Ingelesen hilerria

Euskal Herria 2.0 jardunaldien harira, Donostiako Irutxuloko Hitza egunkaritik deitu zidaten elkarrizketatxo baterako. Gaur argitaratu dute, jardunaldiaren bigarren saioa Artelekun izango den honetan.

Bi puntu zero kontuez dihardut galde-erantzunetan. Izenburu hau hautatu du Aitziber Iartza kazetariak: Interneteko hainbat tresnak balio du nazioartera iristeko. Eta Tagzaniaren adibidea eman nion. Egia da atzerrira iristeko balio duela: ni gaur ez naiz izango EH 2.0 jardunaldian, Madrilgo beste ebento honetara joatea egokitu zaidalako.

Osteguna, hilak 21. Lokalizazioari buruzko mahainguru batean egongo naiz Donostian, Martutene auzoko Artelekun, Euskal Herria 2.0 mintegiko lehen jardunaldi egunean.

Mahainguru bat denez, ez dut hitzaldirik eraman behar (suposatzen dut), baina gauza hauek prestatzeko ohar batzuk hartzea ez dago txarto, eta ni jarraian hartutako apunteekin noa.

Duela urte batzuk eman nuen hitzalditxoren bat biltzarren batean esan nuen hau: Ez ditut menuak behar euskaraz, jana behar dut. Eta uste dut horretan nagoela. Horixe dela behar duguna gaur ere.

• Edukia da koxka, eduki euskalduna sortzeko. Edukira iristeko tresnak, edukia sortzekoak, edukia trinkotzekoak.
• Euskarazko komunitatea sortzeko, elebakartasunetik abiatzearen garrantzia.
• Lokalizazioa eta Internazionalizazioa, teknikoki, askoz garatuago daude gaur egunean mendea hasi zenean baino. Software librearen hedapenak eta Interneten zabalkundeak lagundu du horretan. Gaur egunean, tresna informatikoak askoz prestatuago daude jatorriz, eta horrek lana errazten du. Meneame tresna librea sarean jarri zuten, lokalizatzeko prest jarri ere, eta hortik klon polita, Zabaldu.com
• Lokalizazioan urte hauetan estrategia zuzena software librearen bidekoa izan dela uste dut. Maila teknikoan, gettext metodologia eta .po fitxategien estandarra. Terminologia eta fitxategiak eta lanak berrerabiltzeko moduak bideratu beharko lirateke hemendik aurrera, akaso.
• Edukien alorrean, goian aipatutako edukia sortzeko eta trinkotzeko tresnez gain, nola ekin? Teknikan ildoa software libreak erakutsi badu, uste dut edukietan ildoa eduki libreetatik etorri behar duela, filosofia berarekin saiatu beharko dugula egunen batean. Eta, hemen, ñabardura inportantea, Creative Commons Non-Commercial lizentziak ez dira sartzen. Horiek ez dute edukien banaketa librerik edo biderkatzailerik bermatzen.
• Edukia sortzeko politikak... Irudimen gehiago behar dugu. Aurkeztu daiteke Wikipedia dirulaguntza batzuetara? Ikus-entzunezko materialaren ekoizpenean, zer behar dugu, pelikulak subentzionatu, ala bideo-blogari euskaldunentzako plataformak eta edukia trinkotzeko estrategiak bultzatu? Politiken alorrean uste dut galdera zailak daudela erantzuteko.

Dokumentu bat idatzi beharra nuen. Garrantzitsua. Baina, jakina, aldez aurretiko beste dokumentu batzuetan oinarritzea zen logikoena eta iazko dokumentu bat ireki nuen, haren kopia gorde (Dokumentua-2), eta haren gainean lan egiteko.

Berrikusi nuen dokumentu zaharra, egin nituen ezabaketa eta kopi-pegaketa zehatz batzuk. Bazegoen zer berrerabili, baina parrafoen ordena aldatuta hobeto, pentsatu nuen. Tira, halako batean, etxera irten behar, eta akaso etxean osatuko nuela lana pentsatu nuen. Sartu nuen txiskeroa USB zuloan, eta han gorde nuen ordura artekoaren bertsioa, Dokumentua-2-Etxerako, desberdintzeko txiskeroan neuzkan beste dokumentuekin, zeinak batzuk ziren Etxerako, lanean kopiatuak baziren, eta beste batzuk Lanerako, etxean kopiatuak baziren lanean irekitzeko.

