Ingelesen hilerria

Igandean, Berrian, elkarrizketa Iban Arantzabali eta bioi Sustaturen 5. urtemuga dela eta. Izenburua: Blogetan publikatzen dena oso gutxitan izaten da albistea. Nola Igandea sailekoak ez dituzten Interneten jartzen, Gorka Erostarbe kazetaria jator portatu da testua niri bidaltzen, elkarrizketa hemen argitaratzeko. Loturak gehitu ditut, eta Codesintax jartzen zuen lekuan CodeSyntax ezarri. Hurrengo bizitzarako auto-aholkua: ez sortu enpresarik supositorio izenik daukanik. Hemen Argazkipress-eko Jauregialtzok atera zigun argazkia, eta jarraian, testua.



***

Bost urte bete berri ditu ‘sustatu.com’ albistegi elektronikoak; euskarazko blogzaleen komunitatebat abiarazteko balio izan du, sortzaileen iritziz .

Sustatu.com (Sustatu) CodeSyntax informatika enpresak eta Goiena Komunikazio Zerbitzuek sortu zuten. 2001eko azaroaren 16an jarri zuten abian ekimena. Sustaturen sustatzaile nagusietako bi dira Luistxo Fernandez (Eibar, 1966) eta Iban Arantzabal (Elgeta, 1975); CodeSyntax enpresakoa lehena, eta Goienakoa bigarrena. Internet eta ekoizpen multimediaren inguruan Guggenheim museoan antolaturiko jardunaldi batzuk direla medio, Bilbon erantzun diete IGANDEA ren galderei.

Duela bost urte, sustatu.com sortu zenutenean, erreferenterik ba al zenuten?

Luistxo Fernandez: Bai, blogak modan jartzen hasiak zeuden pare bat urte lehenagotik. Bazegoen nazioarteko eredu bat, Slashdot izenekoa. Eta Espainian Barrapunto sortua zegoen urtebete lehenago. Ideia hori erreproduzitzea izan zen gure asmoa.

Eta nola batu zineten CodeSyntax eta Goiena?

Fernandez: CodeSyntax Interneteko azpiegiturez arduratzen da. Pentsatu genuen Sustatuk beste ukitu bat behar zuela edukiaren aldetik. Goienara jo genuen. Ez dakit orduan Goiena izena zuen...

Iban Arantzabal: Sortuta zegoen, bai; lehen bileretan murgildua zegoen. Multimedia enpresa bat da Goiena, eta laugarren hanka falta zuen. Bagenituen irratia, paperezko prentsa eta telebista. Internetekoa falta zitzaigun. Bazegoen hor bide bat ikertzeko. Oso naturala izan zen bi enpresen elkartzea. Ikasteko oso erreminta ona izan da Sustatu guretzat.

Orduko hartan pentsatzen al zenuten sustatu.com-ek egun duen onarpena izango zuenik?

Fernandez: Internetekin oso baikorra naiz ni. Maitasunaren tankerakoa da: gaur, atzo baino gehiago, baina bihar baino gutxiago. Sustatu izenaren atzean bazegoen asmo bat: ez bakarrik halako albistegi arin bat izatea, baizik eta euskarazko mundu ekonomikoan eta unibertsitateko hezkuntza munduan mugimendua sustatzea.

Norabide horretatik ez da joan, ordea.

Fernandez: Ez, geratzen den bakarra izena da.

Arantzabal: Dena dela, balio izan du euskaldun komunitate bat Internet mundura batzeko. Sustaturen bitartez, jende asko hasi zen euskaraz eta Interneten idazten.

Halere, interaktibitate aldetik, erantzun kopuruaren aldetik, eduki du garai hoberik, ezta?

Fernandez: Ez dut uste. Zirkulazioa ez da orain iaz baino txikiagoa. Alderantziz, gero eta jende gehiagok erabiltzen du. Baita erantzun anonimoentzat ateak itxi zirenean ere...

Fernandez: Akaso, orduan, unean uneko geldiune bat egongo zen, baina ...

Arantzabal: Kantitatea ez dut uste jaitsiko zenik. Zerbait jaitsi bada, zarata jaitsi da. Uste dut kalitatean irabazi dugula, eta Sustaturen onerako izan da; baita irakurlearen onerako ere.

