Kalamuatik Txargainera

Aurreko mendean artikuluak idatzi izan banitu folio zuriaren aurreko bertigoa dudala esango nukeen, baina XXI. mendean bizi naizenez pantaila zuriaren aurrean galduta nagoela esango dut. 3000 karaktere idatzi behar, eta kurtsorea etengabe keinuka bertatik.

Egia esatera, mila ideia dauzkat buelta-bueltaka buruan. Kontua da, ia guztiek ardatz bat dutela: Katalunia. Ardatz okerra artikulu baterako, momentu honetan bertan gertatzen dabilena deskribatuko banu letra bidez, ez lidakeelako balioko artikulua argitaratzen denerako. Egun larregi eta ziurgabetasun guztiak. Horretara, ardatz okerra ganorazko edozer hezurmamitzeko.

Abuztutik hona gabiltza, gutxienez, penintsulako ipar-ekialdean gertatzen den guztiari begira adi. Are gehiago, esango nuke hango informazioak ardazten duela hemengo kazetaritza baten albisteak, eta sare sozialetako gure jarduna.

Saihestezina da han pasatzen dabilena ikaragarria delako. Aitortzen dut ni ere jausi naizela urrunera begiratze horretan; izan ere, aspaldi miretsita nauka herri horrek erakusten duen jokamolde eta indarragatik.

Hala eta guztiz ere, exajeratu egin dugula uste dut. Askotan topikoetan pentsatzen dudanean, iruditzen zait euskaldunok garela mediterraneoko herria, itsas-ertz horretako biztanleei egozten dioten odol-berotasun horrek gidatzen gaituelako sarritan. Gogoko zeozer aurkitu, eta fan sutsuak bihurtzen gara, beti “erlijio” baten beharra izango bagenu bezala.

Kataluniakoarekin ere halako zerbait gertatu zaigulakoan nago. Ez litzateke txarra izango, handik zer edo zer ikasiz gero. Euren esperientzia ikusi, ikasi, hartu, hausnartu, moldatu eta aplikatuko bagenu. Baina hori egitekotan ere, kostata egingo dugu, inpultsoka funtzionatzen dugulako gehiegitan.

Era berean, ekialdera begira egoteak eta atentzio osoa bertan jartzeak beste arazo batzuk lausotu dizkigu, lanbrotu ―estali eta ostendu ez esategatik―. Esate baterako, Euskal Herrian dirauen grebarik luzeena, Bizkaiko zaharren egoitzetako zaintzaileena. Denetatik esan diete: euren soldata laguntza bat zela familian, ipurdi-garbitzaile hutsak zirela… Hori guztia pertsona zaharren zaintzan lan egin, eta emakumeak izateagatik. Egia esatera, akordio bat lortu dute patronaleko talde batekin; baina, hala ere, %40 baino ez du ordezkatzen. Lehen ere nahiko zokoratua protesta, baina lehenengo lerrora salto egiteko aukera izanda, egoerak, berriro ere, hirugarren lerroan.

Lan gatazkekin jarraituta, 36 urteko behargin bat hil zen Erandion hilaren 20an Cables y Alambres lantegian.Beste  langile bat, 48 urtekoa, hilaren 29an Basaurin,  zortzi metroko altuera  batetik jausita, Amebil enpresako teilatua konpontze lanetan ari zela.  Egia da lan istripuek ez dutela albistegirik zabaltzen, gertakarien  atalean agertzen direla, kasualitatez gertatuko balira legez. Ohitu gara  halakoak irakurtzera, zoritzarrez, baina oraingoan ia jaramon egin ez  zaiela iruditu zait.

“Histerikoak tumatxak gara, galduak, vouyeur-ak, seduzitzaile konpultsiboak, diva finak Freud eta Lacanen dibanera jaurtiak...” kantatzen du Liliana Felipek Las histéricas-en.

Abesti hori gogoratu nuen Twitterren lagun batzuen elkarrizketa irakurrita. Plastiko beltzen atzeko neska gazteez ziharduten Hondarribiko alardearen ondoren.

