Harrikadak

Hilaren 15ean txio hau bota nuen.

Oraintxe bertan bidali diot editoreari @jortiznet-en zutabe, artikulu eta beste testu batzuk biltzen dituen liburua. Zailena egina dagoela dirudi, baina hau denez nire lehen aldia, ez dakit zer datorren orain.

— Mikel Iturria (@iturri) 2019(e)ko urtarrilaren 15(a)

Atzera begira jarriz, abuztuan aurreratu nuen 2018an zehar lan egin dudan liburuari buruzko hainbat kontu (Camino del décimo aniversario) eta urtarrilaren 24aren atarian, Javier Ortizek 71 urte beteko lituzkeen egunaren bezperan, beste hainbeste egingo dut:

1.- Udan aurreratu nuen gure desioa zela liburua heriotzaren hamargarren urteurrenerako egotea prest: hots, 2019ko apirilaren 28rako. Materiala entregatzeko epea urtarrilaren 15a zen eta jada editorearen esku dago.

2.- Editorea Jesús Espino izango da eta argitaletxea Foca ediciones (Grupo editorial Akal). Aukerarik logikoena eta errazena zen, aintzat hartzen badugu Javier bilduma horren arduraduna izana zela mende honen hasieran.

3.- Esan nuen ere hiru lagunen testu banak lagunduko zutela liburua. Oraintxe esango dut zeintzuk eta zergatik; aldez aurretik esango dut, begi bistakoa bada ere, familiari eta niri ilusio berezia egiten zigula hirurak proiektu honetan egotea.

Garbiñe Biurruni hots egin genion Ortizen omenaldietan parte hartu zuen norbait nahi genuelako. Zehazki, 2010eko apirilaren 30ean Donostiako Koldo Mitxelena Kulturunean Batzar Nagusiek, Alternatibaren ekimenez, eginiko omenaldian hartu zuen parte Garbiñek.

Isaac Rosarekin gogoratu ginen berak hartu zuelako Javierren lekukoa Público egunkarian.

Javierrek aurkeztu zuen azken liburua David Fernàndez-en Crónicas del 6 y otros trapos sucios de la cloaca policial izenekoa izan zen. 2009ko otsailean elkartu ziren biak Madrilgo La Malatesta liburu denda libertarioan.

Hauxe da gaur kontatu nahi nuena. Hori bakarrik? Funtsean bai, baina irudi bat behar nuen eta, negu gorria puri-purian dagoela aprobetxatuz, biñeta honekin gogoratu naiz.

Askok gogoratuko duzue garai batean gure lagunak astero kolaboratzen zuela ETBko Pásalo programan, Iñaki Lópezek eta Adela Gonzálezek aurkeztu zutena. Javierrek «Pásaloko arratsalde haietako solasaldietan marraztutako» biñetak jaso, gorde eta familiari helarazi zizkion Adelak.

Eskerrak, beraz, Jesús Espino, Garbiñe Biurrun, Isaac Rosa, David Fernàndez eta Adela González.

Listo. Orain bai. Hauxe da gaur kontatu nahi nuena.

Algunas cosas más sobre el libro de Javier, este apunte en castellano.

Urte hasieran erori egin zen ama. Ohea egiten ari zela, berak oso ondo ez daki nola, tronpatu eta kopeta erabili zuen lurreratzeko. Erorketa gertatu eta bi ordura ikusi nuen ospitalean eta koskor galanta zuen ezkerreko begiaren gaineko aldean.

Ordu batzuk pasa zituen ospitalean eta, azkenean, etxera bidali zuten.

Hurrengo egunean koskorrak beheranzko bidea hartu zuen. Hau da, kopetako bolumena jaitsi eta begi zuloak koloreztatu egin ziren.

Laburbilduz, piura ez zen asko hobetu.

Egun hartan bertan, iluntzeko telebista saio batean agertu zen Alaska. Espainiako kate pribatu bateko lehiaketa batean azaldu zen abeslaria.

Hurrengo egunean norbaitekin telefonoz ari zela, bere egoera makurra adierazteko zera bota zuen amak: "Aurpegia Alaska bezala daukat".

Barrez hasi nintzen. Gustatuko litzaioke amari Alaska bezala egotea.

P.S.: jarriko nuke hemen amaren argazki bat, baina herentziarik gabe geratuko nintzateke. Eta zer nahi duzue esatea, gauzak dauden bezala...

Como Alaska, este apunte en castellano.

Noriak ez diola patrika loditu. Agian gutxitu egin dela jendearen emana.

Badira hainbat hilabete ez genuela topo egiten. Uda iparraldean pasa ei du, baina egunero Urnietan lo.

Aiton bat geratu zaio begira. Berarekin doan semeari dirua eskatu eta bota egin dio.

Zaharrak begirada garbia du, bizia, arin mugitzen da, nahiz eta laurogeitaka urte izan jada.

Bera ere musikaria dela dio. Tronpeta eta saxoa, oker ez banago. Erriberako herri batekoak dira eta «Katiuska» zarzuela ikustera etorri dira Donostiara. Bi gau hartu dituzte hotel batean, gaurkoa da azkena.

Halako batean galdera aitonak Juliani: ea interesik ote lukeen akordeoi bat erosteko. Kapritxoagatik erosi zuela, baina gaur egun ez duela jotzen, besteak beste pisu handia duelako.

Aitonak dakien pieza baten notak jotzen ditu, Julianek hauspoari eragiten dion bitartean.

Telefonoak trukatzen dituzte eta modu adeitsuan esaten diote elkarri agur.

Hotza ari du eta jendea azkar mugitzen da alde batetik bestera.

Igande arratsaldea.

Domingo por la tarde, este apunte en castellano.

Feliz solsticio de invierno!! pic.twitter.com/Qc8podk6hc

— javi etxezarreta (@etxezarreta) 2018(e)ko abenduaren 20(a)

Gaur, abenduak 30, ateak itxi ditu Aldamar kaleko Rekalde tabernak. Eraikuntza munduko enpresa batek eraikina erosi eta ez diete berrituko alokairu kontratua. Galera Parte Zaharreko auzotar batzuek nabarituko dute, baina espero dezagun donostiarrok eta bisitariok aukera berdintsua izatea laster Grosen zabalduko duten tabernan.

