Izan eta Esan

 

Badaude internet bidezko sare sozialen kontra epelak eta bi botatzen dituztenak, pertsonei buruzko informazioa kontrol barik eta baimen barik zabaltzen dutelakoan. Askotan, baina, jendea ez da konturatzen informazioa toki guztietatik barreiatzen dela, hain beste gauza eta hain arautuak egiten ditugula, gure izena nonahi ager daitekela guk horren kontrolik izan gabe.

Joan zen astean Eibarko udaletxera joan nintzen, herritarra atenditzeko zerbitzura. Handik herritar guztiak pasatzen dira, ziurtagiri txikiena ere bertan eskatzen baita. Zain nengoen bitartean, iragarkien kortxoa irakurtzen pasa nuen denbora.  Bi paper eskegita: bata makailau lehiaketan parte hartzen zuten herritarren zerrenda, bigarrena zoru pelbikoa indartzeko gimnasian onartu dituzten emakumeen zerrenda, tartean nire ezagun bi. Makailau zein zoru pelbiko, izen eta bi abizen.

Esan dezakegu: makailau lehiaketan parte hartzearena, tira, baina zoru pelbikoa, zergaitik jakin behar dugu eibartar guztiok zein emakume eibartar ari den zoru pelbikoa indartzeko gimnasia egiten? Badakite zerrendako emakume horiek eibartar guztiek dakigula zoru pelbikoa indartzen dihardutela?

Ez dakit kasu honetan Eibarko Udalak Datuen Babeserako Legea bete duen, alegia, bere ikastaroetan izenematea jasotzerakoan, parte hartzaileen izena argitaratzeko baimena ere jaso ote duen. Jaso badu, legea betetzen ariko da. Eta bestela, parte hartzaileek euren izena oholtzan eskegitzeko baimenik eman ez badute, ba Udalak arazo bat dauka datuen babesarekin. Bi kasuotan, gimnasian apuntatuta dauden guztiak nortzuk diren dakizkigu.

Baimenarekin ala baimenik gabe, intimitateari buruzkoz datuak zabaltzen dira oholtzaren bitartez. Eta bitartean, sare sozialetako informazioak sortzen du kezka.

Hasi da neguko hotza. Oraingo hotzak ez dira baina lehengoak bezalakoak, ondo dakite zaharrek hori. Etxeetan, lantokietan, espazio itxi guztietan udaberriko tenperatura bizi dugu urte osoan. Hotzik gabeko une historikoa da gurea, krisiak eragindako eskasian bizi direnentzat salbu. Hala ere gizateria sekula ez da horrelako epeltasunean bizi. Ur beroa, izara beroak, ospelik eza,  XX. mendearen azkenaldiko konkista dira gure gizartean. Etxeko berotasuna zein inportantea den ondo zekien gerra zibila irabazi zuen aldeak: “su bariko etxerik ez, ogirik gabeko espainolik ez”. Lelo horrekin zabaldu zen frankismoaren ongizatearen promesa. Gerra osteak ekarritako miserian, oinarrizko beroa eta ogia leku guztietara iritxiko zenaren itxaropena elikatu zuen diktadoreak.

Joan zen astean, Markel Olano Gipuzkoako diputatuak kexu kutsuz esan zuen, herritarrak epel badaude, ez pentsatzeko autodeterminazio eskubidea errespetatuko digutenik. Olano ez zen, noski, etxebarruko berogailuak dakarren epeltasunaz ari. Baina behar bada gurea baino hotz handiagoa pasa beharra dago gizartean jarrera beroago bat lortu ahal izateko. 

Gehiago:

Hotza pasatzea beti iruditu izan zait pobreziaren ikurrik nabarmenena. Aldiz berotasuna, oparotasunarena.

Burua berotu ahal izateko pasa beharreko hotza, ez dago, halabeharrez, hotzberoarekin lotuta.

Lehen ospela agertu da nire eskumako hatz erakuslean.

