Nire uste harroan

(Igandean Goierriko Hitza-n aterako den artikulua)

Txomin-igandea zer edo nor den ez dakizula? Berehala ezagutuko duzu. Astean zehar ez da gehiegi nabarmentzen, astebururako planak aurreratzen badabil ere. Larunbatean bai, dena ondo prestatu behar: autoa, kanpineko mahai eta aulkiak, kanpingas eta barbakoa, jan-edanak Tourreko tropel osoak astebete pasatzeko lain...

Iritsi da egun handia, Txomin-igande sendi osoa elkartzekoa. Bizpahiru familia biltzea ere ez da aukera txarra, jende ugari izanez gero hobe betiere: amona bere gantxilloarekin, ninia bere pardelarekin, neska gazteak bikiniarekin, sasoikoak periodikoarekin...

Goiz abiatzea komeni da, leku egokia hartzeko. Egokia eta zabala. Parte bat itzalpean, patxadan bazkaltzeko; beste parte bat eguzkitan, toaila gainean edo tunbonan etzanda belztu nahi dutenentzako; eta tartean tartekoak: baloiarekin jolasteko, kartetan jokatzeko, bizikletarekin ibiltzeko Mendia denona baldin bada ere, aurrena iristen denak baditu bere eskubideak.

Inguruan jende gehiago egongo da baina, nabaritu dadila zein garen: altu hitz egin beti, algara eta barreak ausarki, eta deskuidoan isilduko bagina, piztuta eduki badaezpada irrati edo kasetea, zuhaitz arteko isiltasuna arriskugarria da-eta.

Ahal dela eraman aizkora ere, inguruko arboletatik adarrak moztu eta su eder bat egiteko. Zabaldu daitezela kea eta usaina alde guztietara; ez al gaude ba naturaren erdian? Eta ez al da naturala egiten duguna?

Kafea, kopa eta purua, hutsik gabe. Baten batek siesta koxkorra egin nahi badu, libre, baina, guardiako botika bezala, beste batzuk gelditu behar erne, beren zarata eta atzera-aurrerekin bazterrak endredatzeko eta aldamenekoak ernegatzeko.

Eguraldiak laguntzen badu, afari-merienda bertan, oraindik ere geratzen da sutarako egurra-eta. Eta ilundutakoan, ondo egindako lanak ematen duen neke eta pozarekin, Txomin-igandetarren familia etxera berriro, datorren jaiegunerako planak egitera.

larunbata, uztailak 9

Franz Kafka oroitua:

Orain dela 91 urte, I. Mundu-Gerra hasi zenean, hala moduzko zer edo zer idatzi omen zenuen zure egunerokoan: “Gaur igeri egitera joan naiz. Gerra hasi da”. Hori dela-eta, halako hoztasun bat egotzi zaizu, autismo antzeko bat giza sufrimenduaren aurrean. Hala ere, zer esango dugu gertakarien ikusle bihurtu garen gizajook? Uztailaren 7ko egunerokoa idazten imajinatzen dut makina bat jende, ezer idatziko balute: “Gaur sekulako atxurra harrapatu dut San Ferminetan. Londresen dozenaka lagun hil dituzte”.

Irakurle bat

igandea, uztailak 10

Argiako lagunak:

Gogoan dut 1000.a atera zenekoa, orain hogei bat urte (Serratek kantatzen zuen: 20 urte dira 20 urte dudala). Erraz esaten da: mila ale, bi mila baina horietakko bakoitzaren atzean zenbat lan dagoen, zenbat ilusio, eta zenbat mami.

Proiektu berriak maite ditugu gure herrian, bestela aspertu egingo garela-eta. Mundua ez bada, gure ingurua behintzat aldatuko duen iraultzarekin egiten dugu amets. Baina ez da amets makalagoa irauntza, ditugun gauza ederrei eusten asmatzea.

