Garagoittiko Orakulua

Hi, dear lagguns. In this say,we’ll going to explain how can we cuddeate right all the stuff, berdin in our workplaces nahiz at home. In anchiñack times, it was usual to have only one stuff per family; and sometimes hory bez, as old times’ economic sue still remained (or bass sue, in some bassarries). Any of these systems had a funny characteristic: as Felix Harriet very well explained in his campechain memories, you ought to auckerate between heating your bottom or your front; never both...

 But those tercermundist times went away. Now we live in Errebal Center Age, and life quality is the iparorratz of everybody’s bizitch. That’s why we fight for our right to have central calefaction, which means to have a stuff per room. But, wait a minute, that means we all should know what a termostate is, and I’m afraid that non everybody does.

 Look at your ingure: ¿what do you pents when you see that pill of stuff heating the street in the terracitaes of the taverns? Right, it’s an echological zorockery. Well, this has no much to do with the main gay of this mensage, but what the Christ, I had to say it as both critics aim to the same point.

 To the thread: many people (preferentement gazt one, I mean, those who don’t pay the Iberdrol facture every two hills) do think that termostate is the nagusy switch of the stuff. They only employ them in two positions: minimum (stuff off) or maximum (stuff on). It’s ridiculous: I have galded the count of how many times I have explained to my young workmates the functionament of the stuffs’ termostates: that you can fix the chirimbowl in your favorite temperature, in order that the stuff backar-backarrick ixots and emmets when the temperature gets down from or over the marked temperature, and so on... It sweats their poll (talking bad and early): the lantocky goes in like a fucking sauna, with a never-reaching temperature fixed in the termostate.

 Of course, I don’t even think on the aucker of telling them to pull over the jertsey. Damn not! That kind of bullying could bring me to serious gattazcaes with Trade Unions and Laburo Magistrature, those bildurgarry instances where employers have always “pressumption of guilt” (as I had tasted before).

 I don’t know if this patalett message can value for anything, but i argitarate it here anyway. May the Ent Vasc of Energy listen to my plea, and use their itchuria abbundant dirue –according to the amount of their publicity campaigns- to hezzy the New Gaztery in this appasionant gay of the New Energy Aroe: the mysterious Termostate Affaire.

This I. de la Mata argazky showz ezinhobett the new tendence: why pull over the jersey when you can take out the stuff with you?

 

Urtetxuak jarabixaraz Lekeittion bizitzen, baiña oin dala pare bat asterarte enok konturau KGB-ko sukurtsaleko paretan txintxilizk dagon kuadrua herriko portua dala. Eta, nahiz eta pinttura mota hori etxatan berez gustatzen, somatu jetsat halako edertasuna. Baiña, orraittiokan... ¡zazpi urte kuadrua ulertzeko! Larregi eresten jetsat.

 Liburu honi be horren trazia hartzen jetsat: brotxazo haundi, bortitz eta zikiñez eginda jagok; erakusten daben istorixa zatixak baiño askoz be gehixago ezkutatzen jok. Aranbarri eskolako-guraso-kidian idazkeria be... ¡erredios! Perifrasi basarristikuan paradigmia. Baiña tira, ni be ba najoiak ikasten eta ulermena trebatzen. Halan be, esandako moduan, ederra topatzen juat liburua. Hain da eze, berez asko interesatzen etxatan gai bat (lapurtutako ume batek benetako senidiak topatzen dittu; haren loiba nerabe-mutu-antzeko-ergelan bakarrizketak; zamaontzi bateko tripulaziñuan noraeza...) modu erakargarri baten jarraitzera bultzatu naben.

Claude Monetek pinttatzen zeban lez idazten dau Iñigo Aranbarrik.

 Bai liburutxo ederra. Ondiokan 7 urte pasau biharko dittuk gure umiak ulertu eta gauzetaz jabetu arte, baiña bittartian barre asko egin juat bertan kontautakuekin. Jolas politta dok Jozulin, Patxitrapero eta bestiok emondako ideiak identifikatzen saiatzia –”momorro txikixen” sailleko ideiaren bat be ez dakitt ez daben sartu-. Baiña edozelan be Julenek beste torlojo-bueltia emoten jetsek. Izan be, 10 urtetik gorako umiei zuzendutako kontakizuna izanda, adibidiak muturrera eruaten dittuk, nere eguneroko ikuspuntu realistiko-umeologikua gaindittuta. Emaitza polittakin.

 Gallegon marrazkixak be protagonismo haundixa hartzen juek –zeozergaittik siñatzen juek bixok liburua- eta hau detalle oso egokixa dok, ixa-ixa komiki maillara allegauta.

