Rudolf Trebitsch eta euskal ahotsak
Rudolf Trebitsch austriarra 1913an etorri zen Euskal Herrira gramofonoa galtzarbean zekarrela eta zenbait euskalkiren grabazioak egin zituen, guztira 130 minutu, 64 diskotan. Aurretik beste horrenbeste egina zen Irlandan, Galesen, Bretainian, Eskozian eta Laponian. Asier Sarasua eibartarrak, berriz, 2004 urtean ekin zion Ahotsak egitasmoari eta azken lau urteotan adineko 986 hizlariren grabazioak eragin ditu 62 herritan, 1176 audioz eta 1021 bideoz.
Trebitschek arriskutan sumatzen zituen Europako zenbait hizkuntza zahar grabatu zituen betiko galdu aurretik, eta Sarasuaren eraginpeko taldeak, ostera, behar bada nekez iraungo duten herri-hizkerak gorde eta katalogatu nahi izan ditu, beranduegi baino lehen.
Trebitschek, Julio Urkijo, Telesforo Aranzadi, Gregorio Mujika, Resurreccion Maria Azkue eta George Lacombe erudito ospetsuen laguntza izan zuen, eta Sarasuak, aldiz, Serafin Basauri, Juan Martin Elexpuru, Aintzane Agirrebeña, Iban Arantzabal, Jaione Isazelaia, Leire Okaranza, Itziar Alberdi eta Egoitz Unamuno behargin amorratuena. Batak berekaxa, besteak berriz, talde-lanean.
Seguru gero teknologiak dezente aldatu direla azken ehun urteotan eta bistakoa da orduan goitik behera egiten zirenak orain behetik gora egiten direla. Baina, zer gerta ere, balio duena egitea da. Garaian garaiko erara.
Ea, beste ehun urte baino lehen, Euskal Museoa Trebitschen eta Ahotsak egitasmoaren altxorrak elkarrekin biltzeko gauza den. Eta, aukeran, hobe hemen Vienan baino.
Deia, 2008.04.20
