Nire uste harroan

Jon Arretxek (Basauri, 1963) irakurlea harritu eta dibertitu egin nahi duela dio bere detektibe-nobela umoretsuekin. Horietakoa bigarrena du Kleopatra, komikietako mundu gordin, ilun, zoro eta absurdoa dakarrena, Basauri night club baten inguruan girotutako misterioan.

Bi urteren ondoren, nobela beltz umoretsura itzuli zara, "Manila konexioa" liburuarekin hasi zenuen ildora. Gustura genero honetan?

Oso gustura. Jolas baten modukoa da niretzat horrelakoak idaztea, dibertitu egiten naiz, eta irakurlea dibertitzea ere nahi nuke, dibertitzea eta harritzea, ustekabean harrapatzea gertakizunekin. "Manila konexioa"k zelako harrera zeukan ikusi nahi nuen bigarren nobela beltzari ekin aurretik, eta emaitza onak animatu egin nau antzeko istorio bat eratzen, lehengo pertsonaia nagusiak aprobetxatuz.

Zer da funtsezkoena bertan: misterioaren alderdia, ala barre eragitea?

Batez ere misterioarena, baina egoera umoretsuak bilatuz, gertaera zoroak, harrigarriak, parodia eginez eta absurdoa landuz.

Eta nola definituko zenuke hemen darabilzun umore-mota?

Liburuak argitaratu aurretik kritikatzen dizkidan adiskide aditu baten arabera, umore "delirantea" erabili dut. Nahiko adjetibo egokia izan daitekeela uste dut.

Liburuko protagonistak, noski, Simon Artabe eta bere laguntzaile Etxebe dira. Nolako ikerlariak dira hauek?

Antiheroiak dira, pertsonaia karikatureskoak, ohiko detektibe adimentsu, indartsu eta galanten guztiz kontrakoa. Etxeberi, dena dela, halako sinpatia puntu bat dariola uste dut.

Nobela honetan bada beste pertsonaia nabarmen bat: Putz edo Perales...

Agian berau da pertsonaiarik deliranteena. Bere aita ere hilko luke odol hotzez herentzia eskuratzearren, tren azpira botata, jakina. Izan ere, Peralesek halako obsesioa dauka trenekin. Trenbide zaratatsutik bi metrora bizi da, etxe-zulo baten; igel-tokazalea da, apustuzalea, ama night-club baten (Kleopatran) dauka lanean bien mantenua lortzeko...

Gasteiztik atera zara oraingoan, ondo ezagutzen duzun beste inguru batera joateko...

Zorretan sentitzen nintzen neure herriarekin, liburu batzuk asko estimatzen dudan Gasteiz aldean kokatu ondoren. Hori dela eta, Kleopatra-ko istorio nagusia Basauri-Galdakao-Arrigorriaga aldera eraman dut.

Erregistro desberdinak, freskotasun bila

Aipagarria da pertsonaien itxura deskribatzeaz gainera, bakoitzaren hizkera ere berezia dela.

Nik uste euskal literatura berrian dugun arazo handienetakoa erregistro desberdinen erabilera eskasa dela. Ahalegin berezia egin dut alde horretatik Kleopatra-n, Manila Konexioa-n egin nuen bezala, ze pertsonaia guztiek euskara batu estandarrean hitz eginez gero liburuek freskotasuna eta sinesgarritasuna galtzen dituzte.

Liburuan komikizkoak dira orri batzuk, baina obra osoan nabari da halako komiki-estetika bat, ezta?

Komiki-estetika oso nabaria dela uste dut, eta irakurleak hasiera-hasieratik zer topatuko duen jakiteari funtsezkoa deritzot kasu honetan. Horregatik ipini ditugu Cristina Fernandezek egindako komikiak hasieran (eta amaieran), irakurleak "kontxo!" esan, txipa aldatu eta beste logika batez har dezan etorriko zaiona.

Estetika horrek egiten ditu zilegi liburuko gordinkeria eta krudelkeria zenbait?

Bai, duda barik, ze ohikoagoa da mundu gordin, ilun, zoro eta absurdoa komikietan nobeletan baino, eta irakurleak irudien laguntzaz askoz hobeto asimilatzen ditu halako istorioak. Nik esango nuke komiki nobelatu gisa ulertu behar dela Kleopatra.

Eta hurrena, beste nobela beltz bat, bidaia-liburu bat ala zer...?

