Garagoittiko Orakulua

ADES espeleologia taldia
Urdaibai, Lea eta Artibai (Bizkaia)
********************

Asteburu honetan, ADES-eko sei kidek urteroko erreskate Simulakro Orokorrian parte hartu dogu. Euskal Espeleo Laguntza (EEL) erakundiak antolatutako entrenamendu honetan 55 espeleologok hartu dogu parte, 44 Euskal Espeleologuen Elkargokuak (EEE-UEV) eta 11 gonbidatu. Aralarreko Pagomariko Lezan izan da zapatu eta domekan, eta erreskate lanak 18 orduz luzatu dira: talde medikua zapatuan 11.30etan sartu zan, eta azken taldiak domekan 05.30etan urten zeban. Bittartian egin ziran erreskate arruntetako beste lan guztiak: kanpoko Kontrol Postua instalatu, taldiak antolatu, hari telefonikua eta irrati sistema bi ezarri barrukuekin komunikatzeko, zaurittutakoa lokalizatu eta sorospen "postu berua" eregi, eta talde guztien artian erreskateko soka, polipasto, kontrapisu eta bestelako sistemak instalatu zaurittutakua kobako bihurgune, estuasun eta potzuetan gora seguridade osoz ekartzeko. EEL-eko arduradunak pozik agertu ziran emaitziakin.

Datorren asteburuan, gure betiko martxia hartuko dogu eta beraz gogoratu gure txangoak edonori zabalik dagozela. Interesa dakanak, nahikua dau gurekin harremanetan jartzia.

********************
ades@euskalnet.net
94 - 625 23 52
http://www.actualid-ades.blogspot.com/

Click To Play

Aittitta Raduga. Interneten edonoiz entzungai: http://bitakora.arrosasarea.org
Eta uhiñetan:
* Lekeitioko Arrakala Irratija 107.7 FM - Ewastena 8.00 eta Barijakua 15.00
* Eibarko Matrallako Irratixa 102.8 FM - Eguastena 21.00 eta Zapatua 19.00
* Bittorixako Hala Bedi Irratia (Lautada 107,4, Trebiño 107,7, Aiara 96,5, sakana 90,6 FM) - Astelehena 19.00
* Plamponako Eguzki Irratia (107,7 FM) - Martitzena 13.00 eta astelehena 01.30)
* Bilboko Tas-Tas Irratia (97,0 FM) - Eguastena 19.00
* Oreretako “La Sinchili” (100,0 FM) - Martitzena 18.00
* Urruñako Info7 (podcast) - Astelehena 21.00

Enperatrizeko parkian bilixen estankia jeguan lehen. Harek asko zikintzen zebela ta, oiñ umien eskorta moroko bat eginda dagok bertan. Buelta osua hartzen zeban hesixa gorde dok, ate txikixa lagata, eta barruan ume oso txikixendako hiru jolasleku jagozak, gomazko lurran gaiñian. Aproposa Nikokin ibiltzeko.

Umia atetik sartu eta ate pareko jarrilekuetan geratzen dittuk gurasuak; bijilantzixia oso komodua dok halan, eta horrengaittik ixa beti okupauta egoten dittuk hórrek lekuok. Edozelan be, inguru guztian egoten dittuk gurasuak, eta ez bakarrik eskortia zaintzeko, parkia oso ederra da eta inguruan jolasleku gehixago dagoz-eta, ume nagusitxuaguendako. Halan be, ni zaldixen modura parian dakatenena baiño ikusten ez dotenez, ez naiz hortan fijatzen. Umiakin eskortara sartu, eta lurrian jarritta, hari begira egotia dok nere entretenimendua, ixilik eta geldi, beste umiekin zelan konpontzen dan ikusi... Ahal danik eta gitxien interbenitzia dok nere aukeria, eta espektakulo politta dok benetan.

Guraso gehixenak jarrilekuetan egoten dittuk, beste gurasuekin barriketan, eta umiekin relazionatzeko formia tarteko orruen bittartez izaten dok: “Mikel, geldi!”, “Iraia, ez ikutu hori!”. Telebisiñua ikusten nebaneko “Wazemank” saioko esketxa ekartzen jestak gogora, edo bestela artzain txakurren konkurtsua. Nahiz eta grazixia eragiñ, ulertzen juat nahi ta nahi ez egon bihar dala halako joera bat, izan be, eziñezkua dok oiñez ikasi barri daben ume baten gaiñe-gaiñian egotia; neri laster tokauko jatak artzaiñana egittia, kasorik egitten ez daben txakurrakin.

