Harrikadak

Iban del Camporen Un tal Eusebi dokumentalean badago gaur hona ekarri nahi dudan une gogoangarri bat. Bartzelonako kaleetan barrena bizilagunei eta turistei marrazkiak egiten dizkien jubilatu bat da Eusebi. Dokumentala duela hamar bat urte grabatutakoa da, baina uste dut oraindik ere bizi dela gure gizona. Dokumentalean agertzen da artistaren marrazkiak (700 edo 800) gordetzen dituen arrain saltzaile bat eta, gutxi gorabehera, horrelako solasaldia dago bien artean.

"-¿Cuándo se valora la obra de un artista? (Noiz baloratzen da artista baten lana?)"

"-Cuando se muere... (Hiltzen denean...)" erantzuten dio Eusebik.

"-Pues a ver si te mueres esta tarde... (Bada ea gaur arratsaldean bertan hiltzen zaren...)" zirikatzen dio arte bildumazaleak.

Bideo honetan 18. minututik aurrera.

Ez dakit beste herrietan berdin jokatzen den hil berri den jendearekin, baina Espainiako Estatuan CT delako kulturaren (Trantsizio garaiko Kultura) garai hauetan okagarria da figura politiko hil berriengatik medio ofizialek esaten dituztenak (Internetek, zer esanik ez Twitter-ek, kontrapisua egiten badu ere).

Azkuna Bilboko alkatea eta Suárez presidente espainiar ohia hil dira bata bestearen atzetik egun hauetan. Ez nituen gehiegi maite, baina prest nengoen errespetu minimoa gordetzeko. Adibidez, ezin beste alde batera begiratu biek ala biek pasatako kalbarioa gogoratzerakoan (Azkunak berak esana omen da ez ziola etsaiei ere desio berak sufritutakoa).

Ez dut ulertu nolatan jarraitu duen Azkunak azken momentura arte alkate postuan. Mito bat sortzeko? Nork bultzatu du hori? Suarezi dagokionez, 1981ean bera bakar-bakarrik utzi zuten askok gaur hitz hanpatuak dituzte haren alde eta badirudi Barajas aireportuak haren izena eramango duela. Alzheimerrak garaitu duenez, askoz ere zentzu gehiago duen jendeak dio hobe dela Alzheimer-aren aldeko Estatu politika sendoa egitea haren figura ondratu nahi bada.

Amaitu baino lehen, behin baino gehiagotan hona ekarri dudan pertsona baten testu berri bat. Pepe Rodriguezek txiokatutako Javier Ortizen hau: "Los muertos" (Hildakoak). Bi esaldi azpimarratuko nituzke:

"Deberíamos llegar a un gran acuerdo colectivo sobre el uso de los muertos." (Akordio kolektibo handia lortu beharko genuke hildakoen erabilerari buruz).

"A mí me importa un bledo hablar mal de los muertos, incluso cuando todavía están calentitos. Hace años, inicié una columna diciendo: «Ha muerto el tenista Vitas Gerulaitis. Era un imbécil". (Niri bost axola zait hildakoei buruz gaizki esaka ibiltzea, baita hil berri direla ere. Duela urte batzuk, zera esanaz hasi nuen zutabe bat: «Vitas Gerulaitis tenisa hil da. Ergel hutsa zen»).

Las beatificaciones de los muertos, este apunte en castellano.

Heriotzak

Otsailaren 28an bete zen urtebete aita hil zela. Hurrengo egunean, martxoaren 1ean, Fleya Ugaldek utzi gintuen. Bi heriotzak lotuta geratu dira niretzat.

Ziurtasunak

Laster bost urte Javier Ortiz hil zela eta haren apunteak, besteak beste, asko botatzen ditut faltan inguruan gertatzen ari dena ulertzeko. Harri eta zur begiratzen baitiot inguruari (gero eta gutxiago ulertzen dut). Txunditzen nau (ustez) inolako zalantza izpirik gabe honetaz eta hartaz iritzia ematen duen jendea. Eta niri, aldiz, gero eta gehiago kostatzen zait idaztea. Baina ez naiz ari apunte bat idazteaz (hori jada lan monumentala iruditzen zait), txio txoro bat botatzeaz baizik.