Ez naiz ni izan Rekaldetik beti pasatzen edo geratzen zen horietakoa. Ez, gutxitan joaten nintzen, baina joan naizenean beti egon naiz gustura.

Hau ez dugu ikusiko datorren Santo Tomasean. #Rekalde @rekaldeko pic.twitter.com/1TN4ghS4jj

— Iñigo Arandia (@iarandia) 2018(e)ko abenduaren 21(a)

Azken aldian prentsan azaldu da Agus Rodriguez tabernaria itxieraren berri emanez, baina uste dut elkarrizketa onena pasa den udaberrian egin ziola Danele Sarriugartek Argia aldizkarian: «Metroa, AHTren geltokia... Donostia zer izango da, Montecarlo bat?»

Elkarrizketaren lehen zatian familia eta ama aipatzen ditu, baita Agus beraren alde militantea ere (herriko tabernen auzia pairatu zuen 14 urtez!), euskaraz bizitzeko pizgarriak nondik jaso zituen jorratzen du ondoren eta, azkenik, tabernaren itxiera eta Donostiako hiri-eredua.

Pintxoaren Parke Tematikoa (izateko bidean) da Parte Zaharra eta horri aurre egitea zaila da. Nik, eta nik bezala beste askok, eskapo egiten diogu horri eta nahiago dugu norbere auzoan edo beste auzo batzuetan ibili. Beste askok, aldiz, etxebizitzen prezioak direla medio, aldameneko herrietara joan behar izan dute bizitzera.

Nerea Lizarraldek Irutxuloko Hitzan eginiko beste elkarrizketa batean («Ez da izango agur triste bat»), Rodriguezek aipatzen du zergatik aukeratu duen bere auzoa (Gros) hurrengo proiektua martxan jartzeko: «Egian ere izan nuen aukera bat, baina ni ez naiz Egiakoa, eta parakaidista sentsazio hori ez nuen gustuko. Grosera itzultzea iruditzen zait naturalagoa». Tipo bitxia benetan!

"Ni alde zaharrean bizi naiz eta kezka badut ere bizi lagun bezala, Alde Zaharrean zein baldintzetan egongo geran hemendikan bizpahiru urtetara" adierazi digu Agusek. #RekaldekoHistoriak pic.twitter.com/2VlZ17w4mK

— Rekaldeko Historiak (@rekaldeko) 2018(e)ko azaroaren 30(a)

Xiri Arandia ere bitxia da, baina beste bitxitasun klase batekoa. Udaberrian erretreta hartu zuen Zazpi, Meltxor eta Xiri tabernetatik pasatako tabernariak.

Carolina Alonsok eginiko elkarrizketa honetan negozioan nondik nora ibili den kontatzen du Arandiak. Arte bildumazalea da eta horren froga San Telmo Museoari utzitako hainbat artelan, baita Idiakez kaleko lokalean ikusgai dauden Goenaga eta Zumetaren lan bana.

Dena den zur eta lur utzi nau testuaren amaierak: «Ez dut liburu bat bizitza osoan irakurri, ezta gimnasio bat zapaldu ere, baina pertsona garrantzitsu askok bota didate esku bat».

Jende aski jatorra ezagutzen dut libururik irakurri gabe bizi dena (nire ama, adibidez) eta ez dut uste pertsona txarra denik Xiriako, baina arte bildumazale bati sentsibilitate gehiago suposatzen nion.

Iban Zaldua idazleak irakasle eta lagun izandako Piedad Frías zendu berriari buruz idatzitako testutik paragraforen bat jarri niezaiokeen, baina nahiago Marina Garcés filosofoaren hitz hauek:

«Desde el mundo educativo y cultural tenemos que velar por la palabra y por la sensibilidad en todos sus aspectos, desde escribir bien hasta aprender a escuchar o a matizar. Para mí esto son tareas éticas y políticas fundamentales. Son precisamente estos actos de resistencia lo que nos permitirá transformar esta tendencia a la simplificación, la polarización y la banalización de todo».

Ez baitira gauza bera Egia eta Gros, Donostia zein Montecarlo.

Donostia no es Montecarlo, este apunte en castellano.

Duela ia hogei urte, mezu elektroniko bat idatzi nuen, bi pertsonari zuzendua. Ahaztu egin zait zergatia, baina oso gogoan dut mezuaren izenburua: ¿Semos (sic) tontos o qué? (Tontuak gera o zer demontre?). Geroztik, dezente okertu da egoera.

Tonto aurpegia 2016ko kultur hiriburutzarekin geratu zitzaidan: mugarria izan zen. Eta orain ordaintzen ari gara lan egiteko modu bati zilegitasuna eman izana.

Donostiako historia hurbilean izan dugun urterik luzeenak egutegian zenbakia erakutsi baino bizpahiru hilabete lehenago Tabakalera izeneko Kultura Garaikidearen Nazioarteko Zentroa inauguratu zen (2015eko irailaren 11n). Traba asko eta ugariak izan ditu, baina nagusia, guztia biltzen zuen benetako proiektua baldin bazegoen, ez dela inondik agertu edo ez dutela errespetatu. Eta horrela ez dago kruzero abiadura hartzerik.

Aste honetan bertan uko egin dio karguari Ane Rodriguezek, kultur zuzendariak, eta liburutegiko (UBIK) langileriaren gehiengoa greban da, lan baldintza kaskarrak direla medio.

Musika emanaldia bitartekarion eskutik! Etorri eta parte hartu! #bitartekariakmartxan pic.twitter.com/ZYelToLPVZ

— bitartekariakmartxan (@bitartekariakM) 2018(e)ko abenduaren 22(a)

Larunbateko Berrian Haizea Barcenillak zioen Rodriguezek duen artearen ikuspegia zokoratua izan dela «hirien festibalizazioaren» marko (paregabearen) baitan.

