Koldo Izagirreri elkarrizketa

Elkarrizketa bat Volgan, aspaldiko partez. Koldo Izagirrek merezi dutena baino pazientza handiagoarekin erantzun die gure galderei, eta eskerrak eman nahi dizkiogu horregatik hasiera-hasieratik.
Idazleari buruz, zer esan, esan ez dena eta dagoeneko dakizuena, etab. etab (baina derrigorrezkoa dena esatea, noski)?. Ba Altzan jaio zela 1953an. Genero ia guztietan aritu dela: poesigintzan (Itsaso ahantzia, 1976; Oinaze zaharrera, 1977; Guardasola ahantzia, 1978; Balizko erroten erresuma, 1989; Non dago Basques' Harbour, 1997), narratiban (Zergaitik bai, 1977; Gauzetan, 1979; Euzkadi merezi zuten, 1984; Mendekuak, 1987,Metxa esaten dioten agirretar baten ibili herrenak, 1991; Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri 1998; Agirre zaharraren kartzelaldi berriak, 1999), saiogintza eta kronikagintzan (Ez duk erraza, konpai!, 1995; Gure zinemaren historia petrala, 1996; Incursiones en territorio enemigo, 1997; Euskararen historia txikia Donostian, 1998; "Merry Christmas, Panama" esan zuen heriotzak, 1999). Itzulpen lan ugari egin duela. Artikulu mordoa argitaratu duela azkeneko hogeita hamar urteetan euskal prentsa ia guztian zehar (horietako batzuk, beste egile batzuenekin batera, bilduta aurki daitezke Hitz lau liburuan, 2003). Ustela eta Oh! Euzkadi literatur aldizkarien sortzaile eta bultzatzaileetako bat izan zela. Zinema-zuzendari (Off-eko maitasuna, 1992) eta gidoilari (Ke arteko egunak, 1989; Txirrita eta Lazkao Txiki telesailak...) aritu dela. Joseba Tapiarekin ibili dela kantatzen eta errezitatzen (Apoaren edertasuna, 1998). Web-nobela bat sareratu zuen lehenengo idazle euskalduna izan zela (guk dakigula). Hasier Etxeberriaren Boskotearen partaide dela. Argitara eman dituen azkeneko lanak direla Sua nahi, Mr. Churchill? ipuin liburua eta Teilatuko lizarra kantuen bilduma.

Volgako Batelariak.- Primo Levik zioen bederatzi motibo nagusitan laburbiltzen dela idazleek idazteko sentitzen duten bulkada: 1) Norbaitek desioa edo premia sentitzen duelako; 2) Dibertiarazteko edo norbera dibertitzeko; 3) Norbaiti zerbait irakasteko; 4) Mundua hobetzeko; 5) Norberaren ideiak ezagutzera emateko (ez dena, zehazki, 3. motibazioaren berdina, antzekoa gerta badaiteke ere); 6) Angustiaz libratzeko; 7) Famatua izateko; 8) Aberasteko; 9) Ohituragatik. Zeintzuk dira Koldo Izagirrerenak? Zeintzuk izan dira inoiz?