Troika Go Home!

Duela hogei bat urte edo, Espainiako erregea etorri zen Donostiara. Uste dut uda garaia zela. Inguruko agintariak eta gizarte zibileko ordezkariak deituak izan ziren Miramar Jauregian egin zen harrera ekitaldira. Javier Ortiz El Mundo del País Vascoko ordezkari gisa joan zen.

Halako batean, kanpora atera zen zigarro bat erretzera. Kanpoan beste tipo batekin egin zuen topo. Biak badiara begira zeuden eta bertatik ikusi edo entzun egiten ziren Borboiaren kontra deitutako mobilizazioen ondoren sortutako istiluak. Javierrek besteari: “Eta hau zertara etorri da hona? Ez du ikusten zer nolako harrera egiten dion jendeak?” (edo antzeko zerbait). Besteak ez zuen ezer esan. Ortiz barrura sartu zen eta bertan batek: “Zertaz ari zinen Sabino Fernández Camporekin?”

Inpresio bera izan dut gaur goizean ikusi ditudanean Borboia, Nazioarteko Moneta Funtsa eta gainerako troikakideak Bilbon. Zoazte etorritako bidetik!

Botín

Ez nuen saioa ikusi, baina twitter bidez jakin nuen atzo Jordi Évolek galdetu ziola Pedro Jotari Botíni buruzko zutabe bati buruz (bost minutuko lehen bideoaren amaieran). Ortizek kontatu zuen gertatutakoa Historia de una columna apuntean.

Bertsolariak, bizilagunak, poetak

Ez dugu inon ikusi bertsolarien bertsioa (martxoaren 6ko oharra: Arzallusek eta Maiak idatzia bidali dute El Paísera), baina atzo El Paísek argitaratu zuen boikota egin ziotela Iñaki Recarteri. Recarte Irungoa da eta gaur egun Donezteben bizi da, hogei bat urte kartzelan pasatuta. Arazoa zein da? Nanclares bidea jarraitu zuela? Badakit kostatuko dela aurrera egitea, baina egin beharra dago.

Sánchez-Ostizen bidez iritsi naiz La Chula Potrarengana. Duela egun batzuk idatzi zuen gertaera horri buruz. Poeta gisa Arzallusengandik gertu, baina ama eta tabernari gisa Recarterengandik gertuago:

“Conecto mucho con esa familia porque ellos también se pegan horas y horas encerrados en su bar dando servicio, porque su hija también se está criando con los clientes, como la mía. Intentando llevar adelante una vida que para todo el mundo y en cualquier parte, es una lucha”.

...

“Pero es que yo soy poeta, y me siento parte de una tribu interior con Amets. Siempre reivindico la función social del poeta como aquel que puede hablar más, porque utiliza el lenguaje del corazón, que es más amplio que el que ofrece la cabeza. Los poetas estamos para mostrar las cosas desde otro punto, no porque nuestro punto de vista sea mejor, sino porque es diferente, y por serlo, amplia la visión, y eso siempre es positivo”.

Bapo.

Bonus track

Martxoaren 3a da gaur. 1976ko martxoaren 3a gogoan. Salvador Puig Antich gogoan.

Estupefacto (como estado natural), este apunte en castellano.

Duela astebete pasatxo ikusi nuen 2013ko Kimuak uzta. Tartean zegoen Asier Altunak zuzendutako Zela Trovke. Protagonista Amsterdamen bizi den Maite Larburu musikaria da.

Oso ondo dago kokatua film laburra Kimuak katalogoan: amaieran botatzen dute eta Larbururen argitasunak (nola betetzen duen pantaila!) bukaera ezin hobea ematen dio 2013ko uztari.

Oker ez banago, Hernanikoa da Larburu, baina urteak daramatza etxetik kanpo antzinako musika jotzen Europan barrena. Azken urteetan Amsterdam du bizitoki. Duela urte batzuk Orain-en agertu zen.

