Lagun batek esan dit lagun batek esan diola

Beste idazle bat gehiago pasatu da blogintzara: Lander Garro. Atzo lagun batzuei bidalitako mezu batean jakinarazi zigunez, "ikusita blog-ak elkar komunikatzeko tresna bilakatu direla, eta naizenez tipo bat banitate izugarria duena, eta, beraz, bere gogoetak plazaratzeko lotsa gutxi duena, blog propioa egitea erabaki dut".

Hasi ere, indartsu hasi da idazle eta kazetari oreretarra, Izuaren hitzak izeneko artikulu interesgarriarekin. Blogaren izenburua bera ere ez da makala: "Eta garro nago!" deitu dio, nahiz eta aitortu duen ez dela berak asmatua.

Garro ez da isilik egotekoa, eta ederto astinduko ditu bazterrak. Animo Lander!

Iraultza zapatistarik egiteko asmorik gabe, baina erraz gogoratzeko fetxa bat zelako, iazko urtarrilaren 1ean jarri nuen martxan blog hau. Urtebete bete zuen atzo, eta gaur pizten dizkiot kandelak, egun bateko atzerapenaz, azken aldi honetan hartu dudan erritmo lasaiarekin jarraituz.

Iruditzen zait urtebete baino gehiago daramadala bazter honetan, egia-usteak eta gezurrak kontatzen. Urrun ikusten dut lehenengo testu hura. Denbora, blogosfera gero eta zabalago honetan, astiro pasatu zait.

Hasiera ia-ia profesionala izan zen: Berbak atalari hasieratik garrantzia eman nionez, eta atal horren ezaugarria zenez Euskal Herriko egunkarietako kultura orriak egunero errepasatzea eta, elkarrizketa interesgarriren bat aurkituz gero, elkarrizketa horren pasarte esanguratsuren bat hemen jartzea, bada, nik ere serio hartu nuen kontu hori, eta (sinestuko ote didazue) goizeko bostetan altxatzen nintzen interneten sartzeko eta egun horretako prentsa errepasatzeko. Hasierako ilusioa zer den! Bi-hiru hilabetez ibili nintzen horrela, baina paliza bat zen. Edozelan ere, "Berbak" atala oraindik ere asko interesatzen zait, eta, azken aldiko isiltasun luzea nolabait haustearren, urte berri honen hasieran ere garrantzia emango diot atal horri, ez iazko profesionaltasunarekin baina. Batzuetan nire komentarioak jarriko dizkiet berba horiei, beste askotan ez. Joxe Aranzabalek basurdearen egun gogoangarrian esan zidan moduan, komentariorik ez jartzea ere iritzia emateko modua izan baitaiteke.

Azken aldian, gero eta adiago nago hango eta hemengo sortzaileek esaten dituzten hitzei, nire hitzak buruz dakizkit eta. Denbora luzea daramat horretan, baina azken hilabeteotan areagotu egin zait interes hori, eta hemen jarri nahi ditut, uste dudalako, gainera, eztabaida interesgarriak izan ditzakegula horien kontura.

Horrela hasi zen urtea, eta intentsitatez jarraitu du aurrera. Hasieran ilusioz, gero bertigoz, hurrena ikaragarri gozatuz. Gero, udatik bueltan, idazteko gogo biziz nengoen, baina ez nuen blogera begira bizi nahi. Gogoz nengoen koadernoan (blok-ean) idazteko, eta horretan nabil orain ere. Antza, literaturaren eta literatoen bistara, laudagarriagoa da egunero blok batean idaztea, egunero blog batean idaztea baino. "Idazle izateko, idazle ona izateko alegia (nahiz ez dakidan azaltzen zer den idazle ona, jakin badakit ere zer ez den), egunero idatzi behar, sukaldari txukuna izateko egunero aritu behar den bezala sukaldean, eta maratoilari ona izateko egunero errepidean ibili beharra dagoen bezala", idatzi zuen Felipe Juaristik duela gutxi, Pako Aristiren azken liburua dela eta. Egunero idazten duten blogariak, baina, beste zerbait kondenagarriagoa egiten ari direla ematen du, idazteaz haratago dagoen gauza satanikoagoa. Nahiz eta, finean, egunero idazten ari diren, idazle ona izateko nahian beharbada.