Koldo Izagirre.- Tira, garbi dago Levi horrek ez zuela sardienieraz edo friulanoz idazten. Hizkuntza bakandu eta menostu batean idazten hasten denak bestelako motibazioak dauzka, Levi ez da berak uste duen bezain unibertsala, arrazoi horiek ez dute gure egoera hura esplikatzeko balio behintzat.
Ni idazten hasi nintzenean euskal intelligentsiak gurasokeriazko irriño batekin hartzen zuen literatura: behar zena testu pedagogikoak ziren, artikulu mamitsuak... horrelako gauzak, ez fikzioa. Irakite politiko handia zegoen, eta poemak, ipuinak idaztea, aldizkari bat argitaratzea... denbora galtzea zen. Aresti hila zen eta errebantxa hartu nahi zuten, agidanez, literaturaren gainean. Kontu hau ahaztua dago, baina halaxe zen, gogorra izan zen. Deskojonatu egiten zitzaizkigun muturraren aurrean. Ez eska izenik, otoi.
Beraz, idazleek idazteko sentitzen zuten bulkada bederatzi motibo nagusiotan laburbiltzen da: 1) Berea ez den hizkuntza berea ikasi nahi duelako, 2) Hizkuntza hori salbatzeko; 3) Hizkuntza horretan egon dadin artean ez dagoen zer edo zer; 4) Hizkuntza hiltzen bada ere obra on bat deskubritu ahal izan dezaten arkeologoek hartan; 5) Irakurle eta hiztun berriak sortzeko; 6) Pedadogiaz ito nahi duten herriari bestelako jakiak emateko; 7) Bere herriak egiten dituen beste borroka mota batzuk baino samurragoa delako idaztea, hartan idaztea borroka bada ere; 8) Bere herriarengandik bereizteko herriarekin bat eginik; 9) Modernoak baino modernoagoa izateko.
Errazago daude nire motiboak hor, Levirenetan baino. Alabaina, gaur egun idazten hasten dena hurbilago egon liteke harenetatik.

VB.- Komentatuko al zenituzke gure blogean kopiatu ditugun Joan Margarit eta Pere Rovira poeten adierazpen hauek, poesia abangoardistaren kontura? ("lo que se ha dado como poesía ha sido una pequeñísima parte de lo que en realidad es la poesía. Es lo que pasa con la vanguardia. Es una etapa que dura sólo 20 años, pero parece que vale por toda la poesía universal" edo "Cuando tú escribes una poesía que se entiende, algunos dicen que escribes una poesía reaccionaria. Bobadas. Yo no quiero cambiar la historia del género. A mí la poesía ya me gusta", edo "A mí me interesa un lector que se emocione, no un erudito que sea frígido poéticamente hablando.")

KI.- Ados, baina nondik ari dira? Ez dut ezagutzen poeton lana, eta ez nituzke ofenditu nahi. Egon liteke, bai, abanguarden demasako laudatze bat, “gaintzat hartzea”. Eta ulergarria ez den oro ez da poesia, badakigu. Baina iritzi horiek berak plazaratzen zituen Santi Onaindia batek, eta bere poesiak, tamalez, ez du piperrik balio. Oso erraz ulertzen da, hori bai.

VB.- Zer bilakaera izan du euskal literaturak, zure ikuspegitik, hasi zinen garaietatik gaur egun arte?

KI.- Aldaketa handiak gertatu dira, eta aldaketa horietako batzuk mundu mailakoak dira, orokorrak, eta beste batzuk hizkuntzaren estatusari dagozkionak, partikularrak. Mundu mailan duela hamar urte aipatzen zen mestizaia edo dena delako hori gertatu da, eta orain kontzientzia multiplea daukagu, aldi berean baikaude Beiruten, Bagdaden, Tel-Aviven, Maulen, Nebraskan... Horrek eragin zuzena eduki du gure literaturan, bai jarreretan, bai gaietan. Aldaketa partikularretan berriz Sarasolaren tesi zuhur hura, eskola euskaldundutakoan azalduko zirela irakurleak, ez da zuzena gertatu. Azaldu direnak idazleak izan dira! Eta, o paradoxa, ikasleentzako idazten dutenek saltzen dute gehien. Ez, ez dago paradoxarik: irakurketa "gomendatuak" ditugu... Tenkadura horretan gaude: inoiz baino baliabide eta arrazoi gehiago dauzkagu atzartasun estetiko eta intelektualean bizitzeko, baina oro har, artean bezala, atzera egin dugu literaturan. Vascongadismoaren zerbitzura gaudela esango nuke.

VB.- Aipatzen duzun "kontzientzia multiple" horren eraginen artean, jarreretan eta gaietan ikusten dituzunak, zeintzuk dira esanguratsuenak, zure ustez? Eta, bide batez, zer esan nahi duzu "vascongadismoaren zerbitzura gaudela" horrekin?