Beste nobela beltzen bat idatziko dut noizbait, irakurleek harrera ona egiten badiote Kleopatra-ri. Nire asmoa da gero eta tarte handiagoa ematea ilustrazioei, komiki nobelatutik "nobela komikitu"ra heldu arte ia. Dena dela, hurrengo liburua bestelakoa izango da, ziurrenik, zerbait serioagoa, emozioak edo hunkidurak bilatzen dituena; agian bidaia-liburua, agian ez. Aspaldi honetan txandakatu egiten ditut era bietako lanak eta oso gustura nabil horrela.

(Hasitakoak noizbait amaitu behar du, eta honi gutxi falta zaio. Hona azken aurreko kapitulua)

Zazpigarren atala: Bizardun ezezaguna

Ordura arte argazkietan bakarrik neukan ikusita aitatxo. Argazki batzuetan bera bakarrik zegoen eta beste batzuetan amatxorekin, amatxo gazteagoa zenean eta ni oraindik jaio ez nintzenean.

Horregatik geratu nintzen harrituta biharamunean, bizardun bat sartu eta amari besarkada handi bat eman zionean. Gero niregana etorri eta besoetan altxatu ninduen.

"Aupa, Iker! "esan zuen.

Ama konturatu zen nire izu-aurpegiaz.

"Eman muxu, Iker: aitatxo da.

Aitatxo? Gizon hura? Argazkietan ez zeukan bizarrik! Baina, noski, bizarra kendu edo utzi egiten da, eta aitatxok itxura aldatuta zeukan. Hala ere, azkar ohitu nintzen itxura berri hartara, baina ez hainbeste bizarrera, muxu ematean azkura ematen baitzuen. Ez dakit nola ematen zion amatxok hainbeste muxu.

Muxu eta besarkaden ondoren asko hitz egin genuen, eta aitak dena jakin nahi zuen gutaz: amak lan egiten zuen dendaz, nire eskolaz, nire lagunez

Nik dena kontatu nion, eta azkenean ez nekien zer gehiago kontatu, eta orduan motxilaz oroitu nintzen, eta han barrukoak atera nituen.

"Tori, zuretzako opariak dira "esan nion.

Aurrena, marrazkia gordetzen zuen karpeta zabaldu zuen.

"Ze polita! "esan zuen aitak marrazkia ikustean.

Eskolakoek egindako txango bat ikusten zen, eta bertan mendia ageri zen, eta animaliak, eta nire lagunak, kolore askorekin margotuta.

"Eta hau? "galdetu zuen gero aitatxok.

"Karakola bat da, amonaren etxean zegoen, eta itsasoaren barruko hotsak entzuten dira.

Orduan amatxok azaldu zion nola izan zen amonaren gaixotasuna, eta operazioaren ez dakit zer istorio, eta kontu haiekin triste jarri zen, baina berehala pasatu zitzaion eta alai jarri zen berriro.

"Euskadik abertzale ematen du botoa, baina prentsa espainola erosten du; etorkizunean, prentsa espainola erosten segituko du, eta botoa ere espainola emango du".

Goiko esaldi hori Vocento taldeko arduradunetako batek esan omen zion, orain dela urte dexente, Joseba Egibarri, elkarrizketa erdipubliko batean. Iragarpena osorik bete denik ezin esan, botoari dagokionez, baina prentsaren joerak halaxe jarraitzen du, dudarik gabe.

Orain dela 28 urte Deia eta Egin plazaratu zirenean, apostu eta lehia gogorrak sortu ziren: bat, prentsa abertzale eta espainolistaren artekoa, azken honek irabazi zuena, traineru askoren aldeaz gainera; bestea, egunkari abertzale bien artean, instituzionalista eta hausturazaleen artean bestela esanda, eta prentsari dagokionez enpate amaitu zutela esan liteke; eta hirugarren bat, normalean aipatzen ez dena, elebidun izango omen zen prentsa abertzalearen eta euskal prentsaren artekoa, euskal prentsa guztiz zokoratua utzi zuena (azken auzi honen xehetasunetarako, ikus, adibidez, Aitor Zuberogoitiaren "Bidegorriak hizkuntzentzat" liburua).

El Correo, El Diario Vasco, Diario de Navarra-ri tokia kentzeko saiakera ugari izan da urte hauetan, baina ustel atera dira orain artean, beren nagusitasun osoari eusten baitiote egunkari horiek. Ahalegin berri bat ikusi dugu gaur: Noticias de Gipuzkoa egunkari jaio berria, Juanito Zelaiaren kapitalaz Iruñean sorturiko Diario de Noticias-en umea (lehenago Arabara ere zabaldu zutena). Publizitate-kanpaina gogorra egin dute (Donostian batik bat, probintzian ez da ia sumatu ere egin): "Gela itxi usaina dago Gipuzkoan. Haize freskoa ekartzera gatoz", zioten afixetan. Diario Vascokoak ere ez dira lo egon, eta publizitate-kanpaina erakargarria egin dute, beren gipuzkoartasuna azpimarratuz.