Ea beste hogei urte barru 3000.a ospatzen dugun.

asteartea, uztailak 12

Hi, Treintaixeix:

Aukera-aukerakoa haiz hi besteren lepotik barre egiteko. Eta gero gainera jatorrarena eginez ibiliko haiz batean eta bestean, bizkarrean txapaka jo eta altu hitz eginez, “hemen gaituk!”, trago batera gonbidatuko hautelakoan. Ba, gure herrira festetan-edo agertzen bahaiz, argi ibili, nokierokoren bat hartuta bueltatuko haiz igual eta. Besterik ez genian behar: hi bezalako txilibitu txatxu batek sekulakoak esan eta burutik behera kaka egiten uztea guk. Abisatuta hago.

Arregitarrak eta Agirretarrak

asteazkena, uztailak 13

Aupa, Patxi:

Kolpeak jasotzen jakin behar omen du boxeolariak, eta kritikak onartzen jendaurrean mugitzen denak. Eneko Aritzaren Hilobia kaxkarra dela esaten dutela? Pentsa ezazu hobe dela propaganda txarra isiltasuna baino. Aspaldi honetan gizenduta zaudela leporatzen dizula inork? Gazte liraina zinen garaiaz oroitu. Kritikak, baina, hor gelditu behar luke beti. Ezin du izan irainaren atariko, are gutxiago mehatxuaren pareko, adarkadaren aurreko. Zezenak azkar pasa daitezela.

Oroitzapen zahar bat. 1983ko uda zen. Karrerako lehen urtea amaitu berria, eta plan berezirik ez oporretarako. Kazetari-lan bat eskaini zidaten, oraingo bekarioen antzera, izen hori gabe bazen ere.

La Voz de Euskadi zen orduan Gipuzkoako egunkari bat, garai bateko La Voz de Españaren errautsetatik sortu nahian zebilena. La Voz de España estatu frankistaren prentsa-sarekoa zen, arratsaldeetan ateratzen zen Unidad bezala, eta urte luzez Gipuzkoako egunkari salduena, alde handiz. Trantsizio-urteetan, baina, UCDk horiek denak ixtea erabaki zuen. Faxismoa lurperatzen laguntzeko erabaki demokratikoa izan zitekeen, edo gobernuak nola kudeatu ez zekien patata beroa gainetik kentzeko modua. Zena zela, langile mordoxka gelditu zen kalean, eta irakurle ugari, zein egunkari erosi jakin barik.

Irakurle horiek azkar batean bereganatu zituen El Diario Vasco-k, geroztik utzi ez duen nagusitasuna lortuz. Langileek, berriz, hainbat protestaren ondoren, proiektu berri batean abiatzea erabaki zuten. Asmo politak zituen La Voz de Euskadi-k (besteak beste euskarazko azpi-egunkaritxo bat, Orria, oso txukuna), baina egoerak ez zion lagundu. Moderatuki abertzale eta ezkertiar izango zen egunkaria egiten saiatu ziren, eskuindarrek diarioarekin jarraituko zutelako betiere, baina ezker abertzaleko jendeak Egin zeukan esku artean, eta Euskadiko Ezkerrako jendea txoraturik zegoen garai hartan deskubritu berria zuen progresismo espainiarrarekin eta El Pais-ekin.

Lurpera joan aurretik, nire lehenengo lantoki izan zen La Voz de Euskadi: Goierriko berriak lantzen zituen kazetariak oporretan joan nahi zuen abuztuan, eta, ezagunen baten bitartez nik "idatzi" egiten nuela jakin zuenez (zer idazten ote nuen!), niri eskaini zidan, hilabeterako, bere postua. Ez zen kontraturik edo antzekorik izan, nik dakidala. Garaiak ere bestelakoak ziren, alde guztietatik: nik astelehenean idazten banuen artikulua (etxeko Olivetti-an, ordenagailuak NASAren kontua ziren artean), gau horretan utziko nuen sobre bat herriko kioskoaren txoko batean, periodikoak banatzen zituenak jasoko zuen goizaldean sobrea eta erredakzioan entregatuko asteartean, han maketatu eta asteazkenekko egunkarian atera zedin.

