Ingelesen hilerria

1990eko hamarkadako ipuin batzuen antologia kaleratu du Elkar etxeak, Xabier Mendigurenek egindako hautaketa batekin. 1995ean idatzi nuen Kontaktua han dago.

Joan den astean izan genuen aurkezpena Bilbon. Han, eta gero bazkaltzen, izan ginen Eibartarrak zerrendako hiru zerrendakide, Mendiguren, Julen Gabiria eta hirurok. Harkaitz Canok esan zuen aurkezpenean liburuaren meritua, kasu honetan, antologia egin duenarena dela... DJ-en, disc-jockey edo disko-jartzaileen aroan gaude, eurak dira izarrak, ez pintxatzen edo aukeratzen duten musika, dio Canok.

Beraz liburuaren benetako egilea DJ Mendigreen da.

Liburuaren aurkezpenak jendea ezagutzeko ere balio izan dit. Adibidez, Julen Gabiria: gure harremana aldatu egin zen joan den ostiralean. Lehen FOAF ginen, Friend Of A Friend, Lagun baten Laguna, Internet bidezko komunikazio elektronikoaren bitartez bakarrik ezagutzen genuen elkar, eta orain gure harreman F2F Friend-To-Friend da, aurrez aurre ezagutzen dugu.

Hain zuzen ere, azken aldi honetan Interneten modan ikusi dudan termino hori, FOAF, ezagutzen ez nuen adiera batean, eta neuk baino dexente lehenago, ezagutu eta erabili zuen Julen Gabiriak liburu honetan argitaratu dioten ipuinean: FOAF Tale. Lagun baten lagun batek kontaturiko istorioa... Alegia, leienda urbanoa. Hori delako bere ipuin labur eta politaren gaia.

Nik berrikiago ezagutu dut FOAF delako hori, Interneteko sare sozialen kontura... Adibidez, horra proiektu bat, Dodgeball ... zera da koxka: hiri batean zaude, eta SMS bidez, konsulta dezakezu nor dagoen inguruan, baina ez bakarrik lagunak, baizik eta lagunen lagunak... Hau da, New York-en zaude eta nor ote inguruan, konsultatu, eta Chris!, 23 urteko neska, Gabiriaren laguna, ummm FOAF polita izan daiteke hori... bidaltzen diozu mezua, Kaixo Julen ezagutzen dugu biok, tira, neu ere eskribientea naiz... geratuko gara?

Gauza interesgarriak kontatu zizkigun Gabiriak. Hor ibili da Irlandan zehar, Urruzuno lehiaketa literato promesekin bidaian, ezin kontatu daitezkeen abenturetan...

Prezisamente, ostiralean Bilboko Barrenkalean liburua aurkeztu ostean, Urruzunoko efebo gazte horietako batekin jarri zen Julen kontaktuan, Nokia bidez, eta aurpegi guztiarekin gonbidatu zuen autoreok Elkar argitaldariaren kontura egin genuen bazkarira. Han aurkeztu zigun Jon Fernandez, 18 urteko ondarrutarra, prosa eta poesiaren promesa gaztea, duela hilabete, ai gaixoa, kazetaritza ikasten hai zena, neu orain 20 urte bezalaxe, hain juxtu. Tipo majoa, Fernandez hori. DJ Mendigreenek eskaneatua dauka bere agendarako.

Ipuin Izugarriak, Megadendan salgai sarean.

Hasieratik izan du Sustatuk, mezuak kargatzeko orduan, honako oharra e-posta sartzeko eremuan: (E-posta helbidea ez da publikatuko. Konfirmazioetarako bakarrik). Baina orain, konfirmazio hori efektiboa bihurtu dugu.