Geroak zer ekarriko duen? Ezin jakin. Gipuzkoarren soziologiaren eta Vocento taldearen ideologiaren artean dagoen ustezko arrakala aprobetxatu nahiko lukete egunkari berrikoek, DVri erosleak kentzeko, baina ez daukate erraza, arlo honetan tradizioak duen indarra ezagututa. Lehen alea ikusmiratzen aritu naiz eta produktu txukuna iruditu zait. Hala ere, euskarari eskaintzen dioten lekua, hutsaren hurrengoa eta iraingarria da. Ikusiko dugu, aurrerantzean nondik nora jotzen duen.

(Orain dela hilabete bat edo deituko zidaten, Altsasutik, bertako euskara-taldekoek, ea hitzaldi bat emango nuen. Nola esan ezetz? Gaia ere eman zidaten: "Esportagarria al da euskal literatura?" Labur erantzunda, "Bai" batekin buka zitekeen saioa. Pixka bat luzatuz gero, hona bigarren galdera: "Esportatzen al da euskal literatura?" Erantzun posibleak: "Ez", "Gutxi", "Gaizki". Hitzaldia laburregia da hala ere, hirugarren galdera bat erantsiko dugu: "Zer egin liteke gehiago edo hobeto esportatzeko?". Erantzuna: "Uff".

Hitzaldirik ematekotan, "uff" hori luzatu eta zehaztu behar nuen. Eta orduan oroitu nintzen gai horretaz artikulu bat eskatu zidatela aspaldi. Bila hasi, eta ordenagailuan topatu dut, suiet horren inguruan duela lau urte egindako lana, Gara-ren Mugalari gehigarriaren enkargua. Ez naiz ni hitzaldi, artikulu, ipuin eta poemak birziklatzearen oso zalea, baina asmatzen jarrita ere ez nituen oso gauza desberdinak esango. Hona bada, artikulu zahar-berritua)

Eman ta zabalduko al dugu?

Ana Karenina ez da errusiarren aberastasuna soilik; Gergor Samsa irakurle alemanek bakarrik irakurri balute denok ginateke pobreago. Horregatik diot —aldeak alde eta baieztapenari beroarena kenduta— Sarriren lagun izoztua edo Izagirreren Agirre zaharra literatura unibertsalaren ondare bihurtzen ez badira, kultura europar osoa ateratzen dela hor galtzaile.

Harrokeri usaina hartuko dio baten batek aurrekoari, ez naiz ukatzen hasiko, baina ez dut boutade moduan bota. Halakoetan maisuen aipuak lagungarriak izan ohi direnez gero, gogora ekarriko dut nola Koldo Mitxelenak halako zerbait esan ohi zuen, gutxi gorabehera: kultura egiazko bat, bere buruarentzat sortzen ari denean, mundu osoarentzat ari dela sortzen. Orain arte esan liteke idazle bakar baten obra oparitu diogula mundu zabalari, Atxagarena hain zuzen, eta munduratze horrek onura hirukoitza eman duela: lehenik eta behin egileari berari, bistan den bezala; ondotik Euskal Herri osoari, prestigioa, itzala, ezagunago eta maitatuago izatea ekarri dionez gero; eta azkenik dozenaka hizkuntzatan irakurri eta Obabako istorioekin hunkituko ziren guztiei, Belgradon, Tokion edo Toronton. Atxagaren aurretik ez da beste euskal idazlerik ibili bide horietan barrena, eta ikusteko dago ondotik beste inork lortuko ote duen ala gizona bere bakardadean geratuko ote den.

Euskal literatura beste hizkuntzetara itzultzearen inguruan idazteko eskatu didate, eta, hari askotako mataza denez, gaia hiru ataletan sailkatuko dut: egitekoaren zailtasunak, hartu litezkeen bideak, eta promozioaren egile posibleak. Goazen banan-banan.