Egia esan, ez nuen etxean astirik aurkitu Dokumentua-2-Etxerako osatzeko, eta hortaz, etxerako zena, bueltan itzuli zen lanera txiskeroan. Bulegoko orduetan egin nuen, beraz, dokumentuaren biribiltze lana. Izen egokiarekin gorde nuen, Dokumentua-ona, eta lagun batzuei bidali nien, berrikus zezaten. Haien iritzia inportantea zen, noski. Maitek eta Aitorrek (Patxik kasurik ere ez) bueltan bidali zidaten beren dokumentu bertsioa, zentzuzko zuzenketekin biak, batarena zen Dokumentua-ona-2 eta bestearena Dokumentua-hobea. Egin nuen berridazketa bat Ona-2, Hobea eta Ona elkartuz: Dokumentua-berria-3.

Itxura ona zeukan, baina, badakizu, garrantzitsuak direnean dokumentuak, hobe inprimagailutik atera eta paperean rotulki gorriarekin errepasatzea. Errata batzuk zeuden, eta agian, tira, hirugarren paragrafo hori... Berriz ordenagailura eta Dokumentua-Definitiboa idazten hasi nintzen. Baina nahi bezala amaitzeko astirik gabe, etxera irten beharra izan nuen, eta txiskeroan gorde Dokumentua-Definitiboa-1, badaezpada, ez nahasteko.

Etxean, azkenean, eman nizkion ikutu batzuk: Dokumentua-Azkena gorde nuen PCan, eta Azkena-Lanerako txiskeroan. Biharamunean bidaltzea besterik ez zen geratzen. Baina, azken unean, e-posta begiratzea okurritu eta, kontxo, Patxik Dokumentua-Berria bidali ez dit bada! Txiskeroaren edukietan begiratu dut: hor daude denak, Ona, Berria, Definitiboa, Azkena, Berria-2, Definitiboa-1 eta Azkena-bis. Dokumentua.

Jardunaldi interesgarri batzuk antolatu dituzte Donostian (Artelekun), datozen bi ostegunetan, irailaren 21ean eta 28an: Euskal Herria 2.0.

Egitaraua hemen duzue, eta izen guztiak oraindik konfirmatzeke dituztenez, ez da ageri hizlaririk... Baina jende interesgarria egongo da. Horietako batzuekin egingo dut nik berba, 21ean, 18.00etan, mahainguruan: Lokalizazioa Euskal Herrian. Nirekin izango dira Gotzon Egia (EIZIE; Foru Aldundia), Joseba Makazaga (EHU) eta Arkaitz Zubiaga (Zabaldu.com, Mutilmedia).

Lokalizazioaz ez dugu l10n terminoarekin ulertzen den maila edo zentzu tekniko horretan berba egingo. Uste dut beste bat dela antolatzaileen asmoa: Euskal Herria munduan nola kokatu sarean, sareko mundu hori nola ekarri, erabili, Euskal Herrian... Saiatuko gara ikuspegi batzuk ematen norabide horretan.

Fernando Muniozgureni joan den zapatuan egindako azken agur eta omenaldian parte hartzea tokatu zitzaidan, Eibar.org elkartearen izenean. Ez dakit gure presentzia han ezinbestekoa zen ala ez... Fernando parte zen talde desberdinetakoak egon ginen hizlari, eta, akaso, talderen bat soberan bazegoen Eibar.org izan ote zitekeen pentsatu nuen gero. Faltan ere, etorri zirenen artean, Adorez eta Atseginez mintegikoak baziren, eta Fernando talde hartan duela urte batzuk inplikatuta egon zen bezala, uste dut haien arteko batek merezi zuela taula gainean egotea. Edozelan ere, entierro zibil moduko honetan hizlari izatea ohorea izan zen niretzat. (Fernandok ez zuen nahi izan hiletarik, ekitaldi alaia baizik, baina aukeratutako tokia eta nolabait ere, liturgia, Eibarko entierro zibilena izan zen)

Berba batzuk prestatu nituen, paper batean... Gutxi gora-behera han bota nuena hauxe da, jarraian datorrrena.