Ni ere, orain, egunero ari naiz idazten, anilladun blok Papyrus batean, horia datu gehiagorako, punta fineko Pilot beltz batekin, ezin baldintza literarioagoetan. Baina, noizean behin, hemendik agertuko naiz kukuren bat egitera, eta, bien bitartean (momentuz behintzat), beste sortzaile batzuen hitzak topatuko dituzue hemen, beharrezkoak baititut ingurukoen hitzak, sorkuntzan ari naizenean zertan ari naizen jakiteko. Eta ezin aipatu gabe utzi: aste honetan bertan hasiko dut Bertan Bilbo sailaren bigarren denboraldia, Zazpi Kaleak utzi eta beste auzo batera salto eginez. Aurten ostegunetan jarriko ditut kronika horiek.

Eta hau luze geratzen ari da honezkero. Gogoratzen zarete? Hau bezain luzeak eta luzeagoak ziren hasiera-hasierako haiek, antzinako blog laranja hartan edo, Traperoak esaten zuen moduan, "blog loritoan". Aldaketa onerako izan zen, ezta? Nor gogoratzen da orain laranja euskalteliar harekin? Denborarekin, laburrago idazten ere ikasi dut, denon onerako eta nire atsedenerako.

Amaitzeko, zuri, pantailaren atzean zaudenari, eskerrik asko. Beste inork ez du nigatik egingo, eta neuk eman beharko ditut balantzearen datuak, horrelako gauzen zalea ez banaiz ere: urtebeteko tarte honetan, 200 testu irakurri ahal izan dituzu blogean; 550 erantzun baino gehiago jarri dituzue, alde zein kontra; 56 harpidedun juntatu zarete Bloglinesen, koadrila ederra. Eta, Eibarnauten afarian jakinarazi zutenez, Eibar.org gunean euskara hutsez argitaratzen diren blogen artean, hauxe da bisitatuena. Aurretik daude Mikel Larreategi, Luistxo Fernandez eta Eneko Astigarragaren blogak, zeintzuetan gaztelaniaz eta ingelesez ere argitaratzen baitira testuak.

Horregatik eta etorriko den guztiagatik, irakurle, biba zu!

Beharbada hauxe behar nuen erabakia hartzeko, mendiak jausten hastea. Aurrerantzean, ez dut A8ko peajeetan ordainduko, ahal dela behintzat.

Ez da kapritxoa, ez umekeria, espero dut ahoberokeria ere ez izatea: potroak puztuz joan ostean, hauxe behar nuen erabakia hartzeko.

Autopista txarra, zuloz beterikoa, kurbaz josirikoa, beti obretan eta beti narras, zer eta, gainera, garestia.

Galdakao eta Zornotza artean, bidea estututa dago, arriskutsu.

Eibar inguruan, kontrako noranzkoa duten karrilak plastikozko konoekin daude banatuta, segurtasunaren alarde batean.

Errenteria bueltan, autopista larritasuneraino estutzen da, kamioi bat eta kotxe bat ozta-ozta kabitzeraino.

Tunelen segurtasuna ez da zulatutako kondoi batena baino handiagoa.

Aritzetako restopean OTA jarri dute, eta langileek orain ezin dituzte euren kotxeak han utzi, denak kotxe bakarrean joateko lanera.

Eta hori guztia ordaintzea nahi dute? Bada, mendiak autopistaren gainera jausten hasi diren honetan, nahikoa dela uste dut.

Ez dakit horrelakoetan zer egin behar den: peajera joan eta ez dudala ordainduko esan, eta horren ostean zer gertatzen den ez dakit. Matrikula apuntatuko dute seguruenik, eta gero salaketa-edo jarriko dute, ez dakit. Eta ez dakit "A8 doan" plataformak laguntzarik ematen ote duen holakoetan, jakin nahi nuke.

Beharbada mendiak mugitzen hastea behar nuen: Mahoma ez badoa mendira, mendia etorri da gugana, gure kotxeen kontra. Eta nahikoa da, A8; nahikoa da lapurretarekin.

Asteazken honetan, 20:00etan, Lutxo Egia izango dugu Santutxun, Ezker hanka falta zuen (Susa) ipuin-liburuari buruz berbetan.

Egilearekin lau berba egiteko aukera paregabea eta Bilbo inguruan literaturaz gozatzeko modu ezin hobea.

Ordua: 20:00
Lekua: AEKren euskaltegia, Txurdinagan
Kalea: Arbidea 21

Galdu barik heltzeko mapa eta argibideak:

(Hurbildu mapa + teklari emanez, edo urrundu - teklarekin. Egin klik txintxeten gainean, Irakurlearen Tartera heltzeko jarraitu behar duzun ibilbidea ikusteko)

Metroz joanez gero, irten Santutxun, Zabalbideko irteeratik. Kalean gora egin, errepide nagusira heldu arte. Errepidea zeharkatu (goian, zebrabidea; behean, lurpeko pasagunea), eskailera batzuk igo eta Txurdinagan agertuko zarete. Lehenengo kalea eskumatarantz hartu, aldats behera. Hantxe bertan dago, parke baten ondoan, AEKren euskaltegia.

