Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / Volgako Batelariak / "Zirkulua" nobelaren kritika

"Zirkulua" nobelaren kritika

Juanjo Olasagarre 2005/05/05 13:30
Literatura, arte gisa bizirik ote dago? Arteak, ez dakit zein filosofok esan zuen, arte izanen bada zerbait eraldatu behar du irakurle/ikuslearengan. Galdera, beraz, honako hauxe litzateke: irakurtzen ditugun liburuek noraino eraldatzen gaituzte, noraino aldatzen dute gure munduarekiko ikuspuntua plazer estetikoaren bidez? Galderak, badu zentzua, edo bazuen, esan beharko da, joan diren azken bi mendeetan, behintzat; gaur egun, hala ere, ez dakit noraino. Baina eman dezagun izan, baduela. Kontsumo literatura noraino da arte?

 

Aitortu beharra dut literatura klase horretako liburu bi baino ez ditudala irakurri: The last jew , Noah Gordon, eta The road to Santiago, Paulo Coelho. Biak ere best-sellerrak. Gordonenak mendetan zehar judutar familia batean gorabeherak kontatzen ditu oso modu klixean, alegia, irakurleari mastekaturik ematen zaio irakurtzeko eginahala, horrek dakartzan ondorioekin: eszenatokien gaineko begiratu sinplista, pertsonaiak lantzeko modu estereotipatua ("saminki hunkiturik", "bere baitara bildurik", "keinu leun bat egin zuen"), narrazioaren tramoia guztia agerian agertzea. Liburua, hau bada ez bada diot, seriotan dago idatzirik, ezen ez ironikoki. Bigarrenak, bestalde, modu berean kontatzen ditu kontatu beharrekoak baina badu Azkeneko judua-k agerian behintzat agertzen ez duen ezaugarri bat: The road to Santiago-k bizitza ongi nola bizi behar den erakutsi nahi du, edo beste modu batera esanda norberak bizi ona (ona grekoek ulertzen zuten moduan) bizitzeko eman beharreko aldaketak irakatsi nahi ditu, zein bide segitu zoriontsua izateko. Alegia, ez literaturaren baizik eta filosofiaren zeregina hartzen du bere gain: bizitza misterioa bezala bizi izatea, mistizismo pixka bat, zentzu pixka bat, egiatia izatea, eta autolaguntzako aszesia, horra Paulo Coelhoren bidea.

Ez dut elitista agertu nahi baina harritu egiten nau nire inguruko jende irakur zaleak Coelhoen liburuez duen uste ona. Berritu nahi dut, hala ere, bakarra baino ez dudala irakurri.

Erreflexio honen argitara Zirkulua (Andoni Urzelai, Erein, 2004) kontsumo literatura kontsidera dezakegu, Hollywood-en egiten den zinematik hurbilago dago, Fernandoren egia bat esatera noa, Proustengandik baino. Baina horrenbeste alde dago Zirkulua-tik Dashiell Hammetten liburuetara, edo Mankellenetara edo Vazquez Montabanenetara? Nobela beltza kontsumo literatura gisa abiatu bazen ere gerora literatur izena jaso du. Beraz, alde handia ote dago Zirkulua-tik, eman dezagun, Mankellen liburuetara? Baietz esanen nuke, alde batetik errealitatea aztertzeko Zirkulua-ren autoreak ez duelakoz Mankellek erabiltzen duen bisturia erabiltzen, eta bestetik Zirkulua-ko pertsonaiak topikoegiak iruditu zaizkiolako irakurle honi.