Sustatura bidalitako erantzun edo artikulu bakoitza e-posta helbide benetako batekin identifikatu geratuko dela konfirmatzen da prozedura automatiko batekin. Honela, alegia:

• Bidaltzaileak e-posta helbide bat emango du alor horretan. E-postarik eman ezean, ezingo da mezurik kargatu.
• Emandako e-posta helbidera mezu bat bidaliko du sistemak automatikoki. Jasotzaileak, mezu horretako instrukzioei jarraituz, bi aukera izango ditu, konfirmatu ala ezeztatu. Normalean, e-posta benetakoa izan bada, bidaltzaileak bere mezu propioa baieztatu ahal izango du. Norbaitek beste pertsona baten e-posta eman badu, tranpa egiteko, jasotzaileak berak idatzi ez duen mezu bat topatuko du, eta hura berea ez dela esateko aukera izango du.
• Konfirmazioaren ondoren, mezu orijinala bada, artikulu orijinalekin orain gertatzen den bezala, edizio-taldeak onartzeko zain geratuko da. Erantzuna baldin bada mezua, automatikoki argitaratuko da.

Azalpen batzuk hemen

Kontrol neurriak badu zorroztasun puntu bat, eta kexuak izan dira. Txopi, adibidez, ez dago konforme:

  Bestalde, argi dago baieztapen mezuaren kontua  etorkizunean poliziari informazio hori eman ahal   izateko dela. Interneteko zein forotan egiten da hori? 

Bueno, ba Kataluniako Interneteko ekimen sendo batzuen adibide pare bat aipatzeagatik: Vilaweb-eko foroetan, Loquo-ko mezu pertsonalen komunitatean...

Txopik gaineratzen du:

  Badakit egiten duzuen lan guztia borondate onarekin  egiten duzuela, eta eskertzen da Sustatu bezalako  webgune bat egotea ezer ez egotea baino. Baina  daramazuen bidea ikusita beste Sustatu bat gero eta  beharrezkoagoa ikusten dut...   Zuek diozuen bezala beste euskal foro bat   sortu beharko da  

Ados: foro gehiago behar dira. Bereziki, Sustaturenak baino irizpide hobeak dituen foroak behar dira, Sustaturenak okerrak badira. Beraz, animo. Lehia gehiago eta hobea merezi du Sustatuk.

Urriak 17. Gure alaba Liliren lehen urtebetetzea. Haizearen orraziaren ondoan ospatu genuen, Branka jatetxean bazkari batean.

Nola ez garen katolikoak, ez dugu bataiatu. Baina andreari okurritu zitzaion halako zeremonia pagano bat edo zeozer egin behar zela, eskaintza bat itsaso aurrean, ongi etorri bat umeari... enfin, niri enkargatu zidana: zeozer idatzi irakurtzeko.

Eta hauxe idatzi nuen:

Liliren izenean
eskerrik asko
amatxo eta aitatxo, eta Peru
musu bakoitzagatik, laztan bakoitzagatik
eskerrik asko familia
opari txiki eta haundiengatik
aitita eta amama, batez ere
eskerrik asko Donostia
olatuengatik, eta Getaria,
eta Eibar,
tio Agustinen kuman
lagatzen nautelako lotan han
eskerrik asko biberoiak
kopinak eta gauza guztiak
aitaren antza daukadala esaten duen bakoitzari, pa haundi bat
eta eskerrik asko denoi
Liliren izenean
eta guztien izenean
gaur gurekin gehiago ez daudenen izenean
eta etorriko direnen izenean
denon izenean

Irudian, nere iloba Ane Fernandez eta Lili.

Google Desktop iritsi da, eta tresna iraultzailea dela esan daiteke. Microsoft softwarean dago pentsatua. Hori du txarra. Baina badago aukerarik, Mozilla, Eudora eta OpenOffice erabiliz, zuku on ona ateratzeko tresnari. Nik probatu dut. Sartu eta ikusi, irudiak eta instrukzioak.

Google Desktop-ek zera arakatzen du, zure disko gogorrean, Windows XP baldin badaukazu:

• Outlook-eko e-posta mezuak
• Office-ko dokumentuak eta txt fitxategiak
• Microsoft Explorerreko historialeko orriak

Batzuek asmatu dute Explorerren ordez, Mozilla-Firefoxeko historiala arakatzeko zeozer. Bueno, ikusiko dugu. Edozein modutan, historialean bisitaturiko orrien Google-ren katxean gordetako emaitzak ematen dituela iruditzen zait, eta hortaz, password bidez sartu zaren tokietako orrietako emaitzarik ez du ematen horrek...

