Izan eta Esan

“Ibarretxek ohartematen du herritarren borondatea kontutan ez daukaten proiektuek porrot egingo dutela. Lopez: “Non egon behar dute egoitzak erasotzen dituztenak, Legebiltzarrean ala atxilotuta?. ”Basagoitik lau urtetan 100.000 lanpostu sortzeko konpromisoa hartzen du. Ziarretak dio EAJri botua emateak Legebiltzarrean bandera espainola ipintzeko balio duela. Madrazo bankuak nazionalitzaren aldeko agertzen da. Ezenarrok herritarrek politikan modu zuzenean parte hartzearen alde egin du”. Diario Vasco 09-2-15.

Hauteskunde-kanpainan belarrietaraino sartuta, jo-ta-sua dihardute alderdi eta politikariak bere onena ematen, geure botua bere egiteko. Ez daukate lan makala, egia bada, CIS-eko inkestak adierazi moduan, herritarren ehuneko 23ak oraindik ez daukala garbi botua zeini eman.

Izan ere hauteskundeetarako bi aste eskas faltata ia herritarren laurdenak  botua erabakita ez izateak, zer pentsa eman beharko lieke botu-onuradun izatea helburu dutenei. Frogatzen duelako, besteak beste, jendeak oro har politikarekin daukan atxekimendua gero eta txikiagoa dela, eta ostera, jendearen iritzirako, pisu handiagoa duela unean uneko pragmatismoak eta egunero lur-mailan gertatzen diren arazoekiko loturak.

Esate baterako, bazterretan bolo-bolo dabil krisiaren ondorioz bakoitzak egunerokoan errenuntziak egin behar izan dituela. Txikiak ala handiagoak, lan-egoeraren arabera. Jendeak utzi egin dio ardo hobexea edateari, arraina jateari, oporrei, denboraldiko erropa erosteari, gauetan irteteari Hori plano errealean gertatzen ari den gauza da. Politikarien publizitate-plano fantastiko horretan ostera, inori ez diot entzun krisia dela eta kanpainak gastuak murriztu dituenik edota politikariren batek errenuntziaren bat, txikiena ere, egin duenik. Ez da aipatzen kanpainak ze kostu duen eta nola ordaintzen den. Eta bitartean, gero eta ahalegin handiagoa eskatzen zaion gizarteak jasan behar du politikoek propagandan beren koloretako mundu hori erakuts diezaiotela, diru freskoz ordaindutako gehiegikeria publizitario guzti hori bere muturren aurrean igurtz diezaiotela.

Ez da harritzekoa batek baino gehiagok hurrengo blog modernoa, enegarren telebista-spota edo ehungarren argazki-irrifartsu limurtzailea begi aurretik pasatzen diotenean, kale-izkin bat bilatu, eta zuzenean oka egiten badu. Nazka, askotan, sahiestezina baita.

Blogerako:

- Ezagutzen dut gezur borobilak kontatu dizkionik inkestatzaileei.

- Publizitate politikoarentzako dena da zilegi: kanpaina aurretik propaganda egitea, nahiz eta debekatuta egon; medio ezberdinetan propaganda ordaintzea, nahiz eta debekatua egon; spama, nahiz eta ezin den egin; dirua neurri barik gastatzea. Hesiak gainditzen dira, eta ez da ezer gertatzen.

- Ez bakarrik lanean, lagunarte guztietan dago presente krisia. Jende askok dauka lanpostua kolokan, honez gero galdu ez badu, eta eguneroko berbetan ohiko bihurtu da krisiak eragindako diru eskasia.

Ikastolarako bidean Oierrek galdetu dit ia nagusitan ezin duen izena aldatu.

Aldatu?, esan diot. Oier izen politta da, zuretzako aukeratu genuen jaio zinenean. Zergaitik aldatu nahi dozu?

-          Bai ama, Oier politta da, baina ez da nagusixen izena, umien izena da. Nagusixa naizenean beste izen bat eduki nahi dot.

-          Zelan ez dala nagusixen izena? Ezagutzen doguz Oier izena daukaten nagusixak. Ia ...(ni pentsatzen. Egia esan, nire gertukoetatik inor ez da Oier, gazteagoa ez bada) badago Oier Zearra, pelotarixa. Eta, ez dakizu Izar, Maddiren Debako laguna? Ba bere aitta Oier da. Ikusi, bada nagusixen izena.