Lantegiaren zaila

Lehenik eta behin gogoan izan behar dugu munduan idazle asko dagoela, eta apur batzuek baizik ez dutela lortzen beren lanak itzuliak izatea. Obraren hartzaile naturala —eta gehienetan bakarra— norbere hizkuntzako irakurleak izaten dira. Horrez gain, itzulia izateko aukera ez da beti kalitate literarioari loturik joaten, gehienetan zerikusi gehiago dute bestelako faktoreek, eta horren erakusgarri da ingelesezko idazleak izatea gaur egun errazkien eta ugarien itzultzen direnak; oso onak batzuk eta erdipurdikoak beste hainbat, baina zinema, musika edo museoak esportatzen dituzten bezala, literatura esportatzeko gaitasun berezia du inperio amerikarrak.

Zaila da, beraz, merkatuaren inertziari kontra egitea, eta ez guretzat bakarrik. Mila milioi txinatar bada zerbait, eta hala ere ez dugu bertako idazlerik ezagutzen, Frantzian erbesteraturik bizi den azkenaurreko nobel sariduna kenduta. Hura urruti dagoela? Hartu Holanda, ia bertan duguna: nederlanderaz idazten duten bi idazle aipatzeko lanak izango genituzke. Herrialde txikiaren desabantaila areagotu egiten da administrazio indartsu baten babesa eduki ezean. Estatua ez da ezeren garantia, eta hura gabe ere egin liteke zer edo zer, baina estaturik gabeko hizkuntzek beti izango dute gaitzago.

Hemen, berriz, oztopo horiei guztiei beste bat erantsi behar zaie: gure zorioneko euskara, alegia. Alde batetik baino gehiagotatik da oztopo gainera: batetik, nola hemendik kanpo ia inork ez dakien eta beste inongo hizkuntzaren antzik ez duen, kanpoko argitaletxeek ezin dute euskarazko lan bat irakurri eta epaitu, interesatzen zaien edo ez jakiteko. Bestetik, tipologiaz, hiztegiz eta formaz hain hizkuntza diferentea izanda, ez da samurra euskaratik beste hizkuntzetara literatur testuak txukun antzean itzultzea.

Azken aitzakia horri kontra egitea badago, noski, esanez ingelesetik (edo frantsesetik edo alemanetik) euskarara bezainbesteko tartea eta zailtasuna egongo dela euskaratik hizkuntza horietara, eta handik honako bidaia etengabe eta aski aise egiten badugu zergatik ez hemendik harakoa? Ados. Hala ere, ezin gara geure buruekin gezurretan ibili: estilistika guztiz desberdina da euskaraz sortzen duguna eta inguruko hizkuntzetakoa, eta, beraz, euskaratik hitzez hitz eta modu automatiko samarrean itzuliz gero testu lehor, motz, gatzik gabeak sor litezke beste hizkuntza horietan, erakargarritasun gutxikoak. Hortaz, itzulpen lan hori zuzen eta artez egiten jakingo duten itzultzaileak prestatu beharra daukagu, ez baitira berez eta perretxikoak bezala sortuko. Kanpoko literatura geureganatzeko bidean lan polita egin zen 80ko hamarkadan, eta 90ekoan are salto handiagoa egin da testuen kopuru, kalitate eta malgutasunean, irakurleen aldetiko normaltasunean oraindik ere aurrerapausoak behar diren arren. Antzeko talde-lana beharko dugu euskaratik besteetara itzultzeko estilo bat finkatzeko: jarraitua, lagundua eta elkarren aberasgarria; hastapenetan gaude gaztelaniarekin, eta hasi ere ez gara egin bestelako hizkuntzekin. Bide luzea dugu aurretik, baina hori ezin da izan bertan goxo egiteko aitzakia, ezpada ja martxan jartzeko akuilua. Itzultzaile Elkarteak, Idazleenak, Editoreenak... denok daukagu hor galtza bete lan elkarrekin egiteko.

Zein bide hartu

Lantegi zabal horretan, bi norabide aipatu ohi dira, kontrajarriak ez badaude ere lehentasun edo estrategia diferenteak markatzen dituztenak: bata izango litzateke euskal literaturako lanak oraingoz espainolera itzuliz joatea, gero hortik bestelako hizkuntzetarako jauzia egiteko, ahal denean eta ahal bada; bestea, berriz, zuzenean ahalegintzea euskal liburuak Europako hizkuntza nagusietako batean ager daitezen. Ingelesa aipatu ohi dute batzuek, dudarik gabe hizkuntzarik inportanteena eta zabalduena, alemana beste batzuek, liburugintza sendoa izateaz gainera beste hizkuntzetako emaitzak bereganatzeko jarrera zabalagoa duten aldetik.