***

Fernando Muniozguren internauta zen, eta blog bat zeukan: hau hori ta bestia, joik buruakin postia. Eibar.org elkartekoa zen, Interneteko gure enjendro honetakoa. Eibartarrak zerrendako partaide. Baina beti, esan dezagun, distantzia batetik... Eibartarrak zerrendan 8 urtean 15.000 mezu baino gehiago trukatu ditugu, eta ez dira dozena bat Fernandorenak. Zehatz esateko, 8, oker bidalitakoak kontatuta. Bloga ere, gaixotasunak eta lagunen batek bultzatuta zabaldu zuen.

Denak ez gara berdinak. Batzuek ikusten dugu botoia eta tak, sakatu egin behar. Gero, esplotatzen badu, orduan irakurri instrukzioak, galdu ez badira... Fernandok ez, Fernandok instrukzioak behar zituen irakurtzeko (ahal izanez gero, frantsesez, bere euskalki faboritoan), haiek barneratu, muin filosofikoa atera, teorizatu behar zituen, gero ekintza programatu, eta orduan jotzen zuen kolpea. Nik badakit Internet interesatzen zitzaiola, susmatzen zuela inportantea zela, baina ez zen barneratu kontu honetan: instrukzioen eta filosofiaren bila zebilen. Baina, hara, Internet instrukzio barik banatzen da. Pastilla gorria irentsi, eta Matrixen sartu beharra daukazu, hori da dena. Hori ez zuen ulertu Fernandok, eta gaur berba horiekin errepikatuko banio ere ez zuen ulertuko.

Hala ere, Fernando Interneten dago. Bere lana Interneten dago. Zergatik diot hau? Ba, bueno, Eibar.org da gauza arraro bat Euskal Herrian. Ez dago subentzio gutxiagorik jasotzen duen proiektu teknologikorik, edo euskarazko komunikabiderik, Euskal Herrian. Ez dago Eibartarrak zerrenda baino foro biziagorik euskaraz sarean. Ez dago inon, inongo beste herritan, halako ezer... Zergatik Eibar.org bai, eta ez Tolosa.org? Fernandok ez zuen sortu edo bataiatu edo bultzatu Eibar.org, baina, horren nukleoan ibili garen batzuk, duela 20, 15, 10 urte Eibarren geunden, eta kasualitatez, beste eibartar hau, Fernando, Eibarren zebilen baita ere... Fernando Muniozgurenek matraka beste nonbait eta beste batzuei eman izan balie, ba, gauzak akaso desberdinak izango ziren. Akaso ez zen egongo Eibar.org.

Orain blog bat daukagu hor, umezurtz. Zer egiten da blog batekin hiltzen denean blogista? Entierro zibila egiten zaio, ala ekitaldi alai bat? Proposamentxo batekin gatoz, familiak hartu nahi badu, hartu dezala, Fernandoren idatzi mordoa, testu mordoa... biltzen jarraitu hor. Aukera bat izan daiteke. Nahi badute, jakina.