-          Ama, baina bi bakarrik esan doztazuz.

-          Bueno, eta ze izen eduki nahi dozu ba?

-          Ba ez dakit, Jose Mari, Iñaki... nagusixen izen horrek.

-          Bai maittia, nahi badozu, nagusixa zarenean, aldatu zeinke izena.

-          Bale.

Izenez aldatzeko, dio Erregistro Zibileko Erreglamenduak, behar da kausa zuzena eta hirugarren bati kalterik ez egitea. Ume batentzako, kausa zuzen-zuzena da izen batek nagusitako bizitzarako balio ez izateak.

Gazteak eta guapoak dira, eta beren burua berezitzat daukate, ingurukoen eguneroko bizitzaz gainetikoa. Euren bizitza baina, auzokoena bezain errutinario eta monotonoa da, lan errutinario eta gogoz kontrakoa egiten du Frank-ek, eta April-ek ez du nahikoa eguneroko etxekotasunarekin. 1955an gaude eta denetik daukan bikote estatubatuar eredugarriak aldaketa bat du amets. Bizitza oso eta erakargarri horretarako bidea nola egin ulertzeko modu ezberdinek hondamendira eramango du.

Leonardo Di Caprio eta Kate Winstel aktoreen arteko filma da hau. Bien arteko elkarrizketa eta begiraden artean egiten dute pelikula osoa, nahiz eta oso garrantzitsuak diren, baita ere, oso bigarren planoan agertzen diren aktoreak. Kathy Bates, auzoko astunaren papera eginez; honen semea, eroa, egiak esateko bula daukan pertsonai bakarra; Frank-en lankideak; protagonisten auzoko bikotea. Guztiak oso inportateak ezkontide protagonisten bidegurutzearen bilakaera aurkezterakoan.

Ezkontideen bidegurutzea mundua bezain zaharra da: ametsari jarraitu ala errealitateari atxeki. Ilusioa aldaketan ala egunerokoan topatzea. Ia esan daiteke askatasuna eta segurtasunaren arteko dikotomia zaharra dela planteatzen zaiena, dikotomia zaharra bikotearen mundura eramanda.

Eta azaltzen dena da bidegurutze horren aurrean, ilusioari jarraitzeko moduaren aurrean, bakoitzak zein bide hartzen duen, eta bikoitekideetako batek zelan kentzen dion besteari askatasuna eta legitimotasuna ilusio horri jarraitzeko.

Keinu eta begirada bakoitza inportantea da pelikulan. Oinarrizkoa, elkarrizketak. Elkarrizketak, borobilak, agian gehiegi. Gaia gogorra, zaharra eta berria, betikoa. Kate, Oscar-a jasotzeko modukoa.

Ama Bañaresen jaiotako eibartarra da. Ez esan berari gero eibartarra ez denik! Nik gogoan dudanetik, sanblasask egiten ditu otsailaren 3a gerturatzean. Munduko gozoenak, duda barik eta ikuspuntu erabat objetibotik.

Oier Bergarakoa da, peto-petoa. Ama du eibartarra, baina hiru belaunaldi hauetan eibartar bakarrak ez daki sanblasik egiten.

Geure etxean Bañareskoak eta Bergarakoak egiten dituzte sanblasak. Eibartarra, argazkiak atera eta inerneten ipini.

Nabarmena denez, ez dago Eibarren jaio beharrik sanblasik onenak egiteko. Ondorioztatzen denez, ez dago toki batean jaio beharrik bertakoa izateko. Nahikoa da bertakotzeko borondatea.