Abuztua ez da hilik aberatsena berrien aldetik, are gutxiago Goierrin, baina moldatu nintzen nola-hala, zehazki zer kontatu nuen oroitzen ez naizen arren. Bai behin euskaraz idatzi nuela elkarrizketa bat (erdaraz egitekoa baitzen bestela nire lana), eta gaztelaniara itzulita atera zidatela (Orria-n zebilen Mikel Aramendik erdaratuta, nonbait); gure hizkuntzaren zangotraba eta ostiko betikoak...

Hau dena hitzaurre moduko bat zen ordea: aipatu nahi nuen oroitzapena urte horretako abuztu hondarrean gertatu zen uholdearena zen. Etxeko leihoa ireki, euria goian-behean ikusi eta bertan goxo geratzea erabaki nuen, liburu bat hartuta, egiteko nuena egitea ezinezkoa izango zela-eta. Eguerdi aldean atera ninduen erredakzioko nire arduradunak neure patxada irakurzale hartatik: "Zer egiten duk etxean? Hoa kalera, egin entrebistak, galdetu non izan diren kalte handienak, zenbatekoak diren galerak". "Aiba, egia duk", esan nuen neure artean errieta-zaparradaren erdian, eta ondoriotzat atera nuen ez neukala kazetari-senik.

Kazetari-senarena berriro etorri zait aurten gogora, beste modu batera baina. Joxe Aranzabali Berria-ko irakurleek galderak egin eta berak erantzun egin zituen "Galde-eskeak" atalean; irakurle horietako batek galdetzen dio ea blogetakoa kazetaritza den. Joxek, bere erantzunean, baietz, eta adibidetzat jartzen du euskal blogariak aritu direla kronikak zuzenean bidaltzen Donostiako Zinemalditik edo Ibarretxe plana onartu zenean Legebiltzarretik. "Aiba, hori ni nauk", esan nuen berriro neure artean, apur bat harropuztuta, eta ondoriotzat atera nuen beharbada badudala kazetari-sen apurtxo bat. Uholderik egiten ez duen bitartean.

Joan den asteburuan Donostian eman dute "Las mujeres de verdad tienen curvas", Ados konpainiak taularatutako antzezlana. Produkzioak baditu urte batzuk dagoeneko, eta udako teatro-aldia dela-eta ekarri dute berriz Antzoki Zaharrera. Hortaz, ez gara gehiegi luzatuko obra bera komentatzen, eta aitzakiatzat hartuko dugu euskal kulturaren balizko esportazioaren inguruko gogoeta pare bat egiteko.

"Real women have curves" du jatorrizko izena, eta Josefina Lopez iparramerikar hispanoak idatzia da; legez kanpoko jostundegi batean ari diren bost emakume etorkin erakusten dizkigu lanak, beren eguneroko poz eta atsekabe txikiak: emigrazioaren kezkak, aurrera begirako ametsak, gizonekiko kontuak, laneko buruhausteak, etengabeko harremanak sortzen dituen haserreak... Antzezlanak baditu bere une politak, aktoreen abildade histrionikoei esker ikusleak barrezka jartzen dituzten pasarteak, baina oro har pasamodukoa da, hari orokorra ahulegia delako edo. Dena dela, gustura ikusten da: antzezleen lanak ez du aitzakiarik, ezta Garbi Losadaren zuzendaritzak ere, eta produkzio guztia egokia da (dekoratua errealistegia akaso? Beharbada ez...)

Kultur esportazioaz hitz egin nahi nuela esan dut. Agintari jendeari inoiz edo behin entzun diot, publikoki baino gehiago pribatuan, euskal kulturako enpresek gure produktuak kanpora saltzen saiatu beharko genukeela, geure zilborrari begira egon beharrean, makina-erramintagintzan dabiltzanek egiten duten bezala.