Ikusi dezakezuenez ez du bakarrik musika jotzen. Eta ez du bakarrik antzinako musika jotzen. 2013ko Durangoko Azokan Josh Cheatam-ekin batera sortutako Neighbor proiektuaren Ura patrikan izeneko diskoa aurkeztu zuen, Gaztelupeko Hotsak zigiluarekin ateratakoa. Berriki Asier Altunak Ezin bideo-klipa egin die.

Bonus track

Maite Larbururi buruzko informazio bila, 2013ko irailean Amsterdam-en Harkaitz Canorekin batera izandako solasaldi publiko bateko hogei minutu eskas irauten duen bideo honekin egin dut topo.

Maite Larburu, este apunte en castellano.

Atarikoa

Arazo larria dugu Euskal Herrian: dependentzia energetikoa izugarria (%90etik gorakoa). Are gehiago EAEko hiru lurraldetan (ia %95ekoa). Irakurri La grave dependencia energética de Euskal Herria (pdf). Espainian %75aren bueltan ei dago (Energía en España).

Korapiloa

2013ko maiatzean, Olatu Talka jaialdiaren barruan antolatu zen Eraldalaben bigarren edizioan izan nuen Goieneren berri. Kontutan hartzekoa iruditu zitzaidan, baina ez nuen inolako urratsik eman.

Urte amaieran, konpainia handien jukutriekin nazkatuta, aldatzeko garaia iritsi zela erabaki nuen. Are gehiago, egun batean etxera Iberdrolaren izenean omen zetorren tipo baten bisita izan nuenean. Faktura eskatu zidan eta esan nion ez kontatzeko ezer gehiago: Iberdrola utzi eta Goiener-eko kide egingo nintzela.

Urte honen hasieran, urtarrilean, Goiener-eko kide bat egon zen Pintxos & Blogs batean energia elektrikoaren merkatuaren jardunaldi batean.

Handik egun batzuetara irakurri nuen Daniel Pérez-en artikulu hau: Empezar el año con buena energía. Bertan, Pérezek merkatu elektrikoaren lau atalak deskribatzen ditu: produkzioa, garraioa, banaketa eta merkaturatzea. Espainiako Estatuan, energiaren garraioa (goi-tentsioa) Red Eléctrica de España enpresaren eskuduntza da. Energia elektrikoaren banaketari dagokionez (behe-tentsioa eta tentsio ertaina) zonaldeka dago zatituta eta enpresa handi batzuei dagokie.

Merkatuaren bi ataletan dugu herritarrek parte hartzeko aukera: alde batetik, produkzioan; bestetik, merkaturatzean. Lehengoa konplexua bada ere, bigarrena oso erraza da. Hainbat eskaintza daude jada merkatuan, 2009an merkaturatzea liberalizatu zenetik. Daniel Pérezek hainbaten berri ematen du artikuluan: Som Energia, Holaluz.com, Goiener, Gesternova…

Otsaila hasieran, Goienerreko bazkide egin nintzen. Hori baita lehenengo urratsa. Kooperatiba bat da eta, gutxienez, 100 euroko partaidetza behar da. Di-da egiten da. Hurrengo urratsa kontratua beraiekin egitea da: ez da zaila, baina paper batzuk bete behar dira, e-mail edo posta tradizionalez bidali eta hortik aurrera beraiek egiten dute aldaketa.

Zergatik Goiener? Santiago Otxoa de Eribek elkarrizketa honetan esplikatzen duen bezala, "Energia berriztagarriak bultzatu nahi ditugu". Horregatik eta baita gertuen daukadana delako. Izan Hori da duten konpromisoa: beraien bidez jasotzen duzun energia %100ean dela berriztagarria. Otxoa de Eribek dioen bezala, kooperatibak pauso gehiago eman nahi ditu produkzioaren alorrean.

Pintxos and Blogs-en egon zen Olatz Azurzak aipatu zuen Espainiar Estatuko etxe guztiak energia berriztagarrien bidez hornitzeko energia nahikoa zegoela merkatuan.