“Zikloiak eragozpen handiak sortu ditu, baina kalte pertsonal larririk ez. Haizeak gehienez 167 kilometro orduko abiada hartu du, baina denboralea bukatzen ari da. Milaka euskal herritar argindarrik gabe daude. Eibarren Ipurua kiroldegiko teilatuareako  zati bat jausi da, eta gaur Nastic-Eibar futbol partida ez dute jokatuko”. Berria, 09-1-25

Etorri zen haizetea, joan zen argi-indarra, eta gure mundua zartatu egin zen. Zapatu goizean egunerokoa kataklismo txikia zen geurean: dutxa bero eta kaferik barik. Eta ondorengo guztiak: ez irratirik, telebistarik, internetik, garbigailurik, sukalderik, berogailurik. Gaitz erdi artean ez zela gaua, eta urtarrileko argitasun apurra behintzat bageneukala. Elektrizitate-ezak isiltasuna ekarri zuen etxeetara. Beranduago, eguerdi-partean, bazkariaren galdera handia: ez geunden egun bateakoagaitik bezperako ogian sartutako gaztai zatia jateko. Elektrizitate-ezak isiltasuna ekarri zuen etxeetara eta aldi berean bizitzak ez zuen bizitza ematen, gabezi-zerrenda bat baizik.

Gogoan dut Bosniako gerrak zelako eraginak sortu zidan orain dela hamasei urte, telebistaz ikusitako gerren artean behar bada orduarteko eraginik handiena. Hain zuzen medioetan ikusten genituen pertsona haiek gure igual-igualak zirelako. Eraso militarra hasi baino minutu bat lehenago gure bizimodu berdin-berdina zutelako. Gureak bezalako etxeetan bizi zirelako, gureak bezalako lanetan zihardutelako, geureak bezalako komoditateak zeuzkatelako. Egun batetik bestera euren bizimodua ezaugarririk barik geratu ziren, eta horrek egin zituen ezinduago. Justu gure moduan. Pentsatu nuen orduan zelako bizi-iraupena eduki nezakeen nik gerra batean, berbetan eta zerbait idazten baino ez badakit, eskuekin ezer egiten jakiteke. Hutsa, argi-indarra joan zaidanean moduan.

Zeren geure bizimoduaren baloreen artean lehenetsi dezakegu segurtasuna, Bushek bezala, ala askatasuna eta eskubideak, Obamak legez. Baina Europako bazter honetan bizi garen oasi honetan, munduko biztanleen heren batek gutxienez amesten  duen honetan, ongizatea dugu ikur, biztanleon bizi-maila ona. Segurtasunari, askatasunari, aberastasunari, ongizateari esker gure bizitzak erosotasun handia du. Eskasiarako ohituak ez gauden señoritoak gara, seguru asko eboluzio eta mutazioen ondorioz irauterik izango ez dugunak.

Il Divo-k Gulio Andreottiren bizitzaren azken zatia kontatzen du. Pertsonai bitxia itxuraz, siniestroa eta beldurgarria izakeraz. Errealizazio ausarta, plano ezohikoak eta elipsi ugari, istorioa batez ere pertsonaien keinuz eta elkarrizketa bidez kontatzen du, pantailan noizean behin agertzen diren testuen laguntzaz.

Italian joan zen mendeko 90. hamarkadan politika, ekonomia eta finantza, eta eliza mundua harrapatu zuen ustelkeria kontatzen du, “tangentopolis” deituriko egoera eskandalagarria. Ni, egia esan, ez nintzen gertakizun haiekin gehiegi akordatzen, eta apur bat galdu egin nintzen kontakizunean. Zinelagunak ostera suizidatutako eta hildako gizon boteretsuen ia izen guztiak gordetzen zituen oroimenean. Deigarria nola pertsonai gehienak gizonak izanda, gizon boteretsuak, filmeko esaldirik inteligenteena emakume batek esaten duen, Andreottiren andreak, gizona, esaldi labur batez, ondo baino hobeto deskribitzen duenean. Filme ona ikusi izanaren sentsazioarekin zinetik.

Ondoren Australia. Erregeek kabalgatan erakusten dituzten opariak bezain hutsa. Pakete handia, opari-paperez eta begizta dotorez apainduta, baina barruan ezer ere ez. Memorias de Africa izan nahi zuen, baina Nikole espresiobako-musu ez da Meryl, eta Hugh Jackman, aspaldi ikusi dudan gizon puskena eta guapoena baina postizoena, ez da Robert. Ez dute sentimendurik trasmititzen. Lo que el viento se llevó izan nahi zuen, eta eszenak kopiatu zizkion, dantzaldiko enkantearena, kapataz gaiztoaren rolarena eta bonbardaketa ondorengo zaurituen paisaiarena kasu, baina handitasuna izan arren, arima falta zitzaion.