 Pixkat arrotza egin jatak hasieran narratzaillian papela (“Aquellos maravillosos años” estiluan), baiña hau gauza kulturala dok eta garrantzi bakua: klabe zinematografiko amerikanuak modu naturalian integrau doguzen modura (ez bakarrik pelikuletan, nobeletan bebai) ba... ¿zergaittik ez halako gauzak hartu?.

 Asko gustau jatak ventrilokuazidade pasartia, eta –aluak- amaieran zelan biribiltzen daben txistia, bengantza-saiuakin.

 Amaieran foballakin izandako detallia be gustau jatak; baitta biolentzia egokixan apologixia be (uste nebana baiño ausartago dok mutil hau, zuzentasun politikuari astinduak emoterakuan -gaur bertan irakorri juat Bizkaiko Hitzan gabon aurreko zutabia, superstiziño kristauen kontrakua-).

 Zelako ondo ezagutzen dittuan alu honek nobela komertzialan giltzak, ritmuak eta moldiak. Oso errez irakortzen diraz bere liburuak. Konstante modura: gizon-man prototipikuan gorazarria eta espainiartasunan altzuan naziño periferikuetakuak hartu biharra. Mendeku pertsonalak: kortsario inglesen kontra (antxiñako nahiz moderno-gibraltardarrak) eta militar argentinarren kontra (eta, zeharka, hegoamerikar batzu darabixen arpegi biko edukaziñuan kontra).

 Paradoxa bat: gero eta balore gitxiago emoten detsat nobeliari (historiak asmatziari denporia galtzia eresten detsat, errealidadian kontatzeko hain gauza interesgarrixak egonda) baiña, halan be, fikziñozko historixekin pasatzen dot onduen. Novela de evasion, lehen esaten zan modura. Argi dago nere modukuekin bete-betian asmatzen dabela formula honek: fikziñozko hari nagusixakin benetazko hainbeste gauza (historikuak, nabegaziñokuak... nobela honetan) kontatzeko atxekixa izatian.

Halan be, “benetako” mariñel baten iritzixa nahiko neuke, gizon honek takian-potian erabiltzen dittuan itxasoko hizkuntzia ondo erabillitta dagon. Trabes egingo neuke pizkatxo bat enteradillua ez dan...

Ohar hau blogian sartziakin batera, idazlian modura “gure” antxiñako sasoien abertzale nostalgikuendako kantu egokixa: “El imperio contraataca” (Los Nikis).

 

 

BAT

Kazetari bat begiz jota dakat. Ez dot publikuan esango zein dan baiña berak egindako elkarrizketetan bada detalle oso irritante bat (¿edo biharbada halako gauzekin azal fiñegixa nik?). Egongo da azalpen gramatikal zuzenik, baiña nik ez dakat ez ahalmenik ez gogorik bera esplikatzeko. Esan deixadan bakarrik ez dala berez akatsa, ez bada eze frasian ordenan aldaketa bat, gaztelerazko joskerian kalkua “zara blog honen irakorlea”, “ordaindu dut diru asko”, “esaten dituzu tontokeri asko” esatia legez.

Kazetarixak hónek formok ez dittu erabiltzen “ofizioz”, berak erredaktautako testuetan. Elkarrizketatuan esaldixak literalki jasotzian erabiltzen dittu bakarrik, askotan baiña, seguraski kaleko berbetia hobeto irudikatu nahixan.

Baiña nik diñot: erderakada hau kaleko berbetiari keiñu bat egittiarren jasotzen badau... ¿Ez litzake hobe izango zuzenian elkarrizketatu bakotxan hizkeria jasotzia, euskalkixa barne? (komunikabide honek erdi-euskerabatua-erdi-bizkaierabatua eredu bat darabil). Edo... ¿zergaittik ez ipiñi esaldi erdixa euskeraz eta beste erdixa erderaz, elkarrizketatuak hala erabiltzen badau?

BI

Beste “perla” hau, barriz, irrati albistegi baten izan da, aste honetan bertan. Kazetarixa albiste bat emoten zeguan, dato ekonomiko on batzuena-edo, baiña bere esanetan ez-dakitt-zeiñek “ez dirazela kanpaia jotzeko moduko albistiak” esan zeban.

Kaikun kanpaiña ha gogoratu neban. Tira, ez dogu esango akats larrixak dirazenik -¿zenbat halako egitten doguz danok, egunero?- baiña barreguria etorri jatan gazteleratik zuzenian kopixautako joskera hau entzutzian. ¿Albiste onak onanismo-saiuakin ospatu ohi daben gizartian bizi ete gara? ¿Zer egitten dabe txofer dabizen irrati entzuliak: halakuak entzutzian, bide baztarrian geratu eta porrua garbitzen hasi? ¡Irudi sujerentia, erregular!