Eta itzuli egin da. Jarri zuen pianoa eszenatokiaren bazter batean, kokatu zen bera ilunetan, eta argitan utzi zituen taldeko beste kide guztiak. Gonzalo Tejada kontrabaxuan eta Fernan Irazoki baterian, lehendik ere ezagutzen genuen hiruko formazioan. Fondoan, haizeen sekzioa: Andrej Olejniczack saxoan, Ruben Salvador tronpetan eta Alberto Urretxo tronboian.

Eta gozatu egin genuen, lehenengo doinuetatik bertatik, hankak Arriagako butaketan preso dantzan.

Patxik euskararen aldeko 12 orduak goitik behera kontatu ditu, eta aitortu behar dut ni kontzertura baino ez nintzela joan, beste askoren antzera, pentsatzen dut. Baina gozagarria izan zen, gau berezi horretan, lagunak aurkitzea han eta hemen, musika ederraren jiran: Mikel Irizar eta Fatima baserritik hirira jaitsita; Maite Rementeria eta Maialen Araolaza, kontzertuaren saltsa non, perrexil biak han; Patxi Gaztelumendi eta Jabi Zabala aurre-aurreko butaketan, eta Gotzon Barandiaran, Txuma Murugarren, Erramun Landa eta despistez ahaztu zaidan besteren bat, seguruenik. Kontzertuaren aurretik, kontzertuan zehar eta ondoren, gau polita bizi izan genuen lagunekin.

23:00etan hasi zen ikuskizuna: lehenengo, Mikel Martinez eta Patxo Telleria aktoreak agertu ziren oholtzan, eta ez zuten askorik behar izan jendea barreka jartzeko "Lau teilatu" abestiaren inguruan egindako parodia batekin. Abestien hitzak ze puntutaraino izan daitezkeen absurduak ondotxo genekien lehendik ere, baina Bilboko aktore bi hauek ederto zorroztu zuten punta larunbatean.

Gero Amaren Alabak taldeko hiru kide agertu ziren, melodia ezagunak a capella abesteko, Zuberoako tradiziorik onenean baina, gainera, estetika apurtzailearekin. Aginte makila eskuan, koreografia sinple baina erakargarriarekin, oin batean Marteens bota jantzita eta bestea galtzerdi hutsean zeramatela, arrakadak ere bakoitzak bere boten kolore berekoak... eta sekulako ahotsekin. Gogoz geratu ginen taldea bere osotasunean entzuteko, kide guztiekin eta ahotsen doinu guztiekin.

Ondoren, Harkaitz Cano irten zen, pauso lasaiz, txaloak dastatuz. Manifestu bat egin nahi zuela, baina ordenadoreak ez ziola utzi. Horren ordez, Manifesté bat zekarrela. Eta irakurri egin zuen. Eta, beste behin ere, flipatu egin genuen lasartearrarekin. Geniala. Idazteari uzteko tentazioa sartzen zaizu Harkaitzen hitz bakoitzeko: hori du txarra Harkaitzek, eta hori du ona. Erraz egiten du, samur. Genialidadea erraza balitz bezala. Manifestu dadaista biribil hura irakurri zuen, barre egin genuen, eta, hori gutxi balitz, zer pentsa eman zigun euskararen normalizazioaz. Gero joan egin zen, astiro, txaloak gozatuz.

Agertu ziren gero bost musikari, denak JC Perez izan ezik. Eta jotzen hasi eta segituan konturatu ginen larunbat gauekoa desberdina izango zela, oso desberdina entzutera ohituta gaudenetik. Haizeek zuten erruaren zati handi bat: lehenengo pieza hartatik bertatik, tronpetaren sordinarekin eta jazz talde baten espirituarekin, jakin genuen handia izango zela larunbatekoa. Arriaga ez zegoen beteta, San Mames bai. Batzuei damutuko zitzaien katedrala aukeratu izana, antzokia aukeratu beharrean.

Doinu berri batekin itzuli da JC Perez, baina espiritu berberarekin. Ala doinu berberarekin eta espiritu diferentearekin? Ezin izango nuke esan. JC Perezen musikarekin, gozatzen nuen lehen eta gozatzen dut (gehiago, akaso) orain.