Sekulako baliabideak, egundoko paisaiak, izugarrizko produkzioa, baina emozio bariko istorioa. Nahiz eta saitu zen, pelikulak irauten duen ia hiru ordu horietan, malko ziztrin bat ere ez nuen bota.

Nikole saltorik gabe pasatzen da lady ingeles tente bat izatetik, konbentzio sozialak bost axola zaizkion emakume abenturazale izatera. Hugh ultraguapoak edozer gauzatarako balio du arpegiko espresioa aldatzeke: edozein abenturatarako, edozein argumentutarako, iragan triste eta sentimenduz betea erakusteko, borrokarako. Umea nabarmenegia da, gehiegietan errepikatzen du iradoki baino egin behar ez lukena. Kapataz gaiztoa edozein ipuinean agertzen den pertsonai maltzur huts baino okerragoa da. Mutil protagonistaren lagun aborigen beltzak Hollywoodeko gionista erromantiko baten pareko hitzak botatzen ditu. Tribuko azti babesleak dokumental bateko panpina  ematen du.

Eszena bat da ikusgarria: mutiko kafesneak amildegiaren ertzean ganadu-taldea geratzen duenekoa. Behintzat horrek lagatzen du zaporerik, westernen zapore zaharra.

Asteburu honetan, Australia Eibarko zinean.

”Manifestaldi nazionala. Abenduak 27. Larunbata. 17,30. Aita Donostia. Bilbao. Esait. www.naziobatselekziobat.org.” Berria, 08-12-21

Askotan, gaiak hazi eta konplikatzen direnean, selekzioaren izenaren arazo honen kasu, gauzak bere onetik ateratzeraino, ez da txarra hasierako kontzeptuak xehe-xehe azaltzen hastea, kontua non katramilatu zen argitze aldera. Ia:

1. Euskadiko selekzioaren urtean behingo partida sinbolikoa Euskal Herria izenarenpean jokatzea aldarrikatzen da. Aldarri legitimoa, kontutan hartuta herritar askoren izana Euskal Herria izenarekin identifikatzen direla, eta ez Euskadirekin.
2. Izen bat zein bestearekin tematuta, ondorioa da ez dela partidarik izango. Ez sinbolorik, eta beraz ez dela izango horrek ateratzen zuen diru-iturririk.

Zergaitik sinboloetan tematu? Euskal Herria kontzeptua kirolean sentitzen dugulako? Kirolean batez ere sentitzen badugu kontzeptua, tira, edo kirolaren errepresentazioa oso inportantea da gure bizitzan eta beraz EH kiroletik abiatuta nahi dugu, edo aitzitik, kiroletan baino ez dugu sentitzen, eta beraz gainerako alderdietan ez dugu EHko moduan identifikatzeko premiarik.

Esan nahi dut honekin herritar gehienok mila ekintza egiten ditugula egunean EHko identifikazio barik, eta euretariko asko Espainiako herritar moduan, eta hor ez dugula inolako oztoporik ipintzen, bizitzarako traba handia izango liratekeelako.

Euskal Herri osoan hizkuntza ofiziala ez den hizkuntza batean kontsumitzen dugu. Gazteleraz idatzitako eta Espainia nazio bakar moduan oinarri duten komunikabideak kontsumitzen ditugu. Espainiako estatuko funtzionari diren epaileei konfiatzen dizkiegu geure arazorik pribatuenak. Euskal mendizale ospetsuak pasaporte espainiarrarekin iristen dira mendirik zailenetara. Berdin bidaiari euskaldun abenturazale ausartenak. Eta herritar arruntak ere, Espainiaren mugatik irteten duenean. Espainiar dihardugu behin eta berriro, inolako konplejurik, zalapartarik eta matxinadarik barik. Zertan dator orduan futbol partida sinbolikoari horren besteko garrantzia ematea, ohiz Euskal Herriko hegoaldeko futbol talde guztiak Espainiako ligan badabiltza eta horietako jokalari batzuk Espainiako selekzioan, himnoa tente eta errespetuz entzuten?

