Literaturaren Hamar Manamenduak
Jakin badakit Hamar Aginduen kontu hau arrotza egingo zaiela irakurle askori, gazteenei batik bat, baina erlijio berdaderoan heziak izan garenoi, jada sinesten ez dugun arren, irauten digu oraindik imajinario haren kutsuak, are gehiago REM fasean sartuta gaudelarik –eta orduan bakarrik balitz, gaitz erdi, baina ez naiz horren optimista–.
Baina noan, behingoz, gertatutakoarekin: gauaren erdian, saltsa mexikarrean bustituriko afariko natxo gehiegien ingestioak eraginda ziurrenik, –eta aurreratu bezala– amets batek egin zidan eraso, amesgaizto izatera iritsi ez bazen ere. Bertan, batzuetan Bernard Pivoten eta beste batzuetan Harold Bloomen itxura zeukan agure bat mendi batetik jaisten ikusi nuen, bi harlauza eskuan zeramatzala. Gizonak dei eginik, hurbildu nintzaion, eta hizketan hasi zitzaidan: Literaturaren Hamar Manamenduak adieraziko zizkidala esan zidan, ahots ozenaz. Hauek ziren, gogoratu ahal ditudanez, aginduak:
Lehena. Kanona maitatuko duzu gainontzeko guztiaren gainetik.
Bigarrena. Ez duzu Flauberten Izena alferrik erabiliko (hau, nobelagile bazara: ipuingile izanez gero Txekhov ipini beharko zenuke hemen; poeta bazara, T.S. Eliot; antzerkigile bazara, Shakespeare; saiogile bazara, Montaigne. Eta abar).
Hirugarrena. Idazmahai orduak santuetsiko dituzu.
Laugarrena. Literatura grekoa eta latindarra ohoratuko dituzu, edo, halakorik ezean, klasikotzat jo daitekeen edozein literatura edo urrezko aro (sekula ez XVIII. mendekoa baino geroagokoa, zer esanik ez).
Bosgarrena. Ez diozu irakurleari irakurketaren plazerra ukatuko. Ezta, beharrezkoa bada, plazerraren ahalegina ere.
Seigarrena. Ez zara kritiko literarioekin oheratuko (ez metaforikoki, ezta errealki ere).
Zazpigarrena. Ez duzu plagiorik burutuko (tradizioaren izenean ez bada).
Zortzigarrena. Ez duzu egiarik esango: gogoan hartu idazlea zarela.
Bederatzigarrena. Ez duzu ezinbestekoa baino ez den adjektiborik onartuko zure idatzietan; horretarako orduak pasatu behar badituzu orriaren aurrean (cfr. hirugarren manamendua), testua egiten eta berregiten, hala izan dadila.
Hamargarrena. Ez dituzu besteren kritika onak desiratuko.
Hitz egiten amaitu zuenean, agureak edo dena delakoak The Times Literary Supplementeko orrialde batzuekin estali zuen aurpegia, hain zuen distiratsua Literaturarekin zuzenean mintzatu ostean.
Bai, badakit zer pentsatzen ari zareten: niri gauza bera bururatu zitzaidan. Errebelatu zitzaizkidan aginduen kutsua zaharra zela, zaharrunoegia agian, korritzen duten denboretarako: horiek beste garai bateko idazle batentzako betebeharrak ziruditela, egungoentzako gida bat baino; gehiago zegozkiola idazle moderno bati, postmoderno edo garaikide bati baino. Eta nire ametsak gogoa irakurri izan balit bezala –guztiz logikoa litzatekeena, ondo pentsatu ezkero– hara non beste norbait ikusi nuen muinotik jaisten –muinoak orain jolas parke bateko mendi errusiar baten forma bazeukan ere–, batzuetan Isabel Allenderen eta beste batzuetan Slavoj Žižeken itxura zeukan adin zehaztezinezko figura bat, aurrekoa bultzakada batez apartatuz, honela hasi zitzaidana hitz egiten, eskuetan zekarren iPad bikoitza astinduz: ez izateko ergela, besteari kasu ez egiteko, Literaturaren Benetako Hamar Aginduak berak zekarzkidala. Eta honako hauek aldarrikatu zizkidan, agian besteak baino ahots eztiagoz:
Lehena. Publikoa maitatuko duzu gainontzeko guztiaren gainetik. Ezinbestekoa da, publikoak maita zaitzan.
Bigarrena. Ez duzu Babeliaren Izena alferrik erabiliko.
Hirugarrena. Aurkezpenak, hitzaldiak, errezitaldiak eta elkarrizketak santuetsiko dituzu.
Laugarrena. Umberto Eco eta Patricia Highsmith ohoratuko dituzu.
Bosgarrena. Ez duzu irakurlea aspertuko, inola ere.
Seigarrena. Ez zara kritiko literarioekin oheratuko (trukean zer edo zer ez baduzu lortuko).
Zazpigarrena. Ez duzu plagiatuko, intertestualizatuko baizik. Eta abokatu on bat izango duzu beti eskura.
Zortzigarrena. Ez duzu gezurra esaten ari zarenik aditzera emango sekula. Gogoan hartu, oroz gainetik, figura publiko bat zarela.
Bederatzigarrena. Ez dituzu besteren kritika txarrak onartuko, ezta zeure buruari egindakoak ere: ahulezia erakutsiko zenuke (cfr. lehen manamendua, zer esanik ez).
Hamargarrena. Ez dituzu besteren sari literarioak desiratuko. Iritsiko zaizkizu zuri ere, lasai egon.
[nota bene: bigarren mandamendua errezitatzen zidan bitartean, pentsatzen ari nintzen, zin dagit, zein izango ote zen Babelia españolazo horren ordain jatorra –zein ondo ezagutzen nauen nire ametsak–, hots, nagusi izango dena Amaiurrek guztiontzako independentzia lortu ostean: Elkar aldizkaria? Sautrela? Berriako literatur orrialdeak? Literatur Emailuak? Beñat Sarasolaren tuitak? Aitor dut, parentesia itxi aurretik, ez nuela, seguruenik nire espainoltasunagatik, ekibalentzia argirik aurkitu].
Ematen zuen Pivoten edo Bloomen itxura zeukan agureak –nahiz eta horrezkero George Steinerren gero eta antz handiagoa hartzen hasia bainion– harlauzak altxatu eta buruan puskatu behar zizkiola pseudoAllende-Žižek hari –unetik unera Amélie Nothomben forma ektoplasmatikoa hartzen ari zena, nire irudikoz–, baina istant horretan bertan, izerditan blai eta txilearen zaporea oraindik ahoan, esnatu egin nintzen, eta hura guztia (beste) amets bat besterik ez zela konprenitu. Ohean eserita, irmo, natxoak saltsarekin hartzeari utzi behar niola erabaki nuen. Are gutxiago telebistan ¿Quién quiere casarse con mi hijo? ikusi bitartean.