Lau urte pasatu dira azkenekoz oholtzetan jo zuenetik, eta nik jazzaren eragina nabarmenduko nuke bereziki. Baina, esango nuke, era berean, ezinbestekoa zela horrela gertatzea: JCren abestietan sarri aipatzen da giro jazzistiko hori, haize-orkestra handien giroa: Benny Moré, Xavier Cugat bere begitxo pekindarrekin... Esango nuke, ez soilik hitz horietan, baizik eta bere musikaren zenbait zertzelada txikitan ere, lehendik ere sumatzen zitzaiola JC Perezi jazz latinoarekiko joera ezkutua, eta orain azaleratu egin duela erabat. Eta azaleratu, jazz ona eginez gainera. Kontzertuaren momentu batean pentsatu nuen ez lukeela inongo arazorik izango udako jazz jaialdiren batean jotzeko, benetan.

"Hiriko istorioak" izeneko emanaldi honetan bere bakarkako hiru diskoetako ("Atlantic River" –1994-, "Hau berua" –1996-, eta "Ikaro" –2000-) piezak jo zituen, eta, sorpresa handi bat: Itoizen lehenengo diskoko ("Itoiz", 1976) "Astelehen urdin batean", Mario Clavell Larrinaga bilbotarraren flautarekin, ordurako Juan Carlos pianotik altxatuta eta gitarra zintzilik zuela.

Gutxitan izaten da aukera holako kontzertu bat ikusteko, Euskal Herrian, behintzat. Itzuleragatik, estiloagatik, espirituagatik, elegantziagatik eta, zergatik ez, euskal musikaririk handienetako baten apustu berriaren lekuko izateko ohoreagatik. Hankak Arriagako butaketan preso, baina gogoa dantzan.

Elkarrizketa honen jatorrizko bertsioa, bizkaieraz, Bizkaie! aldizkarian dago.

Hirugarren liburua argitaratu berri duzu, "Vredaman". Izen jostalariak gustatzen zaizkizu, itxura batean liburuaren edukiarekin zerikusi handirik ez dutenak. Zelan aukeratzen dituzu izenburuok?

Izenburuak sortzeko ez daukat sistemarik. Batzuetan modu batera datoz eta beste batzuetan beste batera. Gura baduzu, esango dizut zelan etorri zitzaidan hau. "Vredaman" izena izen biren nahasketatik dator. Aspaldi neukan ume batek kontatutako istorio bat (nobela, ipuina... ez nekien) idazteko asmoa eta horren gaineko gogoeta egiten nenbilela hasi nintzen irakurtzen William Faulknerren "Hilzorian nagoen bitartean" izeneko nobela. "Vardaman" izeneko ume batek kontatzen zuen nobelaren zati bat. Hori izan zen lehenengo pausoa. Bestetik, Labayrun, Arte Eder Museorako itzulpen batzuk egiten hasi eta pintore nederlandar batekin egin nuen topo: Vredeman de Brie izeneko batekin. Egia esan, bi ziren: aita-semeak. Semeak bizitza osoan ez zuen koadro orijinalik egin, aitak eginikoak kopiatu zituen. Hori izan zan nire izenburuaren bigarren pausoa. Izen biak nahastu eta Vredaman lortu nuen. Liburua irakurtzen dauenak ikusiko du dagoen erlazioa.

Baina Vredaman izena zure aurreko liburuetan ere agertzen da, ezta? Hari moduko bat sortzen ari zara irakurlearentzat. Zure liburu guztiekin obra bakar handi bat osatzeko asmoarekin edo?

Bai, egia da. Aurreko liburuan, Van't Hoffen ilean, idazle bat asmatu nuen (egia esan, aurretik existitzen zen, nire ipuinen batean eta SPrako tranbian ere agertzen da): E. H. Beregor. XX. mende hasierako idazlea zen, surrealista goitik behera, bai idazkeran, bai bizimoduan. Haren hirugarren nobela deitzen zen Vredaman. Eta Van't Hoffen ilean kontatzen dut zelan baten batek lapurtu zion, idazten zegoela, Vredaman nobela horretako pasarte bat. E. H. Beregor ernegatu egin zen eta esan zuen ez zuela berriro idatziko pasarte hori, zegoen lekuan zegoela, huraxe zela liburuaren partea eta ez zuela, inondik inora ere, berridatziko. Horrela atera zuen Beregorrek liburua: zuriune batekin lapurtutako pasartearen lekuan. Neuk ere Vredaman hau hutsune batekin atera dut. Baina kuriosoena da, Van't Hoffen ilean ikerlari batek topatu zuela azkenean pasarte hori. Eta irakurle aspertu batek hango pasartea nire hirugarren nobela honetako hutsunean ipintzen badu, konturatuko da modu ezin egokiagoan sartzen dela.

Jolasean zabiltza orduan, geratu barik. Hori da zuretzat idaztea?