Lehenengo aukera da orain arte erabili dena, begibistako arrazoi batengatik: bai kontaktu pertsonalak, bai itzultzaile prestatuak topatzeko erraztasun handiagoa. Bere alde makurrak ere baditu bide horrek: batetik, Espainiarekiko gatazka politikoa dela-eta, nolabaiteko galbahe ideologikoa ezartzen dute hango argitaletxeek deserosoak izan dakizkieekeen autore edo gaientzat; bestetik, arriskua dago gurea Espainiako literaturaren adar exotiko edo folkloriko gisa agertzeko. Hau dena onarturik ere, ezin ukatu bigarren aukerak zailtasun nabarmenak dituela, gaur-gaurkoz.

Dena dela, esana dugu lehen ere bide biak ez daudela elkarren kontra jarriak; beraz, batean zein bestean saiatu beharko dugu aurrera egiten.

Nor jarri gurdiaren gidari

Talde-lana eskatzen duen eginkizuna dela esan dugu behin eta berriz. Hala ere, baten batek izan behar du bultzagile, nolabaiteko motorra. Nor?

Idazlea beste inor baino interesatuago dago bere obra kanporatzeko, noski, baina gogoa eta denbora behar dira promozio-lanerako, eta denek ez dute balio harremanak landu, hara eta hona bidaiatu eta gisako zereginetarako. Kontu horiek agente baten eskuetan utzita dena konponduta dagoela uste izan du zenbaitek, baina lehendik bideratuta dagoen karrera literario batean hainbat jestio errazteko balio du agenteak, ez ordea berak karrera hori martxan jartzeko.

Euskal argitaletxeak ere ahulegiak dira egituraz, eta beraiek zuzenean jaso lezaketen irabazia txikiegia, beren denbora, jendea eta energia honetan inbertitzeko. Antzeko zerbait esan liteke itzultzaileez: beren zeregina itzultze-lana albait txukunen burutzea da, ez liburu edo egile batentzako merkatu bila ibiltzea. Hala ere, batzuek zein besteek gaur egiten duten baino gehixeago egin lezakete agian.

Gobernuari esan behar ote diogu eltzetik babak ateratzeko? Nire ustez, Euskal Komunitate Autonomoko gobernuari diruz laguntzeko eskatu behar genioke (gaur-gaurkoz jai daukagu Nafarroako, Espainiako zein Frantziako gobernuekin, agian bihar?); ez eskale moduan, baizik eta bere literatura esportatzea herri baten nortasuna kanpoan erakusteko modu eraginkorrenetakoa delako, munduko gobernu askok eta askok sistematikoki landu eta lagundu ohi dutena. Hala ere, administrazioaren funtzionamendua zurrunegia eta geldoegia da, ezinbestean, hemen aipatzen den bezalako lan dinamiko baterako. Esate baterako, itsusia litzateke guztien gobernuak idazle bat hautatzea promozionatzeko, besteak baztertuta (asepsia-arazo bera izan ohi du Idazle Elkarteak, edo Editoreenak).

Formula egokiagoa iruditzen zait, niri behintzat, Fundazio bat edo antzeko zerbait sortzea, diru-laguntza publikoz hornitua batik bat baina bestelako diru-hornitzeak ere bila ditzakeena; Euskadiko Orkestra Sinfonikoaren antzera edo. Administrazioak kontrataziorako-eta berezkoak dituen muga esturik gabe jardun ahal izango luke, eta sorreratik bertatik politizaziotik kanpo utzi beharko litzateke, hauteskunde batetik besterako dantzatik libre aritu ahal izateko, epe ertain eta luzera begira.

Egin daiteke, egin behar da. Has gaitezen lanean.

(Iker protagonista ari da bere helmugara iristen, eta gu ere ari gara ipuinaren amaierara hurbiltzen)

Seigarren atala: Otsoen beldurrez

Bidaia oso luzea izan zen. Hartu genituen autobusak, abioiak, trenak, taxiak Uf! Hasieran poz-pozik nindoan, aita ikusteko pozarekin eta abenturaren ilusioarekin, baina pixkanaka nekatu egin nintzen, eta aspertu, eta momentu batean mareatu ere bai. Baina han zegoen amatxo beti, eskutik fuerte heltzeko eta laguntzeko.

"Lasai, Iker, laster iritsiko gara eta.

Bidean jende asko topatu genuen, hizkuntza diferenteak hitz egiten zituztenak. Gizon bibotedunak, emakume ileluzeak Batzuk atseginak ziren, beste batzuk zakarrak, baina ni beti gogoratzen nintzen amak esandakoarekin: isilik joateko eta ez fidatzeko, aitaren etsaiak izan zitezkeelako. Hortaz nik, neure motxilari heltzen nion esku batekin, amatxori bestearekin, eta ez nuen hitz egiten inorekin.