Printzipioz ulergarria da argudioa: euskaldunak oso gutxi gara; euskaldunentzat soilik egiten baditugu geure sorkuntza-lanak, publiko txikia lortuko dute eta, galerak berdintzearren, instituzioen laguntza beharko dugu, horrek dakarren menpekotasun guztiarekin. Ikuspegi liberal batetik, ondo pentsatua dago.

Hala ere, arrazoibide horrek koxka bat dauka: euskal kulturako produktuak euskaraz eginak badira, horien esportazioa ez da makina-erramintakoena bezalakoa. Makinak, nik dakidala, berdin hitz egiten du Ulan-Bator-en eta Mogadiscio-n; Joseba Tapiaren kantu bat ulertzeko, berriz, euskaraz jakin behar.

Kultura eta hizkuntzaren arteko harremanen gaia korapilotsuegia da hemen trenkatzeko: ea Toti Martinez de Lezearen liburuak euskal literatura diren, Juanma Bajo Ulloak euskal zinema egiten duen edo non sailkatzen dugun Oteizaren lana. Gaur eta hemen arazo tekniko bat plazaratu nahi dut, soil-soilik: Alex Ubago, euskal kultura izan edo ez izan, esportatzeko errazagoa da Ken Zazpi baino, arrazoi linguistiko hutsengatik, eta alde batera utzita beste mila inplikazio.

Ados antzerki-konpainiak hamar urte daramatza hemen lanean, lan txukuna eginez, ikuskizunak erdaraz sortuz baina gehienetan ele bitan emanez (gogoan eramango dut luzaro "John Wayne-ren laguna" hunkigarri hura). Obra hau, berriz, argi eta garbi da erdalduna: hizkuntzaz, edukiz, mundu-ikuskeraz... Hala ere ez zaigu arrotza: gizarte honetan bizi den jende askoren bizikizunak kontatzen ditu, eta zelako grazia egiten diguten, nonbait, kubatarren ateraldiek...

Esportatzeko moduko lana da "Las mujeres..." hau, suerte pixka batekin Espainian arrakasta polita lortu dezakeena, lehenago "El florido pensil"ekin gertatu zen bezala. Eta, makina-erramintarekin gertatzen den moduan, hemengo jende askori jaten emango diona, produkzio oso-osoa, musikatik inprimategira, hemen egin baita. Hala ere, betiko galdera: esportazioari begira hemengo kultur enpresek horrelako produktuak egiten baditugu, zertan geldituko da euskal kultura?

Asteartea, uztailak 5

Balentintxo bihotzekoa (I)

Bizkaiari santu bat emateko joan zinen misiolari; txinoak kristautzen edo ibili zinen, eta Vietnam alde horretan bihurtu zinen martiri (amerikarren aurrekari); igo zinen aldareetara, gure Joan Pauloren eskutik, eta egin zintuzten, azkenean, bizkaitarron patroi. Ez zu bakarrik, ordea, Inaxiorekin baizik. Giputzak beti bazterrak nahasten, zer esanik ez jesuitak badira. Azpeitiarraren itzal baltza luzea da oraindik baina, zure omenez egin zen jai atzo jaurerri osoan, eta eskertuko zizun behargin batek baino gehiagok.

Maitasun mugabakoz, zure amak.

Asteazkena, uztailak 6

Balentintxo bihotzekoa (eta II)

Misioetatik bidalitako eskutitzetan esaten zenidan gure euskara xahar honek ez zuela inorako balio eta erdaraz ikasi behar nuela, zeruan gaztelaniaz egitearren, aingeruekin-eta, amabirjinarekin-eta Eta orain dudatan nago: zeruan zelan egingo den jakin ez-eta, lurrean behintzat gero eta gaitzago euskaraz egiten. Bertakoek gogo gutxi, eta kanpotik datozenek zer ikasiko dute? Bazter guztietatik datoz gainera: indioak-eta, beltzak-eta Abaderik ez diegu bidaltzen-eta, hona etorri behar dotrina ikastera. Gutxi harritu eurak ipintzen badira misiolari.