Donostian turismoak agintzen du eta, denen gainetik, ostalaritza ikusteko modu batek. Benetako agintea dutenek ondo baino hobeto dakite ze tekla jo, noiz eta nola, agendan gabonetako argiak eta noria bezalako gaiak egoteko. Aspaldi Saizarbitoriak esan bezala: ea esertokiak urdinez, txuriz edo txuri-urdinez margotu behar ditugun bezalako eztabaida txatxu horiek. Eta horri buruz ari garelarik, ez ditugu beste gauza batzuk jorratzen.

Baina egi borobila da hemen ez garela letra larriz idatzitako Kulturaren zaleak. Hemen postureoak agintzen du.

Garai hauetan ez du hainbeste inporta zer egiten dugun, baizik nor den aita edo ama. Hau da, laguna bada, zoragarri. Gainerakoa, kaka, putza eta zikina.

Dena ondo lotuta dagoela dirudi. Baina izan daiteke itxura(keria) eta uste baino sueltoago egotea, arazoaren muina agintedunak antolatuta egotea baita eta gu, hemen eta orain, ez. Eta ez dago askoz ere gehiago esateko.

Tira, badago azken kontu bat, bai: ez ote den denbora eta dirua amaitzen ari.

Feliz falsedad!

P. S.: nik gaur Rekalde tabernari buruz idatzi nahi nuen baina hau atera zait.

El post-2016 era esto, este apunte en castellano.

Pablok eta Tatjanak (zorionak!) elkarrekin egindako bidea ospatu nahi zuten eta bazkaltzera gonbidatu gintuzten abendu hasieran. Familia eta lagun batzuk hurbildu ginen. 40 bat pertsona, gutxi gorabehera.

Toki bitxi batean antolatu zuten topaketa: Peuto aitonaren txabolan, Kantabriako Güemes herrian.

Lekuaz gain, bazkaria bera ere bitxia izan zen: elkartasun bazkaria deiturikoa. Babarrunak, patata tortilla eta postrea. Babarrunak El Dueso kartzelako preso batzuk landatutakoak ziren eta lortutako dirua (aurten, adibidez, 10.000 euro jada) Guatemalako eskola batera bideratzen da. Adi!: gutxienez 10 laguneko taldea osatu behar da bertan bazkaltzeko.

Apaiz obrero izandako Ernesto Bustio da arima, baina lan kolektiboa (eta gehien bat borondatezkoa) du oinarri. Perfecto (Peuto) eta Vicenta aiton-amonena izandakoa da etxea (historia atalean irakur dezakezue detaile gehiagorekin). Nik inoiz ez nuen gizon honen izena entzun, baina ikusten da Roge Blascok kristo guztia ezagutzen duela (Ernesto Bustio: viajero peregrino de la vida).

1981ean hasi zuten gaur egungo egitasmoa eta 1999an, Laura hil zenean (Ernestoren ama), Santiago bidea egiten duten erromesei zabaldu zieten aterpetxe gisa. Urtetik urtera gero eta lagun gehiago pasatzen da bertatik: 2017an, 11.000 lagun izan baziren, aurten 12.000tik gora erromes pasa dira jada.

Bazkariaren ondoren bisitatu genuen ingurua. Hainbat etxetxo dituzte jendeak lo egin dezan eta bi eraikin aipagarri:

1.- Ermita ekumenikoa: Pere Casaldaligak idatzitako testuak eta orain gogoan ez dudan margolari baten pinturak. Egitura oktogonalaren sorkuntza kolektiboa da. Bertara eraman gintuen apaizak eta esplikatu zigun "bizitzaren benetako bidaiari buruz hausnartzeko" tokia dela. Hots, "esklabotzatik askapenera" egindakoaz.

2.- Beste eraikin bat Land-Roverraren museoa da (Ran-Roberra idatzi beharko nuke?). Munduan zehar bi bidaia luze egin dituzte, batez ere: 1979-1981 bitartean egin zuten lehena, 27 hilabetekoa; 1991-1992 bitartean bigarrena. Izen ponposoa dute bidaia hauek: Viaje a la Universidad de la Vida (Bizitzaren Unibertsitatera Bidaia). 1975eko ibilgailua eraikinaren erdian dago eta haren inguruan hainbat argazki eta kartoitan idatzitako testuen bidez zehazten dituzte urteak eta tokiak.

Nik ez dut inoiz Santiago Bidea egin, baina batzuek diote aterpetxe hau dela Iparraldeko bidean dagoen onenetarikoa.

Gauza bakarra gehituko dut: ahal baduzue, segi ikustera.

La Cabaña del Abuelo Peuto, este apunte en castellano.

Hemendik dator: Mendebaldeko Estatu Batuetatik barna (III): Alamoren kontra borrokan.

Parkeak

Bezperan Mariposan hartu genuen hotela eta lehen parkea ezagutzera abiatu ginen urriaren 13an: Yosemite. Hiru parke nazional bisitatu behar izanez gero, US National Park Pass hartzea komeni da (80 dolar auto bakoitzeko) eta urtebetez Estatu Batuetako sare nazionaleko parke guztiak ikusteko aukera ematen dizu. Edozein parketan eros daiteke. Baina kontuan hartu honek ez duela balio estatu bakoitzeko parkeetan sartzeko (soilik nazionalak).

Bi egun eman genituen inguruan eta lehenengoan Bilboko bikote batekin egin genuen topo, AEBetan pasa genuen hilabetean ikusi genituen euskaldun bakarrak: Hawaii-n amaitu behar zuten ezkontza-bidaia ari ziren egiten Kaliforniatik barna.

Urriaren 15ean Amargosa Valley-ra joan ginen, 16an Death Valley egiteko. Longstreet  Hotel & Casino izenekoan pasa genituen bi gau. Hotel bitxi hau Nevadan dago, Kaliforniako mugan.

Yosemite parkeko berde kolorea atzean utzi eta desertuan barna sartzea kontraste ederra da.

Bi gau egin genituen, baina nahikoa da bakarrarekin Death Valley ezagutzeko. Maletak autoan hartu eta lasai asko egin baitezakezu egun bakarrean.