Guraso batzu, bereziki umezaliak diralako edo, eskortara sartzen dittuk ume kuadrilliakin batera eta papel xelebre xamarra hartzen juek. Umiak erdixan egoten dittuk, eszenatokixan legez, eta inguruan dagozen gurasuak ventrilocuo papela betetzen juek: “Begiratu ze pelota politta dakan Uxunek” (hori esan barik be ondo ikusi zeikian, diñot nik), “Esan Josebari, esan: [Gaur Karraspixon ibilli naiz]” (ez daki berbetan, barren, eta gaiñera Josebari ez detsa asko ardura Karraspixon edo Otoixoko puntan egon dan), “Goxua dago frutita, Niko?” (eta ni zain geratzen naiz, ia Nikok ezer erantzuten daben). Etxakixat ni txontxongillo bihurtze honek zelako ondorixuak dittuan garapen pertsonalerako eta horretara ezin aholkurik emon, baiña ez detsat nik honi usaiñ onik hartzen. Umiei, gaiñera, galdera ergel hórren erantzunak etxakez ardura. Gehixago esango juat: nagusixoi be etxakuz ardura, baiña “aszensoreko konbertsaziñuak” mantentzera eginda gagozak, iñori interesatzen jakon gai hutsalei buruz berbetan egittera, ixilttasuna jasateko kapazak ez garalako. Eta, zentzu horretan, tristia dok ume-umetatik “abillezixa” hori erakusten jardutia, zeiñi eta, alkarrekin ixilik olgetan egoteko bape erreparorik ez daken ume naturalei.

Halan be, atentziñua gehixen deitzen destan joeria beste bat dok. Nik etxakixat antxiñako gurasuak be egingo ete zeben, edo gaur egunguak hasittakua dan; baiña kristo guztia ikusten juat antzezpen mota xelebre bat egitten. Gatxa topatzen juat hau azaltzeko, baiña ahalegiña egingo juat: gurasuak jolasian dagozela irudikatzen juek, jolas-keiñuak egitten eta ume-berbetia erabillitta (han guau-guau! emon abracito... bota pelotita!) ; baiña begiradan, eta abotsian gogo barik dabizela igartzen jakek. Batzutan gaiñera, errejistro bi jarabixek batera: frase bat parkeko beste gurasuari, serixuan (“Pues el crío me duerme de maravilla, y no veas cómo engorda ¡va por encima de la media!”) eta beste frasia umiari, antzezle txarran eran (“Aaaai baaai, Markel, halaxe, ein guapo-guapo beste neneri”). Bakarra izango nok munduan, honi hipokresia ariketia eresten detsana? Arpegi bi izaten erakustia. Biharbada telebisiñuan eragiña izan leikek, normal moduan ikusten juagu guzurretan apropos diharduan jentia ikustia (reality showak, pressing catch) eta bardin jeskuk guzurra izanda be. Hortik hurrengo pausua, faltsutasun hori gure egunerokotasunera ekartzia. Lekeittioko neska guapa/patetika horren modura; beti kamara baten fokuan egongo balitza legez ibiltzen kaletik, mokorrak astintzen eta matrallak barrutik txupatzen.

****

EGUNERAKETA: 2023-I-14ian, amaittutzat emoten dot nere "guraso estreinatu berri" fasia; atzetik etorriko dirazenendako, erabilgarrixa izan leikialakuan, momorró txiki bat sortzeko aholku guztiak hamentxe ipiñi dittudaz.

Ni konforme nago fundamentalista islamikuak egitten dittuezen astokerixak salatzen. Relijiñua ez da mundu honetako gauzak gobernatzeko formia. Ondiok goguan dakat euren jangoikuan karikaturak argitaratu ziraneko eskandalua. Intolerantiak dira guztiz, Erdi Aroko sasoi illunen alderdirik txarrena ekartzen deste.

Oiñ: kristauak be ez dira motz geratzen. Parte hartzen dote foro baten, beste relijiño zalien sinismen batzu kritikau ziran, hamengo jentiandako oso arraruak egitten dirazenak (ikuspuntu katoliko tazitotik, jakiña). Mezu hau bialdu neban, motz eta zorrotz:

“Well I don't see so many trouble if mormons don't try to impose us their point of view.
In fact, genealogists often have to deal with strange superstition believers. For example, some of them firmly think that their God was born from a woman who had no sexual relations before; even more, they historically have tried to impose this absurd fact to everyone, and they burnt in a bonfire those who didn't agree on that. Should we reject because of that their magnific church records? I don't think so. Let people believe in any kind of magic, if they don't want us to do the same, and if they want to collabore”.