KI.- "Lurralde okupatuan bizi" / "lurralde okupatua izan" dio Juanjo Olasagarrek poema batean. Zer datorkigu burura, nondik dator "lurralde okupatua" espresioa? Aldi berean gaude Sakanan eta Palestinan, eta ez bakarrik elkartsun politikoz: geure irudimena besteren egunerokoan kokatu dugu, ez besteren liburuetan bakarrik. Rikardo Arregik "Nola moldatzen da ni naizena Sarajevon" / "Nola egiten ditut erosketak Sarajevon?" galdetzen du. Aldi berean gara gasteiztar eta sarajevotar. Euskal poesiaren mundializazioa –hitzaren zentzurik positiboenean– ekarri du kontzientzia multipleak, mundurako jarri da munduarena asimilatuta.
Poesiak eman duen pauso handi horretaz, damurik, ez da enteratu narratiba, oro har. Kosmopolitismoaren mailan dabil, mundua asimilatu ezinik. Narratibaren masa nagusia narrakera linealez egina da, helburu txepelez... autofikzioaren mailan, hor nonbait: ni ñimiño hori, norbarearen burua besterik ordezkatzen ez duena, patetiko samar. Ez da deus kontestatzen, satisfos bizi gara eta injustiziak urrun daude, gu ez gauden nonbaiten. Horixe da gure poesiaren eta gure narratibaren arteko aldea, grosso modo. Narratiba vascongadismoan bizi da, Eusko Jaurlaritzako aurrekontuetatik kobratzen duten heroiez betea dago eta ez du, zenbait salbuespen kenduta, ikuspegi kritikorik. Botereak asimilatutako diskurtsua du, estetika probintzianoan.

VB.- Jakin badakigu literatura eta giro literarioa ez dela gauza bera. Atxagak esan berri du euskal giro literarioa arras histeriko ikusten duela. Bat zatoz edo beste buru gaisotasun bat aukeratuko zenuke: paranoikoa, neurotikoa...? Edo osasuntsu dago? Edo xano?

KI.- Baina zer da giro literarioa? Las tertulias del café Gijón? Azken bolada honetan giroa edo dena delakoa zertxobait epeltzen dutenak (hotzetik, ez berotik) blogak dira... Nik oso konformista ikusten dut giroa. Ez oso sasoiko, beraz.

VB.- Konformista, zein zentzutan? Zentzu estetikoan? Politikoan? Industrialean?

KI.- Giroaz ari ginen, "giro literarioaz", alegia literaturaren inguruko osagarri sozialez: aurkezpenak, elkarrizketak, kritika, hitzaldiak, promozioa, sariak, hedabideen aipuak eta erreportaiak... Horiek osatzen dute, oker ez banago, giro literarioa. Eta horietan ez dut bestelako zalapartarik ikusten, nahikoa bare dago dena. Mekanismo batzuk dauzkagu eta funtzionatu egiten dute. Inork ez du ezer kontestatzen, konformismoan bizi gara. Ofizialdutako literaturaren gaitzak dauzkagu, obra baino lehen karrera egin beharra, esaterako. Ez dut asko ezagutzen, baina Unibertsitatean horrelaxe omen da, klaseak ongi ematea eta ikerketa egitea baino inportanteagoa da, antza, burokraziaren katramilak baliatzea igogailua hartzeko. Agian horixe edukiko zuen Atxagak gogoan "histeria" aipatu zuelarik.

VB.- Berria egunkariko elkarrizketa batean zinematografiaren sintaxia literaturara aplikatzeaz hitz egin zenuen. Hori zertan datza? Ez al da literaturaren baliabideak gehiegi mugatzea, pertsonaien behaviourismora zerraditzea?