Besteak beste, bai. Baina hori baino gehiago ere izan daiteke. Edo hori baino gutxiago. Idazten disfrutatzea da kontua. Eta irakurleak disfrutatzeko idaztea. Olgetan disfrutatzen badut, olgetan egingo dut. Heriotzaz berba egiten disfrutatzen badut, horren gainean egingo dut... Formula gutxi literaturan.

Ointxe atara dozu liburuaren gakoetako bat: heriotza. Zure tonua atsegina da, goxoa, baina gaia latza. Zelan uztartu duzu estiloa atsegin hori eta heriotzaren gaia, ume baten ikuspuntutik gainera?

Hain zuzen ere, hori zen lortu gura nuena: kontraposizioa. Alde batetik, umearen estilo gozoa, koloretsua eta, bestetik, heriotzaren larria. Batzuk, nobela bati eta literaturari osotasunean begiratzeko gaitasun handirik ez dutenak (edo eduki gura ez dutenak: askozaz ohikoagoa eta askozaz gaiztoagoa) umearen jario atseginean geldituko dira, harago joan barik, eta esango dute, beharbada, gauza ederrak baino ez ditudala agertzen, horren atzean dagoenari erreparatu baino lehenago. Batzuetan irakurleen herrenak egiten du kritika.

Eta zuk, gozatu egin dozu heriotzaren gainean idazterakoan? Eta zergatik heriotzaren gaia?

Gai hori gai bat da beste batzuen artean. Baina beste gai batzuk ere agertzen dira: familia, gaixotasuna, erabakgiak, artea... Gai askoren gainean egiten da berba liburuan. Eta, jakina, guztiekin gozatu dut apur bat. Gozatu dut aspertzeraino batzuetan. Heriotzarekin, baina, ezin gara aspertu, sekula ez dugulako dena jakingo.

Gaur arte, hauxe da zure libururik autobiografikoena, pertsonalena esango nuke. Autobiografia hori puntu baterainokoa izango da, baina, edozein dela ere puntu hori, ez dizu beldurrik emon biluzten hasteak?

Puntu batzuk autobiografikoak dira, bai. Lehenago ere esan dut, baina: %7 baino gehiago ez. Niretzat, hala eta guzti ere, hori ez da biluztea. Eta biluztea bada, ez dut pentsatzen arropa azpian gauza interesgarririk dagoenik. Esan gura dut nik kontatu ditudan gauza autobiografikoak munduko edozein pertsonak dituela bere haurtzaroan (arropa kentzen dugunean ere, denok dugu antzeko biluzia). Kontua da zelan kontatu dudan, zelan nahastu dudan gezurrekin, zer dagoen horren atzetik, zelan tratatu dudan memoria... ideien arkitektura moduko bat dago horren atzean.

Zentzu horretan, ideien arkitektura horretan, ze alde dago zure aurreko liburuetatik azken nobela honetara?

Alde asko eta berdintasun nahiko. Berdintasuna, azken batean egilea bera delako. Aldea, azken batean egilea bederatzi urte zaharragoa delako. Eta aldatzeko gogoa daukalako. Hemen ahotsak agertzen dira asko eta diferenteak. Istorioak artezak dira, ez bihurriak. Orain igerileku baten barrutik ikusten ditut gauzak, ez epeletan.

Egingo dugu berba aurrerago nobelaren koraltasun horri buruz. Bitartean, argitu egidazu azken hori, mesedez: zer esan gura duzu? orain arte kotoi artean egon zarela eta orain busti egiten zarela?

Ez, ez da hori. Eta ez da argitzen erraza. Esan gura nuen ikuspegia aldatzen ibili naizela. Gauzak ez dira berdin ikusten farola baten gainetik, edo igerileku baten barrutik, edo inprimagailu erraldoi baten tinta-lekutik... Ikuspegia aldatzen denean (tenporala, espaziala, psikikoa...), mundua aldatzen dela iruditzen zait. Hortaz, ikuspegi asko badituzu, mundu asko dauzkazu eskura.

Eta, hain zuzen ere, esan dugun moduan liburu hau korala denez, zuk ikuspuntu eta istorio ugari kontatu dituzu; lau, oker ez banago. Ondo konpondu zara ahots bakoitzari bere tonua eta ikuspuntu pertsonala ematerakoan? Zelanbait desberdindu gura izan dituzu pertsonaia horiek, ala esan daiteke batasun bat osatzen dutela denek?

Niretzat sano diferenteak dira ahots guztiak. Ahalegin handia egin dut horretan gainera. Beharbada, irakurle bat baino gehiago ez da ohartuko; izan ere, desberdintasunak detaile txikiak baino ez dira askotan. Detaile garrantzitsuak halan eta guzti ere. Bakoitzak bere munduaren partea kontatzen du, denak mundu berean bizi diren arren.

