Garagoittiko Orakulua

1997xan espektro radioelektrikuan karraskara barrixa entzun zan. Eskola Laboraleko Ganbara irratixan hasi nitzan Hertzen uhiñetan igarixan; Markiñan bertan irrati libre bat zeguala jakinda, Eup! irratira pasau nintzan; gero, lagun batzuk deittu ninduen Eibarren irrati libria sortzeko, eta Matrallako hasi zan; geruago, bizitziak Lekeittiora ekarri ninduan eta, naturalki, Arrakalara pasau nintzan. Eta oiñ, Arrosa Sareko azken bultzakadiakin, uhiñetatik ziberespaziora salto egin bihar. Oindik aurrera, entzuliak ez dittudaz bakarrik Lekeitio, Bittorixa, Eibar, Iruñerrixan, Bilbon eta Oreretan izango. Oindik aurrera, edozein internautak entzun ahal izango nau (saiua amaittu aurretik lokartzen ez ba da behintzat).

Click To Play

1-    Mutillak neskekin hobeto ligatzeko, Jozulinek Brad Pitten sistemia proposatzen desku; Solysombrak, Partxisa eta Indarkeria blogetik krisisan erantzukizuna aldarrikatu dabe; eta Severlasalreves-en eskutik, erabagi aboziñauen sorta barrixa.
2-    Bertsiñuan jokuan, Juanita Banana (Henri Salvador eta Luis Aguile) kantuan jatorri operistikua ezagutu dogu, Giuseppe Verdin Rigoletto operako Caro Nome kantua (Maria Callas-en ahotan).
3- Amaitzeko, Luis Aranzabal bergararrak garixan biharrak zelakuak ziran kontatzen desku.

*****
Aittitta Raduga. Interneten edonoiz entzungai: http://bitakora.arrosasarea.org
Eta uhiñetan:
* Lekeitioko Arrakala Irratija 107.7 FM - Ewastena 8.00 eta Barijakua 15.00
* Eibarko Matrallako Irratixa 102.8 FM - Eguastena 21.00 eta Zapatua 19.00
* Bittorixako Hala Bedi Irratia (Lautada 107,4, Trebiño 107,7, Aiara 96,5, sakana 90,6 FM) - Astelehena 19.00
* Plamponako Eguzki Irratia (107,7 FM) - Martitzena 13.00 eta astelehena 01.30)
* Bilboko Tas-Tas Irratia (97,0 FM) - Eguastena 19.00
* Oreretako "La Sinchili" (100,0 FM) - Martitzena 18.00
* Urruñako Info7 (podcast) - Astelehena 21.00

Bai, ba dakitt ez dozuela asmatu: baiña benetan diñotsuet efektua oso antzerakua dala. Igual osasungarrixago, honek ez detsue eta izapi katodikuak arpegira eten barik jaurtiko.

Urteroko moduan, ADES espeleologia taldiak bere emaitzak argittara emon dittu. Gernikako Udala, Eusko Jaurlaritza eta Euskadiko Kutxan laguntziaz argitaratu da liburua, 300 pajinatik gorakua, eta bertan 2008xan izandako jardueria biltziaz gain beste hainbeste artikulu interesgarri biltzen dira. Edukiñen zerrendia:
* Aurkezpena.
* Jardueren kronikia.
* Exploraziñuak.
* Geografía de Santimamiñe.
* Areas calizas en la reserva de la biosfera de Urdaibai; margen occidental.
* Informe sobre vertidos incontrolados en cavidades de Urdaibai.
* La montaña interior en Busturialdea y Lea-Artibai.
* Busturia eta Lamiñetako haitzuluak.
* Fichas Técnicas de Socorro 2008.
* Euskal Herriko XVII Espeleologia Jardunaldixak.
* Oligoquetos acuaticos subterráneos en el karst vasco (Ainara Atxurra eta Pilar Rodriguez).
* Responsabilidad civil del espeleólogo (Javier Moreno).
* Led vs. flash; nueva fuente de iluminación para fotografía subterránea (Josu Granja).

Bestalde, gure aktualizaziño lanekin darraigu: oinguan, Aulestiako Lezate haitzuluan egon gara argazkixak etaratzen. Koba honetan ADES taldiak hogetaka urtetan lanian badaroia be, oiñ arte ez dogu denporarik hartu argazkixekin dokumentatzeko. Ba da sasoia, eta gure blogian dakazuez adibide eder batzu.