HIRU

Garrantzitsua eresten detsat kritikiari. Nik nere jardunian asko eskertzen dot (eta oso urrixa da, urriegixa) eta euskal komunikabidiak indartze aldera be hónek gauzok gehixagotan aireratu biharko litzakezelakuan nago. Beti modu konstruktibuan, eta iñor publikoki iraindu barik (lehelengo kasuko kazetarixari, esate baterako, izperringi-txatalez betetako sobre bat bialdu detsat, azpimarraz beteta).

Honen harira, 2008ko Abuztuan idatzittako testu bat. Bere sasoian ez neban iñora bialdu, beruegi nenguala iritzitta. 4 urte freskatzen gorde eta gero, hau izan leike argitaratzeko momentua. Amaittu barik dago, baiña bere horretan emongo dot oharren bat edo beste gehittuta.

Euskerazko izperringi batekin hasarre nago. Bere irakorle eta bezero garanokin egindako hankasartuekin nahikua erreta.

Banaketia (punto hau ez neban desarrollau; kontua da, artian, Lekeittion banaketia guztiz kaotikua zala; gaur egunian ondo dabil zorixonez).

Enpresako sail batetik bestera errebotau gauzak txarto doiazenian; korporaziño legez agertu, gauza onak erreibindikatzeko.

Hasieran, ilusiño haundiz hartu najuan izperringi honen sorrerian albistia, gure eskualdeko herrixen informaziñua euskeraz jasotziari balixo haundixa emoten netsalako. Halan, dudarik ez najuan euki enpresako publizidadia bertan kontratatzeko; gero, akzionista billa hasi ziranian zalantza barik sartu nintzan; harpidedunak billatzeko laguntzia eskatu izan dabenian, hor ibilli nok lagunei tabarria emoten; billeretara juateko deittu izan nabenian, hantxe agertu izan nok beti. Hala izan dok eta hala izaten jarraitzeko asmua jaukat, baiña hain zuzen be horretxengaittik kritika gogorrerako eskubidia hartzen dot. Izan be, publikuari begira dagon erakunde guztietan legez, kritikiak laguntzen jok hobetzen, ez lausengu autokonplazientiak (honek itsutu, estali, lokartu egitten gaittu ur-bitsetan). Antzerki talde batian ibilli garanok ondo dakigu hori. Gaztelako esakera burutsuak diñuan legez: “Quien bien te quiere, te hará llorar”.

“A priori” halako enpresa batek danon laguntzia (pribatua eta publikua) merezi dabela eresten jetsat;  be, kritikia be garrantzitsua dok. Izan be, kritikak lausenguak baiño asko be garrantzitsuaguak dittuk bere ekimenak perfekzionatzeko interesa dakan edozeiñendako.

"Euskalgintza" erakunde difusuangandik jasotako azken hankasartuaz berotuta, aizkorak zorrozten najabik. Gero eta konbentziduago nago, giza eskubidiekin usauta gagozen legez, Euskalgintza Watchdog estiloko bat biharko gendukela Euskal Herrixan, egitten diran ganorabakokerixak publikoki salatzeko.

Halakorik ez egitteko, beti ipintzen dok atxeki bera: "euskeria ahula da, haren alde dabizen taldiak ezin dira agerixan kritikau, hori euskerian etsaiak indartu baiño ez leuke egingo...". Protesta egitteko gogua etortzen jakunian, txirtxil-abots batek gai hau tabu bat izaten darraixala gogoratzen jeskuk.

Aittitta Akilinok esaten zeban modura, "Administratzeko, herriko gizonik zintzuena hartu eta lapurra legez zaindu" egittia komeni izaten dok. Kultura mundurako, guztiz extrapolablia dok maxima hau eta hizkuntzian alde gabizenok kontuan hartu biharko genduke. Oiñ arte ez da egiñ, eta beraz gaur egun euskeraz emondako zerbitzuen mundua bigarren maillakua dok, erderazkuen aldian. Euskerazko produktuetan akatsak gehixago "barkatzen" dittuk. Kaleko kartelak ikusi baiño ez dagok: halako hankasartuak erderaz egiñ ezkeriok, bixamonian arduraduna despediduta. Euskeraz ostera, ez dok ezer pasatzen: "Akatsakin baiña euskaraz jagok behintzat, eta gaitzerdi". Bueno, bueno, bueno... mentalidade hau gainditzeko sasoia dok.