Jaime Altunak zioen neskak plastiko beltzen ostean zeuden bitartean, mutil eta gizonak alarde baztertzailean zebiltzala desfilatzen, lasai eta eroso, inongo kontaktu barik gatazkaren alde bortitzenarekin, txaloak jaso eta parranda egiten. Jaizkibeleko kideekin elkartzen diren tokietan ez dagoelako gatazkarik. Jaizkibel konpainiako ezagunak agurtzen dituzte, elkarrekin hitz egiten dute, “ondo-pasa” esaten diete… Mutil eta gizon. Hortxe gakoa.

Begiak zabaldu zizkidan. Neskatilak dira aurpegia ematen dutenak, plastiko beltzean ostenduta. Bitartean, gizonezkoek disfrutatu eta luzitu. Gizonak “normal” eta natural; andrazkoak, ostera, histerikoak. Histerikoak eskopetarekin irten nahi dutelako. Histerikoak, plastiko beltzekin matxismoa defendatzen baitute.

Beti histerismoak jota, jakinekoa baita histeriko berba femeninoan deklinatzen dela.

Argian

Kameruneko lagun bati poteoa zer zen azaldu ziotenean, dirua banatzeko era berdinzalea zela kontatu zioten, kaleko taberna guztiek negozioa izan zezaten, modu “sozialista” dirua banatzeko. Ez dakit oso azalpen egokia den, baina grazia handia egin zigun. Agian, euskaldunok ikurtzat dugulako kuadrilla, txikiteoa eta botea jartzea, gure sozialtasunaren erakusgarri direlakoan; izan ere, hemengook harro esaten dugulako elkartasuna dela gure ezaugarria, auzolanean oinarritzen dela gure identitatea.

Benetan hau horrela bada, zer gertatzen zaigu elkartzen garenean? Zergatik ezin gara ados jarri? Zerbait proposatutakoan, zer dela eta kontrako proposamen bat jaurti? Ez dut ulertzen.

Argi ikusten da hau gure ikurren kontuarekin ere: ez gara gai ados jartzeko. Ez sinbolo, ez himno, ez bandera. Denboratxoa da Kataluniara begira gaudena, eta asko adurra dariola egoten gara hango kohesioa eta taldetasuna ikusita. Beharbada, castellers-en indarrak eta elkarlanak erakutsi diete bidea. Biribilean jarri, eskutik oratu eta dantzan egiten dute. Bai, esango didazue dantza zozongoa dela Sardana, aspergarria. Izan liteke, baina ia guztiendako dantzagarria, talde sena indartzen duena.

Gero, banderen kontua. Senyera daukate, eta esteladak. Egunotan esteladak dira jaun eta jabe, baina esteladak ez dira denak berdinak. Joera nagusiak bi badira ere, makinatxo bat dago. Gainera, estelada desberdin bi lagun talde berean ager litezke, elkarren ondoan. Imajinatzen duzue halakorik hemen? Ezinezkoa litzateke!

Hizkuntza ere ezin aitatzeke laga. Han inork ez du planteatzen katalanez ere egin behar den, zein ehuneko hizkuntza bakoitzari eskaini, itzuli behar ote den esandakoa,... Egin eta kito! Egia da errazagoa dutena, baina uste dut guk buelta gehiegi ematen diogula elebitasun diglosiko honi.

Eta azkenik, himnoa! Zoratuta nauka kontu honek! Zelan kantatzen duten denek Els Segadors! Batuta, edozein unetan, ahots bakar bat balute bezala. Diada eguneko bideo bat eder bat ikusi nuen, metro barruan kontrako norabideko nasa biak jendez lepo, elkarri begiratu eta kantuan. Oilo ipurdia! Halako ereserki bat izateak batasun sentsazio itzela ematen du, babes moduko bat ere izan liteke, abesten duen herri bat ez baita inoiz hilko!

pic.twitter.com/TE0xZoIgc2

— lorea agirre (@katuajea) 2017(e)ko irailak 15

Bitartean, gurean, zer? Ez dugu castellers-ik, hala da eta ondo dago. Dantza kontuetan, gure folklorea aberatsa eta oparoa da, baina, akaso, horrek ere eztabaida pizten du. Larrain-dantza dantza nazionala aldarrikatu zuten, baina zaila baino zailagoa da, tradizio gutxikoa Euskal Herri osoan. Honetan ere kale.