Autopistan luze bidaiatzea tokatu zitzaidan lehengoan, kopiloto moduan. Asperdura borrokatzeko, kamioien letreroetan fijatu nintzen, ze garraio etxe, edo konpainiaren izenean garraiatzen dituzten gauzak batetik bestera.<br /> <br /> Ikusten nituen izen euskaldunak, edo gertukoak soma nitzakeenak, Uriarte, Fagor, Aitortxu... Beste batzuk Europa Mendebaldeko grafia ezagun samarrak, Willi Betz, Salvesen, Norbert Dentressangle...<br /> <br /> Baina tarteka tarteka, are grafia arrotzagoak azaltzen zitzaizkidan izenak: Moslovakia.sk, Polska Grupa Transportowa, Záruba Mezinárodní Kamionová, Stahl Stehovací Sluzba... azken hau beharbada zuen pantailetan ondo ikusiko ez diren diakritikoz idatzia.<br /> <br /> Gero eta gehiago dira tankera horretakoak. Diakritikoz beteriko izenekin datozen Europako Ekialdeko trailer handiak. Maitasunaren antza dutela esango nuke: gaur atzo baino gehiago, bihar baino gutxiago. Duela 15 urte ez zegoen halakorik apenas... Gaur, zenbat eta zenbat igarotzen diren gure errepideetatik.<br /> <br /> Industria produkzioari lotutako ekonomia izan da azken hamarkadetan Gipuzkoakoa. Europako beste herrialde batzuekin, merkearen abantailak jokatuko zuen hori indartzen, arrakasta esplikatzeko ezagutza eta ekimena ezinbestekoak diren arren... Baina orain, beste lehia batekin egiten ari da topo lantegietako produkzioa. Orain merkeak haiek dira, eta ez bakarrik merkeak, formakuntzan eta injinerutzaren kalitatean ez dira hemen baino kaskarragoak izango.<br /> <br /> Lantegiko metal produkzioa edo eraikuntzaren adar espekulatiboak (etxegintzatik herrilan handietara) dira hemen ekonomiaren giltza gaur egunean. Eutsigarri, iraunkor edo dena-delakoa ote da bide hori? Informazioaren gizarterantz omen goaz, ezagutza izango da balio nagusia... Bai, hori esaten zaigu, baina, benetan oinarri berri horietan eraikitako ekonomia bateranzko aldaketan sartuak gaude? Ez dakit.<br /> <br /> Eta ekialdea, gainera, zirkunflexuz beteriko Europako herri horietan hasiko da, baina harantzago ere begiratu daiteke.<br /> <br /> Aritzetako autopista geltokian nago. Ez kamioi markaduna, baina erremolke batean metalezko kontainer itxi bat: Kien Hung, dio alfabeto latinoz, eta aldamenean, txinerazko bi lerro, karaktere handiz. Akaso barruan zer dakarren esango digu, baina ezin ulertu. Susmoa, ordea, kontainer horrek etorkizuna dakarrela barruan...<br /> <br /> (Irutxuloko Hitzarako idatzitako zutabea, aldaketatxo ñimiño batekin)<br /> <br />

Blogista bat hil da, komunitate honetako partaidea, Eibar.org elkarteko bazkidea. Fernando Muniozgurenek blog bat zeukan (dauka) hemen. Blogean mezuak arraro samar ageri dira, e-postaz bidaltzen zituen, moblog eginez, eta ez zituen besterik editatzen... Gaixotasunak eroan zuen bloga irekitzera. Bere mezu bakan haietan, gaixotasunaren presentzia igartzen da. Baina gaitzaren aurreratzeak ez zion asko idazten utzi.

Haren blogari ze agur edo ze despedida eman behar ote diogu? Zer egiten du komunitate batek, hildako lagun baten blogarekin?

Elena Lakak proposamen batzuk utzi ditu Eibartarrak zerrendan

• Dagoen moduan laga
• Eibar.orgek epilogo kolektibo bat egin diezaiola, eta mantendu
• Familiari eskaini, erabaki dezaten. Igual izan daiteke euskarri bat Fernandoren lan gehiago ipintzeko bertan.

Hirugarrenarekin saiatu beharko ginateke behintzat, eskaini bederen.

Fernando Muniozguren pertsona inportantea izan da Eibarren azken 20 urte hauetan, duda barik. Gutako askoren konpromiso, lan eta ibilbideetan, direnak direla ere, izan duen eragina, bakoitzak jakingo du norainokoa den, baina nago badagoela hor Fernandoren markaren bat, guren barruan. Eta Interneten darabigun zera honetan ere, Eibartarrak zerrendan, Eibar.org gune honetan, beste kontu batzuetan, bai, badago Fernando, badago bere eragina.

Andu Lertxundiri esker jakin dut Kolonbian Macondo jarri nahi ziola Aracataca herriko alkateak bere herriari. Bertakoa baita Gabriel Garcia Marquez. Baina ez Marquezi es beste batzuei ez zaie gustatu ideia, eta azkenean ez dute izen aldaketa egingo.

Dena den, Tagzanian begiratu eta ikus daiteke mundua ez dagoela Macondo faltan. Bai zenbait Macondo (Kolonbian bertan eta Angolan), eta baita Obaba batzuk ere (Kongo aldean).