KI.- Bai, arrazoi daukazue, literaturak bere baliabideak ditu, ez du zinema zertan imitatu, sukar hori gainditua dago. Eta zorrotz jarriko bagina, planoen montaia eta sekuentzien kateatzea emana zegoen hemeretzigarren mendeko nobeletan, literatura lehenagokoa da. Baina nik ez nuen ezer proposatu, nik galdera bat egin nion neure buruari, hots, zergatik garen hain azkarrak elipsi zinematografikoak ulertzen eta zergatik garen hain motelak elipsi literarioen aurrean. Nik ez dut elipsia literaturaren eredutzat, ez naiz Monterroso. Monterroso aipatuta, ez al zuen berak esan literaturan ez dagoela ezer idatzirik? Bada horixe bera: dena idazteko dago, eta idazkera eta estilo guztiak dira beharrezkoak. Ez naiz fanatikoa, ez dut inor salbatu nahi "ongi eta ulergarri idaztetik". Hori bera eskatzen dut neuretzako, utz nazatela kontsentsukoa ez izaten.

VB.- Galdera derrigorrezkoa dirudi gure elkarrizketetan. Zer irakurtzen duzu? Zeintzuk izan dira azken garaian gehien gustatu zaizkizun idazleak?

KI.- Oso eklektikoa naiz, denetik irakurtzen dut. Edo niri behintzat hala iruditzen zait, denetik irakurtzen dudala. Orain Larrepetit irakurtzen ari naiz ostera, eta Liam O'Flahertyren autobiografia. Cesare Battistiren nobelak irakurri nituen udaberrian, genero beltza . Hasia daukat Robert Lafonten okzitanismoaren autokritika garratz bat, iaz publikatua. Tarteka Juan Luis Zabalaren Inon izatekotan eta Pako Aristiren Note book hartu ditut egunotan, eta trenean eta autobusean Aden Arabie zabaltzen dut, Paul Nizanena, hau ere aspaldiko irakurketa. Ikusten duzuenez, ez dut liburu bera eramaten batetik bestera amaitu arte. Liburu bana leku desberdinetan, eta leku guztiak liburu. Bon, azken aldian gehien disgustatu nauen idazlea Jorge Semprún izan da, L'écriture ou la vie erosi nuen, zelako pedantea, zelako merkea!

VB.- Burura eraman duzu Euskal Herrian egin den poesia antologiarik zabalena, Susako 40 liburuki horiek. Ondoren "Basque Poetry" proiektuaz ere arduratu zara. Mintza gaitezen une batez poesiaz:
a) zer eskatzen diozu poeta bati?
b) zer eskatzen diozu poema bati?
c) gizarte irakurle bati?
d) zer joera artistiko nagusi ikusten duzu? Nola baloratzen duzu haien arteko dialektika (baldin halakorik balego)?

KI.- Hona nire erantzunak:
a) Ez diezadala esan badakidana, eta badakidana esan behar badit esan diezadala ez dakidana esaten ari balitzaida bezala, ez dakidana irakurrarazten balida bezala.
b) Perfekzioa, baina berea.
c) Estiloa aplikatzea gizartean.
d) Gure poesiaz ari garela, garai batean poeta, oro har, eskola edo joera batekoa izaten zen, hil arteraino. Geroago eskola batetik bestera ibiltzen zen, eguneratze prozesu batean. Orain berriz joera bat baino gehiago dauzka barnean poetak, dialektika ez dago eskolen artean baizik eta sortzailearen beraren barruan. Horrek ikaragarri aberasten du poetaren lana, kontzientzia multiplea baitauka estilo eta joera kontuetan ere.

VB.- "Sua nahi, Mr. Churchill?" irakurtzean Amoz Oz-en nobela autobiografikoan topatutako pasarte batekin gogoratu gara: "Historiarekin obsesionatutako ume bat nintzen. Iraganeko buruzagi militarren hutsak zuzentzea bururatu zitzaidan: berritu nuen, adibidez, erromatarren aurkako juduen matxinada handia, Titoren gudarosteen suntsipenetik salbatu nuen Jerusalem (...). Izan ere, txikitan izaten nuen bulkada hori, bigarren aukera bat ematearena aukera hori izan ez zuen eta inoiz izango ez zuenari alegia, nire eskua mugitzen duen motoreetako bat da oraindik ere, istorio bat idazten hasten naizen bakoitzean".