Banderekin ere arazo handia. Ikurrinari askok erreparoarekin begiratzen diote, Aranak asmatua, EAEkin lotuegia,.. Nafarroakoa beharko lukeela diote batzuek, besteek odol asko isuri dela gurutzebikoaren alde,... Ikurrina gero eta gutxiago ikusten da leku ofizialetatik kanpo, edo Lapurdiko leku turistikoetatik at!

Azkenik, himnoarena. Lotsagarria! Ez daukagu!  Proposamenak mila, baina ganorazkorik ez. Uste dut himnoa serio planteatzeko kontua dela, batu behar gaituelako, babes-geruza izan behar delako ahotik irteten den boz hori.

Jarrai dezagun harrotzen botea jartzen dugulako, eta barre egin diezaiegun katalanei bakoitzak berea pagatzen duelako, baina argi dago nor dagoen batuago, ezta?

Gipuzkoako Hitzan

Abuztua, oro har, ez da hilabeterik egokiena kazetaritzarentzat. Erredakzioak erdi oporretan egoten dira, irakurle/entzule/ikusleak firin-faran atzera eta aurrera etxean geratu barik, eta “benetako” albisteen sortzaileak —politikariak, alegia— desagertuta, horiek ere bakantzetan. Baina orriak eta albistegiak bete egin behar dira abuztuan ere, aurreko hilabeteetako tamaina (edo antzekoa) bera dute-eta.

Horregatik sortzen dira udako sugeak; sasoi horretarako komunikabideek ateratzen dituzten albisteak dira. Batzuetan fribolo samarrak izaten dira, eta beste batzuetan arinak ez izan arren, duten garrantzia baino handiagoa emanda azaltzen dira; hau da, puztuta eta hanpatuta, betelanak egiteko. Horrela, abuztuan zehar badute zerekin hornitu hustutako egunkari eta teleberriak.

Aurten, zenbaitzuk ahalegindu dira turismoa, eta, ondorioz, turismofobia izan zitezen abuztuko berri izarrak. Baina, zoritxarrez, Bartzelonako Rambletan gertatutakoak estali du kazetari-buru horien asmoa (nahiz eta batzuk atentatuarekin nahasten eta kakazten saiatu diren, euren asmoekin aurrera jarraitzeko).

Suge hauek denok kutsatzen gaituzte, eta abuztuan guztion ahotan izan da gaia. Eztabaidatxoak ere eduki ditugu ea nor den turista, egun-pasa egitea Donostian turismoa zen, beraneanteak turistak ote ziren… Askoren buruan kezka pizteko eta hausnartzen hasteko ere balio izan du. Gehiegitxo udako suge batendako!

Eztabaida hauek guztiek puri-purian zeudela, arratsalde batean errekaduak egitetik etxera nindoala, espaloi erdia okupatzen sei andre-gizon zihoazen paseoan, astiro, alde guztietara begira, berriketaldi intranszendente horietako batean. “Turistak!”, esan nion neure buruari. Turistak turismoa egiten Eibarren!!!

Bai, jaun-andreok! Turistak Eibarren! Ez da berria kontu hau; izan ere, orain hamabost bat urte maiatzetik aurrera ingeles multzoak etortzen ziren herriko hotelera. Ferryan Santurtzira, eta gero autobusez Euskal Herrian zehar, baina lotara Eibarrera. Lau bat egun ematen zuten, eta ordu libreetan bankuetan jarrita ikusten genituen, zeuden eguzki izpi apurrak hartu nahian. Jakina, Spain-era zetozen, eta zekarten arropa udakoa zen: txankletak, praka laburrak, tirantedun kamisetak… Koitaduak, erruki pixka bat ere ematen zuten auzoetan galduta! Euskal Jaia edo zerbait tokatuz gero, pozik, tipical zen zerbait ikusten zutelako!