Betiko moduan, gogoratu gure txangoak edonori zabalik dagozela. Interesa dakanak, nahikua dau gurekin harremanetan jartzia.
 
********************
ades@euskalnet.net
94 - 625 23 52
http://www.actualid-ades.blogspot.com/

Liburuan azalak atzeraka egitten ninduan arren, susmatzen neban gauza interesgarrixak topauko nittuala, eta halaxe izan da. Andrazkuen gauzak, mikrohistorixak; mikro-mikro bez gaiñera, eze, bizitza osuan zihar egindako txindurri biharra ez da txikixa. Eta hori da emakume honen bizitzian kontakizuna, erdi-monja hiperproduktibua, ekintzaille hermetikua. Hainbeste ohar interesgarri Kalamuko Parlamenturako. Liburua bera estilo periodistikuan dago idatzitta, honek dakazen alde on eta txarrekin; ezagun da pertsona biren artian idatzitta dagola gaiñera, eta pasarte batzuk redakziño eskolarra emoten dabe. Dana dala, orokorrian aprobaua. Ezin esan gehixago jakitzeko gogoz laga nabenik –sentsaziñua da gaixa guztiz exprimiduta dagola- baiña bai herrikide zahar-barri bat ezagutziaz pozik.

 Ni umia nintzanian hasi ei zuan jentia kirola masiboki egitten. Ordurarte umiak, lau zorok eta kirol taldietako lagunak baiño etxuen “kirolik” egitten: ¿biharretik neka-neka eginda urten eta gero hor zihar saltoka ibilli? Et, et... Kultura kontuak. Beti be kaleko kirola esan gura dot, ez mendixetara igotzia –hau bai egin izan dok aspaldixagotik-.

Sasoi hartan eregi zittuan polikiroldegi gehixenak. Honekin batera eurak erabiltzeko arau batzu ipiñi bihar izan ziran, jakiña: gu, basatixok, espazio publiko amankomun ezezagunetan usarixo pribauak erabiltzeko zaliak gaittuk-eta (gogoratu bestela lehelengo garraio publikuetako letreruak: “no escupir al suelo”, eta plazetakuak “prohibido hacer aguas mayores y menores”). Polikiroldegixetan beraz, eta piszinetan bereziki, arau barrixak etorri zittuan eibartarrondako: ezin da txixarik egiñ uretan (¿zer dago naturalagorik, instintuak agindutakorik, ur hotzetan sartu eta automatikoki txixa egittia baiño? galdetu hondarreko bañistei, edo descenso de cañones egitten dabenei) eta txapela jantzitta sartu bihar dala askara.

Gaur gauza zihero naturaltzat juagu, beraz, piszinara sartu aurretik dutxatik pasatzia eta txapela jantzitta sartzia. Eta hala egiñ ezian, hantxe etortzen jak sokorristia: “aizu, gorro barik ezin leikela sartu”.

Aztertu daigun baiña: ¿zein dok buruko txapelan helburua? Jausi leikiazen ulieri eustia, piszinako desaguiak ez ataskatzeko. Ondo. Zentzua be ba jeukan lehen:

-         1970 hamarkadan jente gehixena astian behiñ dutxatzen zuan.

-         Orduan, piszina bateko erabiltzaille gehixenak gaztiak ziran (ye-ye ez baziran, heavyxak...buruan ule askokin behintzat).

Gaur egunian, baiña, igarixan egittera doiazenak ez dittuk bakarrik gaztiak, eta gauzak aldatu egin dittuk. Esate baterako:

-         Igarilari asko burusoillak dittuk, baiña korputza ulez beteta. ¿Zetako biajok hartz batek txapela?

-         Jente gehixena egunian behiñ dutxatzen dok ¿zertarako dutxatu piszinara sartu aurretik? (eta gaiñera jaboi barik: ¿zer garbitzen zeban 1980ko metalurgiako bihargiñ igarilari harek?).

Anakronismo hutsa dalako, aldarrikatu daigun: ¡buruak askatu! ¡dutxa hotzik ez, piszinara sartu aurretik! ¡pentsau buruakin!

Edo bestela, kontuan ule kiribixotsurik ez lagatzia badok behintzat, danok neoprenozko jantzixakin piszinara. Orraittiokan.

