Garagoittiko Orakulua

Irudixa: modernherstory

Liburu arraro eta ederra. Ez dakitt ezer idazliari buruz –ointxe beiratukot- baiña asko harrittu nau bere idazkeriak, eta pistia jarraitzeko modukua dala eresten detsat. Monologo luze bat da, dialoguak be modu aboziñau xamarrian emoten dittu, eta hori eta hizkera yorugua entrañabliak pizkat ulertzeko gatxa egin zesten hasieran; baiña behiñ rioplatako erdalkixara eginda, gustora baiño gustorago irakorri juat dana. Liburu gogorra da, eta askotan interesau naben gaixa jorratzen dau: zelan pasau leikian nere moduko pertsona bat eskeko izatera, modu gradual eta ixa igarri bakuan. Banekixan posible zala (adibidiak ezin konta ahalakuak diraz) baiña zelan gertatu zeikian idearik ez nekan, oiñ ba dakitt bide bat. Hortaz aparte, etorkiñan integrau (nahi) eziñan bizipena oso interesgarrixa begittandu jata; baitta balnearixoko liburu hartan ikusi neban legez, burua hutsik edo obnubilaziñuan bizi dan pertsona baten egoerian kontakizuna.

Aurreko kanpañako prestatzailliekin batera, zuzentzaille on baten biharrian dare (“Martxotik 5etik” esatia be oso zuzena ez da-ta).

 Look at more ostickades: Euzkal Herrian Euzkaras.

 Engantxau ez naben liburua; azken arrantzatik hona pasau dan denpora luzia ikustia baiño ez dago. ¿Zein dan nere kejia? Biharbada liburu zerebralegixa dala. Hasieria dok ederrena, amerikar topikua modu gaiztuan ridikulizatzen dabenekua (armazalia –gauza guztien gaiñetik-, gauza haundixen zalia, “masa” modura errez mobilizatzen dana, danetik espektakulua bihurtzen dabena, espezialistia –unibertsalistian antonimo legez hartuta-...). Gero, baiña, zuzentasunari kontzesiño bat eginda, paristar kaskarin, snob eta ausartegixa sartzen dau, amerikanuen hasarria bardintzeko-edo... Gero ba tira, ikusten nabillenez Verne jaunak bere liburu guztietan emoten dau zeozerri buruzko lekziñua, eta oinguan helburu didaktikuak astronomia eta kañoigintzia zittuan. Helburuak betetzen dittu, bai; modu entretenigarrixan, bai; baiña pizkat animarik bako liburua geratu jakon Juleseri. Eta amaieria... kritiko literarixuak “amaiera irekia” esango detse horri, baiña arrantzale zehe honek “amaiera biribildu bakua” dala pentsatzen dau.

Kooperatiban trukian jasotako beste liburu bat (Contrerasena basuran topau neban).

 Zer esanik ez, idazle trebe batek herejixak egin leikiazela errealidade nobelagarrixan murgilduta topatzen danian. Hau hala gertatzen da gerra korrespontsalekin, jakiña. Barlés bere alter eguan narrutan, hor dabil Perez-Reverte Bosniako gerran zihar (oharkabian bizi izan neban gerria), bizipen gogorrak baiño gogorraguak pasatzen, periodisten tribu aboziñauan bizimoduari buruzko detalliak eten barik kontatzen, batez be saloiko kazetari odolik bakuak eta lehelengo lineako testosteronadun gizon eta andren izaerak alderatzen. Gerrako desastriak dakan morbosidade nabarmenangaittik, oso errez irakortzen da liburutxua; halan be, ezagun da bizkor idatzittakua dala, estrukturia asko landu barik (argumento sinple bakarra daka –zubi baten filmaziñua- eta hari horretan flashbackak egitten dittu). Atentziñua deitzen dau zelan despersonalizatzen dittuan biktimak, batzutan sarkasmoz eta bestetan nekez; badakitt, halan be, hori dala gerra baten ez zoratzeko modu bakarra eta ulergarrixa eresten detsat; baiña atentziñua deitzen dau. Toke moralak be badagoz horren kontura (umiak, bortxautako andrak, txakurren inozentzixia) baiña esango neuke tono gordiñan tentsiñua jaisteko errekurtsuak baiño ez dirazela (gure besaulkietan inkomoduegi ez gaittian egon, hala egixa). Kuriosidade bat geratu jata: ia zeintzuk pertsonajiak dirazen benetakuak, eta zeintzuk asmautakuak.