Jakiña: katolikuen erantzunak irakortzekuak izan ziran. Izan be, erreza da bestiei tolerantzixia eskatzia, norberan siñismena kuestionatzen ez dan bittartian. Eta ez: relijiño fundamentalistak ez dagoz bakarrik moruen artian...

Etxuat normalian ikusittako pelikulen gaiñian komentarixorik egitten, baiña bartekua desbardiña izan zan. Bai pelikula gogorra, baiña politta. Fotografixa lana bikaiña. Opus Deikuen arteko irudikapena bikaiña, asfixiantia; ezagutu izan juat halako jentia eta euren buruko “aberixia” halakotxia da, bai. Etxaken ez, bape gustauko euren alderdi illuna hain garbi erakustia. Manipulaziño zurixa. Sekta baten azpisekta burugarbitzaillia.

Click To Play

Aittitta Raduga. Interneten edonoiz entzungai: http://bitakora.arrosasarea.org
Eta uhiñetan:
* Lekeitioko Arrakala Irratija 107.7 FM - Ewastena 8.00 eta Barijakua 15.00
* Eibarko Matrallako Irratixa 102.8 FM - Eguastena 21.00 eta Zapatua 19.00
* Bittorixako Hala Bedi Irratia (Lautada 107,4, Trebiño 107,7, Aiara 96,5, sakana 90,6 FM) - Astelehena 19.00
* Plamponako Eguzki Irratia (107,7 FM) - Martitzena 13.00 eta astelehena 01.30)
* Bilboko Tas-Tas Irratia (97,0 FM) - Eguastena 19.00
* Oreretako “La Sinchili” (100,0 FM) - Martitzena 18.00
* Urruñako Info7 (podcast) - Astelehena 21.00

Liburu fragmentarixo guztiekin gertatzen jatan moduan, gatxa egitten jata ikuspegi orokor bat hartzia. Bertan, gizon honen parakaidista begixen lekukotasunak dagoz, gehixen gustatzen jatazenak (hainbeste rekorte dittudaz nik “El Delirio Vasco”kuak, bere artikuluekin). Hizkuntzaz eta etimologiaz egitten dittuan dibagaziñuak be oso interesgarrixak begittantzen jataz, nahiz eta sakon-sakon sartzen danian ulertu ez –asmatzen badittu be...-. Kuriosuak, filologo unibertsitarixuengaittik pozoiz betetako berbak, demanda zaharren arrastua seguraski; eta Perurenan alde ipintzeko predisposiziñua nik (Jimeno Juriok be ez zekan Historia karrerarik, eta beittu). Gitxien interesau jatana, filosofixa eta metafisika moroko kontuak, eta makiñatxo bat diraz..

 Ondiok enok kapaza erderazko esamolde batzuei euskerazko parekorik topatzeko, belarrira ondo emoten destana behintzat. Halan, azken urtietan bizitzen gabizen revival moda honek emoten destan sentsaziñua izendatzeko nere umetzaroko hizkuntza horri kolpe egin bihar izan jetsat barriro. Dana dala, izenburu labur horrek hain ondo adierazten dabena, hobeto azalduko juat.

Lehenagoko modak gaur egunera egokitzeko txiste honek siñistu eziñezko gauzak lortu jittuk. Esate baterako, betidanik irudittu jatazak ridikuluak kanpai formako frakak; nere umetako argazkixak ikusitta, lotsia sentitzen najuan nere burua halakuekin jantzitta ikusitta, baitta be hórrek alkondara estuok, haiñ estuak eze, botoien artetik tripia bistan geratzen jakon jentiari. Ointsurarte barre eragingo zeben hórrek itxurok, 2009 honetan takian potian ikusi leikiaz kaletik.

Enok revival honen azterketan luzatuko, etxuat indarrik hortan gastau nahi. Esan gura nebana da, azken fiñian, 80ko hamarkadian txandia allegau dala. Eta, nahiz eta ba dakan bere enkantua nerabetzaroko fantasia erotikuen tenstuingurua hor zihar ikustia, oiñ, uda betian, neska gaztiak minigonia eta azpixan legging malla moroko hori jantzitta ikusten jittuadaz. Eta gaiñera, seguraski azpittik kuleruak erabilliko jittuek. Halan, izenburuko esamolde sintetiko hori eten barik etortzen jatak gogora nahi barik. Eta ez dok bape erotikua ¡hala jainkua!