Nik neuk (izperringian izena kendu dot)-kin dakat arazua. Orokorrian ondo funtzionatzen daben arren, lantzian behin hankasartuak egitten dittuez: banaketia dala, albistiak txarto ipiñi (fondo), redakziño akatsak (forma), publizidade enkarguak oker bete... Halan esanda uste eze dana egitten dabela aldrebes eta txarto; ez dok halan, denpora gehixenian ondo egitten juek biharra. Batzutan sartzen juek hankia bakarrik, baiña nere ustez larregi; eta susmua jaukat, hain zuzen be eurak diralako –euskaldunak, abertzaliak- beste enpresa bati exijiduko litxakixona baiño gitxiago exijitzen jakela. Nere ustez hau jokabide okerra dok, eta gehixago esango juat: euskerazko hedabidien osasunerako kaltegarrixa.

Aurretik esan bihar dok, Hegoaldeko euskalgintzan funtzionarizaziño fenomeno nabarmena gertatu dala klandestinidadetik urtetziakin batera. Europa guztian moduan, gobernuak azken urtietan gizarte eta kultura asuntuetarako diru gehitxuago bideratu dau, eta horrekin batera antxiñako militante askok (ezkertiarrak normalian) mobimendu eta erakunde soziokulturaletan (publiko nahiz pribatu-subentzionauak) bere lanpostua topau jok

Jentiak asko aldatzen jok biharra egitteko formia lanpostu fijua dakanian, askotan probauta jakat. Honek euskalgintzan aukera bat baiño gehixago... (garatu bako harixa).

Arpegi multiplia: enpresa pribauetan normalian. Bere zerbitzuak kontratatzera zoiazenian, profesionaltasuna: hau enpresa bat dala ulertu bihar dozu, eta gure zerbitzuak ondo kobrau bihar doguz. Gaiñera, kontuan hartu gurekin zerbitzua kontratatzian euskeriari laguntzen zabizela, indirectamente. Erantzuteko orduan arazuak badagoz (akatsak, epiak bete ez, zeozer ahaztu...) militantzixia eta euskerian aldeko lana jartzen dira atxeki legez, arazuak diskulpatzeko.

Enpresari militante eta langile militantien arteko tirabira laboralei buruz be, liburu bat idatzi ahal izango litzake. Pertsona batzuk ideia eta baloriekin egitten daben malabarismuak kontuan hartuta, esgintze morala egitteko arrisku larrixan ibiltzen dira. Edo ez, horretarako morala izan izan bihar dok-eta.

Nekatuta najagok euskalgintzako leku batzutan topatzen doten txosna mentalidadiakin. Txosna baten danak dira bolondresak eta iñork etxok dirurik irabazten. Horregaittik, zerbitzu eskasa topau ezkeriok iñork etxok ezer esaten. Danok jakixagu zer eta zertarako dan txosna bat, eta konforme gagozak: beste zerbitzu mota bat nahi dabenak plazako kafeterixara juango dok, eta kitto. Baiña lanian gagozenian, ezin dok mentalidade horrekin ibilli: euskaltzalia eta militantia izatiaz aparte, profesionala izan bihar dok.

 

¡Oi liburuen unibertsua, sorpresaz josittako eremua! Hona beste bat. Aurreiritziz beteta najentorren Ramirez tipoko bidaiari profesional baten kronikia irakortzera, eta Afrika baltzan espezia eta narru usain ederreko ufalak salto egin jestak arpegira. Azkenaldixan Pablok be goraipatu jestak Sahara azpiko lurralde eta jentia, eta honek be ha ingurua pizkat ezagutzeko gogua piztu jestak. ¿Seiñalia ete?

 Nik ba najekixan, baltzen mundu eta izaerian koordenadak guztiz desbardiñak zirala gurien aldian. Markiñan ibiltzen naizenian begibistakua dok hori, baiña halan be lurrez aldatutako landare gaisuan trazia hartzen jetsat Sahara azpiko etorkin askori. Oso desbardiña izan bihar dittuk, baiña, bertan ezagututa.

Edozelan be, aurrerantzian hamenguak be beste begi batzukin ikusiko dittudazela uste juat (nahiz eta ezin jeneralizau, Europa osua baiño hainbeste bidar haundixagua dan eremu batez gabizak) eta Mamadu edo Mustafak kontsultan txandia hartzen destenian (eta gero etorri ez), beste jarkera bat izango dotela. Liburu eder-eder honi esker, eta paradoxaz betetako Afrika pizkat gehixago ezagututa.