Txorakeria

Amaitzeko, Goiener eta High-Energy arteko hitz joko horrekin nenbilela, deskubritu dut High-Energy musika mota bat dela, 80. hamarkadan indarrean egon zena. Abiapuntua Donna Summers-en I Feel Love izan zen, 1977koa. Seguru ezaguna egiten zaizula erritmoa. Espero dezagun hemendik aurrera ere Goiener eta antzeko iniziatibak ezagunak egitea. Amen.

Goiener es High-Energy, este apunte en castellano.

Berandu enteratu naiz (despistatuta nabil) eta ez naiz joan Edorta Subijanak pasa den asteburuan (urtarrilaren 31tik otsailaren 2ra) egin den Kutxa Kultur Hiria Kubon montatu duen Hiri ikusezina erakusketara. Lastima, baina seguru egongo dela arkitekto honen lana gehiagotan ikusteko aukera.

Bideoaren berri Marlon Brandy-ren txio honen bidez izan dut.

Gabonetan Miguel Sánchez-Ostizen El Escarmiento irakurri dut. Idazleak hain berea duen estilo errepikakor horretan 1936ko altxamenduaren lehen hilabeteak Nafarroan kontatzen ditu izen-abizen eta detaile mordoa emanez. Eta ez omen da horretan geratuko, amaieran esaten baitu liburu honek jarraipena izango duela (El botín). Lehenengoa 1936ko irailean Irun frankisten esku geratzen denean amaitzen da eta bigarrenak Bilboko erorketa (1937ko ekainean) bitarteko garaia harrapatuko luke.

Hona hemen Enrique Martínek Pompas de papel saioan Sánchez-Ostizi eginiko elkarrizketa bat. 2013ko ekainekoa da.

Liburuaren irakurketa fresko nuela, Argia aldizkarian Josefina Lambertori eginiko elkarrizketa batekin egin nuen topo. Josefinaren aita (Vicente Lamberto) eta ahizpa (Maravillas Lamberto) hil zituzten Gerra Zibilean (3.000tik gora lagun hil zituzten Francoren aldekoek Nafarroan, atzeguardian).

Vicente UGTn afiliatutako nekazari bat zen eta haren bila joan ziren gau batean Larragako etxera. 14 urteko alabak aitarekin zer egin behar zuten jakin nahi zuela eta, beraiekin etortzeko esan zioten bahitzaileek. Biek kuneta batean bukatu zuten, baina bortxaketa kolektiboa sufritu zuen, gainera, Maravillasek. Aitaren gorpua ez da agertu, nahiz eta hura ehortzi zuten tokian ustez ondo begiratu duten. Maravillasen gorpua erre egin zuten, txakur batzuk puska batzuk jan zituztelako.

Josefinaren informazio bila nengoela sarean, El informador gunean lau zatitan banatutako elkarrizketa topatu dut.

Maravillasen bortxaketa eta hilketa

Josefina Lamberto (bigarren zatia)

Josefina Lamberto (hirugarren zatia)

Josefina Lambertoren azken lezioa

Argiako pieza sinatzen duen Koldo Azkunek dioen bezala, kanta eskaini zion Maravillasi Berri Txarrak taldeak.

Eta nik ere uste nuen Barricadak (El Drogasek gidatutako Barricadak) beste kanta bat egin ziola La tierra está sorda liburu-diskoan, baina Matilde Landa zen protagonistaren izena. 150 bat liburu irentsi omen zituen Drogasek lan hori egiteko, baina abiapuntua Dulce Chacónen La voz dormida izan zen. Hona hemen haren jaioterrira, Zafrara, rock talde nafarrak eginiko bisita bat bideo honetan laburbildua.

Iruñean hasi eta Iruñean bukatuko dut apuntea. Ostegunean bisitatu nuen Katakrak! egitasmo berria: liburudenda, taberna, areto nagusia... duen kulturgune berria. Haize freskoa eta albiste on horietako bat. Webgunea oraindik beta fasean dago, eraikina bezala, baina sare sozialetan (@katakrak54) badabiltza eta ikusi berri dut jende andana elkartu zela atzo Gerra Zibilari buruzko erakusketarekin batera antolatzen ari diren jardueretan.

P.S.: Alberto Moyanok Natalia Junquerak Josefina Lambertori buruz idatzitako testua (aste honetakoa) aipatu dit eta Javier Vizcaínok Fermin Balentziak ahizpari buruz idatzitako kanta hau. Mila esker bioi!