KI.- Jon Alonsok hain dotore itzuli zuen Saramagoren nobela hartan ere halaxe gertatzen zen, editorialeko estilo arduradunak "ez" bat eransten zion besteren nobelari, istorioa ez ezik historia ere aldarazi nahirik... Baina ez da historiaz obsesionatua egon beharrik horretarako, nik esango nuke aukera berri bat ematen diogula beti bizitzari fikzioaren bitartez.

VB.- Uste dugu egon badagoela loturarik "Mendekuak" (1987) liburuko ipuinen eta "Sua nahi, Mr. Churchill?"-ekoen artean. Zure ustez, zer aldatu da zure ipuingintzan orduz geroztik, eta zerk jarraitzen du berdin?

KI.- Hauxe bai ez nuela espero! Mendekuakeko ipuinak... ez dira ipuinak, sinplekeriak baizik. Zuek esaten baduzue loturarik badagoela, egongo da. Baina nik neure barruan aspaldi sentitzen nuen kitatu behar nuela generoarekiko neukan zorra, egin behar nuela mailako zerbait. Sua nahi, Mr. Churchill?eko ipuinak konplexuak dira haien aldean, elaboratuak. Bestelako arnasa eta asmoa daukate. Horixe esan behar dut Sua nahi, Mr. Churchill?en alde, ikaratu egin bainaiz, alegia, sinpleria ote da bien arteko lotura?

VB.- Elaborazio mailari dagokionean, jakina, arrazoi osoa duzu. Galderak harreman gehiago zeukan, akaso, aurrekoarekin, historiarekiko balizko obsesioarekin... liburu bietan ikusten delako gure historia (gure historia ez horren urrunaren, bide batez esanda) berrirakurtzeko edota desestaltzeko nolabaiteko ahalegin bat.

KI.- Ez, ez nauzue mareatuko. Algodoiaren froga proposatuko dizuet: har ditzagun ipuinak banan-banan eta egin dezagun azterketa, bereiz ditzagun azaleko egitura eta sakonekoa, zein da da geratzen den istorioa? Ipuin horiek, zer kontatzen dute, Historiako anekdotak? Inkonpatiblea ote da homosexualitatea langile izatearekin eta greba batekin? Inkonpatiblea ote dira izua eta ihesa gerra eta torturarekin? Inkonpatiblea ote da nostalgia kontzientzia politikoarekin? Inkonpatiblea ote da errebeldia infantil-jubenila oroimen historikoarekin? Sakoneko egituran istorio pertsonalak kontatu ditut, ongi indibidualizatuak gainera. Hain zuzen, historiatik "salbatu" nahi izan ditut pertsonaiak. Ez dut errealitatea arrasortu nahi, errealismoaren kontra ari naiz.

VB.- Nola ikusten duzu konpromezua eta literaturaren arteko lotura? Izan ere, euskal literaturaren manualetara literaturaren autonomia aldarrikatu zuen belaunaldiko kide gisa pasako zara, besteak beste.