Idazlianganako sinpatia haundixa dakat, baiña kostau jata liburua amaitzia (azkenian hiru bat bidar hasi eta laga eta gero). Biharbada frantsesezko orijinalian irakorterrezagua izango dok, etxakixat; baiña gaztelerazkuan behintzat, Oteizan gauzekin legez gertatzen jata: tragau eziñ. Istorixia bera politta dok, mezuduna, sakona... baiña pizkat sinplekerixan jausten dala begittantzen jata, karlistak eta gaurko iraultzailliak hain alegremente identifikau/idealizatzian. Era berian, formak –kontatzeko berba eta moldiak- kaotikuak dittuk (ez anarkikuak) eta pizkat gatxa da harixa jarraitzia.

Liburu honek Terry Gilliamen marrazkixak ekartzen destaz gogora

 Euskal epikia. Far-westeko nobelia, bere topikuekin (triangulo amorosua, onak/txarrak mugatzen daben linea klaru-klarua... ). Norbere sinismenak sendotzeko tresnia, filosofo greziarren estilo dialogauan. Oso entretenigarrixa, halan be: eta beste konfirmaziño bat euskal kakatza honetan nobelatarako oso materixal ona dagola. Burruka armauan barruko detalletxo interesgarrixak be agertzen diraz (hitzorduen prozeduria, hiri kamuflajia, armen mantenimendu aholkuak...). Ezagun da bebai autoriak zelako maitemiña dakan Ñoñostia eta bere giruakin (deskripziño atmosferiko lartxo, nere gusturako). Atxeki bat ipintziarren, coshquerismo pizkat darixola idazkixari (“la garúa nos mojaba hasta los huesos” eta halakuak), eta ni ez naiz hizkuntzak nahastatzeko zalia.

 Sorpresa demasa, liburu eta idazle honekin. Hasieran barre haundixak egin najittuan berau aukeratzian, beste aukera hoberik ezian: itxura kutria jok benetan kuaderno formatuakin, “Dani Futuro” estiloko marrazkidun portadiakin, eta kapitulo bakotxan hasieria ilustratzen daben “pulp” irudixekin. Ediziñua, diseñua, maketaziñua... 90 hamarkadan etaratako liburua dok, baiña 70ko usaiñ indartsuakin; eta “retro” usaiñ hau ez dok nahitta gaiñera.

Baiña bueno: nik beti aldarrikatu izan juat itxuriari baiño, mamiñari begiratu bihar jakola, eta liburu txarrak irakortzeko zalia be ba nauk, bere txartasun horrekin dibertitzeko. Baiña, esandakua: ¡hau sorpresia!

Suizan bizi dan joale galiziar baten historixia dok, hango diru-zuritzaille eta trafikantien sare baten parte bihurtzen dana konturatu barik. Hari horretatik, nobela baltzan estandarretan mobitzen dok liburua eta hortan: historia entretenigarrixa, flashbackak, sexua, gizon boteretsuak, konspiraziñuak, traiziñuak... Sorpresia beraz ez dok hortik etorri, eskeletu honen gaiñian ipiñittako ezaugarrixetan baiño: liburu osuari darixo usain fatalista, retrankadun eta xalo bat, generua galiziar galbaittik pasauta. Eta horixe dok hain zuzen be gehixen erakarri nabena (biharbada beste batzundako defekto bat izango dan pekorotz eta baba-lapiko usain bera).

Biopix: JC Schou

Arola. Ez dot esango gustau etxatanik, ez: askokin barre egin juat, iñoiz karkajadiak urten bebai (hiltzaillia ohe azpixan... ). Pertsona gitxi egongo da liburuan pasarte bateren batekin  identifikatzen ez danik, deskribatzen dirazen situaziñuak edade eta egoera asko errepasatzen dittuez-eta. Baiña... sustrai sakonik bako barreguria dok, gaseosian modura momentuan tiro eta pasatzen dana. Efektu kolpe hutsak, zorrozkerixa eta keiñu sinpatikuen bilduma interesik bakua.

Interesgarrixa begittandu jatan bakarra umorian negoziuan dabizenen parametruak pizkat ezagutzia izan dok: kontakizun guztiak oso motzak dira, 1500 bat karakteretakuak, eta ezagun dok estandarrak dagozela: “no se si ustedes se han fijado...” tipoko sarreria, kategoria barregarrixen zerrendaren bat, tartian kolpe batzu izan leikiazena, eta amaitzeko zirikadia. Nahi barik imajinatzen juat klase honetako gidoilarixa “funtzionarizatzen” danian (sentido txarrian), eta bere biharrakin aspertzen hasi; gitxittan gertatuko dan gauzia bestalde, eze, seguro kalera bialdu eta beste gaztetxo bat hartuko dabela, gitxi eskatu eta dana emoteko prest dagona. Pentsau nik.