Office-ko dokumentuei dagokienez, ba bueno, Word eta Powerpoint dexente erabiltzen ditut neuk, eta jaso ere bai. Pentsatu dut OpenOffice.org-eko formatuetara, eta, batez ere, PDF-etara ere iritsiko dela egunen batean Google Desktop-en indar arakatzaileak. Izatez, sxw estentsioko OpenOffice Write dokumentuak indexatu dizkit makinak. Horrekin eta txt fitxategiekin, ni konforme.

Baina, bereziki, aukera ikusi dut e-posta mezuak arakatzeko gaitasun horretan. Ni tipo arraroa naiz eta azken 6 urteetako e-posta mezuak dauzkat gordeta nire disko gogorrean... egunean batean haietan Google estiloko bilaketak egingo nituen esperantzarekin. Gmail sortu zenean, izan nituen pentsakizun batzuk ea hori ote zen bidea nire e-posta multzo guztiak bilagarri jartzeko, baina ez, Gmail ez da horretarako modukoa (baina bai ordea spam-a kontrolatzeko). Baina azkenean, Google desktop-i esker, hurbildu da egun hori...

Eta merezi du. Emaitza ikusgarria da. Horra, bilaketa irudi bat. Joxerra Garzia bilatu, eta lehenik eta behin, Argia astekariak e-postaz bidaltzen dituen asteroko buletinen bi ale erakusten dizkit, non Joxerra Garziaren artikuluak egongo diren...

Hurrengo bi interfazeetan mezuak nola agertzen diren erakusten du. Mezuak irakurtzeko ez du Outlook irekitzen, nabigatzailetik ikusten dut, eta thread edo hari ikusmirarekin gainera. Gainera, reply egin daiteke zuzenean Google Desktop-en nabigatzaileko interfazetik...

Hau da, Google Desktop bereziki e-posta mezuekin elkarreragiteko pentsatua dago, ez bakarrik testua aurkitzeko.

Koxka zera da, ostera: Outlook erabili beharra, eta Outlook anatema da. Word, Excel edo Windows erabiltzeko aitzakiak aurkitzen ditut. Baina Outlook debekatua beharko luke egon ordenagailu guztietan: birus kutsatzaile arriskutsua besterik ez da. Alternatibak daude, eta haiek erabili behar dira. Nik, neure kasuan, Eudora.

Orduan, zera da koxka, nola erabili aukera hau Eudoran gordeta dauzkadan milaka mezu horietan arakatzeko?

Urrats batzuk probatzen, asmatu dut. Honelaxe. (Nire ordenagailua Windows XP espainolarekin dabil, baina Elhuyar eta UZEIk euskaraturiko bertsioa gainean duela, eta horregatik Outlook-en menuak euskaraz ageri zaizkit)

1. Outlook-en, Fitxategiak menuan, Inportatu Mezuak.
2. Aukeratu Eudora. Netscape aukera pare bat ere badaude, baina ez dakit Mozilla-ren e-postarekin bateragarri ote den prozedura hau...
3. Hurrengo interfazean, disko gogorra arakatu behar dugu mezuak non diren aurkitzeko. Eudorarekin bazabiltza, normalean egon behar dute egon: C > Archivos de programa > Qualcomm > Eudora. Horixe aukeratu, beraz, Eudora folder hori.
4. Aukeratu zein mailbox edo postontzi nahi dituzu inportatu, eta sakatu. Ia-ia egina.
5. Ia-ia, diot aurreko puntuan, ze horrenbestez Eudorako postontzi guztiak inportatu dituzu Outlook-era salbu eta bat: In postontzia, sarrera-bandeja nagusia. Hortaz, In postontzikoak Outlook-era eramateko, zoaz Eudora-ra eta mugitu In postontziko guztiak postontzi berri eta probisional batera, esate baterako: In-Probisionala.
6. Berriro, Outlook-era, 1-2-3 urratsei ekitera, eta ondoren postontziak aukeratzeko orduan, ADI!, In-Probisionala bakarrik aukeratu, zeren-eta aurretik kargatu duzun postontzi bat berriz kargatzen baduzu, mezuak bikoiztuko dituzu Outlook-en. Hau da, Zaborra postontzian 12 mezu badaude, eta birritan inportatzen baduzu, 24 mezu pilatuko zaizkizu Outlook-en.