KI.- Hasieran azaldu ditudan idazlearen motibazioaren bederatzi puntuetan ageri zen "Pedadogiaz ito nahi duten herriari bestelako jakiak emateko". Literaturak ezin du pedagogia eskaini: bere buruarekikoa du konpromezua. Hori ez da negoziagarri, ezta Euskal Herria euskaldunaren truke ere. Baina, hori asumituagatik, idazlea ez da autonomoa inguruarekiko, heziketa bat eman diote, zaletasunak dauzka, diru-iturri jakin bat dauka, ordaindu beharrekoak ditu, leku batean dago mailadi sozialean... gizarteko da, hitzak berak bezala. Ideia eta sentimendu batzuk ditu, ideologia ez esatearren. Ideiak, sentimenduak, literaturaren zerbitzuan jarri behar ditu, eta ez alderantziz. Baina askotan gertatzen da ideia politikoak edo sentimendu sozialak dituzten pertsonaiak sortzen badituzu adituek esatea literatura zeure ideien zerbitzura jarri duzula. Polita izango litzateke Zalduak salatu zuen Gutagutarrismoan sakontzea, kritikaren kritika horretan, ea zeren zerbitzuan jartzen dituzten beren ideia politikoak kritikoek, kritika literarioaren zerbitzuan ala...

VB.- Abangoardietako ekarpenak iraunkorki egin dituzu zure. Zergatik erabiltzen dituzu testua zailtzen duten baliabide horiek? Egin dezakezu zentzu horretan manifestu estetiko bat?

KI.- Testua zailtzen duten baliabideak? Adarra jo nahi didazue, baina seriotan ari bazinate bezala erantzungo dizuet: ba... ez dudalako pedagogia egin nahi!
Utz iezadazue niri ere umorea erabiltzen testua zailtze kontu horretan. Benetan, esadazue, testua, alegia, irakurketa errazten ote duten baliabide hauek: "Denbora joan doa, asteak eta egunak joan doaz, geure bizitza ere, itsasora doazen ibaien antzera, inon gelditu gabe, aurrera eta aurrera, guztiok gero eta hurbilago dugun heriotze itsasorantz." Ez dut egilea aipatuko, ez du axola, estilo hori orokorra baita, "euskara ederra" edo "jatorra" edo "aberatsa" esaten zaion hori. Hori bai dela nekagarria irakurtzeko, barrikadaz betetako kabalkada ematen du, beti antzera: "Jakin badakigu, ongi jakin ere, joan deneko aspaldion, mende betetik hona, nekez bada nekez etengabe ari zaigula eguraldia bestelakotzen, aldez edo moldez eguratsaren zikintzea ekarri duten aurreramendu kutsatzaileek..." Ez nazazuela behartu gaur egungo prosa zailaren antologia bat egitera! Estilo pedagogikoz betea dago gure narratiba!
Baina manifestu estetiko bat... pasatu zait manifestuetarako adina. Manifestu hipotetiko batean defendatuko nukeena praktikan erakutsi behar den adinean nago, eta horretantxe ari naiz. Bestalde, nik ez dut horrela funtzionatzen. Ez dut lehenik planteamendu estetikoa egiten. Idatzian etorri zait estiloa, ez arrazonamendu teoriko baten ostean. Eta posible da testua zailtzea, baina ez dut filologikoki zailtzen, kontakizuna edertze eta aberaste alde hartzen ditut erabaki dirudienez erradikal horiek. Idazterakoan irakurle bat daukat aldamenean, aldian behin esaten didana: "Baina zer idatzi duk!" Asko laguntzen dit, lortu du "izan ere", adibidez, nire bokabulariotik kentzea.

VB.- Non ikusten dituzu, edo nola, zure "Itsaso Ahantzia", "Oinaze Zaharrera" eta "Guardasola Ahantzia"?

KI.- Ba kariño handiz, egia esango badizuet. Poema xaloak dira oso liburu horietakoak, nerabeak, baina nortasuna ageri zuten, halako xarma bat, endemas orduko giro boltxebike-existentzialean. Duela gutxi Aingeru Epaltzak, ustekabean, Itsaso Ahantzia ekarri zuen akordura, laudoriozko hitzez. Oraindik ez diot eskertu baina egin behar dut, izugarri poztu ninduen estetika hura gustagarri zaiola jakiteak.

VB.- Zure literaturan borroka eta maitasuna batera doaz. Askotan maitasuna bera da iraultzaren motorra, Dolors kasuan esaterako. Baduzu esatekorik honi buruz?