Baina abuztu honetan ikusitako turistak ez dakit zergatik ailegatu ziren gureganaino. Baliteke beste inon tokirik ez izatea, edo hotel bilatzaile web horretako batean agertzea prezio onean, eta Bilbo eta Donostiatik gertu egotea. Edo beste lekurik ez zeukatelako. Auskalo. Kontua da Eibarreraino etortzen badira turistak, zer ote da Donostiakoa, esate baterako. Konturatuta geunden ezin zitekeela Parte Zaharrean ibili, platera ematen zigutela pintxoak jaterakoan, aborigen ere sentitu izan gara kapitalean. Horregatik, argigarria da olatua Eibarreraino iristea.

Agian ez litzateke txarra Eibarrera ere turistak etortzea abuztuan. Erakutsiko genizkieke kontu batzuk. Gainbehera industrialaren hondarrak, esate baterako. Auzo aldapatsuak, etxeen gainean eraikitako autopista eta udako etengabeko obrak. Badago non aukeratu, baita edertasuna aurkitu ere abandonuan. Izan zena gogoratuta, gaitz erdi!

Inor animatuko balitz —turista izan barik ere—, tour-ean gidari lanak egiteko prest.

Gipuzkoako Hitzan

Hileta edota ezkontzetan ez bada, ez naiz mezatara joaten. Ezteguetara joaten banaiz, ezkontza erritoan ere presente egoten naiz, eliza edo udaletxean izan. Baina funeralean ez naiz beti elizara sartzen, familiakoetan edo oso gertuko jendearena denean baino ez naiz elizaratzen.

Hasiera baten, elizkizun hauetan presente egon arren, ez nuen parte hartzen, ez nituen erantzunak ematen. Hori bai, egiten nuen kantuan, kantatzearen plazer hutsagatik. Baina, buelta batzuk eman ostean, kantatzearen gozatua alde batera laga, eta isilik geratzen naiz. Altxatu, jarri, bai; eta bakearen bostekoa eman ere bai, edukazio hutsagatik baino ez bada ere. "Hortik edo hemendik dakusan legez egin!...".

Asteon, halako hileta-elizkizun batera joan naiz. Zoritxarrez, gero eta gehiagotara tokatzen zait joatea. Oraingoan, baina, Lapurdira. Lehenengo aldia zen elizkizun batera nindoala Iparraldean. Beraz, frantsesez entzun nuen meza, hori ere lehenengoz. Funtzioak astunak badira berez, askoz ere aspergarriagoa ondo ez dakizun hizkuntza baten!

Meza frantses hutsean izan zen, erantzun eta kantuak salbu. Antza denez, ez zegoen euskaldun asko Hendaiako parrokia hartan, euskarazko erantzunak baxu samar entzuten zirelako.

Nire barneko euskaldun euskaltzalea gailendu zitzaion barruko agnostikoari. Euskara entzun behar zen, baina ez ez hain erraza: erantzunak ez ziren Bizkai-Gipuzkoan erabiltzen direnak! “Erruki jauna”, “urrikal jauna”, beste doinu batekin. Kantuak ere ezezagunak, eskerrak txuleta moduko bat zegoena!

Hiletak aurrera egin ahala, hartu nion neurria, eta nire kezka zen nola abestuko ote zuten Aita gurea.

Organoaren lehen notak entzun nituenean, lasaitu nintzen, hemengo doinua zen! Pozarren hasi nintzen kantuan: Gure aita zeruetan z….irana!!! Ai, ene, Lapurdin gaude! “zira” esaten dute! Eta yainko yauna. Uf!