Eta zeruan txinoz egin beharko bagenu, aingeruekin-eta?

Zure amak.

Osteguna, uztailak 7

Ernest gorrotatua:

Etorri bazinen, etorri zinen: zu aipatzen eta aupatzen zaituzte orain gida orotan, baita Sebastian gotzainaren sermoian ere. Mozkor, andrazale, parrandero, gorrien zale, euskaldunen lagun eta gainera suizida izan zinela ahaztuta. Baina, turismorako amu ona zarela-eta, San Fermingway bihurtu zaituzte azkenean.

Eta ni, berriz, leienda hutsa omen naiz, mitoa, kondaira Zuk asmatutako ipuina egingo naute noizbait martxa honetan.

Fermin Deuna

Ostirala, uztailak 8

Sagardui jauna:

Goi Ikuskaritza Nagusi honen jakinera iritsi da zer-eta hogeita bost urte daramatzazula Estatu txit eskuzabalaren kontura bizitzen, mantenu osoko ostatuan, horren barne direla jan-edana, lotokia eta aisialdia. Zornotza bezalako toki ospel baten ordez gure nazio eder honetako bazter eguzkitsuak ezagutuz, hala nola Palma, Sevilla, Granada, Puerto de Santa Maria eta orain Jaen. Horrelakoxe zaldun gizabidetsuak gara Espainian, baina gehitxo ote den ere pentsatu dugu, eta etxera itzultzeko garaia iritsi zaizula, alferrontzi hori.

Ea ez zaitugun berriz ikusten,

Jaulier Gorena

Idazleak ez dira, batez beste, batez besteko hiritarrak baino zintzoago edo gaiztoagoak. Esan liteke, dena dela, jende gehiena baino interesgarriagoak izaten direla, oro har: jantzixeagoak, irudimen handiagokoak, hizketarako dohaina ere bai batzuetan... Hala ere, aho batez esan ohi da, idazle mirestu bat miresten jarraitu nahi duenak hobe duela idazle hori ez ezagutzea.

Ni ez naiz, izatez, batere mitomanoa, idolatra, fetitxista. Ez dut idazleen argazkirik, sinadurarik, oroigarririk gordetzen. Baina ezagutu bai, mordoxka ezagutu dut, lanbidez, eta horietako batzuk ezagutu izana nire bizitzako altxorrean daukat gordea. Idazle onak ez ezik, pertsona maitagarriak deskubritu ditudalako.

Gaur ezagutuko dut estimutan dudan idazle bat, Gustavo Martin Garzo espainiarra. Eta, badaezpada, aurretik idazten dut, liburu bidezko estimazio hori lausotu edo haragitu aurretik.

Valladolidtarra da Martin Garzo, eta, harrigarria dena, Valladoliden bizitzen jarraitzen duena. Gauza jakina da idazle-karrera egin nahi duen idazlegaiak hiriburura jo behar duela, dela Madril, dela Paris, Bartzelona edo Berlin, han dagoelako mugimendua, han saltsa, han lan-eskariak eta afari-askariak, han harremanak eta azpiegiturak. Beste guztia "probintziak" dira, mespretxu-aire batez esan ohi duten moduan.

Valladoliden geratzeaz gainera, azpimarragarria da ez dudala komunikabideetan ikusi ohi: ez irrati-tertuliarik, ez egunkari-zutaberik, ez telebistako elkarrizketarik, nik dakidala behintzat. Inportanteena, baina, obra da, eta horretan lan miragarria egin duela esango nuke. Idazkera dotore baina gardena du, izenondo aproposa bere toki juxtuan sartzen duena; delikatua eta sentibera da gaietan eta haien tratamenduan, mugara iristeraino; kursiaren eta sublimearen arteko muga marra estu eta mehea da, baina Martin Garzo alde egokian gelditzen dela uste dut nik, bere gustu onari eskerrak; horrez gain, sentimendu onak erakusten eta aldarrikatzen ditu, literaturan eta bizitzan oso modan ez dagoen ezaugarria.

