Garagoittiko Orakulua

370331: golpistak Bizkaiko erasua prestatzen; Durangon bonbardaketa gogorrak, eta Otxandiano lurrez eta aidez eraso.

• Errepublikazaliak Bilboko portuko sarrerako mina garbiketia amaittu.
• Golpistak (Aviazione Legionariako 40 hegazkin eta 128 artillerixa pieza) Durango bonbardatu, Bilbora bidia libratzeko: frenteko posiziñuak, komunikaziñoko bidegurutziak, inguruko herrixetako kuartel eta aginte-postuak eta herrixa bera erasotzen dira bortizki 289 hildako eraginda.
• Errepublikazaliak Otxandiano defendatzeko “Mekoletako defentsa-lerrua” dauke, gotorleku nagusixak Motxotegi, Kastillo eta Mirugain dirala.
• Golpistak Otxandiano artillerixa eta hegazkiñekin gogor bonbardatu (98 tona bonba eta 45.000 ametralladora kartutxo). I Naparruako brigadiak Legutianotik urten eta Albertia, Maroto eta Jarindo mendixak eraso eta hartzen dittu (bertako gotorlekuetako planuak eskutan, Goikoetxea salatarixari esker). IV Naparruako brigadiak Lenizko baillaratik eraso.

370331 tagged map by user - Tagzania

Oier San Martin tokaio eta umetako auzokidiak egindako bilduma honetatik, eta berari tokatzen jakonangaittik... Ezin heban erratak korrejidu gitxienez? Testu orijinalak errespetau biharrez, errata eta guzti (eta ez gitxi) ekarri dittu izperringi eta aldizkarixetatik.

Antologixa bat dan neurrixan, hainbeste gai jotzen dira artikuluetan, batzuk interesekuak eta bestiak ez hainbeste. Baiña, orokorrian, gustatzen jata gizon honen estilo zatikatua, inbestigadore polifazetikuari tokatzen jakon moduan. Eta tarteka, exploradoriandako urre pipittak emoten dittuana.

Etxakixat “Eibarko kuadernuak” bildumian baldintza bat izango dan erdi euskeraz erdi erderaz argitaratziana, edo autorian manixa partikularra, baiña nere partez behintzat nahikua irritantia eresten detzat argitaralpen klase honi. Testu gehixena errepikatuta dago, baiña zati gitxi batzu ez: horretara, dan-dana irakorri nahixan ibiltzen bahaiz esan leike liburua birrittan irakorri biokela.

Tira. Hori alde batera lagata, oso atsegiña izan da Agirretarren barri izatia. XIX mende erdi parteko Eibarko girua pizkat ezagutzia batetik (Vicente Agirre zaharran bizitzan), eta XX mende hasierako detalle gehixago jakitzia (Ciriaco Agirren sasoian). Oin arte gure bisabuelo Akilinon parteko historixak nekixazen bakarrik, eta politta da haren kontenporaneuen kontuak jakitzia be, baitta arerixo politikuena be, pizkaka pizkaka danon artian sasoi hartako girua kolore desbardiñetako pintzeladez osatuta.

Herriko berbetian aldaketian detalle interesgarri batzu be: “zuek zara” moroko formak dira nagusi Agirre zaharran denporan, 1860 aldian. Bizkaiera kutsu haundixagua bebai (“-gaz”, “handi”), ondiok abare gipuzkuarren eragiña igarri barik antza...

Agur Xanpol! Heben ditutzü igaran igandian aiphatü zonbait graffiti. Alerik interesatzen bazaizü, erran niri eta eramanen zitüt.

Ondarroan (Bizkaia), hipermarché baten kuntre.

Angelun (Lapurdi). Graffiti handiago baten amiñibat.

Bidarten (Lapurdi).

Elorrion (Bizkaia). "Oroimena, duintasuna eta borroka", Francok hildako azken presoak orhoitzeko.

Azken hirurak Oreretan (Gipuzkoa). Lehenik, ber muralaren bi bista: militante baten orhoimenez eta "Gaztaño errepublika independientea" (Gaztaño quartier horren izena düzü); hirurgarrena, presoen fabore.

Hau Intxorta mendi püntan, Elgetan (Gipuzkoa). Intxortan alimaleko batailla agitü züan 1936ko Gerla Zibilean, eta eüskaldünak irabazi.

Eta azkenik hau Lezon (Gipuzkoa). "Kultur jarduera libre" (liberté d'action culturelle).

370312 tagged map by user - Tagzania

370312: Donostia boua hondatuta.

• Donostia boua Arcachonetik urten, baiña barriro aberixatzen da eta La Pallicen sartu biharra dauka; hor geratuko da Urrirarte, eta gero errepublikazalien artian burrukatuko dau.

370306 tagged map by user - Tagzania

370306: - Donostia boua Arcachonen sartzen da.