Umeak eta zaharrak dira oraingo protagonista nagusiak. Zaharrekin lehengo liburuetan ere ibili zara, baina umea lehenengoz sartu duzu protagonista nagusi gisa. Munduaren gaineko antzeko ikuspuntuak emoten dituzte?

Niretzat guztiz diferentea da ume baten ikuspegitik ala zahar baten ikuspegitik idaztea. Arrazoia anatomikoa da: umea izan naiz eta zaharra ez. Zaharrak erretratatzeko begiak zabaltzen ditut eta harritzen nauena papereratzen dut. Umeak idazteko, ostera, memoria zabaltzen dut (beste begi klase bat). Hortaz, ez dakit antzeko ikuspuntuak dituzten, batena seguru ezagutzen dudalako eta bestearena dantzan dabilelako nire inguruan.

Zaharrekin daukazun mirespena zure liburu guztietan agertzen da.

Ez nuke esango mirespena denik. Nik errealitateko elementu bat ikusten dudanean, atoan sailkatzen dut: literaturarako ona / literaturarako eskasa. Futbola, esate baterako, nire literaturarako eskasa iruditzen zait. Horrek ez du esan gura futbolari buruz ezin denik literatura handia idatzi. Kasuak badaude, gainera. Baina nire literaturarako ez du balio. Zahar batzuen izateko modua, berba egiteko modua, burua dandarrez ibilteko modua... nire literaturarako ona iruditzen zait. Horregatik agertzen dira askotan: protagonista ez badira, laguntzaile, liburu honetan legez.

Umearen protagonismoa dela-eta, zaharren presentzia handia dela-eta, liburu hau ahozko hizkeratik oso hur dago. Iruditzen zaizu ahozko hizkerak, bizkaierakoak zein beste edozeinek, ekarpenen bat egiten diola batuari eta, oro har, literaturari?

Ez dago zalantzarik. Literaturan bide bat da (askoren artean) eta euskara batuan bide bakarra.

Ahozko hizkera da, orduan, euskara batuaren bide bakarra?

Jakina. Euskara batua oinarria da eta hizkuntza aberatsa eraikitzeko tresna bakarra da euskalkia. Tresna itzela gainera.

Kontuan izanda "SPrako tranbia" liburuarekin eman zenuen jauzia, presioa zelan eramaten da, presiorik badago?

Edonork edozer publikatzen duela, presioa sentitu behar du. Esan gura dut literatur obra ona egin gura bada, listoia altu ipini behar dela. Beti. Ezagun ala ezezagun izan. Ni hasi nintzenean, halantxe hasi nintzen, munduko libururik onena publikatu nahian (orduan, teorian, ez neukan presiorik). Ez dakit lortu nuen. Seguru asko ez. Baina listoia lekurik altuenean neukan. Orain gauza bera. Kontua da ezin dela gehiago igo.

Baina ezin dela igo diozunean, horrek ez du esan gura ezin denik hobetu, ezta? Pentsatzen dut zuk igarriko duzula, beharbada, idazle moduan hobetzen zoazela, ala?

Jakina, hobetu bai. Gauza bat da espero duzuna (listoia) eta beste bat lortzen duzuna (jauzia). Olinpiadetako erretrasmisioak ikusi ditugunok badakigu listoia askotan jausten dela. Hori listoi hori lurretik jaso eta jaso egon behar dugu egunero. Ez dakit idazle moduan ikasten nabilen. Gauza batzuk ikasi ditut. Gauza txikerrak. Apurka-apurka. Hori kanpotik ikusten da hobeto barrutik baino.

Luzerako dugu, orduan, Unai Elorriaga. Eta martxa handian zabiltza. Gainera, ez duzu atsedenik hartu behar, antza: teilatu batean kokatutako nobela bat idazteko asmoa omen duzu...

Bueno, lehenengo Vredaman itzuli behar dut. Gero bertako lau istorioetatik bat, umearena hain zuzen ere, umeentzako publikatu gura dut, irudiekin eta. Gero enkarguzko lanen bat egingo dut beharbada. Eta, hori guztia egin eta gero, Jauna lagun, hasiko naiz hurrengo nobela idazten, uda pasatuta. Hortaz, atsedena beste modu batera hartuko dut, gauza asko eginda. Bitartean, nobela hori biribiltzen ahaleginduko naiz, buruan. Baina bai, teilatu batean gertatuko da nobela. Hiru lagun batuko dira teilatu batean. Apurka-apurka jende gehiago bilduko da teilatura. Estazio bateko etxeko teilatua izango da...