Harrigarriena egin zitzaidan Death Valley-n dagoen golf zelaia. Ez zen ikusi genuen astakeria bakarra: hilaren 17an bost orduko bidaia genuen aurretik Arizonako Williams-era, baina luzatu egin genuen Las Vegasekin flipatzeko. Ez genuen gaurik egin bertan,  ez zen hori gure asmoa: nahikoa Boulevard-etik autoz pasatzea.

Las Vegas-en geratu nahi izanez gero, aintzat hartzekoa da hoteletako prezioak merkeagoak direla: jokoa baita negozio. Ez dakidana da iragarritako prezioan zeintzuk diren sartzen diren zerbitzuak, zeren guk begiratu genuen plataforman bezero asko kexati zeuden hainbat gauzarekin.

Williams herritik ordubete eskasera dago Grand Canyon. Urriaren 18a berari eskaini genion. Begien aurrean lehen aldiz agertzen denean kanoia, inpresioa itzela da.

Sedona-n geldialdia egin ondoren, 19an Arizonako hiriburura jo genuen: Phoenix. Aireportu aldamenean dagoen hotel bat aukeratu genuen, baina arratsaldean ez ginen bertatik atera: arropa garbitu eta hurrengo astea antolatzeko aprobetxatu genuen.

San Diego

Urriaren 20a larunbata zen. 6 orduko bidea dago Kaliforniako San Diegora, Estatu Batuetako zortzigarren hiririk handiena. Arizonan barna pare bat presondegi ikusi genituen errepidetik: kartzela beti da kartzela, baina halako toki lehor batean preso egon beharra ere...

San Diegon atentzioa deitzeko modukoa da Midway Museoa. Gerra ontzi bat da gaur egun kaian lotuta dagoena, baina 1945etik 1991ra (Golkoko Lehen Gerra) aritu zen alde batetik bestera. Ez genuen bisitatu, baina tira, agian merezi du.

Igandean, hilak 21, Coronadora joan ginen, hamabost minutuko bidaia ferry-an. Hondartza ezin izan genuen behar bezala ikusi, lainotuta zegoelako, baina ez genuen batere problemarik aldamenean dagoen Hotel del Coronado ikusteko. Besteak beste, Some Like It Hot grabatu zuten (gaztelaniaz, Con faldas y a lo loco).

Arratsaldean Old Town San Diegora joan ginen. 1820-1870 urteetako hainbat eraikin daude eta hiriaren lehen urteak nolakoak izan ziren kalibratzeko balio du. Kanposantuan San Diegoko lehen alkatearen hilobia ikusi genuen, baita Jose Antonio Aguirre izeneko gizon bati eskainitako plaka ere.

Los Angeles

Urriaren 22an iritsi ginen Los Angeles-era. Zehatz-mehatz Arcadian geratu ginen motel batean.

23an autoz gainezka dauden LAko autobideetan murgildu ginen. Dolby Theatre inguruan dagoen aparkalekuan utzi genuen (25 dolar eguneko tarifa) Hollywood-eko hiru toki bisitatzeko. Antzoki horretan egiten da oskarretako sari-emate ekitaldia urtero, 2001z geroztik. Alboan Grauman's Antzoki Txinatarra dago eta baita zinema munduko hainbat pertsonari eskainitako izar famatuak eta horietako batzuen esku zein oinetako aztarnak hormigoian egindakoak.

Metroa hartu eta Santa Monicara joan ginen, besteak beste, Route 66-ren amaiera markatzen duen plakan argazkia ateratzera.

Monterey eta Big Sur

24an Malibutik pasa ginen eta, egia esateko, ez zitzaidan hainbestekoa iruditu, baina seguraski ez ginelako behar den tokitik pasa. Lotarako San Luis Obispo (SLO) aukeratu genuen eta, 25ean eta 26an, berriz, Salinas.

Monterey hiria Salinas-etik gertu dago eta bertan egin daiteke autoz 17-Mile Drive izeneko ibilbidea. Sam Morse izan zen inguru hura gaur egun dagoen bezala finkatzeko ideia izan zuena. Natura eta luxua nahasten dituen gune esklusiboa: golf zelaiak, etxetzarrak eta abar.

Carmel-by-the-Sea herritik atera ginen aipatu ibilbidetik. Datu bat: Clint Eastwood bertako alkate izana da.

Kontraste ederra handik ibiltzea eta gero Salinasera bueltatzea, oso herri langilea eta xumea baita. Adibidez, Marriott hoteletako lan gatazkan, irakurri nuen San Frantziskoko hotel batek Salinaseko langileak kontratatu zituela ordezko lanak egiteko. Goizeko 4:00etan hartu eta bi orduko bidea zuten egunero.

Hilaren 26ko plana Big Sur egitea zen eta halaxe izan zen. Abiatu aurretik janaria erosi eta gasolina bota genuen: gasolina ez ziguten kobratu, aurreko autoaren txartelari egotzi baitzion sistemak gurea.

150 kilometro inguru izango dira Morro Bay arte. Baina GPSak egun tontoa zuen eta beti kontrako bidetik bidaltzen gintuen. Hendaia eta Ziburuko bitarteko kostaldeko errepidea edota Deba ingurukoa etorri zitzaigun guri akordura hura ikusitakoan.

Bukaera aldera, mendia lausotu eta arrantxoak agertu ziren. Behiak alde batera eta itsas elefanteak San Simeongo gunean.

Irratia, taxia, telefonoa eta mediku-asegurua

Oharrak errepasatu ditut eta lau kontu hauek ez zaizkit kabitu orain arte esandakoetan, baina aipatu nahi ditut:

1.- Irratia: oso garrantzitsua zen niretzat autoan egin beharreko kilometroak (miliak) egiteko irratiaren laguntza izatea. Toki batzuetan, mendi inguruetan, ez genuen ondo harrapatzen konbentzionala (FM edo AM), baina Alamok Sirius XM satelite bidezko irratia entzuteko aukera eskaini zigun eta dozenaka kanalen artean bi hauek izan genituen gustukoenak:

a) B.B. King's Bluesville. B.B. King musikaria da bertako erreferentea, behin eta berriro entzungo baituzu haren izena. Blues eta R&B musika.

b) Tom Petty Radio: musikari estatubatuarrari eskainitako kanala. Bere kantak, batez ere.