Liburuak kontatzen digu Zirkuluak (ongi ez dakigun jende boteretsu talde batek) ETA eta Ezker Abertzalearekin bukatzeko antolatu duen konspirazio bat. Davidez baliatzen dira hori aurrera eramateko; aldi berean, David, Rafael psikiatraz baliatzen da, eta hau, azkenik, Angelez: jendea hiltzen hasiko da eta horrela jendeak, izuturik, kalea utziko du eta elkarrenganako lotura, eta horrela Ezker Abertzaleak sostengua galduko du. Hau dena, Zirkuluak ETA hor egoteari, jada, beharrezko ez deritzolakoz. Anjel harrapatzeko Pedro Ertzainaren ikerketarekin eta Braulio ETAkidearen gorabeherekin osatzen da trama. Harrigarria suerta daiteke abangoardietako hainbat lorpenen baliatzea liburua: bigarren pertsonaren erabilera zurruna bezain eraginkorra, barne bakarrizketa oso ongi eramana, ikuspuntu aldaketa. Eta hala ere kontsumo literatura? Ian Flemingen (007 agentea) lana aztertzerakoan Ecok esan bezala, abangoardien garaian lortutako aurkikuntzak kontsumo literaturara pasatu dira, eta eraginkorrak izaten jarraitzen badute ere, galdu egin dute errealitatea beste ikuspuntu batetik adierazteko indarra eta plazer estetikoa eragiteko ahala. Horri gehitzen badiogu, pertsonaien trataera laua (ez dute argi-ilunik, oso prebisibleak gertatzen dira, Gema batez ere), erabaki beharko genuke Zirkulua igande arratsaldean telebistan ikusten ditugun film horietako bat bezala dela: ikusten ditugu, errazak dira jarraitzeko, denbora pasatzen laguntzen digute baina ez dira literatura. Arestian aipatu Gordon eta Coelhoren liburuak baino dexente gustagarriago hala ere. Izan ere, literaturak, batzuetan nekatu egiten du, ez da hala?

etiketak: Kritikak
Juanma Gallego
Juanma Gallego dio:
2005/05/17 01:51

Kaixo Dani:

Pozten naiz benetan zure aldetik izandako erreakzioa ikusita. Izan ere, nire tesia balidatu duzu. Zure erreakzioa filme kaxkar horietan detektibeak izan ohi duen portaera baino askoz errazago aurreikusten da: "masa ergela", "hik segizak telebistari begira"... oso diskurtso orijinala, horiek dira euskaldun koherente eta korrektu baten erantzunak!

Baina tira, aitortu behar dizut horrenbeste kultur zaletasuna demostratu duzunez, espero zitekeela umorea eta tonu zirikatzailea ulertzeko gutxienezko gaitasuna azaltzea.

Gomendio bat emango dizut. Ahal duzuenean irakurri "Las mil y una historias de Radio Venceremos" (Jose Ignacio Lopez Vigil, UCA editores). Liburu horretan badago oso gomendagarria den ataltxo bat: "Nunca faltan los cuadrados".

Sentitzen dut nire erantzuna hain laburra izatea, baina bi ordu daramatzat telebistatik aldenduta eta ezin dut gehiago jasan.

Pizza ala hil!

Juanma Gallego
Juanma Gallego dio:
2005/05/06 20:09

Eskertu nahi dizut liburu horren inguruan egindako kritika. Beldur nintzen liburu hori beste altxor literario bat ez ote zen izango!

Eskerrak hori ez dela literatura. Izan ere, hori baita gizarte honek behar duena: sasi-literatura pixkatxo bat, esnobismo eta estetizismorik gabekoa. Irakurterreza, arina. INTERESGARRIA.

Ez daukat esperantza askorik, ordea. Herri honetan oraindik ere baduelako pisu haundiegia tendentzia horrek: edukiaz baino edukiontziaz kezkatzen diren kulturaren zaintzaileak.

Harrotasun eta atrebentzia haundiz, beraz... gora sasi-literatura! Aurrera euskal hollywoodzaleak!