Bolo-bolo dabil erregistratzearen auzia. Uztarria.com-ek ere ateak itxi dizkie erantzun anonimoei.

Fernandez: Bueno, haiek arazo handiak zeuzkaten. Herri txiki bat izanik, erantzun anonimoak mingarriagoak izaten dira.

Arantzabal: Orain dela bi urte pasatxo hartu genuen guk erabaki hori Goiena.net-en ere. Anonimotasuna aprobetxatuz, edozeini edozer esaten zion zenbaitek, eta hor muga bat ipintzea erabaki genuen, eta antzematen da.

Norbaitek esan lezake horrek hainbeste goraipatzen den blogen parte-hartzea mugatzen duela...

Arantzabal: Parte-hartze kualifikatua ez du mugatzen.

Fernandez: Egia esan, anonimoek idatz dezakete.

Bost urteotan zein albistek jaso du erantzun gehien?

Fernandez: Mugarri argi bat dago: Egunkaria itxi zuten eguna. Orduan izango zen errekorra, baina egun ere, ziur asko, orduko datuak izango dira edozein egunetan.

Sustatu sortu zenetik asko ugaldu dira blogak ...

Fernandez: Derrigorrean, sortu zenean ez zegoen-eta besterik.

Nola eragin dio blogen ugaltzeak Sustaturi? Elkar elikatu aldute?

Fernandez: Sustatuk informazio iturri gehiago ditu orain.

Arantzabal: Hori bazen beste erronka bat. Jendea idazten jartze-ak ez du esan nahi derrigor Sustatun idatzi behar zutenik. Blogak sortzea begi onez ikusten dugu, eta, askoz gehiago sortuko balira, hobeto. Osatu egiten dute euskaraz informazioa lortzeko dagoen egitura, eta aberastu.

Fernandez: Saiatzen gara euskarazko informazioa trinkotzen. Orain toki askotan dago, eta horietako batzuk Sustatura ekartzen ditugu. Badago, orain dela urte eta erditik, Da! izeneko atal bat. Kanpora doan lotura bat da. Ez dugu ezkutatzen besteek Interneten zer egiten duten.

Blogak ugarituz doazen heinean erabiltzaileak ez aldu galtzeko arriskurik?

Arantzabal: Hau esperientzia pertsonaletik diot. Lehen, euskarazko blog guztiak neuzkan kontrolaturik, baina dozena bat ziren. Orain ehunka dira. Ez da posible denak kontrolatzea. Halere, badaude erremintak blog asko irakurtzeko bidea ematen dutenak.

Hasieran, ohiko hedabideek bazuten errezelo moduko bat blogek eman zezaketen informazioaren inguruan. Errezelo hori gainditzen ari al dira?

Fernandez: Bai, hedabideak ari dira blogintzan arreta handiagoa jartzen. Hala ere, Interneteko produktu hutsei, Sustaturi esate baterako, ez zaie kasu handirik egiten.

Arantzabal: Beste hedabideek Interneten inguruan egiten duten irakurketa ezda oso justua. Oraindik ere kanpora begira daude askotan, eta euskaraz badago jada masa bat blogetan.

Fernandez: Bai, hori egia da, eta, gainera, blogetan publikatzen dena albistea da?

Arantzabal: Ez, blogetan publikatzen dena oso gutxitan izaten da albistea.

Fernandez: Efe agentziak bidaltzen duen teletipoa bada albistea, edo, behintzat, badoa albisteak izan daitezkeen paper pilora. Blogetakoa, aldiz, ez.

Eta zergatik hori?

Fernandez: Efe zergatik den Sustatu baino sinesgarriagoa? Hori Eferi sinesgarritasuna ematen dionak erantzun beharko du.

Arantzabal: Dena dela, hori ere ikaste prozesu bat izango da, eta ikasi beharko dugu blogetan ere informazio ona eta baliagarria badagoela.

Fernandez: Faxaren kulturan bizi gara oraindik. Faxak bidaltzen dira, edo fax itxura duten posta elektronikoak. Komunikatu bat daukate, edo prentsaurreko deialdi bat. Eta blogetan komunikatzeko modua beste bat da.

