Postindependentziarantz tinko!
P. I.
Paul-Jean Toulet, Lapurdiko Getarian hila, abangoardismo garaian ez zen abangoardista izan. Beraren poema klasiko-ironikoak hain dira argiak ezen André Bretonenak bezain zailak gerta daitezkeen, benetan zerbait komunikatu nahi zaigulako ziurtasunak ez baitu, berez, hori atzemateko giltza ematen. Pierre Menardek, Kixotearen egileak, azterketa bat dedikatu zion, Borgesek jakinarazten digunez.
Toulet garaiak aldatzen ari zirela ohartzen zen. Bere buruari galdetzen zion zer ote zen bere erantzukizuna, luze aritu izanak ekarritako tresnak eskura, amaitzen ari zen estilo batean perfekziora iristea ala oraindik hasia ez zen garai bati ongietorria ematea. Lehen aukeraren alde egin zuen, itsasontzia urpera bidean, orkestrarekin musika jotzen –pelikuletan maiz ikusi dugu–, hanka egiten zuten milaka arratoiei adio eginez. Argi dago (deus irakurri ez diotenentzat, gezurtatu ezinezko gehiengo zabalarentzat, beraz) okertu egin zela Toulet.
Ez dakigula guri gauza bera gerta. Akats historiko baten atarian gaudela esanen nuke, Postindependentzia (P.I.) besarkatu ezean, Volgako Batelariak e-noizkarian hainbatek aldarrikatu dugunez.
Funtsean, burujabetasun prozesu orok ekarri ohi duen ondorio psikologikoez aurre-gozatzean datza, azkenean independentzia erreala geure begiez ikusten ez dugun kasu hipotetikorako. Oraindik hasi ez den garaian birtualki kokatuz baino ezingo dugu garai berria guretu. Gainera (hau sekretu bat da) dena gezurrezkoa da, birtuala. Historia fikzioaren legeen menpe dago. Interpretazio beti sortzaile bat da. Etorkizuna eman behar diogu geure buruari. Euskararen iragana arras ezaguna da: desagerpena, Iparraldean eta Hegoalde osoan desagertu zen moduan, mutur beltzak, oinazea, mundu osoaren desaxola, literatura negartia, lobby faltagatik Nobel saririk ere gabea.
Literaturari dagokionez, Iban Zalduak ipuingintza jo du Postindependentzian euskal letrek jarraitu beharreko bidetzat, gaizki ulertu ez badiot ironiaz ari zen eta gain-interpretazioa defenditzen.