KI.- Ezagutzen ditudan denak ez, baina "burkide ilunak" esan zaien horietako batzuk behintzat miresten ditut. Hala ere, borroka hutsa kontu militantista samarra izango litzateke, ezta? Eta maitasun hutsa, egia esan, are militantistagoa, aspergarria. Bietan gabiltza denok, dosi eta maila desberdinetan. Historian bizi gara, ezta? Maitasun istorio batek, maila indibidualean ari naiz, porrot egiten du askotan "proiekturik" ez baldin badu: izan liteke politikoa, izan liteke enpresariala, izan litezke haurrak, izan liteke baserri zahar bat erosita konpontzea bizimodua aldatzeko, izan liteke munduaren bira egitea belaontzi batean, izan liteke auzoko lana... Hala berean, beti egin zaizkit susmagarriak borrokari hiper-ideologizatuak. Arrazoi extra-pertsonalak behar balituzte bezala edo, kredo bat, beste batzuek naturalki egiten dutena egiteko.

VB.- Zer esan nahi du duintasunak zure pertsonaiendako?

KI.- Liburuetan ikasten ez duten zerbait da. Ez dakite oso ondo zergatik portatzen diren portatzen diren moduan, intuizioak dauzkate, kontradiktorioak dira baina badakite aldian behin "ez" esaten... eta horrek, gezurra badirudi ere, bizi-poza ematen die. Oso bigarren mailakoa dute kalkulo politikoa.

VB.- Galtzaileen ederra leloak laburbil dezake zure estetika? Eta hala bada zer deritzozu zure lagun idazle Ramon Saizarbitoriaren baieztapen honi: "Ez zaizkit interesatzen dagoeneko epikak"?

KI.- Hainbat gauzari esaten ahal zaio epika, jakin egin behar nuke zeri esaten dion Ramonek "epika" zehazki, ze bere nobelagintza osoa kontuan hartuta, nik ez nuke esango epika, hitzaren zentzurik zabalduenean, hain nabarmena denik, heroi epikoak sortu dituenik. Tira, "dagoeneko" horrek "jadanik" esan nahi baldin badu behinik behin.
Galtzaileen ederra... ba bai, galtzaile izatea tokatu zaien askok kuraia etikoa eduki dute, eta kuraia horrek galdu ditu, neurri batean. Ez dira historian azalduko, ez dira literarioak, arruntak dira, zintzoegiak nolabait literatura "ona" egiteko. Historiaren ukatuak dira. Eta nik estatus literarioa eman nahi izan diet. Ez dut uste hori egin izana aurpegiratuko didanik inoiz Ramonek, nire galtzaileak ez baitira epikoak, ez dabiltza Peloponesoko gerretan, eta haietakoa naiz, ez naiz populismoa edo obrerismoa egin nahi duen burges kontzientziaduna: aitona bat kaxako umea izan nuen, inklusakoa, eta zamaketaria izan zen portuan; amona bat lau umerekin gazterik alargundua; amaren anaia bat urteak sasian emana, eta beste osabak torneroak, garraialariak, baserritarrak; aitaren anaia bat epaiketarik gabe fusilatua Oiartzunen eta beste bat Lanbea lotinante koronelak hila Grosen, lanean ari zela; izeba bat Buenos Airesen, hamabi urte zituela joanda, denda batean dependienta; aita elektrizista izan zen; lagunak trazadoreak, bulegariak, metalginak eta langabetuak ditut, azken hauek kanporatze inprozedentez... beheko apalean daude nire erreferentziak.

VB.- "Teilatuko lizarra" argitaratu duzu berriki. Horren harira, zein da zure ustez poema baten eta kanta baten hitzen arteko desberdintasuna, baldin eta halakorik balego? (galdera honen testuinguru ergel samarra: Vicente Luis Mora poeta kordobatarraren "Diario de Lecturas" blogan egon den eztabaidatxoa, poema "posmodernoen" balizko antologia batean abestien letrak sartzearen/ez sartzearen inguruan).