Ohiko hedabideek ba al dute desagertzeko arriskurik?

Fernandez: Egon daitezke arriskuan. Publikoa aldatzen ari da. Gaur egungo 15-16 urteko gazteek telebista gutxiago ikusten dute, Interneten ematen dutelako denbora gehiago. Urte batzuk barru, beste panorama informatibo bat egongo da. Jendea beste bide batzuetatik informatuko da; bueno, ia badauden bide batzuetatik. Ohiko hedabideak ari dira horretaz ohartzen. Komunikabide elektronikoek gero eta garrantzi komertzial handiago dute.

Arantzabal: Sustaturen erronka izan liteke telebista txertatzea, esaterako. Telebista edo bideoa emateko modua egin beharko dugu. Internetek dauzkan aukerekin errazagoa izango da telebista eta Internet batzea.

Blogintzan adituak zaretenez gero, aipatuko zenituzkete bereziki gustukoak dituzuen bi?

Arantzabal: Nik asko jarraitzen dut BERRIAko bat: Imanol Muruaren Mahai Jokoan. Politikaz idazten du. Eta beste bat, diseinuari buruzko Goio Aranaren Superbai.

Fernandez: Barrapunto, gure erreferente espainola: http://ba rrapunto.com; eta Katixa Agirreren bloga ere bai.

"Ekoizpen multimedia eta Internet" izeneko jardunaldi batean izan naiz gaur Bilbon, Guggenheim museoko areto batean. EITBk antolatua zen eta Eitb24.com-etik gonbidatu gintuzten.

Hizlari nagusia The New York Times egunkariaren webguneko Multimedia atalaren arduraduna izan da, Geoff McGhee. Interesgarria izan da McGhee-k kontatu diguna. Flash teknologiaren erabilpen inteligente eta ondo pentsatuaren adibideak aurki daitezke beren webgunean. Hala ere, une batzuetan Macromedia produktuen salmenta saioa zirudien gehiago, kazetaritza produktu batena baino. Edonola ere, Flash aplikazioen diseinu, erabilgarritasun eta irismenaz pista interesgarriak eman ditu.

Horrez gain, zelako baliabideak dituzten... ze handiak diren. Horrek harritu gaitu. Sekulako makinaria da The New York Times, enpresa handi bat, eta Interneten ere indartsuak dira: hilean 20 milioi bisitari. Hala ere, bere Multimedia atal horrek webgunearen bisitetan milioi bat jasotzen omen ditu hilean. Hau da, trafiko horren %5. Eta berezko merituengatik aparte (metiruak, eduki baditu eta, McGheeren lanak) dagoen tokian dagoelako etorriko dira bisita horiek neurri handi batean. Orduan, ahalegin flashero multimediatiko horren ordaina benetan ote da errentagarri kontestu horretan? Horra zalantza. Eitb24.com-ek akaso hor ikusiko du etorkizuna, eta ikaragarri harro daude 90grados enpresak egiten dizkien flash aplikazio batzuekin (nik ez diet misterio handirik ikusten), baina NYTimes.com-eko %5aren alor horretan baino, beste kontu batzuetan behar du egon webgune horren arrakasta faktorea.

Gainera, McGheek erakutsi dizkigun adibide polit ugarietan, asko konplikatu samarrak iruditu zaizkit, eta aldiz, ederrenak, sinpleenak zirenak. Bereziki, argazki finkoak, soinu fitxategi batzuekin konbinatuz dituzten lantxoetan. Ondo diseinatutako txantiloi batzuk nahikoa dira hor oso produktu indartsua egiteko: argazkiak, soinu fitxategi bat, eta testu apur batzuk argazki-oin gisa.

Ikus adibide hauek:

• Dantzari gaztetxo batzuk New York-eko akademia batean
• Oregon estatuko eutanasia legearen aplikazioa eskatu duten lagunak. Minbiziak jotako Karen Janoch-en azken argazkiak (ikus Karen's End atal flash horretan), bihotza eta burua dardaraz jartzeko modukoak dira.

