoa. Horregatik, kontrolatuta ibiltzen naiz. Zenbat eta gehiago ibili orduan eta zintzoago eta kontrolatuago ibili behar duzu. Orduaren kontrolik ez, goizeko bostak, seiak, berdin zait, baina edanaren eta diruaren kontrola bai. Bestela modako kantua bezala zara, urtebetean ibiliko zara, baina gero gehiago ez, desagertu egingo zara".

Bi kontu:

Baga: Zalantza bat (edo bi): hainbeste parranda bota ondoren, noizbait ibili ote da Mikel Urmenetarekin? Biak hain parrandero izanda, zenbat probabilitate dago biek topo egiteko parranda berean? Tik-tak, tik-tak, tik-tak.

Biga: Xapreri hippy deitzea bitxia izango da. Ados. Punky deituko diot orduan.

En castellano

Kukuxumusu enpresako sortzaileetako bat beste inguru batean jaio izan balitz, agian tenore honetan zoroetxean egongo litzateke. Zortea izan du Mikelek eta New York-en bizi da. Natural Born Julai blogean kontatzen duenari erreparatuz gero, argi dago nahi duena egiten duen elitearen partaide dela. Adibidez, gaurkoan aipatzen du Andreu Buenafuente telebisiboarekin egon dela.

Dena den, duela egun batzuk ikusitako gauza bat kontatu nahi nuen gaurkoan. Orduan ez nion arreta berezirik jarri, baina Aste Santu honetan berriro egin dut topo La Dolce Vita proiektuarekin.

Imanol Reta lagunari medikuek albiste txarra eman omen zioten: gaitz degeneratiboa zuela (edo endekapenezko gaixotasuna, pedante jarrita). Urmenetak umore beltza eta aldrebesa duenez, opari xelebrea egin zion: hil-auto batek tiraturiko txalupa, gehien gustatzen zaizkion bi gauzarekin hil arte gozatzeko: nabigazioa eta bidaiatzeko zaletasuna. Imanolek, hasiera batean, ez omen zuen oso ondo hartu ateraldia, baina gero buru belarri sartu zen paperean eta ARCO feriara eraman du La Dolce Vita instalazioa .

Imanolen blogean irakurri dugu martxoaren 13an ebakuntza egin behar ziotela. Espero dezagun onik atera izana kirofanotik. Bitartean hona hemen ARCOn izandako abenturaren berri bi bideotan.

En castellano

Ondorengo pasartea Bezperaren bezperan liburuaren 69-71 orrialdetan dago, aurreko astean aipatutako Aingeru Epaltza iruindar idazlearen azken hogeita hamar urteei buruzko kronika politiko pertsonala.

"Nire adiskide bati aitatxi hil zioten nazionalek 1936an. Alderdi Komunistatik hurbil ibili zen trantsizioaren lehen urteetan. Bat-batean, ulertu egin zuen zertan zen naziotasunaren kontu hori. Geroztik, HBri ematen zion botoa. (…) 1985eko maiatz hondarreko arratsalde batean, (Iruñeko) Caldereria karrikan zebilen, bertze lagun zenbaitekin kaña batzuk hartzen. Eguraldi ederra zen, udaberri bete-betekoa. Pasealariz eta poteatzailez mukuru zegoen hiriburuko Alde Zaharra. Halako batean, eztanda batek dardaritu zituen leihoak (…) ETAk polizia nazional bat eta 14 urteko mutiko bat hil zituen arrats hartan Xabier Jaitsieran. Gaztetxoak Alfredo Agirre Belaskoain zuen izena. Futbolean aritzen zen bere ikastetxeko taldean. Entrenamendutik etxera joaki zen, lehergailuak bertatik bertara zapart egin zuenean. Nire adiskideak ez die geroztik HBri ez haren ondorengoei boto gehiagorik eman ".

(…)

"Heriotza guztiak berdinak omen dira. Zenbat aldiz aditu ez ote dugun azken urteetan. Gezur handiagorik! Ez da berdina buruz buruko batean etsaiaren suak eraisten duenaren heriotza edo igande goizean seme txikiarekin paseatzen ari denarena. Ez da berdina arma bat poltsikoan daraman militantearena edo eskuan harri bat ere ez duen manifestariarena. Ez da berdina soldatan arrisku-plusa duenarena eta plus bakarra arriskua bera duen hautetsi edo kazetariarena. Denak dira deitoragarriak. Denak negargarriak. Alabaina denek ez dituzten arimak berdin zirraratzen".