Eudoran dauzkazun mezu guztiak inportatu dituzu horrenbestez Outlook-era. Eman pare bat ordu, eta Google Desktop-ek indexatuko ditu. Kontua da hori urriaren 17an egin baduzu, jakina, 2004.10.17 data baino lehenagoko mezu guztiak izango dituzula Outlook-en... baina Eudoran mezuak jasotzen jarraituko duzu... Nola egin, beraz?

Tira, goian azaldutako 1-6 urratsak dira lehen inportaziorako. Orain, nola egin ondorengo inportazioetarako. Adibide honetan, inportazio orijinala urriaren 31 egin zela kalkulatuko dugu, 2004-10-31 datan).

1. Zoaz zure disko gogorreko C > Archivos de programa > Qualcomm > Eudora karpetara, eta kopia itzazu hor dauden .mbx fitxategi guztiak beste norabaiera. (honekin, mezu guztiak gordeko dituzu, badaezpada ere, zeren eta hurrengo urratsean Eudorako mezuak borratu egin behar ditugu).
2. Eudoran, postontziz postontzi, hustu urriaren 31 baino lehenagoko mezu guztiak
3. Berriz mezu mordoxka biltzen zaizunean Eudoran (demagun azaroaren 30erako), sortu postontzi probisional bat, adibidez, Azaroa-2004 izenekoa. Gainerako postontzietatik, aukeratu mezu guztiak eta mugi itzazu Azaroa-2004 postontzira.
4. Orain, Outlook-era goaz: Fitxategiak menuan, Inportatu Mezuak.
5. Agertzen den pantailan, aukeratu Eudora.
6. Hurrengo interfazean, disko gogorra arakatu behar dugu mezuak non diren aurkitzeko. Eudorarekin bazabiltza, normalean egon behar dute egon: C > Archivos de programa > Qualcomm > Eudora. Horixe aukeratu, beraz, Eudora folder hori.
7. Aukeratu Azaroa-2004 postontzia, eta ekin.
8. Zoaz zure disko gogorreko C > Archivos de programa > Qualcomm > Eudora karpetara, eta kopia ezazu han dagoen Azaroa-2004.mbx fitxategia beste norabaiera. (honekin, mezu guztiak gordeko dituzu, badaezpada ere, zeren eta hurrengo urratsean Eudorako mezuak borratu egin behar ditugu).
9. Zoaz Eudorara eta borratu itzazu, Azaroa-2004 postontziko mezu guztiak.
10. Beste hilabete bat igarotzen denean edo, prozesua errepikatu Abendua-2004 postontziarekin edo...

Lehengoan Gmane-ko administratzaileak sujeritu zuen ea zer egin zitekeen Gmaneko administrazio interfaze posible batekin, ideiak eskatzen

Nik erantzun nion Lars Gmane-masterrari i18n apur bat ondo letorkeela.

Eta 24 orduren buruan, egina (lehen interfazea, bederen), aukera prest du Larsek. Neuk itzuli, eta hara, Itzul, Eibartarrak eta Dantzan euskarazko mezuekin lehen interfaze horretan.

Karaktere-kateak itzultzeko buruhausteek interesa sortu dute ItzuL zerrendan, hari honetan bederen

Aplikazio informatikoak itzultzea ez da itzulpen soila. Interfazearen eta tresna informatikoaren diseinua da koxka. Aldagaien ordena edo aukera, kode informatikoa, orri-egitura... gaztelaniaz bakarrik pentsatzen ditugu, eta tori, hori itzultzera.