KI.- Eta zein da bertso-sail baten eta poema baten arteko aldea? Otañoren Amerikako Pampetan ez da poesia, bertsoa delako, eta Satarkaren Kristo gurutzean poesia da, bertsoa ez delako? Irizpide formalistak dira horiek, errazkeriak. Antzeko zerbait gertatzen da poema/kantua bereizketarekin. Sorpresa handiak har genitzake... Elytisek ez zuen nahi bere poemak musika zitzaten, ez zirela musikarako eginak zioen, harik eta Angelique Ionatosen egoskorkeriaz amore eman zuen arte. Eta horra non kanturako inondik ere sortu ez ziren poemak kantu bezala ezagutuko dituzten biharko gazteek! Hala ere, kantuak eta kantuak daude, kantu batzuk kantatak dira, ia genero operistikoan sartzen dira... Oro har, kanturako testuak jasogarria izan behar du, entzun batean ulertzen dena, azpi-zentzua aurrenekoan harrapatuko ez bada ere.

VB.- Bide batez, zer da postmodernismoa, zuretzat? Nola ikusten dituzu kontzeptu honen inguruan egoten diren eztabaidak? Horren islarik ikusten al duzu euskal literaturan?

KI.- Ez daukat ideia handirik, ez ditut segitzen eztabaida horiek. Lauso batean heltzen zait zerbait, utopien gainditzea eta hori... Postmodernia, azken finean, ez al da nihilismo burgesa? Ideologia nagusia da, baina ez dut uste modu intelektualizatu batean heldu denik gure literaturara. Eragina edukiko du, baina nik beste hauxe ikusten dut: garai batean apaizak eta pralleak ziren idazle; gero seminariotik pasatakoak eta azpezgoa eta pralletza utzitakoak; gaur egun, alde handiz, funtzionarioak ditugu idazle, irakasleak, itzultzaileak... beste herri askotan bezala. Noizbait, beharbada, enbaxada eta kontsulatuen nominan egongo dira. Horrek eragin zuzena dauka hainbat kontutan, baita gaien hautuan eta fikzioen tratamenduan ere. Gure fikzioen protagonista, gurasoaren ume, funtzionario bihurtu da. Euskal literaturaren pertsonaiak bekatuaren izuan edo damuan bizi ziren lehen, orain bekatuan bizi dira, burgesen gaiztakeria domestikoetan gozo. Idazle batzuek ironiaz lantzen dituzte drama burgesok, urruntasun kritiko batean, Iban Zalduak bezala, baina gehienek benetako katastrofeak balira bezala aurkezten dizkigute, zilborkeria epustuflantez. Eta alde horretatik postmodernoak dira, bai.

VB.- Zertan ari da orain lanean Koldo Izagirre? Zeintzuk dira bere hurrengo proiektu literarioak?

KI.- Zenbait arazo dela medio, atzeratutako lan mordoa daukat, ogi-lana alegia, idatzi beharreko asko, baina ez literatura. Amorratuta nabil, astia ezin harturik burutzeko dauzkadan liburuei heltzeko. Proiektuetan, luzera, bi nobela.

VB.- Azkenik, amaitzeko, eta "Sua nahi, Mr. Churchill?" liburura itzuliz, bada bertan joera bat bukaera sinbolikoetara. Zergatik?

KI.- Ez dudalako nahi itxiera logiko edo anekdotiko batek eten dezan ipuinak behar duen lirika, egitura itxiegiak arrisku hori dauka nire ustez. Anekdotak beste zerbaiten funtzioan egon behar du, ez narrazioaren mekanika ona frogatzeko. Hara nahi zenuten manifestua...! Tira, uste dut esana daukadala beste nonbait, baina zeuentzat copyrighta edo copylefta: ipuina narratibaren lirika da. Ez du ardura iturria aipatzen ez baduzue ere.