370305: Matxitxakoko burrukia:

1. Baionatik Galdames merkantia urtetzen da Bilbora bidian, Gipuzkoa, Bizkaya, Nabarra eta Donostia bouak eskoltatuta.
2. Bidian, Canarias kruzero golpistiakin topatzen dira, Yorkbrook merkantia preso daroiala. Canariasek Gipuzkoa jotzen dau kañoiekin.
3. Errepublikazaliak Punta Galea eta Punta Luceroko baterixetatik tiro eta Canarias urrindu egitten da; Gipuzkoa boua, sutan, Portugaleten sartzen da hildako eta zaurittu batzukin.
4. Bizkaya bouak Yorkbrook askatu eta Bermiora daroia.
5. Matxitxako iparraldian, Canarias kruzeruak Nabarra, Donostia eta Galdames topatu eta erasotzen dittu. Burruka luze eta gogorran ostian, Canariasek Nabarra hondoratu (29 hildako, euren artian Moreno komandantia), bizirik geratu diranak jaso eta Galdames atxilotzen dau. Donostiak Frantziarutz iges egitten dau, aberixa txikixekin.

370305 tagged map by user - Tagzania

370227: errepublikazale aldetik deserziño garrantzitsu bat.

• Alejandro Goikoetxea injenieru kapitain errepublikazalia golpisten aldera pasatzen da, bere ardurapeko fortifikaziñuen planuak berakin eruanda (tartian Bilboko defentsa-lerruak).

Badiruri Polo Garat argazkilari zuberotarrak arrakasta izan dabela bere graffitixen argazkixen biharrakin. Pays Basque Magazine aldizkarixan artikulo zabala argittaratu detze, batetik. Bestetik, Baionako museoren baten erakusketaren bat egingo dau argazkixokin. Eta azkenik, gaiari buruzko liburu bat prestatzeko asmotan dabil eta hori dala eta, biharra osatzeko beste "round" bat egingo dau Euskalherrixetatik zihar pintada gehixagoren billa. Hori dala eta, jakin eizue irakorliak: zuen herrixetan graffiti polit/esanguratsu/historiko bat balego, jarri nerekin kontaktuan eta juango gara, ni nere kamara merkiakin eta Polo bere kajoitxuakin.

Ba daukat joeria liburuen alde txarrak nabarmentzeko, baiña ez horregaittik pentsau gauza onak gozatzen ez dittudazenik. Ez dakitt zergaittik dan: despellejatzian plazerra izango da, hain plazer humanua, gure aurrian ez dagozenen pertsonen gaiñian gaizkiesaka jardutiak emoten daben lakotxia.

En fin: Etxaide eta Itharte-tar Yon jaunan liburu honetan, lau gauza:

• Errelijiño katolikua ixa lehelengo pajiñatik ¡blaust! Barregarrixa da, gañera, idazliak zelako jirabueltak egitten dittuan VIII mendeko euskaldunak kristiñauak zirala asmatzeko, edo desinformatu basati batzun jentiltasuna diskulpatzeko. Barregarrixa, zelan nahi daben aurkeztu kristautasuna euskaldunen “gauza natural eta berezko” modura... ¿gauza natural eta berezkua, Ekialde Hurbillian 15.000 kilometrotara sortutako siñiskeria?
• Beste gauza barregarrixa, Etxaiden “euskoak” dauken kontzientzia nazional abertzale sutsua. Kapazak dira aberrian alde zera emoteko be: familixia, ondasuna... baitta Akitania eta Loirararteko herri xehia be, agintari arrotzen pian zapaldutako euskaldun abertzaliak dira, eta zain dagoz Euskoak noiz etorriko, rebeliñua egitteko.
• Eneko eta bere arrebatzakuan maittasun istorixia. Hara, bere arrebia ez dala jakitzia eta desiotan urtzen hastia, dana da bat (inzestuan tabu ikutuezkiña...). Ezin dot ebitau Xabinaitor eta Kariñen azken komikixakin gogoratzia, itturrixan topatu eta “Xorittua norat hua” kantatzen hasten dirazenian...

Bestalde nobela modura be, oso txarra da: Erdi Aro idiliko bat erakusten dau, oin dala urte batzutako pelikula medievalen garbittasun eta galantetasunakin. Baiña hau kenduta, eta euskal literaturako minbizi izan dan zurikeri kristiñaua albuan lagata, ba... oso atsegiña da irakortzeko. Idazliak ariketa bat egitten dau, edo hobeto esanda bere apostoladurako (euskeria eta aberrixa) baliogarrixa izango dan erremintta bat, nun bide batez erakusten diran K.o. 600 urtian egon zan Vasconia Dukerriko historixa orokorra, eta euskera jatorra. Eta horregaittik hain zuzen be, oso atsegiña da irakortzeko “Eneko Agerroa”.

Hainbeste kuriosidade ikusi dittudaz:

• “Garrantzi” ez litzakela izan bihako, “garrantsia” baño, eta berbia Larramendik asmatutako neologismua dala.
• “Txango” eta “txautu” berben erabilpen jatorra (Etxaiden berba kuttunak, behin eta barriro sartzen dittuazenak bere erabilleria bultzatze aldera).
• Hónek eta honék bereizteko tildiak erabiltzen dittuala (gure aguriak editoriekin izango zittuan burrukak...).

Eta harrigarrixa bebai bere liburua Agosti Xaho eta Jon Miranderi eskaiñittakua izatia, dedikatoria luze eta argumentatu banakin. Izan be, lehelengo begibistazuan jeltzaletasunetik hain urrin dagozen pertsonaje hónek ez dabe enkajatzen halako nobela “zuri” baten; baiña danak daka bere explikaziñua: Xahon liburuetan oiñarrittuta dago trasfondo historikua, batetik; eta bestetik, Mirande izan zan Etxaiden maisua euskalki zuberotarra ikasten.