Oharra 1: ez, datozen egunetan etxakat asmorik gizonezkuen modiari buruzko mezurik idazteko, konpentsatze aldera.

Oharra 2: ¿kapazak izango ete dittuk guruak “prijidutako ulia” atzera be modan ipintzeko?

Click To Play

Aittitta Raduga. Interneten edonoiz entzungai: http://bitakora.arrosasarea.org
Eta uhiñetan:
* Lekeitioko Arrakala Irratija 107.7 FM - Ewastena 8.00 eta Barijakua 15.00
* Eibarko Matrallako Irratixa 102.8 FM - Eguastena 21.00 eta Zapatua 19.00
* Bittorixako Hala Bedi Irratia (Lautada 107,4, Trebiño 107,7, Aiara 96,5, sakana 90,6 FM) - Astelehena 19.00
* Plamponako Eguzki Irratia (107,7 FM) - Martitzena 13.00 eta astelehena 01.30)
* Bilboko Tas-Tas Irratia (97,0 FM) - Eguastena 19.00
* Oreretako “La Sinchili” (100,0 FM) - Martitzena 18.00
* Urruñako Info7 (podcast) - Astelehena 21.00

Irakorrizue ipoin hau. ¿Ze leza izan leike bertan aittatzen dan hori? Nere ustez oso klaru dago.

 Argazkiak.org | Basaiko lorea © cc-by-sa: ades

Azkue RM. Euskalerriaren yakintza. Tomo II Cuentos y leyendas 78-79. Euskaltzaindia & Espasa-Calpe, 1989.

 BASAIKO LOREA / LA FLOR DEL SICOMORO

 Nabarniz edo Nabarrizganeko Iluntzar deritxon mendian leza bat dago, inok sekula ondorik negurtu bagakoa. Leza onek larez ta otaz itsutua dauko beronen agoa ta nonbait, aizeak eroaniko aziren batzuetatik erneta, basiko (1) bat eukan lenago. Emakume abarkadun gonagorri bat, umetxo bat eskutik ebala, igaro zan bein leza-inguruan zear. Umeak basikoaren adarretan lorea ikusita, bere berbetatxoan, auxe esan eutsan amari:

 -Ama, pitxia.

 -Ez, maitetxo, kaka dauko-ta.

 "Pitxia, pitxia" esanda negarrari emon eutsan lenengo; gero, ¡¡blaust!!, zapart eginda ota ta lar-artean geratu zan ez gora ez bera egin ezinik. Amak, a ikusita, txilioka, zapart zoli egin eban. Ama ta ume, eun zearnar zatituaz, beste ainbeste saguzar ta belatxinga lezabarrutik uxaturik, geldi-geldika, leza barruan amildu ziran. Inok eztaki arrezkero euren barririk.

 Mendi-barrenean burdin-ur azal lodia dario atx bati. Baserritarrak, ur aren gorritasuna ikusita, ama errukarriaren goneak gorritu daroala uste dabe.

 *******

 En el monte denominado Iluntzar, de encima de Navarniz, existe una sima cuya pro fundidad nadie la ha medido nunca. Esta sima tiene oculta su boca entre abrojos y argomas, y, en tiempos atras, tenia un sicomoro, probablemente nacido de algunas semillas llevadas por el viento. Una mujer, calzada de abarcas y ciñendo saya roja, paso una vez, conduciendo de la mano a un niño, por las inmediaciones de la sima. Viendo la criatura una flor en las ramas del sicomoro. en su limitado lenguaje dijo a su madre:

 -Madre, bonito.

 -No, querido; pues tiene porqueria.

 -Bonito, bonito.

 Al decir esto, primeramente se echó a 11orar. Luego, iplum!, di6 un salto y quedó entre los matorrales y argomas, no pudiendo moverse ni arriba ni abajo. La madre, al ver aquello, chillando, dió un saIto brioso. Madre y criatura, destrozando cien zarzamoras, espantando otros tantos murcielagos y cornejas del interior de la sima, poco a poco se hundieron dentro de la misma. Desde entonces, nadie tiene noticias de ellos.

 Debajo del monte mana de una peña agua ferruginosa de espesa capa. Los aldeanos, al ver la rojez de aquella agua, creen que la enrojece la saya de la pobre madre.

 *********

 Tomas Ibarguen, de Nabarniz.

 (1) Basaiko, basiko, erderazko "higo silvestre, sicomoro", da.