(…)

"Alfredo Agirrek baino urte batzuk gehiago zituen Mikel Zabaltzak (…) Donostian bizi zen eta han lan egiten, autobus gidari. ELAko kidea zen. Inork ez du argitu nahi izan zergatik atxilotu zuen Guardia Zibilak, 1985eko azaroaren 25ean, ezta zergatik eraman zuten Intxaurrondoko kuartelera, haren neskarekin eta bertze lagun batzuekin batera. (…) Beste guztiak aske gelditu ziren, kargurik gabe, zenbait egun geroago, torturatuak izan ondoan. Mikel ez. (…) Hainbat egunetan, milaka pankarta eta txartel agertu ziren Euskal Herri osoan: Non dago Mikel Zabaltza? Barrionuevo barne ministroak –bidente halakoa- iragarpena egin zuen (Agertuko da). Hala izaki. Abenduaren 15ean, desagertu eta hiru astera, Bidasoako ur gainean azaldu zen, non eta aurreko egunetan mila begik mila aldiz ikusmiratu bazter batean".

(…)

"Alfredo Agirrerenak nire adiskidea bezala, ez dakit orbaiztarraren fin gaiztoak inor iraganarazi zuen gogorretik epelera. Alderantziz aiseago, hain segur. Nire belaunaldiko anitzen bihotzean landaturik gelditu da Zabaltzaren heriotza, izu istorio izugarriak gelditzen diren gisan. Karlos Santisteban idazle karrantzarrak nobela bat eskaini zion izenburu adierazgarria duena: Izueran tunela".

"Patu latza gurea. Euskalduna izateak, gogoa abertzaletasunak kutsaturik edukitzeak, susmagarri egin gaitu. Errudun. Gure amesgaizto gaiztoenetan, berdez jantzitako gizon ilun batzuek atzematen gaituzte eta berekin eramaten, aterabiderik ez duen zulorik beltzenera".

"Nolako amesgaiztoak dituzte Alfredo Agirreren hilotzari negar egin ziotenek?"

Gehien bat su-eten garaian idatzitako liburua, 2007ko udan bukatu zuen Epaltzak eta batailaren ondoko paisaia kontatu nahi zuen.  Ez da horrela gertatu, baina ez du garai hori sobera urrun ikusten.

2008aren hasieran elkarrizketa egin zion Miel Anjel Elustondo kazetariak Argian. Ibarretxe planaz hara zer zioen:

"Nafarra naizen aldetik, ez zait Ibarretxe Plana sobera interesatzen. Nafarrok ez gara barku horretan joanen. Elkarrengandik urrun gaudenok, nafarrak eta mendebaldarrak, are eta urrunago jarriko gaituen atakara ailegatuko gara bide horri eutsiz gero. Zuek (mendebaldarrak), nafar askoren begietan kanpotar zarete. Ibarretxeren asmoa gauzatuz gero eta erran gabe doa hor barna dabiltzan haize autodeterministek aitzina eginez gero, kanpotar ez ezik, atzerritar bilaka zaitezkete. Ez dakit horretaz ohartzen zareten".

En castellano

Pare bat aldiz egon naiz Josep Pla idazlearen jaioterrian, oporretan. Jaiotetxea (uste dut fundazioak egoitza duen tokian bertan jaio zela Pla) behin bakarrik bisitatu dut. Saiatu naiz haren liburu batzuk irakurtzen, baina soilik El Quadern gris (El Cuaderno gris hobe, gazteleraz leitu bainuen) bukatu dut. Ahaztu egiten zaizkit irakurri ahala liburuak, baina gozatu ederra hartu nuela bai dudala gogoan.