Kontua da, hori berori gertatu izan zaidala Bizkaian. Eibarren bizkaieraz egin arren, eliza katolikoak historikoki gipuzkeraz egin du, eta “Gure aita zeruetan zErana” kantatzen da. Ermuan, ostera, “zarana”. Dena oso logikoa eta egokia!

Horrela, txikitan, “Sinisten det” kantatzen genuenean, ez nekien euskaraz ari ginenik. Uste nuen amen, aleluia edo hosanna bezalako berba bat zela, hebreeraz, latinez edo auskalo zein hizkuntzatan! Siñistendet!

Hiletak zer pentsatu handia eman zidan, gauza askoren erakusgarri. Batetik, euskararen erabilera zeharo marjinal eta sinbolikoa. Bestetik, ez dagoela inongo batasunik euskara kontuetan, ezta otoitz estandarizatuetan ere, gaztelaniaz gertatzen ez dena, esate baterako. Kontu honetan ere, probintziaka funtzionatzen du denak, diputazioak beharrean, diozesiak ditu elizak, baina berdin dio, diozesi edo diputazio, bakoitza bere haizera.

Horrela egingo ditugu herri eta hizkuntza kohesionatuak!

Euskal Herrian bidaiariak miretsi egiten ditugu. Hala da. Bereziak iruditzen zaizkigu, ausartak eta bipilak, munduan barrena dabiltzalako motxila bizkarrean dutela, mundua “benetan” eta “sakon” ezagutzera joaten direlako. Lau izarretako hoteletako logeletan ostatu hartu beharrean, mila izarretako lolekuak nahiago dituztelako. Horiek bai esploratzaile bikainak! Eta horregatik, etxera itzulitakoan, askok diaporamak muntatu, hitzaldiak eman, irratian berba egin edota liburu bat argitaratzeko aukera izaten dute.

Hori bidaiari ezagunek edo euren esperientzia ondo saldu dutenek egiten dute. Baina beste maila apalago baten, denok dugu halako esploratzaile bat gure inguruan: leku urrun eta exotikoetara joan dena, eta hango bizipen harrigarriak eta bertakoen dohain zoragarriak kontatzen dizkiguna.

Sarri askotan, lagun abenturazaleak herrialde urruti eta ezezagun horretako ontasun guztiak banan-banan aletzen dizkigu. Etengabe esaten digu hango biztanleek gauza gutxi daukatela, oso pobreak direla; baina, hala eta guztiz ere, zoriontsuak. Gainera, gizaki zoragarri horiek ez dutela izaten presarik, bizitzaz disfrutatzen dutelako. Hori guztia ilustratzeko, pertsona horien argazki irribarretsuak erakutsiko dizkigu ―izan ere, urruneko jende horrek beti egiten du irribarre― euren etxeetan jan eta lo egin duelako gure adiskideak, musu-truk, aitatu dudan moduan, daukaten gutxi hori herrian agertzen den edonorekin partekatzen dutelako.

Kontakizun horiek entzunda, beti alarma gorria isiotzen zait. Bidaiari txatxiguai horiek zer egiten dute herri pobre baten, jende oso txiroaren jatekoa jaten? Ez dira konturatzen beste horien lepotik bizi direla? Bidaia behartsuen pentzudan egiten ari direla? Bidaiariok kapritxoz dihardutela? Pertsona exotiko horiek fede onez ematen dietena, eta eurek onartu, esplotazio mota bat izan litekeela? Uf, galdera kezkagarri askotxo.

Galdetegiarekin jarraituta, neure kolkorako botatako batzuk ere bururatzen zaizkit: ez ote dira bidaiari horiek beste turistak bezalakoak?; alegia, ez ote dute euren presentziarekin toki exotiko eta autentiko horiek kutsatuko Airbnb-en izena emandako pisu turistiko batek beste? Donostiako Alde Zaharrean pintxotan dabilen giriak adina? Sanferminetan Nabarreria iturritik salto egiten duten atzerritarren moduan?  