"Qué niño tan callado "esan zioten amari aduana izeneko toki batean, eta uste dut hizkuntza gehiagotan ere esan ziotela antzeko zerbait.

Azkenean etxe batera iritsi ginen. Han bikote bat zegoen, andre-gizonak, eta andreak galdetu zidan:

"Zu Iker txikia izango zara, ezta?

Nik, hitzik ere ez.

"Bai, noski, Imanolen semea "esan zuen gizonak.

Imanol da nire aitaren izena, eta nik baietz esan nahi nuen, baina ez nekien haiek ote ziren ipuineko otso gaiztoak.

"Lasai, Iker, hauek aitatxoren lagunak dira-eta "esan zuen amak.

Eta orduan nik baietz esan nuen, batetik barrez, pozik nengoelako, baina bestetik negarrez, beldur handia pasa nuelako.

Amatxok estu-estu besarkatu ninduen:

"Pasatu da dena, maitea. Bihar bertan ikusiko dugu aitatxo.

"Benetan?

"Bene-benetan.

Zuetako edonork daki zenbat paper jasotzen duen egunean etxeko buzoian: hipermerkatuetako publizitatea, aurrezki-kutxetako kontuak... eta, nire kasuan, hainbat kultur elkarte eta erakundetako berriemaile, berripaper, inprimaki eta bestelako propagandak, banan-banan eta arretaz irakurri gabe erreziklajearen bidea hartzen dutenak gehienak.

Hitzaldi baterako deia jaso nuen orain dela aste batzuk. Halako tokitan, halako ordutan, halako eta halako mintzatuko omen ziren dena delako gaiari buruz. Ohi ez bezala, apuntatu egin nuen, joateko asmotan, hizlari biak ezagutzen eta estimatzen baititut.

Gaia, berriz, nola esango nuke inor iraindu gabe...? Emakumezko bat idazten hasten denean, luze gabe galdetuko diote hitzaldia emateko edo artikulua idazteko "Emakumea eta literatura" gaiari buruz. Emakumezko idazleak bere iritzia emango du, ahal bezain xuxen. Handik hilabete gutxira, mahai-inguru batera deituko dute, gai berberaz mintzatzeko; ongi pentsatua bada, aurreko artikulu harengatik deitu diotela usteko du, gajoak. Handik beste pixka batera, gai berorri buruzko hitz batzuk eskatuko dizkiote komunikabideren batetik, eta gaizki pentsatzen hasiko da, inork ez duela aditu orain arte esan duena eta inori ez zaiola axola.

Apuntatua nuen hitzorduko mahai-inguru horren gaia ere, nola ez, "Emakumea eta literatura" zen. Hizlariak, emakumezko idazleak, gai horri buruz dagoeneko hamaika aldiz idatzi eta mintzatu direnak. Ezer berririk entzuteko gogoz baino gehiago aspaldian ikusi gabeko lagunak agurtzeko asmotan joan behar nuen beraz. Baina, hora: hitzaldi hori ez zen existitzen.

Bertan behera gelditu ote zen? Ezta hori ere: ez hizlari batek ez besteak ez zekiten deus ere; inork ez zien deitu, ez abisatu, ez ezer eskatu. Nik amestu ote nuen deialdiarena? Ezta ere, idazleetako batek konfirmatu baitzidan beste pare bat lagunek ere deitu ziotela hartaz galdezka.

Horra, beraz, markaren marka: hartu gai topiko eta gastatu bat, hartu modakoak izan litezkeen hizlariak, antolatu hitzaldia, eta egin horren propaganda, hizlariei ezerto ere esan gabe. Diru-laguntzaren bat ere jasoko zuten, akaso.

(Berriro txorakeriak kontatzen hasia nago baina, ipuina erdibidean uztea ez litzateke itxurazkoa. Hortaz, hona jarraipena, non istorioak beste ildo bat hartzen duen, orain arte sumatzen ez zena. Txa-txan! (Jesus, zenbat tontakeria emozio pixka bat eransteko). Horra ba)

Bosgarren atala: Ustekabeko bidaia

Orain arte ez dizuet esan, baina nik badut aitatxo bat. Nire gelan badira aitarekin eta amarekin txandaka bizi direnak, edo bi aita dituztenak, edo bi ama. Nik aita eta ama ditut, baina aita urruti dago, eta ez nuen ezagutzen.

"Non dago nire aita? "galdetzen nion amatxori.

"Urruti, oso urruti, baina asko-asko maite zaitu "esaten zuen amak.