"Ama, gaur berandu ailegatzen banaiz ikastolara Berriakoen errua izango da. Ze, ez badute periodikua 8etako ekartzen, ba, nik ezin ditut kiroletako emaitzak ikusi, eta orduan interneten begiratu behar dut, Marcan begiratzen ditut, eta partiduetako bideoak ikusten ditut. Eta ordenagailuan banago, ba, gero ez daukat denborarik jolasteko, eta orduan gero jolasten badut, berandu ailegatzen naiz ikastolara. Ama, bidali mezu bat Berriakoei periodikua 8etako ekartzeko, bestela beti berandu ailegatuko naiz ikastolara".

Bi hizkuntza dira ofizialak, baina Justizia Administrazioak EAEn gazteleraz funtzionatzen du. Lan guztia gazteleraz egiten da. Langileren batzuk badakite euskaraz, hizkuntz perfila ere badute; idazkariren bat edo beste ere euskalduna da, eta epaileak, baten bat. Baina idazkari eta epaileek ez daukate euskaraz jakiteko obligaziorik, euskara meritua baino ez da.

Euskaraz dakigun abokatuok oso gutxi erabiltzen dugu euskara aurkezten ditugun idatzietan. Arrazoiak: gazteleraz ere badakigulako, guztia itzuli beharra dagoelako, eta praktikoagoa delako bestela ere asko moteltzen diren prozeduretan gaztelera erabiltzea. 

Eguneroko jardun praktikoak ordea, hizkuntz eskubideak eta erreibindikazioak ahaztera garamatzate sarritan. Ondorioz, euskaraz erraz egin daitezken gauza asko ere gazteleraz egiten ditu sarritan abokatu euskaldunak: bezero bati edo aurkari bati eskutitz bat bidali, bilera-aktak, kontratuak etab.

Gure bulegoan lana bi hizkuntzetan eskaintzen dugu, eta bezeroarekiko arreta eta tramite guztiak euskaraz egiteaz gain, takian potian epaitegiari ere euskaraz zuzentzan gatzaizkio. Bele zuria iruditzen zaie epaitegian euskarazko demanda bat ikusten dutenean, adibidez, gaur goizean sartu duguna bezalakoa (izenak aldatuta daude).

 

 

Militantzia, eskubideak, erreibindikazioa, praktikotasuna eta eguneroko ogia nahasten dituen eztabaida, norbere esku.

“Protesta egiten dugu ez dugula gure gurasoak baino gaizkiago bizi nahi”.- Estudiante frantsesek arrazoi hau ematen dute erretiroen legearen aldaketaren aurka kalera zergatik ateratzen diren azaltzeko. Pentsioen aldaketaren aurkako beste protesta egun jendetsu batek Sarkozy itotzen hasi da. El País, 2010-10-16

Amaren amak harrizko garbitegi batean garbitzen zituen arropak, etxetik laurehun bat metrora, uda eta negu ur hotzarekin. Amak garbigailu batean, xaboiarekin garbitu bai, baina eskuz aklaratzea eskatzen zuena. Nik arropak makinan sartzen ditut, eta lanean nagoen bitartean arropak bakarrik garbitzen dira. Historia emakumeen aurrepausoetatik idatziko balitz, garbigailu automatikoa testuliburu guztietan agertuko litzateke aurrerakuntza guztien ikur. Horri eta beste txikikeria batzuri esker, gure belaunaldiak gutxienez aurreko biak baino hobeto bizi izatea lortu du.

Amonari  sekulako aurrerakuntzak begitantzen zitzaizkion emakumeentzako prakak janztea, estudiatzea eta autoak gidatzea. Eta bikinia. Eta hori ez genuela antisorgailuez hitz egiteko aukerarik izan! (hamar seme-alaba erditu zituen). Ostera, erretiratu ostean pentsio bat jasotzea, hori ez zitzaion bitxia iruditzen, nahiz eta berak bizitza guztian kotizatu bariko lanetan ibilita, sekula ez zuen bere pentsiorik izan.