Beste alde batetik, gauzak aldatu egiten dira gurera datorrenean munduaren beste puntan ezagututako jende zoragarri hori. Gure gizarteak susmopean ditu: guri lana kentzera datoz, hemengo diru-laguntzetatik bizitzera kolpe zorririk jo gabe, lapurretan egiten dute,... Nork ez du entzun halakorik?

Zelako paradoxa gertatzen zaigun: munduan zehar bidaiatzen dugunean paradisu urrun horietako pertsonak eskuzabal eta abegitsuak dira, kontuan hartuta herrialde pobreetakoak direla. Hona etortzen direnean, ostera, gaizkileak dira. Nola izan liteke mugak pasatutakoan hainbeste aldatzea jendearen izaera? Europaratzeak hori ekarriko du, gurekin mimetizatu, eta gure jokaerak kopiatu? Ez dakit, bada.

Bidaiariak miretsi, eta turistak gorrotatzen ditugu, nahiz eta neurri baten denok garen turista. Urruneko jende exotikoa, zoragarria da bere etxean. Hemen, baina, gaizkile ankerrak. Benetan? Oporretan hausnartzeko gaia! Disfutatu!

Gipuzkoako Hitzan

“Jokoa ez da errenta” entzun dut txikitatik etxean. Amamak historia beldurgarriak kontatzen zizkigun posturen gainean; frontoian baserria jokatu zuen gizonarena, adibidez. Beti imajinatzen nuen gizona etxera itzultzen, emazte eta seme-alabei esaten bizilekua eta bizibidea abandonatu behar zutela. Gurdi gainean ihesi, lau trepetxu eta piltzar batzuk jasota irudikatzen nituen nire buruan, film negar-eragile askotxo ikustearen ondorioz. Baina beti jartzen nintzen andre horren larruan, zein latza izan behar zuen ganorabako batengatik ordura arteko bizimodua alboratu behar izatea.

Antzinako kontua dirudi honek. Egia da gaur egun estanpa hori ez dela existitzen, baina ezin ahaztu posturak zenbaiten hondamendia direla. Jokoa arazoa da askorendako, eta orain askoz eskuragarriagoa da lehen baino. Ugaritu egin dira joko-aretoak, tabernetan apustu-makinak daude, internetez ere joka liteke erruletan, ordu txikietako telebista saioak ere eskaintzen dute trabes egitea.

Beti aberastasun promesa faltsuekin, zoriontasun eskuragarria krisi sasoi larri honetan. Droga moduko bat, menpekotasuna sortu samatik ondo oratuta eduki gaitzaten. Sistema honen beste tranpa bat; askatasun ekonomikoaren izenean, posturen esklabotza.

Kantuak esan arren bizitza tonbola bat dela, zorizko jokoak sekula ez dira errenta!

Argian

Beixa da Zumaiako horma. X10-en argazkia

Ez dakit herriek kolorerik duten, eta izanda ere, badakit ezin daitekeela orokortu, giza-taldeak heterogeneoak direlako, denetatik dagoelako eta tar, tar, tar... Ezaguna dut diskurtsoa, nik neuk ere praktikatu dudalako. Baina ez gaitezen engaina, margotu izan balute gure herria, eta bertako guztiok, emandako ikuspegi nagusia beixa izango zatekeen.

Askok usteko dute hanka sartu dudala, esango didate Euskal Herriari ondoen datorkion kolorea grisa dela. Nik ere hori pentsatzen nuen, baina grisa —gure arbasoendako urdina— erraz molda daiteke, belztu, zuritu edota alaitu. Ia kolore guztiekin dator ondo eta gama zabala du. Margo alai baten ondoan jarrita, erraz piztu eta alegre bihurtzen dugu. Gainera, janzteko orduan ere, dotore askoa da, elegantea.