Hori jakinda, irakurleak ulertu behar du liburu hau ez dela etxeko lasaitasunean eta urtebeteko isilaldiaren ostean ondutako artikulu-bilduma, baizik eta guztiz alderantziz: lanorduen tarteak aprobetxatuz eta urtebetez isildu barik egonda idatzi du Mendigurenek. Hortaz, liburu hau blogaren erritmoan irakurri beharko litzateke: aleka-aleka dastatu beharko genituzke artikulu hauek, egunean bat, dosi txikitan, konturatu gaitezen zeinen lan ikaragarria dagoen hemen.

Kontua ez da soilik egunero idatzi eta argitaratzea, kontua ez da soilik burua egunero aktibo izatea, kontua da, batez ere, egunero literatura egiteko pretentsioa izatea. Eta Xabierrek erronka jarri zion bere buruari, eta urtebetea amaitu eta gainditu egin du erronka, zelan gainera. Literaturatik hurbil egoteko pretentsioa izan zuen 2004ko uztailean, eta, 2005eko uztailera helduta, dudarik ez dago ondo baino hobeto bete duela asmo hori, zailtasunak zailtasun.

Nahi baduzu, artikulu-bilduma deituko diogu esku artean duzun liburu honi. Nik urtekaria dela esaten jarraituko dut, ze, orriotako artikuluak irakurrita, gogoratuko ditut ikusitako pelikula eta antzerki-obrak, irakurritako liburuak, bizitako gertakari politikoak, lagun artean egindako hausnarketak. Eta, hori gogoratuta, nire bizitzaren beste pusketatxo bat ere gogoratuko dut, eta memoria txar honi erremedioa jartzeko balioko duen beste liburu bat izango dut apalean, eta osatuz joango naiz iragandako denboraren puzzle amaigabe hau.

Asmo hori betetzea zeinen zaila den laster jakingo du blogean egunero (eta ondo) idazten saiatzen denak. Izan ere, blogak eta literatura uztartzean, nik uste bereizketa egin behar dela. Batetik, blogak, literatura plazaratzeko bide gisa. Bestetik, blogak, literatura idazteko bide gisa. Oraintxe azalduko dut diferentzia txiki baina garrantzitsu hori.

Literatura patxadaz gozatzekoa bada, zer esanik ez idazterako orduan. Literatura patxadaz irakurri eta, batez ere, patxadaz idazten da. Patxadaz eta isilpean.

Blogak, literatura plazaratzeko bide gisa. Blogak tresna ezin hobea dira literatura, albisteak, burutazioak, argazkiak edo beste edozer plazaratzeko. Edozeren hedapenerako baliabide bikaina da. Etxeko estudioan, patxadaz eta isilpean literatura egin ostean, blogean argitaratzea bide ezin hobea da idazlearen lana hedatzeko, paperean argitaratuta baino leku gehiagotara helduko baita horrela. Beraz, lehenengo idatzi egin behar da, eta, idazleak uste duenean lanok argitaratzeko unea heldu dela, blogean argitaratu. Kasu honetan, blogak ez du apurtzen sorkuntzaren prozesu logikoa: lehenengo helburua sortzea da, eta geroagoko helburua, lana guztiz onduta dagoenean, argitaratzea. Egunero idaztea ona izan daiteke idazlearentzat; egunero argitaratzea, berriz, zoramena.

Blogak, literatura egiteko bide gisa. Hau da, literatura plazaratzeko ez ezik, blogak literatura egiteko aitzakia ere izatea. Mendigurenen eredua hartuta, urtebetez testu bat argitaratzen badugu egunero, literatura egiteko helburua zaildu egiten da. Eguneroko erritmo horretan, bloga oso bat-bateko tresna da: zerbaitekin konparatu behar badugu, poesia eta bertsolaritza izan daiteke konparazio hori. Etxeko estudioko patxadan egindakoa poesia izango litzateke, eta blogean egindakoa, berriz, bertsolaritza. Konparazioak maite ez baditut ere, horra konparazioa. Zuzenketa gutxiko lana da eguneroko blogintza, eta patxadaz egindako literaturarekin duen desberdintasun nagusienetakoa, hain zuzen, hori da: hitz perfektuaren bilaketa asko murrizten dela. Gogoratu lehen esaten genuena: zirriborroa ez dela idazleak eskaini nahi duen azken emaitza. Bada, eguneroko erritmoko blogean goitik behera jausten da jokaera hori.