Hortik aparte, FM bidez, Modesto eta Fresno inguruan (Yosemite Parketik gertu) izan genuen Radio Bilingüeren berri: irrati publikoan gaztelaniaz emititzen duen kanal bakarra. Musika eta aholkuak latinoentzat: hezkuntza, osasuna, lan-eskubideak eta paper kontuak.

2.- Taxiak:

Hiru taxi hartu genituen bidaia osoan: lehenak aireportutik Harlem-era eraman gintuen. Ilaran jarri eta tokatzen zaizunean taxi horia hartzea besterik ez dago. 75 dolar pagatu genituen. Horretaz gain:

a) Taxi berdea New York-en: Urriaren 5ean New Yorkeko aireportura joan behar genuen San Frantziskora eramango gintuen abioia hartzera. Bernardok (San Fermin Apartments) konfiantzazko taxi-gidari bati pasa zion abisua: Carlos. 70 dolarreko tarifa finkoa.

6:45ean jaitsi eta hantxe zegoen jada taxi berdea gure zain, esandako ordua baino hamabost minutu lehenago. Hiztun zegoen txoferra. Goizeko 4:00etatik arratsaldeko 16:00etara aritzen omen zen egunero, igandetan izan ezik. 25 bat urte zeramatzan herrialdean 70 urteko gizonak. Gutxi gelditzen zitzaiola esan zigun halako batean. Total, urtebete barru edo hilko zela.

Adina entzundakoan galdera zozoa egin nion. Ea ez ote zuen erretiroa hartzeko aukerarik. Ezetz berak, 400 dolarretako jornalarekin ezinezkoa zela han bizitzea.

Bigarren galdera nire aldetik. Ez ote zuen Ekuadorrera bueltatzeko asmorik. Ezetza oraingoan ere. Hango bataz besteko soldata 400 dolarrekoa zela hileko eta ezinezkoa zela.

Bi seme-alaba ei ditu Alacanten eta Bartzelonan. Hirugarren bat ere aipatu zuen, New Yorkeko iparraldean bizi zena. Azken hau ez zela aberatsa, baina ondo bizi zela. Milioi erdi dolarreko etxearen jabe, txofer omen zebilen mobile home-ak alde batetik bestera eramanez.

b) San Franzisko:

Urriaren 30ean goizeko 4:15 aldera atera behar genuen hoteletik SFko aireportuan goizeko 6:30ak aldera hegaldia hartzeko. Egunez BART hartzea da irtenbiderik onena: erdialdetik 30 minutuko bidaia egiten duelako, baina lehen trena goizeko 5:00etan ateratzen da eta oso justu ibili behar genuen. Beraz, taxi bat hartzea zen egokiena.

Ulertu nuenagatik, taxi kooperatiba asko dago SFn eta Fly Wheel aplikazioa erabiltzea izan zitekeen aukerarik onena. Jaitsi nuen aplikazioa Android telefonora eta bospasei baimen eskatu zizkidan: kontaktuak, argazki-kamera, argazkiak... Hori jada ez zitzaidan batere gustatu. Are gehiago, ez jakitea zenbat kobratuko zidaten zerbitzuagatik. Beraz, desinstalatu nuen eta akabo.

Hurrengo aukera Uber zen, baina ez nuen erabili nahi. SFn bertan sortutako konpainia "guaya" dago: Lyft. Baina Proposition C-ren kontra publiko agertu den erraldoietako bat da konpainia (aurreko sarrera batean adierazi bezala, San Frantziskon dagoen etxerik gabekoen arazoa konpontzeko zerga berri bat ezartzearen alde azaroaren 6an aurrera ateratako proposamena).

Txarra eta okerrenaren artean, txarra aukeratu nuen: Lyft. Goizeko 4:10etarako eskatu genuen zerbitzua bi egun lehenago. 33,66 dolar izango zela esan zidaten hasieratik (propinak aparte).

4:10ak aldera konfirmatu zigun aplikazioak Rafael izango zela gure txoferra eta bi minutu behar zituela guregana iristeko. Volkswagen txiki bat zuen, Golf-a baino txikiagoa, eta maletak justu baina ondo sartu ziren maletategian.

16 minutuko ibilbidea egin zuen aireportura, trafikorik apenas zegoelako ordu horretan. Aireportuan, zain nengoela, telefonoari erreparatu eta Lyft-en abisua nuen ordainketa egiteko, baita propina eta balorazioa egiteko ere. 41 dolar eskas, %20ko propinarekin.

3.- Telefonoa:

Etxean dudan konpainiak (Vodafone) aukera eman zidan AEBetan etxeko tarifarekin aritzeko. Dirudienez, 2018ko maiatza aurretik kontratua indarrean genuenoi ematen zaigu orain aukera. Dena den, informatu, gaur egun oso inportantea baita telefonoa eta datuak eduki ahal izatea.

4.- Mediku asegurua:

AEBetan oso garrantzitsua den beste kontu bat: mediku-asegurua. Niri Insubuy konparatzailea erabiltzea gomendatu zidan lagun batek eta horrela jokatu nuen.

Zorionez, ez dut zerbitzu honen beharrik izan eta ez dakit zer nolakoa zen nik hartutako kobertura.

Kontuan hartu bi kobertura mota daudela: finkoa (konparatzaileak berak mugatutzat duena) eta osatua (gomendatzen duena).

Adinaren araberakoa da pagatu beharrekoa, baina guk 100.000-125.000 dolar arteko kobertura zuena aukeratu genuen. 150-175 bat dolar behar dira pertsona bakoitzeko hilabeteko.

44 argazki ikusi nahi izanez gero, hauxe da Flickr-eko albuma: AEBetako Mendebaldea.