Beste adibide batekin ilustratzeko, proba ezarri nuen ItzuL-en, ea karaktere-kate hauek jasoz gero, ze eman ote zezakeen itzultzaile euskaldunak:

  'respuesta'  'respuestas' 

Emandako ordainak eta horren ondorio posibleak... Lagun batek erantzun zuen ItzuL-en:

> Tira, ordainak "erantzuna" eta "erantzunak" izango lirateke. >

Ba, itzulpen horrekin, ondorioa hau litzateke, bilaketa emaitza batzuen interfazean, gaztelaniaz:

  1 respuesta  3 respuestas 

eta euskaraz, aldiz:

  1 erantzuna  3 erantzunak 

Adibide bat hemen (bueno, adibide hau ez dakit noraino den zuzena, webgune honen egileak euskaldunak eta informatikan trebeak dira, eta merituz ari dira lanean softwarelibrearekin, baina, tira, akaso tripa informatikoetan kodea bihurritzeko aukerarik ez da egon, edo orri hau sortzen duen sorburua oso ezkutua dago, edo batek daki... barkatu, beraz, Baleikeko zumaiarrok)

Beste itzultzaile batek proposatu zuen, bi kasuetarako, erantzun aukera bakar gisa. Baina, horrela, berriro gaizki, ze respuesta eta respuestas karaktere-kateak baldintza zehatz batzuetan jartzen dira zenbaki-aldagaien ezkerretara:

  1 respuesta / 3 respuestas  1 erantzun / 3 erantzun 

Ze, errorea ez dago itzulpen-ahalegin saiatu edo saiatugabean, jatorrian dago okerra. Itzultzeko kate horiek emanda itzultzaileari, ez dago arazoa konpontzerik. Jatorrizkoa zuzendu behar da, eta "jatorrizko" hori kontu multzo konplexua izan daiteke: diseinua, kode informatikoa, gaztelaniazko formulazioa... Aldagaien konbinazioa, aldagaietan bat numerala denean haren zenbatekoa: arazo matematikoa ere bai!

Interfazeen diseinuan eta egokitzapenean itzulpena baino gehiago dago: lokalizazioa esaten zaio. CodeSyntax-en horretan egiten dugu lan.

Euskarazko posta-zerrenda funtzionalena, ItzuL, 500 harpidedun izatera iritsi da. Neure enpresako zerbitzu batek, Postaria.com-ek, bideratzen du zerrendaren trafikoa aurtengo udatik. Informazioa Sustatun

ItzuL-en hileroko mezu kopuruarekin, eta 500 harpidedunekin, Postaria zerbitzuak urtean 1.5 milioi mezu banatuko ditu itzultzaileen artean. Horrez gain, EIZIEk beste zerrenda bat ere badauka martxan Postariarekin, kasu honetan bazkideentzako buletin pribatu bat. Berriki Postariaren zerbitzua erabiltzen hasi den beste zerbitzu euskaldun bat Erabili.com webgunea da.

Sustaturen albisteak e-postaz jasotzeko zerbitzua ere ematen du Postariak. Kasu honetan, berrikuntza batekin duela gutxitik: argitaratzen den albiste bakoitzaren sarreratxoaz gain, orain, bi lerro soil gehiago dakartza, apur bat gehiago informatzeko, postontziak gainezka egin gabe:

• Bata, Sustatuko azalean dagoen argazkiaren berri ematen du (irudirik ez da bidaltzen, soilik argazkiaren izenburua, klikatzeko aukerarekin)
• Bestea, Jamaika ikusteko jaio gara atalean ageri den azken erreferentzia ere ematen dugu

Goiena.net atarian ere, herriz herriko buletinak banatzen ditu Postariak.

Produktu informatikoetan, web interfaze batean edo programa baten pantaila-irudietan, menuak, botoiak eta abarrak diseinatzean testu-kateen luzera arazo izaten da batzuetan. Adibidez, menuok eta abarrok, ingelesez egin, pentsatu eta diseinatu badira, alemanezko bertsioa egitean, akaso alemanezko ordainak ez dira "sartuko" diseinuko elementuetan. Esaten dute, zer diseinatzen duzula ere, %30eko espazio libre bat utzi behar duzula zure testuaren eta haren oinarriaren artean (menuko zatia, botoia, dena delakoa), aplikazio hori ganoraz itzuliko bada... Euskarak ere badu, alemanak bezala, luzera handiagoa izateko joera, gaztelaniarekin alderatuta, zer esanik ez ingelesarekin.