Eta, berriro ere, mozorroaren kontua agertzen zaigu hemen: gakoa ez da egunero idaztea, ezpada egunero argitaratzea. Lehenengo kasuan (blogak, literatura plazaratzeko), idazleak egunero idatz dezake, eta aldian-aldian baino ez argitaratu (soilik testurik onenak, adibidez). Bigarren kasuan, idazleak egunero idazten eta argitaratzen du. Kasu horretan, apurtu egiten da sorkuntzaren prozesu logikoa: lehenengo helburua sortzea bada ere, idazleak beti dauka buruan testu hori argitaratzeko erabiliko duen bitartekoa, eta, kasu askotan, argitaratzearen helburua ia-ia sortzearenaren parean egon daiteke, ez bada aurretik. Kontuan hartu "idatzi" edo "sortu" esaten dugunean, literaturari buruz ari garela, ez kazetaritzako artikuluei, kronikei, eguneroko pertsonalei edo dibulgazio-artikuluei buruz. Beste maila estilistiko bateko idazketari buruz ari gara, beraz. Maila estilistiko gorena, eguneroko erritmoan.

2004ko apirilaren 1ean, Luistxo Fernandezek mezu bat bidali zuen Eibartarrak posta-zerrendara: blog hitza orduantxe entzun zuten zerrenda horretako askok, lehendik ere Sustatu blog kolektiboa (eta Erabili, Uztarria.) existitzen bazen ere. Fernandezek oso gainetik azaltzen zuen blogaren inguruko rollo hori, esteka pare batean oinarrituta. Eta, amaitzeko, esaldi bat: “Egiazki, rollo bat da, eta astuna gainera, baina rollo inportantea, sinistu!”. Egia zen: teknologia berrietatik aparte samar bizi zirenei (gehienei, beraz) txinera iruditu zitzaien blog hitza bera, baina denborak (eta ez da denbora askorik behar izan horretarako) erakutsi du rollo hura inportantea izango zela. Ikustea besterik ez dago, 2004ko eztandaren ostean, 2005ean blogen munduan izan den tantakada etengabekoa. Beharbada, euskal munduak garaiz harrapatu duen lehenengo fenomeno informatiko-mediatikoa da. Hori adituek esan beharko dute, baina hala iruditzen zait niri.

Handik hiru hilabetera, uztailaren 16an, Xabier Mendigurenek “Egunen harian” izeneko bloga inauguratu zuen, Asel Luzarragaren "Hamaika ispilu ganbil" (Labayru, 2003) liburuaren kritika eginez. Lehenago ere bazeuden beste blog pertsonal batzuk euskal blogosferan, ez gehiegi ere: Jabi Zabalaren Sarean (2003ko otsailetik) edo Luistxo Fernandezen Ingelesen hilerria (2004ko martxotik), ezagunenak baino ez aipatzearren. Uztail hartan bertan, Mendigurenek lehenengo artikulu hura argitaratu zuen garaian, Eibarko (eibar.org) blog komunitatea sortu zen, Euskal Herriko lehenengoa. Gero Goienaren (goiena.net) komunitatea ere etorri zen, blogak beste euskarri batzuetan sortu zituzten blogariak ahaztu gabe. Eta eztanda etorri zen: blogak nonahi, Joxe Aranzabalek "Medikuak esan dit minbizia dudala" (Elkar, 2005) liburua argitaratu zuen Sustatun idatzitakoetatik abiatuta, egunkari eta aldizkariak blogei begira jarri ziren, gero eta egunkari gehiagok jarri zituzten blogak euren edizio digitaletan... baina beste inork ez zuen hartu Mendigurenek bere buruari jarritako erronka hura: urtebetez, urtebete luzez, egunero idaztea.

Geroztik, beasaindarra goizeroko erreferentzia izan da Internet erabiltzen dutenen artean; alde batetik, literatura, zinema, antzerki eta artearen alorretan ikuspuntu aberasgarri eta espezializatua planteatu duelako, eta, bestetik, hausnarketa eta pasadizo pertsonal ederrak eskaini dituelako, besteak beste. Baina, batez ere, irakurlearengana heltzen asmatu duela azpimarratuko nuke, ez errazkeriarekin baizik eta kalitatearekin. Eta hori gutxi balitz, bokazio eta asmo literarioarekin.

Bada, Xabier Mendiguren mozorrorik gabe agertzen zaigu liburu honetan, uztailetik uztailera bere blogean egunero idatzitako artikulu hauetan. Mozorrorik gabe eta, beraz, irakurlearen pare-parean. Blogaren fenomenoak hori duelako, batez ere: alde batetik, edonoren esku dagoela idatzi eta argitaratzeko tresna berri hori; bestetik, edonor jar daitekeela idazlearen maila berean edo gorago, seguruenik idazketaren (literaturaren, esan dezagun) historian lehen aldiz.