 PD: azken denporetako ohitturiari jarraittuta, interneten begiratu dot eta, uste eze, emoten dabena baiño errealauak dirazela pertsonajiak-eta. Badago horren gaiñeko nahikua autu...

, Polon aittan ahotik.

Irudixa: quiendebeaquien

Ez naiz iñoren kontra kaka jaurtitzeko zalia, baiña gaur azken tantana jausi da nere tolerantzixian ontzixan, eta gaiñezka egin dot. Herriko BBVA-ko bulegora juan (nahiz eta jakin jente ezaguna dala, nahiz eta eurak kulparik ez izan) eta han esan detset esan biharrekuak tente (nahiz eta eurak jartzera gonbidatu) eta ozen (nahiz eta eurak suabe-suabe erantzun). Izan be, ez zestan hainbeste ardura erreklamaziño formalik egitttiak (eskindu be etxestek egiñ) eta bai buleguan bezero gehixen dagon orduan euren irudixa zatartziak. Durundixa sortu dot behintzat; eta... ¿ni gustora geratu? ¡Bufa...!

 Banko asko ezagutu dittudaz urtietan: Gipuzkoako Kutxia, Caja Postal, Bancaja, Caja Laboral, BBVA, La Caixa, BBK... gogoratzen dittudazenak. Orokorrian ez naiz pozik egon euretako batekin bez: dirua nunbaitten euki biharra dago, eta halabeharrez sartu bihar izan dot batian edo bestian, gehixenetan bizileku aldaketak dirazela-eta, eta BBVA-n kasuan, hipoteka bat bihar izan nebala 1999 aldian. Enpresa honen aurrian erreparuak nittuan: entzunda nekan dirua irabazteko eta inbertitzeko forma ez oso etikuak zittuezela; baiña diru premiñan nenguan eta eskaintzarik onena eurena suertau... Ordutik nabil sufritzen enpresa honen jokabide mikro-mafiosua. Izan be, ulergarrixa begittandu jata banku bat dirua irabaztera juatia; baiña ezagutu dittudazen jokamolde guztien artian, zittalena BBVA-kuena da, zatixa gaiñera.

 Aurretixaz esango dot nere ikuspegixa ez dala ekonomixaz dakixan batena. Ez nintzake harrittuko banko guztiak alkar hartuta egotia halako neurri inpopularrak batera ezartzerakuan (lankide batek esan destanez, La Caixako buleguan diru-sartze hutsak penalizatzen hasi dira, ordu jakin batzutara mugatuta, eta hortik kanpo komisiñua kobrauta). Hala ba da, jentia indefensiño egoera larrixan geratuko litzake eta ez dakitt kontsumitzaillien harreta zerbitzu “normalak” bankuen aurrian matasuegria baiño indar gehixago ete dakan.

 Tira: ¿zergaittik begittantzen jata BBVA-ko jarreria hain zittala? Komisiñuengaittik, batez be. Gauza askongaittik kobratzen dabe, beste bankuak baiño gehixago (korreua dala... tarjetia dala... transferentzixak dirazela...), baiña, sistematikoki, bulegora juan ta protestau ezkeriok, itzuli egitten detsue komisiñuori. Asko hasarratzen nau honek: batetik mafiosua begittantzen jatalako (100 komisiño kobratzen badittuez, eta nere moduko 20 badoiaz, 80 komisño irabazi eurak) eta bestetik BBVA-n edozeiñ operaziño puta egitteko, bi bidar egin bihar izaten dalako: bata operaziñua bera, eta bestia komisiñua itzultzeko eskarixa.