Bitxia da, gaur egun ezagutzen dugun erretiro-sistemak ehun urte bainoa gehixeago dauka, eta hala ere ez zaigu iruditzen berrikuntza bat denik gure bizitza aldatu duena, gaztetakoa zein zahartzarokoa. XX. mende hasieran ezarri zen sistema iraultzailea: lanean dabilen bitartean soldataren kopuru bat kentzen zaio langileari, eta horrekin zahar garaian pentsio bat bermatuta dauka. Mekanismo sinple bezain eraginkorra. Izan ere XX. mendeko kontua da belaunaldi bakoitza aurrekoa baino hobeto bizi izatea (gerra garaiak kentzen baditugu), eta honez gero denok barneratu dugu ongi-izatean egiten den aurrerakuntza gauza naturala dela, ez dagoela atzerapausurik.

Horrela izan da orain arte, arropa garbiketaren adibidean moduan. Baina krisi garaiak galdera berriak ekarri dizkigu. Behar bada ez da axioma unibertsal bat belaunaldi berriek bere gurasoak eta aiton-amonak baino hobeto bizi behar dutenik. Agian belaunaldi berri bakoitzak ezin ditu gurasoen eskubideak oinordetzan hartu eta gainera hobetu, horretarako lanik egin ez badu. Gure aiton-amonek umezaro gordina izan zuten, eta zahartzaroa berriz, goxoa. Kotoietan hazitako belaunaldiei, zer udazken egokituko zaie, setazkoa?

Ohore handiz adierazten dut Anjel Lertxundiren "Eskarmentuaren paperak" liburu gozagarrian blog apal honen aipamen txikia agertzen dela, hain zuzen post honena: http://eibar.org/blogak/elena/archive/2009/02/12/nagusitako-izena .

Hunkigarria da nola idazle honen gogoeta ez datorren bakarrik gauza kultu eta jasoetatik, baizik eta baita ere interneten irakurritako anekdota xumeetatik.

Zorionak, Anjel!

Umeek goizen egunkaria begiratzeko laga didaten tartetxoan, Julia Robertsen azken filmearen kritika irakurri dut azkar-azkar, Gontzal Agotek egindakoa. Lehen irakurketan iruditu zait ulertu dudala filmea eskasa zela, simpleegia, emakumeentzako moduko filme bat zelako. Gero pentsatu dut okerreko ondorioa aterako nuela, zehatz-mehatz ez zuela hori esango. Gauean berriro hartu dut egunkaria eta kritika berrirakurri dut.

Dio Agote jaunak ekoizleek badakitela zine-aretoak emakumezkoak betetzen dituztela, eta beraz horientzako moduko produktu klonikoak fabrikatzen dituztela.Horretarako, ikusle mota (ez nekien emakumeak ikusle mota bat ginenik) horren konplizitatea lortzeko, ez dute burua asko estutu behar, ez da beharrezkoa istorioa asko konplikatzea.

Ondo ulertu dut. Zinera gehien joaten direnak emakumeak dira, eta hauei atsegina emateko egin behar den filmak, gauzatxo sinple bat izan behar du, beraiekin identifikatuko dena, zailtasun handirik barikoa. Eman diezaiegun Julia Roberts ondo jantzita eta istorio ganorabako bat, gauen ohera poz-pozik joan daitezen. Sinpletasuna erakusten du batek horrelako sinplekeriatan erorita.

Ni izan nintzen Akma-Reul bo-at-da (I Saw the Devil edo Deabrua ikusi nuen) Zinemaldiko filmean aretotik lehenago atera nintzenetariko bat, nire aurrean aretoa utzi zuten guztiak emakumeak zirela. Ez nuen irakurri biharamuneko kritikan barruan geratu zirenen artean gehienak gizonak zirenez, eurentzako apropos egindako produktu bat zenik,  indarkeriaz, krudelkeria gordinez eta odolez betetako pelikula bat.

Donostiara joan eta ipuina erosi genion umeari.

Geltokian, bueltako trenaren zain geundela hasi zen irakurtzen.

 

Trenera sartu eta Errekalde aldean geundela itxi zuen liburua.

- Ya está. Irakurri dot. Orain gustora irakurriko nuke bigarren eta hirugarren partea.

Ez da meritu txikia,  haranzkoan Debatik Zarautza bitartean Marca adi-adi irakurtzen joan zenarentzako.