Argazkiak.org | Arrautza haundi eta zimurra © cc-by-sa: txikillana

Argazkiak.org | Ikubilla lako intxaurra © cc-by-sa: txikillana

Argazkiak.org | Lurpeko besarkadia © cc-by-sa: txikillana

Makarra baten semea naiz ni,
aita bezela makarra,
eguneroko alegiñetan
soldata baten kaparra;
esku hutsik jaio eta
esku hutsikan bakarra,
puntakoetan iñor etzaigu
gertatu gangarra.

(Niko Lete & Su Retrete, 80ko hamarkadako Markiñeko talde punk apokrifu)

 Peña Santiagon naturalezian ikuspegi triste eta ederra ikasi eta barneratu nebanez, inspiragarrixagua izango litzakek oin dala urte batzutako Lekeittioko portua, nere umetzarokua, 8-10 bapor urdin illunetakua: deskargia, izotza, tiñak, kabania, kamioiak, arrantzaliak, seiñeruak –“¡Txomin akorda, jangoikuan izenian...!”. Ostera, gaur egunian Kalamua eta Ondartzabal barrixak baiño ez dittuk geratzen –Ondartzabal zaharra museo moduan dala- eta sepia koloreko antiajuak betaurrian ipiñitta be, ezin dok ukatu turismora begirako herri baten bizi garala. Halan be, gaurko itsaso bildurgarrixa nasabittartetik sartzen danian, noraixetan lotutako txikotak tiratu eta nasaitzen hasten dittuk, eta aspaldiko soiñu berezixak imajinaziñua hegan jarabik: ñiiiiiic.... ñiiiiicc....

Nere astiak be momentu gozuak izaten jittuk. Batez be neguan, ezin juat ondo azaldu zenbat gozatzen doten pasa dan martitzeneko moroko egunekin: egualdi ona, etxeko bihartxuak egin eta kalera umiakin. Premeditaziñua be ba naroian: Izotzetako Esfinjian liburua hartu, eta ojal eta txupete artian sartu... Betiko modura, kaleko pasiua errekauak egitteko aprobetxau najuan: atzo ogixa hartzia tokatzen zan Arranegixan. Eta Marinako ranpatik portura... Ilbeltzeko eguzki zoragarripian. Portua Ipurbeltzeko Mintxon Donostia emoten juan: koloretsua, hegaberen klin-klona, argi briztadak uretan... ertz-ertzetik juatia gustatzen jatak, jubilauekin batera uretako biharrei begira... arrain saltzaillien ondotik pasau, ia zer ekarri daben gaur... ¡uy kontuz! tximiñoian tripak aidian uretara –klin-klon, klin-klon hegaberak-. Zelako trankilla eta ederra egoten dan portua hórrek orduetan. Vinoteruak ardauan deskargan. Soldadoriak han, aittitta-amamak umiekin hamen... Talara heldu eta hortzmugia tiralineasakin lez eginda. Nere txoko faboritua, clubdepeskan osteko harmaillia dok. Hantxe, norteko haizetik babestuta, morroko olatuen kresala arnasten juagu (ioi negatibuak, Asier Arregik erakutsittako legez) Lumentza aldeko euzkixak berotzen gaittuan bittartian. Iñoiz, umiari frakak erantsi eta hor ipintzen juat euskixari ostikaraka, vitamina D sintetizau deixan –eta jentian begirakarak somau, zoratuta dago hori, eneruan eta umia izterrak bistan-.

Hantxe egoten nok ni ondo. Etxuat gehixagorik bihar: liburua eskutan, umia albuan eta euzki hotza. Peña Santiagok naturalezia moduan, Toribio Etxebarriak be kaleko bizitziari begiratzeko modu bat erakutsi jestan: harek be bizitzia ospatzeko eta goresteko bere leku sekretua ba zekan, bizitza contemplativo baiña ez pasivorako aldare sakratua. Sekulan etxuat jakin zergaittik, baiña “Viaje al país de los recuerdos” liburuko txatal batekin beti gogoratzen nok: “Piedras como la de Bethel” izenburuduna.