Aitatxoren gutunak iristen ziren batzuetan, baina nik artean ez nekien irakurtzen, eta amatxok irakurtzen zituen niretzako zatiak, dena muxuz eta goraintziz beteak.

"Eta zergatik ez da etortzen? "galdetzen nion amari.

"Gizon gaizto pila bat dago, eta ez diote uzten.

"Eta ezin gara gu joan berarengana?

"Egunen batean, handiagoa zarenean.

Amona hil eta gero nahiko handia nintzen, eta oporrak hasi zirenean, aurretik abisatu gabe, maleta bat egin zuen amak eta esan zidan aitatxo ikustera joango ginela, hegazkinean.

"Eramaiozu opari bat, nahi baldin baduzu: zure marrazki bat, edo eskulan bat "esan zidan, sekretu handiarekin.

Nire marrazki kuttuna hartu nuen, baita itsas karakola ere, eta nire motxila txikian sartu nituen biak.

"Motxila eta guzti joan behar al duzu? "galdetu zuen amak barrezka.

"Zuk maleta handia eramaten baduzu, nik gutxienez motxila.

Horrela joan ginen aireportura. Ni aurretik inoiz hegazkinez ibili gabea nintzen. Amak esan zidan isilik joateko, eta inori eta inola ez aipatzeko aitatxo ikustera gindoazenik.

"Bidean gizon gaiztoak egon litezke, aitaren etsaiak.

"Txanogorritxoren ipuineko otsoak bezala?

"Bai, gutxi gorabehera.

Haur-ipuinari bakea emango diot gaurkoz (baina ez betiko, norbait irakurtzen ari bada, jarraipena behintzat zor diogu-eta).

Ez dakit Marañon, Eugenio Dors edo nor izan zen, XX. mendearen lehen herenean, halako zerbait esan zuena: Madrilen, arratsaldeko 7etan, edo hitzaldi bat ematen duzu, edo hitzaldi bat ematen dizute.

Ni ere halatsu ibili nintzen joan den astean. Neuk emandako hitzaldiak alde batera utzita, entzundakoak aipatuko ditut gaur.

Astelehenean, esate baterako, Unai Elorriaga entzun nuen, Thomas Hobbes-en "Hiritarra" liburua komentatzen. "Elorriaga Hobbes komentatzen?", galdetuko du, harrituta, Elorriaga eta Hobbes apur bat ezagutzen dituenak. Zaila baita bi mundu urrunago, bi interes-eremu desberdinago imajinatzen.

"Eta hala ere izugarri hitzaldi mamitsua izan zen" esango dudala ematen du, ezta? Ba ez. Nire ustez behintzat. Alegia, Elorriagari urruna, arrotza, antipatikoa egin zitzaion Hobbes; hitzaldian, beraz, ez zuen gehiegi sakondu emandako gaian, eta hortik abiatuta bere unibertso partikularreko kontuak aipatu zituen. Elorriaga ezagutzeko balio zuen hitzaldiak; Unai ongi moldatzen da jendarurean hizketan, eta alde horretatik interesgarria izan zen saioa, baina Hobbes ezagutu nahi zuenarentzat aski antzua.

Ez dakit antolatzaileak pozik geratu ziren emaitzarekin. Esperimentua zen aldetik, berrikuntza bilatu eta arriskua onartzen ari ziren. Nire aburuz, dena dela, arretaz aztertu behar da nori zer eskatzen zaion.

(Kontatzeko gauza pila dudala konturatzen naiz: ostegun iluntzean hitzaldi bat eman behar dut, ostiralean aurkezpen batera noa, gero lagunarteko afaria... Baina isiltasuna ere ez da mezu txarra. Hortaz, abaila hartu dudanez, haur ipuinarekin jarraituko dut. Hau trantsizioko atal bat da)

Laugarren atala:. Inguruko hotsen gordetzailea

Hori guztia aspaldi izan zen, ni artean txikia nintzenean (bost edo sei urte). Orain zortzi urte dauzkat eta handia naiz.

Amona hil eta gero igandeetan batera edo bestera joaten ginen egun-pasa. Batzuetan amatxok flana egiten zuen, eta ez zitzaion amonari bezain goxoa ateratzen, baina nik ez nion ezer esaten.

Egun batean amonaren etxera joan ginen, izeba Lourdesekin. Amak esan zidanez, etxea saldu egin behar zuten eta, aurretik, balio zuten gauza guztiak jaso behar ziren.

Ama eta izeba armairuetan begira zebiltzan bitartean, ni amonaren logelara joan nintzen, itsas karakola han ote zegoen ikustera. Han zegoen, bai, betiko tokian.