Lau sarrerak osatzen dute kontakizuna. Lehena hementxe dago: Mendebaldeko Estatu Batuetatik barna.

Eta hauxe da despedidea!

Una vuelta por la Costa Oeste de los Estados Unidos (IV): final, este apunte en castellano.

Asteartean Ane Irazabal kazetaria Donostian egon zen erreportariaren ofizioari buruz hizketan beste kazetari batekin, Ander Izagirrerekin hain zuzen ere.

Ane munduko bazter ilunetan ibiltzen ohituta dago eta, gainera, Erroman bizi da; hots, faxismoaren igoera gertu-gertutik bizitzen ari da Italian.

Ernest Lluch Kultur Etxearen egoitza nagusia (Anoeta Estadiokoa) itxita dago (zure segurtasunagatik / ari gara lanean / tralara) eta ekitaldia IESU elizan egin zen. Ez zen soilik tokiaren eraginagatik, baina une batean bazirudien enterru batean geundela.

Xavier Aldecoa eta Alfonso Armada kazetarien Afrikari buruzko solasa plazaratu zuen irailean Revista 5W-k. Bien arteko solasa aurreratu samar dagoela, kontinentean egoerari buelta ematen ari diren hainbat herrialde aipatzen du bikoteak (tartean, oker ez banago, Mozambike). Enterru giro hari iskin egin nahian, galdetu nuen ea ez ote zegoen itxaropenerako tarterik. Pentsakor geratu zen Ane eta aipatu zuen Italiako herri bat non ez dakit zenbat herrialdeko errefuxiatu zein etorkin bizi diren une honetan.

Sarean bilaka, Mussie Zerai apaizarekin (Don Barcone; hau da, Patera jauna) egin dut topo. Habeshia elkartea abiatu zuen 2006an eta 2018 hasieran Madrilen egon zen sari bat jasotzen (Helena Malenori ere eman ziotena, Caminando fronteras ekimeneko kidea).

Irungo egoerari buruz hitz egin genuen, Gari Garaialde fotokazetaria jende artean zegoela aprobetxatuz. Nola herriko hainbat pertsona (emakumeak, batez ere) eta elkarte antolatu den (Irungo Harrera Sarea) Europako iparraldera bidean Irunen dauden Afrikako etorkin eta errefuxiatuei laguntza emateko.

Eta gogoratu nintzen azaroan pare bat pertsonekin eztabaidatu nuela (ez modu txarrean) etorkin afrikarren gaia zela eta ez zela eta nola hemen ere hainbat girotan gailentzen ari den arriskutsu bihurtu daitekeen giro bat.

Hau guztiau buruan nuela txoritxoaren sare sozialean Javier Baeza Vallekaseko apaizaren elkarrizketa bat pasa zitzaidan begien aurrean: «Kezkatzen nau arrazakeriak jende apalaren artean leku egitea» (lotura gaztelaniaz da).

Itxaropena, pena, pena. Chirbes. Irakurle batek esan zion behin (tira, batek baino gehiagok) bere liburuek ez zutela itxaropenerako tarterik uzten eta berak, gutxi gorabehera: «Ez naiz apaiza zeruan bizitza hobeagoa agintzeko, ez politikaria gaur eta hemen promesaren bat egiteko, ez bihotza arinduko dizun psikiatra».

Eta hori da erreportari eta kazetari hauen eginbeharra. Gertatzen dena eta ikusten dutena kontatzea.

Ekitaldiaren ondoren, Ghiaccio izeneko dokumentalaren berri eman zuen Anek. Diru bila ari den dokumental bat egiteko proiektu honetan Afrikako errefuxiatu batzuen historia azaldu nahi da. Africa First Curling Team izeneko taldea osatu duen seikotearena. Esan bezala, goiko loturan lagundu dezakezue proiektua aurrera eramaten. Behean itsatsita laburpena.

Ezin bukatu lerro hauek Javier Ortiz aipatu gabe. Behin baino gehiagotan, Angel Gonzalez poetaren Sin esperanza, con convencimiento liburua aipagai baitzuen. Usteak erdi ustel, txar guztia guri tokatzen zaigula uste baitugu. Eta ez da horrela.

Abenduaren 2ko eguneratzea: Anek aipatutako herria Riace da, Calabriakoa. 400 bat errefuxiatu iritsi dira bertara eta horrek hilzorian zegoen herria berpiztu egin du. Halere, Domenico Lucano alkatea atxilotu egin zuten eta, aske utzi badute ere, ezin du bere herrian bizi. Irazabalen bideo hau udakoa da eta alkatearen atxiloketa urrian gertatu zen.

Esperanza no es un nombre de estación, este apunte en castellano.

Hemendik dator: Mendebaldeko Estatu Batuetatik barna (II).

Internet-en prezioak begiratu

Ez da komeni azken ordurako uztea eta, San Frantziskon geundela, hasi ginen autoak begiratzen. Bush kaleko 750 zenbakian Enterprise Holdings-ek (hiru enpresa batera: National, Enterprise eta Alamo) delegazioa zeukala aprobetxatuz, bertan eskatu nuen aurrekontua, baina oso garestia izan zen eskaini zidatena: 1.474 dolar, 17 egunetarako. Izan ere, joan aurretik Rentalcars.com atarian begiratu nuen.

Bigarren bilaketa bat egin nuen Kayak.com erabiliz eta hantxe agertu zen, Rental Cars-en webgunean, Bush kalean bertan Alamo Rent A Car-ek eskaintza berezia zuela.

Rental Cars atarian 486,58 euro pagatu nituen alokairuagatik, baina gero beste 350 euro Alamori bidaiaren bukaeran (aseguruen kobertura hobetu eta GPS-a). 950 bat dolar, guztira.

Irudian ageri den Chevrolet Equinox automatikoa utzi ziguten. SUV estandarra, beraientzat; bainuontzi handi bat, niretzat. Hots, SUV txikiago bat hartuta ere ondo.

Aseguruen koberturak

Ez da erraza jakitea zer nolako koberturak dituzten aseguruek. Niri behintzat ez zitzaidan batere erraza egin. Aldez aurretik, Estatu Batuetan autoa alokatzeko aholku hauek irakurri nituen.