El Mundo ere erabiltzen dituzte halako flashak, irudia eta soinuarekin, baina ez edukiz ez interfazez, ez dira hain dotoreak.

Horrez gain, mahainguru moduko bat ere egon da, kezka jada ezagun batzuekin: medioen konbergentzia, eta kazetari eta hedabide multimediatikoaren etorkizun ez beti garbiak. Idatziari Internetek eragiten dionaz gain (honetaz 10 urtean gaude gauzak entzuten), hemendik aurrera telebistak nozituko duela eragin hori esan digute.

Bestalde, ekitaldia bideo batekin hasi da. Duela pare bat urte nire lankide Eneko Astigarragak euskaratu zuen Epic 2014 bideoarekin. Bueno, Epic 2015 da eman digutena, hura baino berrixeagoa, baina hau ere atzeratua jada: Googlek ez du Google Grid sortu 2006an... eta aldiz, Youtube bezalako aktore baten esplosioa ez da iragartzen Epic fantasian.

Ebento honen beste kronika bat Josu Mendikute eibartarraren blogean aurkituko duzu. 19 urteko kazetaritza ikaslea da Josu, eta gaur arte, elektronikoki bakarrik ezagutzen nuen. Tipo majoa dirudi.

Uztarria elkarteak gonbidatuta, azaroaren 8an (asteazkena) hitzaldia emango dut Azpeitian, Aitonena aretoan 19.00etan. Internet eta Euskara izango da izenburua, oso originala. Esan didate nire argazki desastroso batekin kartelak jarri dituztela Azpeitian, jendea uxatzeko edo.



Eguneraketa (asteartea 7): Atzo irten zen azaroko Uztarria paperekoa, eta Ihintza Agirretxek egin zidan elkarrizketa agertzen da bertan. Izenburu hau du, neure berba batzuk: Euskara biziko bada, biziko da Interneten, etxean eta kalean. Sarean ere jarriko dute egun batzuk barru eta emango dut lotura dakidanean. Bestalde, hor goian duzue kartela... Aldizkaria txukun maketatuta dute, baina kartel horrek ba ote barkaziorik?

2. eguneraketa (osteguna 9): Atzo izan nintzen Azpeitian, gustura 25 bat lagunen aurrean. Nire presentazioa hemen dago, baina berba barik zaila da ulertzen, diot nik. Paperean azaldutako elkarrizketa jarri dute sarean Uztarriakoek. Eskerrik asko denarengatik, azpeitiarrok!

Ordago Digital da "konfidentzial" basko berria. Lehenago Izaronews
zegoen. Eta Espainian mordoxka bat ere bai. Konfidentzial hauen ildo aski ezagunera dedikatuko dela ematen du: kaka hutsa argitaratzera. Sobera dagoen eredu informatibo bat.

Nahikoa da. Egitasmo berri horretaz ari naiz, Baketik: denei irakasteko gogo beatifikoa, Jonan Fernandezen esperientzia eta Arantzazuko aire zerutiarra. Etika gora, etika behera... baina Interneten inolako etikarik ez dute, eta niri behintzat spam-a bidali eta bidali. Gainera testuak irudietan sartuz eta halako kakarekin betetzen gure postontziak. Stop spamari.

Ostiralean, Wheylona ezagutu nuen. Gure etxera etorri zen afaltzera. Internetek jendea isolatzen duela diote teknofoboek, baina nik uste dut jendeari konektatzen laguntzen digula. Donostiako blogaririk interesgarriena da, nire iritzian, Wheylona. Atzerritar baten begiekin ikusten du gure hiria, gure mundutxoa, eta horrek perspektiba interesgarria ematen dio.

Los Angelesekoa da Wheylona eta urtebete darama Donostian. Emakumezkoa da, eta ez da hori bere izena... Lotsatia da bere identitate eta irudiarekin, eta horretan lagako dugu.

Euskara ikasteko saioetan... lehen lehen urratsetan dago. Erdi txantxetako mezu bat idatzi diot ingelesezko aldean, ergatiboa azaldu guran. Mintzalagunaren bila dabil. Donostiako Bagera-n, euskara maila minimo bateko lagunei laguntzen diete mintzalagunaren bidez, eta ez dakit hor sartzen ote den Wheylona. Baina ingelesez praktikatu nahiko balu inork (Wheylona, gainera, hizkuntza irakaslea da), goizetan Donostian, akaso tarte bat aurkituko du neska jator honekin. Jarri kontaktuan luistxorekin luistxo a bildua eibar.org e-posta helbidean.