Gozamena, abenturetako liburu bat irunstia, ames egittia, leku sekretuetara bidaiatzia, aspaldiko partez dastatzen ez nebana. Eta gaiñera, iñundik be espero ez nebana: liburu hau “Narración de Artur Gordon Pym” liburuan oiñarrittuta jagok, eta beraz aspaldixan irakorrittako Poen liburua gogoratzeko atxeki bikaiña dok. Lilluragarrixa, Vernek gai zientifikuak eta fikziñozkuak txirikordatzeko dakan formia. Barojan modura tipo zurrunak, berba gitxikuak, ekintza askokuak, fidelak, ondraduak, zuzenak eta sinpliak goresten jittuk: Krutwigek gorrotatzen dittuanak, hain zuzen be... Halako liburuan falta ezin dan mapatxua be ba jagok, Halbrane ontzixan gorabeherak gertatu ahala behiñ eta barriro kokatzeko balixo dabena; halan be, zikloia allegau zan arteko singladurak Tagzanian markatu jittuadaz, eta honek ondiok indar gehixago emoten jetsak bidaiatzeko sentsaziño atsegin horri...

Etxeraiñok igo dot. Askotan ez dot argixa ixotu be egitten, errutinaz milla bidar igo eta jatxittako eskillarak buruz ezagutzen dittudazelako. Gaiñera, kaleko argixa leihuetatik sartzen danez, ba, zertarako ixotu ezer. Zikloiari esker, baiña, ustebako arazua: pegoran gora argi barik normal igo arren, ate aurrian... ¡giltzak ikusi ez! Kalia barrua baiño baltzago zeguan-eta. Orduan giltza-txortia hartu, eta banaka-banaka formaz eta tanteoz ezagutu, eta... zerradurako zulua topatzeko be ahalegiñak... lau-bost miñutuko operaziñua ta gero barrezka etxera sartu, ¡orraittiokan! barrukuak billatzera. Asteburu alternatibua benetakua.

Zapatu gabia majikua izan da. Kalietako illuna jente ikusteziñez beteta. Umiak linternekin jolasian. Zerua garbi, eta izar moltzo harrigarrixa portuan eta kale bittartien zeruan. Jentia gora begira, harrittuta. Ederto ikusi da larregiko argixak zelan zikintzen daben zerua. Jentia pozik ikusten zan. Halakuak hillian behiñ egin biharko litzakezela-eta. Lekeittioko Udalak kontuan hartu biharko leuke, eta astokeri luminikua razionalizatzen aintzindarixa izan. Kanpantorreko fokuetatik hasitta; gabian edertasunari erasua izatiaz aparte, egiñ egiñ bihar da gero, elixa horretan zer, eta balixo gitxien dakan partia modu eskandaloso horretan argiztatzia.

Asteburu honetan ondo ikusi da be, indar elektrikuan mende totalian dagozen etxiak zenbat diran. Gurian, etxeko jabiak elektrikuak ez dirazen gauzak kendu dittu pizkaka: ekonomikia, gasezko sukaldia, estufak... borondate onez seguru, garbittasun eta erosotasunangaittik. Honek ekarri dabena: lapiko bi sutan eta estufa bi martxan dagozela, lavadoria ipintzen dogunian... ¡pot! automatikuak salto. Eta jakiña: argixa juaten danian ez estufarik, ez sukalderik...

Zaharrekin berba egittia gustatzen jakunok, sarri entzun izan doguz gerrako kontuak. Horren barruan, bereziki inpresionau izan nau 37ko Abrillan 26xari buruz eskualdeko jentiak kontatzen dabena: Gernikako suen argittasuna inguruko herri guztietatik ikusten ei zala. Pasa dan asteburuan begi bistan izan dogu: Lekeittioko portu illunan zihar pasiuan, Otoixoko zipayuen antena atzian ederto ikusten zan Gernikako argittasuna, hodietan proyektauta.

Aurreko apagoi hartan erdi-ikusi nebana, oinguan guztiz ustiatu dot. Txili talaixeruak bere abenturan izan zeban ikuspegixa berbizitzia. Ibilbide bera egiñ dogu etxeko hirurok, karburo argittan: Talan olatuak ikusi, Kaiburuko etxien atzetik Ezpeletatik sartu, San Pedroko mako aurretik eta Kofradixatik, Arranegiko plazia eta kalia, Azpiriko santutxua Dendari kalia, eta Portaleko Santokristora begira geratu gara, “Juan Sin Miedo” lokalak bizi izan zebana goguan.

Ikustekua zan bebai Arranegiko etxien kerizak zeru izartsuan kontra. Fritz Langen pelikuletako herrixak etorri jatazen gogora, fideltasun haundiz: XX gizaldi hasieran Vienako kale asko ikusiko ziran halan...

Hillian behiñ biharko genduke bai, kaleko argixen apagoia. Benetako mundua zelakua dan gogoratzeko.