Oker ez banago, rentalcars webgunean Collision Damage Waiver (CDW) asegurua (karrozeria kalteak estaltzeko) eta beste bat eman zizkidaten. Horrez gain, gomendioa da Loss Damage Waiver (LDW: autoaren lapurreta kubritzeko) eta Supplemental Liability Protection (LIS edo SLP: beste pertsona bati eginiko kalteetarako) aukerak ere kontratatzea.

Autoa jasotzera joan nintzenean Alamo Rent A Car-en bulegoan zituzten kobertura guztiak hartu nituen (tartean errepiderako asistentzia ere). Frankiziarik ez pagatzea saihestu nahi nuen, baina, egia esatea nahi baduzue, hori adierazi bazidaten ere, ni ez nengoen batere konbentzitua. Eskerrak ez dudala izan horren beharrik!

Olio aldaketa bidaian zehar

Death Valleyrako bidean, autoarekin jada bost egun baina aurretik beste hamar gelditzen zirenean, konturatu ginen olioaren bizitza %10ekoa zela. Hau da, olioa aldatu beharra zegoela.

Bi hipotesi:

1.- Konpainiak bazekien hori gertatuko zela, baina ez zidan abisatu.

2.- Ez zuen autoa behar den bezala begiratu.

Lehen aukera txarra da, baina bigarrena okerragoa.

Une hartan, konpainiaren asistentzia zerbitzuarekin hitz egin ondoren, erabaki genuen onena zela guk geuk aldatzea olioa, bueltan faktura eraman eta ordainduko zigutela esan baitziguten.

Erabaki hori hartu genuen Alamoren bulegorik gertuena ia bi ordura zegoelako eta ez geundelako prest asistentziaren zain hotelean edo dena delakoan egoteko.

Kobratzeko komeriak

Utzi genuen autoa San Frantziskon, bertako pertsona batek txekeatu zuen guztia eta hari utzi nion faktura, kopia bat atera zezan (originala etxera). Egun batzuk barru kobratuko genuela esan zidan. Hori urriaren 27an gertatu zen.

Etxean jada, astebete pasa ondoren, ikusi nuen ez zutela ezer ordaindu eta nik ez nuela faktura haien bulegoan utzi izanaren inolako agiririk.

Alamoren aplikazioa erabili dezakezu zure bulegoarekin harremanetan jartzeko, baina han utzitako mezuen kopiarik ez duzu jasotzen. Bidaian nik zerbait idatzi bainien, baina akatsik ezean, nik ez dut horren kopiarik jaso eta inork ez dit horri buruz bueltan ezer idatzi.

Internet bidez ikusi nuen, @alamocares izeneko kontua dutela Twitter-en eta mezu zuzenak bidaltzerik dagoela (Facebook ere erabiltzerik badago).

Beraz, azaroaren 3an idatzi egin nien mezu pribatu bat, eskabidea berretsi eta telefonoaren argazki kamerarekin ateratako fakturaren irudia gehitu nuen.

Oso jende atseginak kudeatzen du zerbitzu hori, baina beste astebete pasa ondoren, ez berririk, ezta dirurik ere. Mezu berri bat bidali eta berriro gauza bera: hitz politak soilik.

20 days waiting, @Alamo! This morning I call my attorney. When will you pay back the 100$ you owe me? @alamocares pay me NOW!#iturriagainstalamo

— Mikel Iturria (@iturri) 2018(e)ko azaroaren 16(a)

Azaroaren 16an, arratsaldeko 15:00ak inguru egin nuen kexa publiko (abokatua aipatzea ezinbestekoa da). Ez ziren 8 ordu pasa eta posta elektronikoa bidali zidaten fakturaren kopia eskatuz.

Faktura bidali nuen berriro eta adostasuna eman zidaten.

Oraindik ez dut kobratu, baina prozesuan omen dago. 98 dolar kobratzeko eman behar diren bueltak!

Eta hau guztiau kontatzen dut zuek autoa alokatu behar baduzue, nik bizitutakoa kontuan izan dezazuen.

Eguneratzea, azaroak 26, goizez. Gaur iritsi zait bankuaren konfirmazioa: dirua pagatu didate.

Una vuelta por la Costa Oeste de los Estados Unidos (III): problemas con Alamo, esta entrada en castellano

Lehen sarrera irakurri nahi baduzu: Mendebaldeko Estatu Batuetatik barna. Nondik nora ibili ginen aipatu nuen, baita San Frantziskori buruzko bi kontu ere: hiru eguneko musika jaialdia (Hardly Strictly Bluegrass Festival) eta homeless-en arazoa gainetik.

San Frantziskon bueltaka, txino bati su eske

BAP!! taldeari eginiko keinua da izenburua.

Esan bezala, urriaren 5etik 7ra egunero joan ginen Golden Gate Park-era aipatutako musika jaialdira. Kontzertuak eguerdian hasten ziren eta iluntzerako amaitu. 6an, larunbat goizean, Fisherman’s Wharf-era igo ginen. Hilaren 7ko goizean, berriz, Castro auzotik pasa ginen.

8an, astelehenean, Fisherman’s Wharf-era berriro eta 39. kaian Sausalitora doan ferry-a hartu genuen. Alcatraz utzi genuen eskubira, baina ez genuen interes berezirik hura bisitatzeko; gidek diote aldez aurretik erreserbatu beharra dagoela.

Kalifornia Unibertsitatearen Berkeley campusean egon ginen 9an. BART (aldiriko trena) hartuz hurbildu ginen. Free Speech Movement kafetegian hartu genuen kafetxo bat, besteak beste.

Hilaren 10ean goizez City Center inguruan (udalerriko hainbat eraikin ofizial biltzen dituen zonaldea) ibili ondoren, San Francisco Public Library-ren gune nagusian sartu ginen, baina ez da erraza di-da ulertzea eraikin hark biltzen duen guztia.