Eta Xabier Mendigurenek facebook-en: Xabier Montoiaren Golgota nobelak ere Lambertotarren drama jorratzen duela. Beñat Sarasolak aurkeztu zuen. Eskerrik asko, Xabier.

Había que darles un escarmiento, este apunte en castellano.

Pasa den astean irakurtzen hasi eta bukatu dut Roberto Herreros (Ladinamo, Grande-Marlaska, Fundación Robo) eta Isidro Lopezek (Ecos del Gueto eta Observatorio Metropolitano de Madrid) lau eskutara idatzitako El estado de las cosas de Kortatu: lucha, fiesta y guerra sucia liburua. Kortaturen bigarren diskoan zentratutako lana da eta hainbat ikuspuntu jasotzen ditu: protagonisten ahotsak agertzeaz gain, beste hainbat aditu eta garai haiek bizi zutenen hitzak ere biltzen dira. Denbora eta interesa baduzue, azkar irakurriko duzue.

Protagonistak aipatu ditut eta horietako bat da Treku Armendariz, Kortatuko bateria-jotzailea (nahiz eta hasieran Mattin Sorzabalbere izan lehena). Liburua irakurtzen nuen bitartean gogoratu nintzen Institutu garaian (hamazazpi urte nituela) elkarrizketatu egin nuela Treku (Iñaki Corral lagunaren kolaborazioarekin). Elkarrizketa ez da beste munduko ezer, baina niretzat balio sentimentala du eta horregatik hemen jartzea otu zait (nire lotsak gaindituz).

Unibertsitate aurretiko azken urtea zen (UBI garaiak) eta zenbaki bakarra atera genuela. Esango nuke aldizkariaren eduki gehiena gaztelaniaz zegoela eta hau izan zela euskarazko bakanetako bat.

Bi gauzek deitu didate atentzioa: baga, Euskadi hitza aipatzen da testuan eta ez dakit hori nik jarri nuen edo elkarrizketatuak bota ote zuen; biga, El País aipatzea.

Kortatu taldeko Treku bateriarekin elkarrizketa

Denek dakizuenez irundar talde hau izugarrizko arrakasta lortzen ari da urte batetik hona. Honegatik, egun batean, Treku bateriarengana hurbildu ginen. Zergatik? Ia elkarrizketa guztiak Fermin eta Iñigori egiten dizkiete, eta pentsatu genuen taldearen barruan badagoela beste pertsona bat ez hain ezaguna. Ardo botila bat Miguel Tabernan eskatu ondoren, mahai bat aukeratu eta honela hasi zen elkarrikuste hau.

Galdera: Bueno, betiko galdera, nola sortu zen Kortatu?

Treku: Hasieran ni ez nintzen taldearen barruan. Bateria bezala Mattin zegoen; ni Crimental barruan nengoen. Tipo hauek Londresera abiatu ziren eta ni beste batzuekin Europako nazio batzuk bisitatzera joan nintzen, hilabete batez. Handik iristean, 1984ko azaroan, mobidaren barruan sartu nintzen. Oso gutxitan esandako gauza garrantzitsu bat zera da, Kortatu, Fermin eta Iñigo, ez zela hasi gaur egungo asko bezala, lokaletik grabatzera; ez, beraiek joaten ziren kontzertu batera eta ia jo zezaketen galdetzen zieten antolatzaileei. Hau gauza polita da niretzat.

Galdera: Urte batean asko igo zarete. Hasieran, beste talde batzuekin disko bat atera zenuten. Gero lehenengo LP-a. disko honetatik ale asko saldu dituzue. Zenbakiak esango al dizkiguzu?

Treku: Ba ziur ez dakit. Ez dugu kontrol handirik eramaten. Hasieran, 12.000 aleetako tirada hiru egunetan bukatu zen. Gero 6.000 aleetako beste bi tirada egon dira. Baina zenbaki hauek nahiko zaharrak dira. Hemendik kanpo? Asko, batez ere Madril eta Bartzelonan. Orain bertan Bartzelona aldean asko entzuten ari da.