Futbola baino haratagokoa da, esaten dute, arazo politikoa egin da. Iruditzen zait arazo politikoa baldin badaukagu, eguneroko bizitzan igarriko litzatekeela arazo hori, ez bakarrik futbolean. Nago ostera eguneroko bizitzan erosoegi bizi garela Espainiar naziotasunaren magalean, eta beraz, protestarako geratzen zaigun esparru bakarra, futbol sinbolikoarena dela.

BLOGERAKO: Atzo eguerdian Astelehenko Goienkaria-rako zutabe hau idatzi ondoren, gaur goizean pentsatzen nuen inork ez duela eztabaidatu Espainiako loteriari loteria nazionala edo estatala esan. Eta gutxiago planto egin, loteriarik ez erosi, Gabonetako loteriari estatu-loteria esaten ez dioten bitartean. Ez dut sinisten Euskal Herriko selekzioa defenditzeko manifestaziora joango direnek loteria nazionalik erosi ez dutenik.  

“Eliseo Gil arkeologoari elkarrizketa egin diote Veleiako eskandaluaz. Ez du kasu zehatzen gainean erantzun nahi, salbu eta15. mendeko esaldi latino batez, zeharka: "nork demostratu lehen aipua 15. mendekoa dela?" Bere defentsa nagusia da bera arkeologoa denez, piezen jatorri arkeologikoaz erantzun dezakeela, baina epigrafista ez denez, ezin du erantzun idazkunez. (...) Kasu bakarrean erantzuten dio zertxobait, Homo proponit, sed Deus disponit agertzen dela-eta idazkunetan. 15. mendeko fraide baten liburuko esaldia omen da”. Sustatu 08-11-22.

Patxadarako betarik ez euskal munduak azken astean. “Edan, ian, lo” gure III. mendeko arbaso euskaldunen bizitzaz disfrutatzeko grinaz hitz egiten ziguten berbok, duela bi urte Iruña-Veleia erromatarren aztarnategi aberatsean topatutakoak, faltsuak direla iragarri zuen joan zen astean horiek ikertzeko Arabako Aldundiak eratu zuen batzorde zientifikoak. Hasieratik aho batzuk barreiatutako susmoa ofizial bilakatu zen, eta “zehaztasun falta”, “manipulazioa”, “disparateak” moduko berbak erabili dira lehen aurkikuntza “paregabetzat” jotzen zena izendatzeko.

Botatzen ari zuenari aurre egiten saiatuz, segituan atera zen Eliseo Gil, aztarnategiko indusketen zuzendaria, esanez idazkunak benetakoak direla, eta adituen txostenean agertutakoak iritzi hutsak direla, ez froga zientifikoak.

Jende askoren arreta piztuta, asko eta asko ziren froga txikiena emanda Gil-en hitzetan sinisteko gertu zeudenak. Gil-ek erakutsitakoen artean ostera, froga gutxi, erantzun gutxiago, eta horietatik, zehaztasunak ia bat ere. Erantzuten dituen galdera gutxi horien artean “Homo proponit, sed Deus disponit” esaldiaren aurkikuntzaren ingurukoa dela. Gotzon Garatek “Gizona dabil eta Jaunak darabil” moduan itzulitako hau, ez ei dago demostratzerik XV. mendeko atsotitza denik, Gil-en hitzetan. Hala ere, Sustatu-n irakurri dudanez, esaldia Thomas Kempis frailearena da, XV. mende hasierakoa.

Galderak dira orain nork eta zertarako egin dituen faltsuketok. Eta Gil-entzako edo erantzunak eduki dezaken edozeinentzako, arriskutsua izan daiteke “Homo proponit, sed Deus disponit” esaldiari bakarrik ematea erantzuna. Zeren hurrengo etor dakioken salaketa matxismoarena izan daiteke, Durangoko Liburu Azokaren kartelari gutxiagogaitik gertatu zaion moduan. Eta orduan eztabaida ez litzateke izango den ala ez den, baizik eta den ala izan behar duen, eta orduan gauzak nahastuko lirateke, eta gertatuko litzateke ez jakitea gizarteari interesatzen zaion eztabaida interesgarri batean ala zirku-ikuskizun batean gauden.

Zuzenbideak gaur egun bizitzan aukera asko egiteko eskubidea ahalbideratzen digu, duela ehun urte pentsa ezinak. Aukera horietako asko zientziaren garapenaren eskutik etorri dira, zientziak bideak ipini eta zuzenbideak aitortu. Beste batzuk ostera, gizartearen eta zuzenbidearen beraren bilakaeraren ondorio dira.