Hartu nuen karakola, eraman nuen belarrira, eta bai, han jarraitzen zuen karakolaren magiak: naufragioan hondoratutako itsasontzien kulunka, itsas lamien xuxurla, algen mugimendu firfiratsua

"Iker, non zabiltza? "entzun nuen amatxoren ahotsa". A, hemen zinen.

Amonaren oroigarriren bat eraman nahi banuen orduan esateko agindu zidan amak, gero berandu izango zela-eta.

"Karakola eramango dut "esan nuen.

"Hiri berdin zain, ezta Lourdes? "galdetu zion amatxok izebari.

"Bai, neska, nahiko traste bazeukanat bestela ere etxean.

Horrela ekarri genuen geure etxera itsas karakola, eta neure logelan jarri nuen, liburuentzakko apalaren erdian.

Gauero ipintzen nuen belarri ondoan, eta han entzuten nituen itsas hondoko zarata misteriotsu haiek, baina baita amonaren etxeko hotsak ere: amonaren erratza, sukaldean piztuta edukitzen zuen irratiaren marmara, pasilloan ibiltzen zeneko pauso isilak

"Nola liteke amonaren etxeko hotsak entzutea? "galdetu nion amari.

"Hori da karakolak bere inguruko hotsak gordetzen dituelako barruan: itsasokoak aurrena, amonaren etxera joan arte, eta amonaren etxekoak orain, guregana etorri denean.

Horregatik entzuten zituen amonak aitonaren mezuak ere. Noski!

(Aspertzen hasita dauzkadan fan sutsu horie: pazientzia. Zortzi atal dira guztira. Eta gaurkoan gainera gauzak gertatzen dira)

Hirugarren atala: Amona ospitalean

Egun batean amona gaixotu egin zen. Igandean ez ginen haren etxera joan oilaskoa eta flana jatera. Horren ordez, ospitalera joan ginen bisitan. Lehenbiziko aldia zen ospitale batera nindoana eta nahiko beldurtuta nengoen, hango joan-etorri, gaixo, erizan, usain eta tramankulu guztiekin. Dena dela, amatxok esan zidan lasai egoteko:

"Badakizu nola gabonetan gaixo egon zinen sukarrarekin? Ba, amona ere berdin. Eta ospitalera ekarri dute hobeto sendatzeko.

Hortaz, nahiz eta amonak gaixo itxura eduki, nik aupegi ona jarri eta muxu handi bat emateko.

"Kaixo, amona, zer moduz? "galdetu nion, amak adierazi zidan bezala.

"Hementxe, tirri-tarra. Ea noiz uzten didaten etxera joaten, flan handi bat prestatzeko, karamelo askorekin.

Egun hartan ez nintzen joan parkera, ez goxokiak erostera. Amonaren ohearen ondoan egon ginen denbora guztian, eta ni pixka bat aspertu nintzen. Eta, kotxea hartu genuenean etxera itzultzeko, amatxok gorrituta zeuzkan begiak.

"Zer gertatzen zaizu? "galdetu nion.

"Ezer ez, maitea. Goazen etxera.

Hurrengo asteetan ere ez ginen amonaren etxera joan: amatxo joaten zen ospitalera, ni lagunekin utzita: egun batean Maitaneren etxean, hurrengoan Gorkarenean eta horrela.

Zain nengoen ni amona noiz sendatuko, igandean oilaskoa eta flana jateko eta karakolarekin buzeatzera jolasteko, baina amona ez zen sendatu.

Egun batean eskolara bila etorri zitzaidan ama. Ni pozik jarri nintzen hasieran, zerbait berezia zelakoan, baina berehala konturatu nintzen amatxo serio eta triste zegoela, eta ez nintzen ausartu ezer galdetzera.

Tanatorioa izeneko toki batera joan ginen, eta han jende pila bat zegoen, denak serio eta asko negarrez, eta erdian kutxa beltz bat zegoen, eta kutxaren barruan amona.

"Amona! "esan nuen, eta niri ere negargura sartu zitzaidan, orduan konturatu nintzelako hilda zegoela.

Han zeuden guztiak, osaba-izebak eta ezagutzen ez nituen beste asko, muxuka hasi zitzaizkidan, eta indartsua izan behar nuela esan zidaten, eta mutiko handia nintzela, eta baten batek goxokiak ere eman zizkidan, baina nik orduan ez nuen goxokirik nahi: amonarekin nahi nuen, eta ezinezkoa zen amonarekin gehiago egotea.