 Azken kasuak, baiña “cuerpo joteruakin” harrapau ninduan (batzutan hala jaikitzen naiz: burrukazale). Lankide bati transferentzia egin biharra netsan, BBV-tik BBV-ra, eta danondako errezagua dalakuan internetetik egittia pentsau. Eragiketia prest dakatenian, komisiñuei buruzko esteka bat sakatzen dot, badaezpada: han agertzen jata lau pajinatako PDF bat, zera baiño gatxagua ulertzen, eta ez nago seguro –hizkera korapillotsuangaittik- baiña emoten dau bai kobratzen dabela. “Ez da izango”, pentsatzen dot. Eta aurrera. Transferentzixia egiñ, eta taka: euro bateko zirixa sartu.

 Bixamonian, bulegora juandakuan plan bi nittuan: A (komisiñua itzularazi, eta lapur zittalak dirazela arpegiratu) eta B (komisiñua ez badeste itzultzen, espektakulua emotia buleguan). Bigarrena izan zan. Penia emon zestan mahaiko neskiak (aukeran nahixago neban gizonezkua, harrotzeko aukera gehixago emongo zestalakuan) baiña pentsautako guztiak eta bi gehixago entzun bihar izan zestazen, bulegoko bezero, kajero, buleguero eta beste guztiekin batera. Konklusiño batzu be etara nittuan, ez pentsau: gora-goraka jardun neban arren ez nenguan bape nerbiosua -teatrua zan azken fiñian- eta hurrengo transferentzixia egin biharra dakatenerako gauzak argitzia gura nittuan. Hara:

• Internetez transferentzixia egiñ ezkeriok, komisiñua ez dago itzultzerik. Beraz, lagunak, hartu zuen BBVA-ko txartelan klabe eta zera guztiak eta ipiñizuez komuneko papelan lekuan. Izan be...
• Bentanillara juaten bazara, eta kajeruari egin eragitten badetsazu operaziñuori, komisiñua bai kobraukotsue; baiña gero itzultzeko eskarixa egin zeinke.
• Edo bestela bulegoko kajeruan dirua etara, eta momentuan bentanillara juan eta dirua hartzaillian kontuan sartu.
• Edo bestela dirua sobre baten sartu, eta hartzailliari emon bere herriko BBVA-n sartu deixan
• Edo bestela txeke bat egiñ, eta id. id. id.

Badakizue: BBVA-ko webgunetik transferentzia bat egittiak, komisiño segurua eta itzultzeko aukera bakua. Komisiñorik ez badozu ordaindu nahi, bulegokuei biharra emon bihar detsazue eta bentanillako kolak luzatu. Hori birrittan juan bihar ez bazarie. Nik uste neban bankuen joera orokorra bezerua internetez operatzera bultzatzia zala, bentanillako pertsonala lanez deskargatzeko, eta hala izango da... BBVA-n izan ezik.

 Mesedez eskatuko detsuet: iruzkiñik badakazue, edo ipiñittakua zuzen ez bada, edo bestelako oharrik badakazue egitteko, hamengo erantzunetan ipintzeko. Gero inprimidu eta Lekeittioko BBVA-ko zuzendarixari bialtzeko asmua dakat-eta.

Tenporada honetan saiua analisi politikokua bihurtu danez, ederra papela egitten dot nik (ez nagolako bape informauta, eta interesik bez). Baiña deitzen nabe halan be. Tira.

 Eta Basagoittiña, ba, off the record esandakua idatziko dot hamen be. Irribarre eta komentarixo ironikuetan geratu barik, pozgarrixa begittantzen jata PP eta halako jentia euskeraz entzutziak. Horrek esan gura dau euskeria ikasteko premiñia detektau dabela, gizartian prestijixua dakalako, eta jentia "kamelatzeko" biharrezkotzat jotzen dabelako.