Dani Irigoien
Dani Irigoien dio:
2005/05/15 22:20

Literatura arina eta Hollywood-eko filmeak hiri "interesgarriak" iruditzen zaizkik orain, eztuk hala? Nik badiat horretarako erremedioa: Joan hadi bideoklub gertuenera eta har itzak ordain ditzakean filme guziak, betiere esnobismo eta estetizismoz beterikoak sahietsiz (alegia, ipar-europarrak, latinoamerikarrak, asiarrak eta azpititulu madarikatu hoiekin datozen hoiek guziak). Filme kloniko hoiek guziak ikusi eta gero ez al haiz konturatuko denek patroi berbera jarraitzen dutela? Ekoizpen hoietako gidoilari guziek, akademia berberetan aritu dituk, trama bat sortzeko trikimailu eta teknika berberak ikasten. Azkenean, ikusle trebatua gai duk pantailan segundu gutxira gertatuko dena igartzeko. Hori zorioneko "El Código Da Vinci" best seller goraipatuarekin gertatu zitzaidaan. Hik igual ikaragarri gozatu izanen huen sasi-literaturaren punta-puntako gorotz pila harekin. Diskurtsoaren berritasuna arriskua duk argitaletxe eta ekoizle gehienentzat, ikusle-irakurle-masa ergelak ezbaitu igual lengoaia "arraro" hori ulertuko. Niri gustatzen zaidak noizbehinka telebistaren aurrean pizza jan eta porruak erretzea, baina hausnarketa eta lengoaia berrien bilaketa ere gozagarria iruditzen zaidak. Noizean behin (euskal literaturan oso, oso, oso noizean behin esan beharko genikek), beti modu berean ageri zaigun objektu edo errealitate bat aurki dezakek, idazle-detektibe baten begiradari esker txoil eraldatua, ordurarte ezagutzen genion esanahiak zentzu guzia galtzeraino... Baina bueno, hik segizak telebistari begira pizza jaten eta porruak erretzen.

Iruzkina gehitu

Erantzuna formulario hau betez utzi dezakezu. Formatua testu arruntarena da. Web eta e-posta helbideak automatikoki klikagarri agertuko dira.

Galdera: Idatzi zortzi zenbakiak erabiliz
Erantzuna:
Aurkezpena

Volgako Batelariak / Бурлаки на Волге

Literatur inoizkari kosakoa / Казацкий литературный журнал

Moñoñotasuna, zurikeria, bertso-kitsch-laritza, biktimismo orokortua, produktu literario paketatua, euskararen kalonjeen (uler bedi: irakurle militanteen) nagusitasuna, plastidekor-idazleak, malditismo faltsuaz mozorrotutakoak, laurogeiko hamarkadaren (eta aurreko ia guztien) nostalgia... horiek guztiak gaitzesten eta gaitzetsiko ditu inoizkari honek, eta  beldurrik gabe salatuko. Akaso ez dira salagarri eta denbora galduko dugu, baina esan bezala, gogoak ematen dizkigu hala egiteko, dibertitu nahi dugu, eta dibertituko gara. Nahiz eta, funtsean,
eta inork sinesten ez gaituen arren, oso jende serioa garen.

Uxue Apaolaza, Rikardo Arregi Diaz de Heredia, Ibon Egaña, Angel Erro, Juanjo Olasagarre eta Iban Zalduak osatzen dugu kontubernio hau. Erantzunak ongi etorriak izango dira (edo ez), baina beti benetako izen-abizenez sinatuta datozen heinean, eta kolaborazioak ere onartuko ditugu.

Azken erantzunak
Beti geratuko zaigu Symborska, bai (eta ezagutzen ... Juan Garzia Garmendia, 2019/03/22 08:45
Ziurrenik ez naiz ni egokiena poesia liburu batez ... Iban Zaldua, 2013/02/19 18:09
Iruditzen zait, erabat, gehiegi puztu den liburu ... Josu Lasa, 2013/02/16 01:18
12. oharraren parentesia itxita egonda ... Angel Garcia Etxandi, 2013/02/08 21:17
Hori, hori! Txus Imirizaldu, 2013/01/10 14:45
Ez naiz filologoa ezta kritikoa ere, ... Koruko Heras, 2013/01/09 11:19
Aurreko erantzunaren argigarri eta emendagarri ... Iñigo Roque, 2013/01/08 10:46
Fikzio bat da liburua, Iban, baina ez nuke ... Iñigo Roque, 2013/01/07 12:53
Zuen arteko iritzi trukaketa hilaren 12an amaitu ... Angel Garcia Etxandi, 2012/07/30 02:05
Beñat eta Iban. Eztabaidarako gai interesgarriak ... Ibai Atutxa, 2012/07/12 19:44