Ondarreta ondoko pub edo taberna batean, jabeak aldatu dituzte. Doner kebab bat da orain. Urtebetean, zenbat irekiko ote zituzten Donostian? Dozenerdi bai, gutxienez. Espainian gauden seinale, akaso, ze, honezkero, giri jendeak blogetan Espainiako abenturak kontatzen dituenean gastronomiaren seinale tipikoena ez da paella, baizik eta donerkebaba!

Han-hemenka zabaltzen doazen kebab horietako zerbitzari eta langileak, Ondarretako honetakoak bezala, Hego Asiako tankera fisikoa dute. Pakistan edo India aldeko beltzaranak. Bitxia da gero, ze, doner kebab izen eta janari turkiarra omen... Edo Anatolian epizentroa duena, arabiarren artean ere Shawarma esaten diotena edo grekoen Gyros, gauza berdina omen da. Haragia burduntzian. Txitxiburduntzi bertikala. Ez dut uste Indian jaki hau estilatzen denik... baina, tira, globalizazioaren kapritxoz edo, turkoz mozorrotuta datoz orain hona.

Ondarretako donerkebabak ez du oraindik izena aldatu. Lehengo letrero berdina dauka, Balaklava. Halako ikutu pippermint-frapé moduko bat zuen taberna bat. British karpetobetonikoa edo. Izena ere, biktorioanoa. Etimologikoki, tabernak tradizioa turkiarrari jarraitzen dio, zeren doner kebab bezalaxe, jatorri linguistiko bera du aurrekoak, Balaklava, Krimeako tatarreraz Baliqlava, izen turkiarra da. Krimeako gerrako bataila bat handi bat izan zen Balaklavakoa, duela 150 urte. Ingelesen zalditeria arinaren kargarik ospetsuena. Balaklavako gotorleku errusiarraren kontra egin zuten, eta ingelesek galdu, hildako mordo bat. Gerra hartan, Errusia zegoen alde batetik, eta Frantzia, Inglaterra eta turkiar Otomanoak bestetik. Balaklavan irabazi arren, Errusiak galdu omen zuen gerra, baina, hala ere, ezer onik ez Krimeako Tatarrentzat edo jatorrizko biztanle turkuentzat: Krimeatik erbestera joan ziren gehienak gerra amaitu zenean.

Baina igaro dira urteak eta, Donostian bederen, fonetikoki edo etimologikoki besterik ez bada, berriz ere nolabait turkua da Balaklava... Itsaso Beltzaren ertzean barik, Bizkaiko itsasoan. Akaso itsaso berdina zeren, lagun batek esan didanez, Krimeako gerra hartan izan omen zen euskaldunik. Jose Maria Murga markinarra, alias El Moro Vizcaíno, alias El-Hach-Mohamed-El- Bagdády, han ibili izan zen eta bere memoria liburuan kontatzen du, hondartza batetik zaldiz zihoala, gatibu batzuk ikusi zituela, afusilatzetik gertu, espiak izango zirelakoan, haien hizkera ulertezinagatik... Baina euskaraz ari zirela igarri Murgak (Frantziarren partekoa, itxuraz, gerra hartan), eta hark salbatu zituen. Ekaitzak galdu omen zituen ondarrutarrak zirela... Auskalo ze cayucotan zebiltzan.

Globalizazioa ere ez da hain hain hain gauza berria, ezta?

Joan den astean irudiak berritu zituen Googlek Maps eta Earth aplikazioetarako, eta ondorioz ere Tagzanian ere berritu dira. Iruditu zitzaidan Euskal Herrian ez zela berrikuntzarik, baina berriro begiratuta Araba eta Nafarroa hegoaldean ingurune batzuk berrituta ageri direla uste dut.

Uste dut herri hauetako iruditeria berria dela: Kanpetzu, Dulantzi, Lizarra (laino batzuk tamalez), Eltziego, Olazti...