Izen aldaketa arrakastatsuagoa izan zuen Brasilgo herri batek, Fidel Castroren omenez Fidelandia deritzo orain hari.

Big Red txikleak eskatu zizkidan Oihane Kruzealegi Joyitak Kaliforniatik EHra bueltan eroateko...



Aurkitu ditut, doan daude Googleplexen. Baina, klaro holako dosietan... nahi beste hartu daitezke, baina apuro apur bat ere ematen du. Ea dendaren batean pakete osoa aurkitzen dugun.

Ez da txiklea Googleren egoitzan doan dagoen bakarra. Munduko janari guztia, nahi beste, doan ematen diete hemengo langile eta bisitariei. Eta ondo prestatua, ez pentsa gero.

El Pais-en gaur, País Vasco edizioan paperean, euskarazko software produkzio librearen inguruko artikulua dator. Nire berba batzuk daude tartean. Alex Fernandez Divulcat-ekoak bidali zizkidan galderak, eta erantzunak eman nizkion nik. Testu jarraian dago artikulua, baina Alexekin egindakoa galde-erantzunen eran nahi baduzue, hementxe jarraian.

• Zer instalatu dezake euskaldun batek bere ordenadorean?

Linux euskaraz badago, baina hura instalatzeko euskaldun arruntak balio ote  duen... Nik ez dut balio behintzat. Hori bai, PC arrunt batekin datokizun Windows-a euskaratzeko plugina oso ondo dator, eta itxura txukuna ematen dio sistema eragileari. Gero, Interneten ibiltzeko, Firefox euskarazkoa instalatzeko gomendatuko nuke, eta, oso inportantea, konfiguratzea hizkuntza aukeretan euskara duzula lehenetsita.

• Euskeraz lan dezakegu edota beste hizkuntzetan ezinbestekoa da?

Euskaraz lan egin daiteke, jakina. Elebakar, euskaraz, ez dut uste. Erdara jakitea ondo dator, batez ere ingelesa jakitea.

• Zer erraminta erabil dezakegu interneten?

Euskarazko edukiak, ba badoaz aurrera, jendearen aportazioekin. Blogosfera txukun samar bat osatzen goaz, eta hortik hasteko gomendatuko nioke jendeari: Aurki.com erreferentziak aurkitzeko, Blogari.net edo Blogak.com bloga sortzeko, besteen ereduak ezagurzeko Goienako edo Berria.infoko blog komunitateetan...

• Badago web orriren bat non ezagutzera ematen diren aplikaziorik garrantsitsuenak?

Direktorio edo biltegi jakin batean gauzak aurkitu baino gehiago, uste dut onena dela aktualitatea segitzea, ze beti daude gauza berriak, freskoak eta  interesgarriak, biltegietara iristeko denbora luzea beharko ditenak. Eta aktualitatea jarraitzeko hor duzu erreferentziazko euskarazko bloga, Sustatu.com, eta baita proiektu berriago bat, Zabaldu.com, albistegi kolektibo oso interesgarri bat.

• Codesyntax adibidez aplikazio batzuk egin dituzue euskaldunentzat. zein azpimarratuko zenituzke?

Web ingurunean egin izan dugu lana, eta hor esan dizkizudan proiektu horietako batzuk hortxe sartzen dira: Sustatu, Blogak.com, Aurki. Gure  bezero askok ere euskarazko webguneak (edo eleanitzak) dituzte, eta software librearekin aplikazio eleanitzak kudeatzeko gaitasuna dugulako eskain dezakegu aukera hori. Produktu jakin batzuk ere euskaratu ditugu, hala nola OpenGroupware produktibitate aplikazioa, edo blog plataforma propio bat

• Hutsunerik handienak, zein bete behar dira?

Uste dut tresna libre gehiago behar direla euskararen prozesamendu informatikoan. Eta korpusak ere bai, edo edukiak oro har. Hiztegiak eta beste hainbat eduki baliotsu, gehienetan diru publikoz finantziatuak diren arren (eta hala behar du, seguro), giltzapean daude, jabego zehatz batzuetara lotuak. Eduki libreak behar ditu euskarak. Uste dut funtsezkoa izango dela hor aurrepausuak ematea.