ItzuL zerrendan azaldutako mezu batzuen harira idatzi dut hau, nahiz eta ez nagoen seguru zerikusia ote duen.

Beste kontu bat: testu-kateak bere horretan itzulita, eta luzeretan ere bat etorrita ere, itzulpena askotan alferrik da. Ze, interfazeak, aplikazio informatikoak egokitzen direnean hizkuntza batetik bestera, itzulpena baino gehiago, lokalizazioa dago jokoan.

Hona adibidetxo bat, webgune elebidun batean aurkitua. Lehenbizi, Erdarazko kontaktu formularioa. Informazioa eskatzeko karaktere-kate batek gonbita egiten digu, testu-kutxa batean idatz dezagun nahi duguna:

Baina, hara, hori bera euskaraturik:

Itzultzaileak zuzen jokatu du: Informacion sobre itzultzeko esan diote, eta ..i buruz informazioa eman du. Testu-katearen luzeran bat dator. Baina emaitza absurdoa da.

Mariano Ferrer kendu zigutenetik, zer entzun? "mono" hau nola ase?

Nork aterako die punta zorrotza Aznarrek esandako astakeriei ? (The culp is of the moors in the eigth century, then we did the re-conquest very well fandango)

Heroinaren ordez, metadona tratamentuarekin dabiltza batzuk... Lagun batek esaten dit goizeko 7etan eta 8etan Iñaki Gabilondo aktualitate-komentario majoak egiten dituela, bereziki 7etan, denbora gehiagorekin.

Ez dakit, gaur estreinakoz entzun dut 8etan, eta albistegi arrunt bat zuzentzen entzun dut Gabilondo... 7etarako jaiki beharko naiz.

Joan den larunbatean, Berria-n, Euskalmet-eko buruarekin elkarrizketa zetorren. Pozez zioen Euskalmetek 91.000 bisitari izan zituela uztailean: www.euskalmet.net helbideak hirukoiztu egin du urtebetean sarrera kopurua. Euskalmetek lehendabiziko urtea bete du ofizialki hasi zenetik. Elkarrizketa zetorren gero, baina Internetez ez zuen ezer esaten.

Ez dirudi hainbeste bisitari, duten propaganda guztiarekin. Nolanahi ere, oraindik gora egingo du bisita kopuru horrek, ze propagandarekin gogor segitzen dute, eta uztaila ere ez da oso oparoa nabigaziorako.

Hemen gai inportante bat dago: nola Euskalmet.net promozionatzen duten, ia ia negozio bat balitz bezala, eta espreski informazioa handik erabiltzeko zailtasunekin ("Debekatuta dago informazio hau, osorik nahiz zati bat, beste inon berariazko baimen idatzirik izan gabe sartzea")... Badirudi, irratian eta beste toki batzuetan lehengo informatzaile "pribatuei" konpetentzia publikoa eginez ere Euskalmet-eko parte ofizialak ematen dituztela orain.

Bada eguraldi informazioa beste modu batean emateko aukerarik. Baina zerbitzu publikoa, erakunde publikoek barik, elkarte pribatuek antolatu dute hemen:

• EHKME-k datuak eskaini
• Uztarria.com eta Goiena.net-eko portadetan automatikoki azaldu.
• KAM-eko (EHKMEren hornitzaile teknikoak) eta CodeSyntax-eko (Uztarria eta Goienaren webguneen atzean) teknikarien lana tartean, robotak automatizatzeko, eta listo.

Lan egiteko bi modu daude hemen:

• Erakunde publikoa, datu publikoak jabego pribatua balira erabiltzen.
• Erakunde pribatuak datu irekiak ematen, zerbitzu publikoa antolatzeko.