Horraino liburuetatik ezagutzen dudana. Eta aurrez aurre? Gaur jakingo dut zertxobait bederen, baina neuretzat gordeko dut, badaezpada ere.

Ni bazkide ez naizen klubetako kontuak harrotzea ez zait gustatzen baina, Pertsiako aitasantuez hitz egin badut, zergatik ez ditut ahotan hartuko Erromako aiatolak?

Gogoan daukat Joseph Ratzinger lurtarra Benedikto XVI.a kuasizerutarra bihurtu zeneko unea. Lagun batekin nengoen berriketan, ostatu batean, eta irudi horiek eman zituzten telebistan.

Ratzingerri buruz gaizki esaka jardutea modan zegoen lehendik ere, eta zer esanik ez harrez geroztik. Fatxa bat dela, eskuindarra eta ez dakit zer. Bakoitzari den bezalakoa izaten eta pentsatzen duen bezala pentsatzen utzi behar genioke baina, eliza katolikoak besteren bizitzan muturra sartzeko izan duen joeraren ondorio izango da orain edonor hastea eliza jorratzen eta eliztarrak larrutzen.

Ni ez naiz kontu horietan sartuko; bada, ordea, Ratzingerren idazkietan gauza bat deigarria iruditu zaidana. "Erlatibismoaren diktadura" aipatu omen du, behin eta berriz. Alegia, gaur egun bakoitzak nahi duen bezala pentsatzeko eta bizitzeko bolada omen dago, dena onartzen omen da, ezer ez baita berez zuzena edo okerra, baizik bataurrekoen araberakoa. Hori litzateke, hitz gutxitan esanda, erlatibismoa.

Printzipioz, Vatikanoko capoarekin konforme. Adibidez, telebistako eztabaida batean ikusten baditut astronomo bat eta astrologo bat, lehenengoa zientziaren ikuspegia defendatzen eta bestea zodiakoaren txorakeriak, ez etorri niri egia erlatiboa dela eta besteen ikuspegia errespetatu behar dela esanez. Barkatu, baina gauza batzuk gezurra dira, besterik gabe, eta hor ez litzateke erlatibismoarentzako tarterik utzi behar.

Hala ere, askoz korapilatsuagoa da auzia. Badira munduan Zaldieroak marrazten dituen bezalako gizon jakintsuak, multikulturalismoa zibilizazioaren berezko etsaia dela diotenak, Egia Handien tokian nork bere errealitatetxoa jarriz gero tribalismora goazela, klitoriaren ablazioa eta euskararen berreskuratzea zaku berean sartuz. Erlatibismoa ukatzen badugu, egia bat dagoela onartu behar dugu. Eta egia zer den nork definitzen du? Boterea duenak.

Hori dela-eta, agian hobe luke Benedikto XVI.ak erlatibismoaren diktadura horren gogor ez gaitzestea. Zeren, serio pentsatzen jartzen bagara, orain dela bi mila urte himena urratu gabeko emakume judu batengandik gizon bat jaio zela, hura erromatarrek gurutzean hil eta handik hiru egunera hilobitik bere kasa atera zela, eta orain txaman batek hitz magiko batzuk esaten dituen aldiko esku arteko ogi zatia haren haragi bihurtzen dela sinesten dutenen fedea onartzeko, erlatibismo dexente beharko genuke eta.

Fededunekiko errespetu guztiarekin esanda.

Aspaldidanik pizten dit jakin-mina Iranek. Ez dut ezagutzen, ez naiz inoiz izan. Baina badu bere misterioa. Asiako inguru horretan ibili izan diren bidaiariek aho batez goratu ohi dute bertakoen jendetasuna, errespetua, laguntzarako prestasuna. Irakurri, esaterako, "Ekialdeko mamuak", Jon Arretxerena, edo "Txirringaren aienean", Amaia Elosegi eta Esther Mugertzarena.