Prestijixua klabia da, bai. Zine izarrak eta foballistak euskeraz entzutziak bultzatzen dau gaztia euskeraz berba egin nahi izatera, eta ez analisi soziolinguistiko edo elkartasun mezuak. Euskaldun frantses eta espaiñolen arteko desbardinttasun fundamentaletako bat be hortxe dago: Xiberuan behintzat, gizartian euskeria artaburuekin eta analfabetuekin lotzen da. Ba doia aldatzen, ¿eh? baiña ondiok zama astuna da hori.

Harrigarrixa, oin dala 400 urteko lekukotasun bat topatzia protagonistiak zuzenian kontauta, ezelako kronista barik (Lope de Vegan akulua bakarrik). Gaztaro sutsua, korsario/delinkuente muga lausuan murgilduta, eta helduaro militarra, orduko Espainiako korteko korapillo eta burokrazixian lagin batekin. Bizitza guztian madrildar, buskoi, ijitto jarduten dau Contrerasek eta ezelako lora dialektiko barik; orduko idazliekin alderatuta, asko eskertzen dot nik hori, hobeto ulertze aldera. Egixa da ez dala idazterako orduan maisua –historixian harilkatzia, suspensia... liburu honetan ez dago halakorik- baiña ezin da ahaztu militar zahar batek idatzittako autobiografixia dala, eta halan be ba dago zeozelan landuta (pasarte kontagarrixenak ekartzen dittu, ez bestiak; orduko berbetia fidel isladatzeko borondatia daka; oraltasunan deformaziñuak bere horretan emoten dira -Estruch’en ediziño honetan behintzat, 1982-...). Pajaro ona, Contreras hau; baiña berak kontautakuari beruana kendu bihar jako, jakiña (mariñela da, azken fiñian).

 Liburuan tonuaz jabetzeko, hona pasarte bat (cap.III, Presa de la bandera):

“Embosquéme en el pinar y topé con un turco como un filisteo, con una pica en la mano, y en ella enarbolaba una bandera naranjada y blanca. Llamando a los demás, yo enderecé con él y le dije:

-         Sentabajo, perro.

El turco me miró y riyó, diciéndome:

-         Bremaneur casaca codorniz.

Que quiere decir:

-         Putillo que te hiede el culo como un perro muerto.

Yo me emperré, y embracé la rodela (...)”

 Ez dot ulertzen zelan ez dan gehixago ezagutzen liburu hau. Publiko orokorrangaittik, jakiña: esan biharrik be ez dago Alfredo eta halakuak oheburuan izango dabela derrigorrez, eta Contreras jauna euren ames bustixen protagonistia izango dala. Hori bai, esango neuke háren gustorako euskaldun, valentziano eta katalan gitxiegi (galleguak ez diñot, neoinperiozalien nobeletan agertu be ez dirazelako egitten gaixuak) agertzen dirazela kontakizun honetan (azken esaldi hau lau killoko retrankiagaz irakur bedi).

 Nere oheburuko euskalgilliari erakutsitta, ez dau ezer arrarorik ikusi kartelian. Ez, harek be asko erreparau detsa testuan egokittasunari, erderakadei (gramatikal nahiz lexikalei), berdintasun kontuei... baiña, askotan gertatzen dan legez, betaurrian nabarmenena ikusi bez.

 Dudia be izan dot: ¿ez ete da zentzu bikotxeko berba bat izango, nahitta erabillitta? Baiña ez. Gaiñera, billaketa sinple bat eginda, ezagun da pedigree askoko hankasartua dala.

 Izan be, euzkarasko bestiarixuan danetik dago: euskeria bape zaintzen ez dabenen ostikadak, eta friendly fire-tzat hartu geinkiazenak bebai.