Adibidez, egun emakume batek erabaki dezake haurdunaldia aurrera eraman ala ez, Kode Penalean abortua zenbait kasutan ez da zigortzen eta Espainiako Gobernuak aurreikusita dauka abortua ahalbideratzen duen epe eta kasuetako lege berri bat bultzatzea. Era berean, hiltzeko aukera ere jaso egingo da, segurasko, gutxi barru. Bernat Soria ministroak iragarrita dauka borondatezko heriotza zenbait kasutan arautu egingo dela, eta zenbait kasutan gaixoaren aukera kontutan izango dela duintasunez hiltzen utzi edo laguntzeko. Jaiotza eta heriotza aukeran.

Zailagoa zirudien beste honek, baina egun lortu da sexua aukeratu ahal izatea. Erregistro Zibilean gizon edo emakume moduan inskribatuta dagoenak eskubidea dauka bere sexu zibila aldatzeko, aurretik sexu fisikoa aldatu badu. Atsotitz zaharrak zioen zuzenbideak dena ahal zuela, gizona emakume bihurtu ez ezik. El imposible vencido, zuzenbidea eskuan, gizona emakume bihur daiteke.

Aukeratzeko gai gehiago aitortuta dauzkagu: ezkontideaz banatzeko ahalbidea, duela urte batzuk irudika ezina, eta baita ere erlijioa aukeratzeko edo ez aukeratzeko eskubidea. Are gehiago, elizatik ateratzea aukeratzea ere badago.

Besteak beste, ordea, aukera bat dugu debekatuta, alegia, nazionalitatea aukeratzea: Espainiako lurraldean jaiotakoak nazionalitate espainola daukate, bere gurasoetako bat behintzat espainola bada, eta ez daukate nazionalitate espainiarra gurasoetako bat behintzat espainola ez bada. Ez daukat ikusmen nahikorik ehun urte barru zer izango den iragartzeko, baina, zinez, gustora kilikatuko nuke aukera honen bilakaera.

Horrela, gogoratzen ditut “En bandeja de plata” filmean Walter Mathau, “Philadelphia”n  Denzel Washington, eta “Juegos Salvajes”en Bill Murray. Ez da nire kasua.

Martxoaren ez naiz gogoratzen zein egunetan kolpetxo bat izan nuen kotxearekin. Eibarren sartzen Elgetatik, futbol-zelai parean, atzeko kotxeak ez ninduen ikusi kamioi bat zetorrelako frenatu nuenean, eta euri piska bat ere bazenez, atzetik kolpea eman zion neure Dacia Logan-i. Bizkarreko kolpea, sustoa eta paperak. Gauza handirik ez, momentuan.

Biharamunean ostera, lepoko mina. Latigazo cervical (zerbikaletako zartatekoa?). Medikuarengana joan, ospitalera bidali ninduen, eta egun batzuetan lepokoa erabili behar. Antiinflamatorioak, eta egun gutxitan, sendatuta. Hala ere, oraindik hilabete bat beranduago, buruko minak  izan nituen, lepotik hasten diren horietakoak.

Istripuaren erantzukizuna garbia zenez, kalteordaina baino ez zen zehaztu behar. Autoa konpondu eta nire minak ordaindu. Aseguru guztiek daukaten “defentsa juridikoa” klausulan babestuta, fax bat bidali nion nire aseguru-etxeari, esanez nik nahi nuen abokatua aukeratuko nuela erreklamazioa aurrera eramateko, eta gero pasako ziola faktura.

Neure konfidantzazko abokatua, lankide Susana Gamino arduratu zen jo zidan autoaren aseguru-etxeari, Mapfreri, egin beharreko erreklamazioaz.

Gaia ahaztuta neukan arren, joan zen astean itxi zuen lankideak gaia, eta kalteordaina eman didate, indarreango baremoaren arabera:

Hamabost egun sendatu bitartean: 52,47 € eguneko, guztira 787,05 €

Istripuaren ondorioak, buruko minak, puntu bat: 652,39 €

Autobus gastuak autoa ezin erabilita: 2,79 €

Abokatua abokatuaren bezero, arraroa egin zait.