Aurreko batean Fundació Josep Pla izenekotik e-maila jaso nuen adierazteko libreta datozen bi urteetan igoko zuela sarera fundazioak berak. Ez dago garbi noiz dagoen idatzita: batzuen arabera, liburuak aipatzen dituen urteetan, 1918tik 1919ra; beste batzuen arabera, geroago daude idatzita (1960. hamarkada arte ez baitziren agertu eta harrigarria baita idazle gazte batek horrelako heldutasuna izatea). Dena dela, lehenengo apuntea 1918ko martxoaren 8koa da eta, laurogeita hamar urte beranduago, sarean dago jada (baita 9, 11 eta 14koak ere). Horrela hasten da:

"Com que hi ha tanta grip, han hagut de clausurar la Universitat. D’ençà d’aquest fet, el meu germà i jo vivim a casa, a Palafrugell, amb la família. Som dos estudiants desvagats. El meu germà, que és un gran afeccionat a jugar a futbol –malgrat haver-s’hi ja trencat un braç i una cama–, el veig purament a les hores de repàs. Ell fa la seva vida. Jo vaig tirant. No enyoro pas Barcelona i menys la Universitat. La vida de poble, amb els amics que hi tinc, m’agrada".

Orduan gripe espainiarra zen arazo, gaur hegazti gripea izan daiteke.

Gehiago El quadern gris blogean.

En castellano

Astelehenetik ez dut periodikorik erosi. Total, zertarako? Ostiralekoak pott eginda utzi ninduen. Aste bukaeran egon naiz irakurtzen Xabier Zabaltza historialari eta itzultzaile nafarraren Gu, nafarrok liburua. Handik atera dut testu hau:

"Orohar, eusko-nafar zein erdo-nafarren artean lan intelektuala gutxietsi eta kirola handiesteko joera dago. Ez dakit nafarrak espainolistak, baskistak edo navarristak diren, baina bistan da osasunistak direla. Eusko-nafarrek eta erdo-nafarrek berdin-berdin jauretsi zuten Miguel Indurain eta haren desagertzeak hutsune bat utzi zuen, batzuek eta besteek oraindik bete ezin izan dutena. Nor izanen ote da Indurainen ordezkoa? Geroak erranen. Zaila iruditzen zait, baina, poeta, filosofo, artista edo zientzialari bati duin iriztea ohore hori lortzeko. Eta zer esanik ez, emakume bati ere ez".

"Lan intelektualarekiko utzikeria kultura kontzeptuaren inguruan izan daitekeen adostasunean adierazten da, gazteen artean gehienbat. Erdo-nafar eta eusko-nafar anitzendako ostatua da kulturaren babeslekua. Kontzeptu horren interpretazio zabal samar horrekin loturik agian, elkarrizketarako zailtasuna eta, argudioen bidez konbentzitzen saiatu beharrean, aurkaria iraintzeko joera nabarmena dago. 1977tik aurrera, teorian estatu demokratiko batean bizi bagara ere, Nafarroan (eta ez bakarrik Nafarroan), ezinezkoa izan da eztabaida serio bat edukitzea gizartea ukitzen duen edozein aferaren gainean, direla beste euskal autonomia erkidegoarekiko harremanak, euskara, NATO, abortatzea, Iparraldeko Autobia, Itoizko Urtegia, intsumisioa edo, gaur egun, Lastertasun Handiko Trena eta inmigrazioa. Elkarrizketa bat izan beharrean, bi bakarrizketa izan dira gehienetan, Nafarroako Gorteetan eta hortik kanpo".

Nafarretaz ari da, baina besteoi ere aplikatzen erraza da. Liburuaren tonua gustatu zait, nahiz askotan garratza izan. Aipatutako bi parrafoetan dagoen ideia nagusiarekin ere ados nago: ez dugu bestea entzuteko ohiturarik. Lankide batek esan zidan atzo Holandako bere ezagun bat sarritan geratzen zela lagunekin eztabaidatzeko. Gurasoekin ere egiten omen zuten zita noizean behin. Noiz ikusiko dugu hori hemen?

Liburuxka honen berri eman zigun Joxe Aranzabal farozainak, baita Beni komandanteak ere. Azken honengatik iritsi naiz Bixente Serrano Izkok idatzitako kritikara.

Bukatzeko, goian jarri dut esteka, baina hona hemen berriro Mikel Asurmendi kazetariak eginiko elkarrizketa.

Itxura ona du ere Bezperaren bezperan, Aingeru Epaltzak azken hogeita hamar urteei buruz idatzitako kronika liburua. Hamar urte gehiago jarri dizkiote liburuaren azal-hegalean eta akats bera errepikatu dute Argian Miel Anjel Elustondok eginiko elkarrizketan, baina hori beste kontu bat da.

En castellano