Gertu Asian Art Museum-a zegoen, Asiako artea jasotzen zuen AEBetako museorik garrantzitsuena omen da. Sarrerak 15 dolar balio zituen. Hirugarren solairua itxita zegoen, baita bigarreneko zati bat ere: Japoniako artearen eremua berritzen ari omen ziren.

Txinakoa eta Koreakoa ikusi ondoren, arreta gehien deitu ziguna Indiako Mithila zonaldeko emakumezkoen artelanen erakustaldi bat izan zen.

Diego Riveraren muralak

Arratsaldez, berriz, BART trena hartu eta Pan American Unity izeneko Diego Riveraren murala ezagutzera abiatu ginen. Ausartegi jokatu genuen: webgunean konprobatu genuen zabalik zegoela, baina ez genuen txanda hartu.

Geltokitik ordu laurden oinez egin eta City College of San Francisco erakundearen campus batera sartu ginen. Kostata, baina topatu genuen Diego Rivera Theater, murala jasotzen duen eraikina.

Zaintzaile lanetan zegoen emakumezko batek kasu egin zigun (pena ez galdetzea izena). Trabak jarri zizkigun, baina gutaz errukitu eta sartzen utzi zigun. Goiko gelan bilera bat zegoen (bitan jaitsi zen tipo bat isilik egoteko eskatuz, nahiz eta apenas egin guk zaratarik). Hainbat gauza kontatu zizkigun muralari buruzkoak.

Diego Riverak mural gehiago ditu San Frantziskon.

SF Moma Museoa

Urriko hasierako aste horretan ez genuen museoa patxadaz ikusteko betarik izan eta, bidaiaren amaieran bi egun genituenez, igande goiz bat eskaini genion.

Rene Magritte margolariari buruzko erakusketa zegoen eta eraikinaren barrualdean geundela konturatu ginen egun horretan bertan, urriaren 28an, amaitzen zela. Beraz, jendetzarekin egin genuen topo eta ezin izan genuen behar den bezala ikusi.

Sarrera ez da merkea: ohiko erakusketak ikusteko 25 dolar; Magritte-rena barne, 35.

10:30ak aldera sartu eta Belgikan jaiotako artistaren lanak ikusteko ordua 12:30ean eman ziguten. Gainerako aretoak eta artelanak ikusteko aprobetxatu genuen tarte hori.

Presidio

Golden Gate Park baino handiagoa da Presidio parkea, Golden Gate zubira itsatsita dagoena. Lehendik buelta bat eman bagenuen ere, azken egunean hurbildu ginen bidaia patxadaz amaitzeko.

Besteak beste, National Cemetery dago barrualdean; hots, 30.000 soldadu, agintari eta abarren gorpuzkiak biltzen dituen hilerria. Ez ginen sartu, baina hain da handia ezen zaila baita hura ez ikustea.

Transit Center-aren aldamenenean dagoen tabernan badago jan-edana egin eta atsedena hartzeko parada.

Oinez egin nahi ez bada, parkeko zonaldeak lotzeko autobus zerbitzu debaldekoa dago.

Errepidearen beste aldean, itsasotik gertu, Crissy Field dago. Armadaren aerodromoa izandakoa, gaur egun paseatzeko eta korrika egiteko gune aparta da.

Marriott hoteletako langileak: One Job Should Be Enough

San Frantziskora iritsi bezain pronto, hotel jakin batzuen kanpoaldean piketeak zeudela konturatu ginen. Piketeak 24 ordukoak ziren eta, hilabete bukaeran, bere horretan jarraitzen zuten protestek.

Unite Here sindikatuaren onejob.org webgunean eta Twitter-en duten profilean izan genuen grebaren berri zehatzagoa: gatazka Marriott kateko hoteletan da, munduko hotel talderik handienean.

Etxean jada irakurri genuen Oakland-eko hotel batean lortu zutela akordioa. Lerro hauek hemen idazten ari nintzela, hauxe ikusi dut sarean.

BIG NEWS! We have reached a tentative agreement and have a ratification vote scheduled for 2pm at the Hynes Convention Center today. No picket lines tomorrow! See the moment workers walking the final picket lines of the day heard the news. #MarriottStrike #1job pic.twitter.com/BntBnKEsvn

— UNITE HERE Local 26 (@UNITEHERE26) 2018(e)ko azaroaren 17(a)

Ostatua non hartu

Autorik ez baduzu, zentroan hartzea da gomendagarriena. Gu auzo txinatarraren alboan egon ginen, Bush Street kalean, Powell eta Market kaleetatik gertu.

Tenderloin aldekoa saihestu, trapitxeo zona baita.

200 dolar inguruko aurrekontua behar da gaueko. Prezio horren bueltan dauden hotelak zaharrak dira eta hemendik joanda denei iruditzen zaigu garestiegiak direla, baina hiria ez da merkea.

1.- San Francisco Plaza Hotel. Lehen astea bertan eman genuen. Txinatar jatorriko jendea ari da beharrean. Estatubatuarrak politeagoak dira forman eta hauek zuzenagoak. Jatorrak ere bai. Alde ona, goizeko gosaria, nahiz eta gela txikiegia izan elkartzen ginen jende-kopururako.

2.- San Francisco Grant Hotel. Bueltan prezio onean harrapatu genuen hotel hau. Beste hotela baino koska bat gorago. Oso oinarrizkoa zen gosaria eta ohea ez zen beste mundukoa (bidaia osoan izan genuen txarrena?). Izan ere, oso ohe onak izan baikenituen bidaian zehar. Hotela autoa hartu genuen Alamo Rental Car bulego baten aurrealdean zegoen, baina hau hurrengo apunte batean kontatuko dut. Borrokan ari bainaiz beraiekin.

20 days waiting, @Alamo! This morning I call my attorney. When will you pay back the 100$ you owe me? @alamocares pay me NOW!#iturriagainstalamo

— Mikel Iturria (@iturri) 2018(e)ko azaroaren 16(a)

Una vuelta por la Costa Oeste de los Estados Unidos (II), este apunte en castellano

Flickr-eko albumean argitaratu ditut argazki gehiago.