Galdera: Hemendik kanpo asko jo duzue. Ez da honela?

Treku: Bai, gertatu zena zera izan zen, hau erre samarra ikusten genuela eta orduan zertxobait ateratzea erabaki genuen.

Galdera: Eta zer nolako harrera izan duzue estatuan zehar?

Treku: Oso ona. Adibidez, gu eta La Polla joan baino egun bat lenoztik, Avilesen, sarrera guztiak saldurik zeuden. Haluzinaturik gelditu ginen. Bartzelonan bi aldiz jo dugu. Bigarrenean, Kiroldegian, Euskadiko beste talde batzuekin, 10.000 sarrera saldu ziren, eta jende askoz gehiago sartu zen. Polizia kanpoan zaldi gainean egon zen, hostiak joz. Egun berean Bartzelonan beste kontzertu internazionalak zeuden. Gero, Galizian, Santanderren, Burgosen, Valladoliden, Madrilen, Errioxan, Zaragozan, etabarrean ere jo dugu. Artikulu hau argitaratzeko orduan Suitza aldean ibiliko gara.

Galdera: Lehenago La Polla aipatu duzu. Zeintzuk dira hemengo taldeekin dauzkazuen harremanak?

Treku: Erderaz esan ohi den bezala: de puta madre! Benetan, jende autentikoa ezagutzen duzu honelako erroilo batean. Entzun, entzuten dituzu txaskarrillo batzuk norbaiti buruz, baina erlazioak, gurekin behintzat, oso onak dira.

Galdera: Bestalde, laster maxi-singlea atera behar duzue, ezta?

Treku: Bai, Suitzatik etorri ondoren estudioan sartuko gara. Abestiak hauek izango dira: alde batean, Desmond Tutu, bertsio bikoitza; beste aldean, Hay algo aquí que va mal eta A la calle.

Galdera: Oraintxe hasiak zarete tema berriak konposatzen. 'Ska' egiten jarraitu behar al duzue?

Treku: Ez dakit. Oraingo tema berriak ez dira ska. Baina agian berriro hasiko gara ska eginez. Hori esatea zaila da.

Galdera: Maxi-singlea alde batera utzirik, hurrengo diskoa noizko?

Treku: Lehenengo diskoa bezala, azaroan-edo. Seguraski irailean grabaketa-estudioan sartuko gara, eta hortik produktu berria aterako da.

Galdera: Pentsatu al duzue Kortaturen izena estatuan zehar zabaltzea, aktuazio gehiagorekin?

Treku: Bai, nik lana laster utzi behar dut eta. Lan batek asko lotzen zaitu. Espainiako hego aldetik dei asko ditugu.

Galdera: Honekin loturik dagoen gauza bat, telebistan atera behar al duzue?

Treku: Ez dugu gogo handirik. Gogo handia genuen Radio 3 irratiak antolatutako 24 orduetan parte hartzeko, baina bi egun falta zirenean ezetza eman ziguten, letra batzuk gogorregiak zirelako.

Poliki-poliki elkarrizketa aurrera doa eta botilaren likidoa beherantz. Zigarro baten bila altxatzen da. Guk, geure aldetik, itaunketarekin jarraitzen dugu.

Galdera: Bideoak direla eta ez direla. Gasteizko lehiaketan bideo bat aurkeztu zenuten, eta gainera bigarren saria jaso. Bideo gehiago egiteko ideiarik bai?

Treku: Ez dugu planteatu honelako gauzarik. Bideoa, korrika eta presaka, hiru egunetan egin genuen. Gainera honelako gauza bat egitea oso garestia da, 100 talego (600 euro) baino gehiago.

Galdera: Taldearen barruan aldaketaren bat egongo al da, hau da, instrumentu berririk sartuko al duzue?

Treku: Gauza hauek asko pentsatu behar dira. Dakizuenez zenbait kantatan Javi Tronpetarik jotzen du. Arrasatearra dugu eta Madrilen tronpeta ikasten ari da. Aldaketak beti damazkizu buruan, bueltak ematen. Baina oraingoz hori nahiko poliki doa.