Ikusmira bat Flickr-en kargatu dut. Erresoluzio laukiak orain Google Earth-en ikusten dira urrutiko zoom egoeran zaudenean, eta ez Google Maps-en (niri fastidiatu egiten dit honek, egia esanda). Konparatu Tagzaniako bi irudi hauek Flickr-en. 2006ko udatik aurrera, urrutiko zoom-ean ez da ageri jada erresoluzio laukirik Tagzanian edo Google Maps-en Txingudi gainean, nahiz eta izatez jarraitzen duen detaile handia egoten han, Donostian ez bezala. Set bat sortu dut Flickr-en gauza hauek denboran artxibatzen joateko.

Nolanahi ere, Google Earth-en beste detaile bitxi bat nabaritu dut: Bilbo, Donostia, Gasteiz. Hiriburu horien izenak horrelaxe, euskaraz bakarrik. Bilbo ofiziala ere ez denean!

Oso larria iruditzen zait UkBerri.net-i egin dioten lapurreta. Material informatikoa ostu diete, 3 urteko argazki artxiboa barne. UKBerri: Uribe Kostako berriak... Bizarra Lepoan herri aldizkariaren gauzak ere nahastu zituzten lapurrek.

Susmoa dute nor izan den. Viva Honduras ekitaldiari (Espainiako armadako paratxutisten zera batera) argazkiak egitera joan haien argazkilaria Getxon, eta guardiosobillak kontra egin zioten kazetari horri. Oharra egin zioten: laster ikusiko dugu elkar.

Bi urte eta erdi Aznar ez dagoela gobernuan, eta zertan gabiltza? Espainiako arbitrarietate para-polizial eta para-judizialak ez du etenik. Ez dago horren aurrean ezer egiterik, Eusko Jaurlaritzak ezgauza dirudi guztiz. Beste guztiek, berdin. Espainiako agintekeriaren logikari kutsu kolonial gero eta handiagoa hartzen diot nik, "prozesuak" ustez itxaropenez bete beharko gintuen honetan.

Hiru urte eta erdi Egunkaria itxi zela. Baina gaur Berrian ez dator albiste hau, UKBerri.net-i egin diotena. Atzo iluntzean Digitalen errepasoa egin zuten Mezularian, Zabaldu.com eta Sustatu.com-eko portadan albiste hau zetorren unean. Eitb24ko irudi eta albiste aipagarrienari erreparatu zioten: metro bat pasa perimetroa zuen perretxiko bat.

Veneziako Arkitektura Bienaleko Espainiako pabilioiak Tagzaniarekin kontaktatu zuen uda aurretik lantxo bat egiteko: zenbait modelo arkitektoniko egin hiru dimentsiotan, Google Earth-en ezarri, eta haien inguruan eta gainean hegaldi informatiko batzuk grabatzeko bideoz.

Eraikin horietako bat Euskal Herrian dago, Donostiako San Telmo museoaren handitze proiektua da, Nieto Sobejano arkitekto estudioarena. Egiteke dago Urgull mendi maldako pusketa hori, baina 3 dimentsioetako ereduak berria zein zaharra hartzen ditu.



Irudi honetan ageri den Donostia eguzkitsu hori ez duzu Google Earth-en topatuko. Inguruaren erresoluzioa, 2006ko udazken honetan, hemen ikusten dena da. Veneziako lanerako zenbait hiritan berdina gertatzen zen, eta erresoluzio handiko beste irudi batzuk erabili ziren bideoak egiteko, Sigpac zerbitzari publikoetatik hartuak.

Egindako lanaren azalpen batzuk jarri ditugu orri hauetan (gehienak gaztelaniaz, ze bezero eta proiektu espainol samarra da hau, konturatuko zareten bezala). Hemen gauza batzuk ikusteko:

• Fitxategiak jaisteko moduan, Sketchup eta Google Earth 4 plataformetarako (orri honetan gehiago)
• Bideo bat, laburpen gisa edo (izatez bideo hori ez dago ikusgai Venezian, han 16 bideo sinkronizatu dira).
• Irudi bilduma bat.
• Veneziara bazoaz, zoaz pabiloira ikustera.