Iranek pizten didan interes honetan zerikusia izango du halaber zinemak. Arlo honetan ez naiz jakintsua eta zuzendarien izenak galdetzen hasiz gero Kiarostami besterik ez datorkit gogora, baina dozena bat zinegileren lanak ikusiko nituen urte hauetan, eta beti iruditu zait txundigarria haien maisutasuna, batetik, baina baita haien samurtasuna ere, jendearen xalotasuna edo.

Hori litzateke alderdi politena. Baina herrialdeak badu bere alde erantzia. Teokrazia, askatasun falta, emakumeak itzalean egon beharra... Horiek denak nabarmen erakutsi izan dizkigute komunikabideek, baita handik igarotako jendeak ere, baina ez bertako zinemak, noski, zentsura hor dagoelako. Kritika xumeak bai, baina ezin auzitan jarri agintearen sistema, ideologia, hierarkia.

Literatura ere bide aberatsa izan ohi da herrialde bat ezagutzeko, baina tamalez ez dut ia ezer ezagutzen bertako idazleek idatzitakorik. Azar Nafisi irakasleak idatzitako "Reading Lolita in Tehran" salbuespena. Egunotan nabil V.S. Naipaul-en "En los límites del Islam" irakurtzen, non arabiarrak izan gabe islamdar bilakatu diren herrialdeak arakatzen dituen: Iran, Pakistan, Malaysia, Indonesia.

Dena dela, liburuon irakurketatik ateratako ondorioekin ezin ase. Inpresioa daukazu itogarria dela botere erlijiosoak jendearen bizitzan daukan kontrola eta eragina, eta hortik libratu nahian dabiltzala. Bego. Hala ere, gero hauteskundeak datoz eta Mahmud Ahmadinejad aukeratu dute lehendakari, hautagai ultrakontserbadorea, gehiengo garbiz gainera. Eta zeure buruari galdetzen diozu daturen bat oker eman ote dizuten. Hipotesiak bota nitzake, Iranen iraultzaz geroztik gertatu diren gorabehera historikoak aztertu, baina beti ibiliko naiz entzun eta irakurritakotik, hangoen hezur-haragizko bizipen eta irriken berri zuzenik gabe. Misterioa izaten segitu du gerora ere Iranek.

Osteguna, ekainak 30

Jeneral larderiatsu hori:

Gaur egingo duzue zuen alarde eder hori, dena txuri-gorri, arma-tiro-pun eta txiruliruli. Auzi gogorra daukazue eskopeta eta guzti atera nahi duten emakumezkoekin, baina behar den tokian dauzkazue potroak, halakorik ez gertatzeko.

Bestelako proposamen bat egin nahi nizuke nik, apalki: maribandera endredatzaile horiek behingoz isiltzeko, zergatik ez jarri gizonezko bat kantinera? Bere gona, apaingarri eta hornigailu guztiekin. Igual bazterrak gehiago nahasteko izango litzateke baina.

Ondo iruditzen bazaizue, hona bat, boluntario.

Ostirala, uztailak 1

Anasagasti estimatu hori:

Buru soildua erakusteko ageri duzun lotsaren laurdena baldin bazenu hizkuntzekin, lasaiago ibiliko ginateke euskaldunok. Irratiz entzun zaitut, bertsolariak aritu behar omen duen bezain fuerte hitz eginez, senatuan euskarari leku gutxitxo emango zaiola-eta protestan. Eta Avilako senatariek zu gutxienez bertsolaria zarela pentsatuko dute igual. Blazquez Bilboko apezpiku izendatu zutenean ere gogor zu, loro zaharrak hizketan ikasten ez duela-eta. Eta handik urtebetera, zuk hogeitaka urtean ez bezala egin zuen euskaraz Avilatik etorritako beleak.

Noiz isiltzen dira loro zaharrak, Iñaki?