Galdera: Musika alde baterik utzirik, politika?

Treku: Argi eta garbi dago zer garen, ezta? Baina hau dena kaleko ondorio bat dela pentsatzen dut. Bestalde, normala da, guk kaleko giroa bizi dugulako. Estatuan zehar, ba dabiltza zenbait talde kaleko letrak abesten, etab., baina gero bere portaera señorito batzuena da.

El País Semanal delakoan orain dela bi hilabete atera zen erreportajea komentatzen dugu. Kontatzen digu zer nolako giroan egin zen eta beste anekdota interesgarri batzuk. Autografoen gaiak beste anekota interesgarri eta barregarri batzuk dakartza. Badakigu zuek irundarrak izanik ez duzuela horrelakorik egingo, baina badaezpada ere jarriko dugu: ez eskatu autograforik, beraien ustez txorakeria bat delako.

Ardo botila bukatuta, han uzten dugu. Ordu bateko solasaldi atsegina amaitzera doa. Kasetaren barruan hamaika gauza polit eta dibertigarriak geratzen dira oraindik, baina hori dena paperatzea oso zaila da. Eskerrak ematea ahaztu zitzaigun, baina hemen gelditzen da idatzirik.

Mesanotxean Julio Ramón Ribeyroren “La palabra del mudo” ipuin-bilduma daukat aspalditik. Liburua zabaldu eta “Página de un diario” ipuinarekin egin dut topo. Hil zaio aita protagonistari eta etxea jendez bete da (“La muerte había abierto de par en par las puertas de la casa”). Bitartean, haur protagonistak eskritorioa ireki eta hildakoaren luma hartu du. Lumaren jabe egin bezain pronto, fantasiazko mundura egiten du salto: eskolara eramango duela, lagunei erakutsiko diela, pertsona inportantea izango dela. Halako batean baina, konturatzen da berari dagokiola betetzea aitak utzitako hutsunea. Bat-batean, handitu egiten da haurra.

Ama hil zaio berriki Imanol Epelderi. Borroka latza izan dela dirudi semearen hainbat testu irakurrita (Ez nekatu gehiago ama, adibidez). Eta orain absentziarekin bizitzen jakin behar hemen geratu direnek (Ez dago besterik, labetik atera berria).

Bederatzi hilabete pasa behar ditugu amaren tripan munduratzeko eta duela bederatzi hilabete hil zitzaigun guri aita. Otsailaren 23an joan zen ospitalera. Kontzertua eman zuen egun horretan Anarik Victoria Eugenian eta ni bertara joatekoa nintzen. Ez zuen martxoa ikusi; 28an zendu baitzen.

Horiek bezalako data seinalatuak ditu aipagai Iñaki Peñak Aulki hutsak dokumentala amaitu eta jada erakusteko moduan dagoela kontatzeko idatzitako apuntean. Doluari buruzko dokumentala da, esan bezala, eta lehen pasea egina dute jada jendaurrean: petit comitéan, Elgetako Espaloian abenduaren 4an.

Eta orain jende gehiagok ikusteko ordua da: abenduaren 12an Bilbon, abenduaren 19an Donostiako KMn eta abenduaren 23an Errenteriako Fatima Parrokian.

Sinopsiak zera dio: "Zer gertatzen da maite dugun hori hiltzen denean? Normala da sentitzen dudana? Noiz hasi behar gara kezkatzen? Eta trabatzen bagara nora jo?"

Hona hemen dokumentalaren making off-a.

Aulki hutsak, un documental sobre el duelo, este apunte en castellano.

Eguraldi txarra egiten zuen, baina aurreikusitako plana betetzea lortu genuen.

Bazkaltzeko iritsi zen Rafael Chirbes eta aspaldiko lagun zahar bat agurtzeko aukera izan zuen.

Ondoren, Sautrelarako elkarrizketatu zuen Hasier Etxeberriak Kur Galerian (aste batzuk barru botako omen dute telebistan).

Ordubeteko atsedenaren ondoren, Juan Luis Zabalaren txanda izan zen eta gaur argitaratu du Berriak elkarrizketa: "Elkarrekin harremanetan, idazleek elkarren antza hartzen dute askotan".