X. Mendiguren, ekin lanari.

 

Semeak futbol partida ikusten daude telebistaren aurrean. Arineketa batean afalarazi didatenez, ordenagailura erbesteratu naiz.

Gorritu barik dihardute Espainia animatzen. Arrazoia, Marx gorriak esandako herriaren opioaren hori: Espainia kanporatuz gero, ez da mundial gehiago izango ordainbariko telebistan. Ergo futbol barik larrugorritan ez geratzeko dohaineko telebistan, hobe Espainiako Gorriak irabazten badu. Bestela ume gajoek futbol barik gorriak ikusiko lituzkete. Miseria gorria gure aitarena, horren beste urtetan Espainiako futbol ekipoaren kontra egonda, ilobak Espainiaren aldeko irten.

Gorriak erbesteratu nauela, duela hilabete batzuk irabazi genuen errekurtso bat etorri zait gogora. Jar dezagun bezeroak Mohamed zuela izena. Espainiak espainiar nazionalitatea ukatu zion, nahiz eta berak behin eta berriro espainiartasuna eskatu. Errekurtso landu bati eta bere peorako bizilagun guztiek auzoko ona zela egiaztatzen zuten sinadurei esker, Espainiar nazionalitatea lortu genuen. "Badaukat nahi nuena, Laka", esaten zidan meloi zatiaren pareko irribarreaz, "amesten nuen pasaporte gorria, honekin munduan libre ibili ahal izango naiz".

A Fundaçao José Saramago cumpre o sentido dever de comunicar que (...)  faleceu hoje o seu Patrono, José Saramago. (...) deixa tristes os seus inúmeroso leitores e mais pobre a Literatura Portuguesa. Lisboa, 18 de Junho de 2010.www.josesaramago.org.

 

Andres De Madariaga XVII. mendeko bergararrak 20.000 dukat eman zituen Bergarako Jesuiten elizan bere omenezko harlauza landu bat ipin zezaten elizaren tokirik seinalatuenean. Joan zen zapatuan herriko plazako elizako indusketaren zuzendariak azaldu zuen Madariaga hau Peruko Kontu Auzitegiko kide izan zela bizitza osoan, eta bere ardura Potosi meategiko zilarra Espainiako Erreinura helaraztea zela. Kargu inportantea Bergarako seme honena. Indusketaren zuzendariak adierazi zuen baita ere Madariaga “Orden de Calatrava”ko kidea zela, eta horretarako frogatu behar izan zuela kristau zaharra zela (ez konbertitutakoa), familia onekoa, eta orbaingabeko portaera zela berea. Auskalo nola frogatu ote zuen jatorri guztiz garbia Antzuolako Madarixa baserriko seme honek!

 

Madariaga morroiaz informazio gutxi dago. Bere karguak, aberastasunak, gizartean zuen posizioa baino ez dira ezagutzen. Eta bere nagusitasun hori hil ondoren ere erakutsi nahi izan zuela, horretarako ordaindu baitzuen sorterriko elizan toki nagusi bat. Datu horietatik hurbildu ahal gatzaizkio pertsonaiari.

 

Pertsona batengana hurbiltzeko moduak baina anitzak dira. Saramagok “Memorial del convento” liburuan bestelako bat proposatzen du (itzulpena, nirea):”- ama, hau nire andrea da, Blimunda de Jesús du izena. - Nahikoa izan beharko litzateke hau, bati buruz esatea nola duen izena eta bizitza osoa itxaron zein den jakiteko, baldin eta jakitera iristen bagara, zeren izatea ez da izandakoa izatea, baina ohitura hori da, galdetzea zeintzuk izan ziren bere gurasoak, non jaio zen, zein adin daukan, eta honekin uste du batek gehiago, edo batzuetan dena, dakiela”.

 

Igandeko egunkariak erregetxe bateko kide baten ezkontzaz koloreztatuta etorri zaizkigu erabat. XXI. mendean, bertako eztei gonbidatu gehienak estatuburu dira familia jakin batekoak izatea baino beste meriturik ez dutela.