Larunbata, uztailak 2

Armstrong miretsi hori:

Azken tourra duzu hau. Dena iristen da noizbait bere akabura, eta lasterketak planifikatzean adinako ikusmena erakutsi duzu gainbeherari aurrez igarri eta zure erretiroa iragartzean. Irabazi beharreko guztia irabazi duzu bizikleta gainean, eta hortik kanpo ere txapela kentzekoa izan da zure gizatasuna, zure kiroltasuna.

Zer falta zaizu probatzeko beraz? Txirrindularitzaren epikaren beste alderdia: galtzailearena. Saiatu, izerditu, sufritu eta ezin garaitu.

Ea hori ere ezagutzeko suertea duzun. Miretsi ez ezik, maita zaitzagun.

Igandea, uztailak 3

Enriqueta mon amour:

Iragarki hark zioen moduan, politika eta emakumeak ez dira dagoeneko izan zirena. Nork salatuko ditu orain nazionalismoaren gehiegikeriak: uraren harrapaketa, Olentzeroren inbasioa, euskararen inposizioa? Eta nork alaituko ditu gure bihotzak, zure lifting, apaintze eta soineko sexyrik gabe? Mihi pozoituak hor dabiltza mar-mar, PPkoekin zeunden garaian zenbat milioi pasatzen zizkizuten, Jaurlaritzaren aurrekontua bozkatzearen truke zer eman ote zizuten Inbidia hutsa.

Arrakasta guztia izan dezazula zure fase berrian. Adibidez Miss Alava?

Aurreko batean aipatu nuen Bertsolari aldizkariaren azken alea, egungo bertsolarien eta musikaren arteko harremana lantzen duena, hainbat elkarrizketaren bitartez. Bazen beste alderdi bat komentatu nahi nuena baina, berez diferenteak diren gai bi ez nahastearren, beste baterako utzi nuena.

Bertsolari aldizkarian, argazkiak Conny Beyreuther-ek egiten ditu. "Nongoa ote da hori?", pentsatuko du baten batek, izenaren arrotzak harrituta. Ba, Alemaniakoa. Lehenago ere ugari eta inportanteak izan dira alemaniarrak Euskal Herriko argazkigintzan, orain dela 100 urteko hastapenetan batez ere, eta garrantzitsuena seguru asko Koch familia, hainbat belaunalditan zehar izaera aleman-euskaldunari eutsi diona. Ikusi egin behar langintzari segitzen dioten Sigfrido Koch zenaren alabek: Nagorek, Edurnek...

Connyren kasua berezia da ordea. Berlindarra da bera, Ekialdeko Berlingoa, eta aita Alemaniako Errepublika Demokratikoko goi mailako politikaria nonbait, ministroa edo. 1998an iritsi zen Euskal Herrira, praktikak egitera Egin izeneko egunkari batean. Uztailaren 19an zen lanean hastekoa, eta egun horretan itxi zuten Hernaniko egunkaria, Baltasar Garzon izeneko epaile baten aginduz. Ikustekoa izango zen neskaren txundidura. Dena dela, gure bizinahi eta sentipenekin bat egin duela ematen du, geroztik hemen geratu baita.

Hemen geratu ez ezik, bertsolaritza modernoaren artxibo grafiko zabalena osatu duela esan liteke. Lan-eskariak halaxe ekarri zion, Joxean Agirre zuzendariaren enkarguak, baina aldizkarian azken aldian argazkiek hartu duten pisua ikusita, bistan da interes handia jartzen duela fotografoak bere lanean. Eta bitxia egiten da imajinatzea bertsolari txapeldun edadekoak eta gaztetxo belarritakodunak isilik eta esaneko Connyren aurrean.

XIX. mendean kanpotarrak hasi ziren gure ahozko ondare etnografikoa biltzen: Cerquand, Webster, Michel... Eta XXI. mendean, neska berlindar bat bihurtu da bertsolaritzaren begia. Polita.