Bisitaren arrazoi nagusiena Ernest Lluch Kultur Etxean zuen, 19:30ean. Harkaitz Canorekin ordubete luzez jardun zuen hizketan.

Adi egon zen bildutako jendea bien arteko solasa entzuten. Emanaldiaren laburpena bildu zuen Boligrafo Gorria blogean Gorka Bereziartuak: Rafael Chirbes uholde betean.

Donostia Kulturak igo du jada audioa. Hasiera batean oso baxu entzuten zen, baina konponduta daude jada soinu arazoak. Merezi du ordu eta laurden maisua entzuten egotea.

Diez horas con el maestro Chirbes, este apunte en castellano.

P.S. Duela astebete Ángel Ferrerok eginiko elkarrizketa agertu zen Sin Permiso gunean. Lotura pdf bat da.

Azaroaren 21ean Rafael Chirbes Donostiako Ernest Lluch Kultur Etxean egongo da arratsaldeko 19:30ean Harkaitz Canorekin solasean. Aurten argitaratutako “En la orilla” liburua da bisitaren aitzakia.

2007ko abenduan ekarri genuen Chirbes Donostiara. Lehendik ere etorria zen, baina orduan geroxeago hain ospetsu egin zen Crematorio argitaratu berria zuen. Hanka sartu genuen eta ez genien komunikabideei bidali prentsa deialdia. Ez zuen inolako pegarik jarri eta eskerrak lehenagotik elkarrizketaren bat egina zuen telefonoz (Moyanok). Paco Bueno tabernara joan ginen trago bat hartzera, Hasier Etxeberriak eginiko elkarrizketaren ondoren (oraingo bisita aprobetxatuko dute ere Sautrelakoek beste bat egiteko). Luis Irizar agurtu nahi izan zuen, baina ez zegoen bere sukaldaritza eskolan (ea oraingoan kitatzen duen zorra). Gustura atera zen jendea Ernest Lluch Kultur Etxetik eta ederto afaldu genuen David de Jorge eta beste hainbat lagunekin Kursaal jatetxean. Ederra izan zen ondorengo solasaldia.

2009ko udaberrian bion laguna zen Javier Ortiz hil zenean, Chirbesek testu sentitu hau idatzi zuen. Irakurri eta oraindik hunkitu egiten naiz. Are gehiago Rafaren ahotsa entzuten dudanean testua irakurtzen Javier Vizcaínok Radio Euskadin eskainitako omenaldian.

2010eko apirilean bueltatu zen Donostiara. Javier Ortizen omenaldia antolatu zuten Gipuzkoako Batzar Nagusiek KMKn Alternatibaren eskariz. Mariano Ferrer aurkezle, Arantza Gurmendi, Garbiñe Biurrun, Nacho Escolar, Jabier Muguruza, Angel Unzu... Gogoan dut zenbat hitz egin zuen afarian eta zein adi entzuten zion jendeak.

2008an Argiarako elkarrizketatu zuen Aritz Galarragak eta 2010eko apirilean Jon Benitok Berriarako.

2012ko ekaina hasieran berarekin bazkaldu genuen bere herritik gertu.

2013ko urte hasieran atera zuen En la orilla, El Paísek La gran novela de la crisis deitutakoa. Eta hauxe da Donostiara azaroaren 21ean etortzeko aitzakia.

Duela gutxi Madrilen egon da eta hemen, adibidez, Vallekaseko Muga liburudendan izandako topaketaren bi kronika: Muga liburudendako aldizkarian bata, Pollito Libros gunean bestea.

Ez dut gauza askoz gehiago esango: aukera paregabea dela idazle handi bezain pertsona umil bat ezagutzeko. Valentziako eta Espainiako azken urteetako deriba oso ondo marraztu duen idazlea.

Hona hemen Valentziako Liburu Azokan udaberrian egin zioten elkarrizketa bat eta, beherago, haren liburu guztiak espainolez argitaratu dituen Anagrama argitaletxearen berri ematen duen saioa.

Una nueva oportunidad de escuchar a Chirbes en Donostia, este apunte en castellano.