Beixa, ostera, graziarik gabeko kolorea da, kolore motela. Beix argia bada, zuri zikina dirudi, distira bakoa; ilunagoa bada, marroira ere ez da iristen, eta marroia benetan kolore zatarra da! Beraz, zatarra izateko ere falta zaio, txepela eta gatzgabea delako. Hori gutxi balitz, konbinatzeko orduan ere ez du emaitza onik ematen, eta bere gamakoekin bakarrik ezkontzen da ondo. Hori dela eta, alegrantzia gutxi emango digu tonu honek.

Gainera, beixa diskrezioaren sinboloa da. Diskrezioarena baino, diskretukeriarena. Diskrezio kontu honek ez nabarmentzea esan gura du, masa izatea, denon modukoa. Status quo baten lagatzea guztia, betiko moduan, ezer aldatu barik. Uste dut ez dela kointzidentzia, Harrotasun LGTBIQ+eko martxa eta desfileetan kolore aniztasuna izatea ikurra, bandera ere ostarkuarena da, funtsezko zazpi koloreak dituena, zuriaren argiaren deskonposizioa dena. Kolore guztiak, alegia. Beixik ez duzue aurkituko aldarrikapen hauetan!

Beste alde batetik, beixa paisaiarekin mimetizatzeko tonua ere bada. Bestela galdetu Zumaiako udaletxean, ea zenbat litro pintura beix gastatu dituzten Erribera kaleko horma zatitxo horretan! Idazten ari naizen unean 46 mural eginda dituzte, eta beste horrenbeste estali gure gaurko kolorearekin. Tira, ia edozein herritan da arrunta pintura hau horrelako adierazpenak tapatzeko. Gogoratu, bestela, Mikel Laboaren omenez Antiguan egindakoa zelan ezabatu zuten: pintura hori berori erabilita. Hortaz, esan genezake beixa dela adierazpen askatasuna orbaindu eta lausotzen duena, ezta?

Baina zergatik egokitu diot kolore hau Euskal Herriari? Bada, hemen, arestian esan dudan legez, diskretu izatea bertutea delako, ez nabarmentzen irakatsi digutelako. Serio eta formalak izaten, langileak. Etxe askotan lelo hau ikasi dute: ikusi, entzun eta isildu. Hori baino irakaspen zapaltzaileagorik!

Era berean, oso beixa izatea begitantzen zait niri Ibarretxek esan zuena hauteskundeak irabazi ostean: “eta bihar 8etan, lanera”. Hori da gure estiloa, txindurritxoak izatea, berakatzak baino finagoak, nabarmendu barik, alaitasun kontrolatuan!

Batzuek nahiago genuke gure herrialde hau morea balitz, berdea, gorria, edota nabarra (baina ez arrea, koloreaniztuna baino), ostarkuak margotua, aldakorra, distiratsua, alaia, bizia. Beixak, ostera, erdipurdikokeria baino ez dakar, arrisku bariko bizitza, imajinazio bakoa.

Badakigu beixtasunak emandako bizitzak ez dakarkigula sorpresarik. Baina nork nahi du sorkuntzarik gabeko mundua? Bris-bris egiten ez duena, uniformea eta graziarik ez duena? Nik, behintzat, ez!

Gipuzkoako Hitzan

Pasa den ostiralean lankide (eta lagun) batek artikulu baterako gaia proposatu zidan: euskara ikasteagatiko diru-laguntzetan zehar ez galtzeko gida. Nik esan nion artikulu bakarrarekin ez zela nahikoa, anabasa hori ulertu eta dominatuko zuenik oraindik ez delako jaio. Izan ere, txolopote ikaragarri honetan Eusko Jaurlaritzak, Diputazioak (ez denak, eta ez modu berean) eta udalek hartzen dute parte! Gainera, udal bakoitzak berea du! Batzuek ez dute, beste batzuek osorik itzultzen dute diruak, beste batzuek zati bat,... Imajina ditzakezuen barietate guztiak eta bat gehiago daude halakoetan. Labirinto esatea labur geratzea da. Guk, honen aurrean, doakotasuna aldarrikatze dugu, jakina.

Hori ostiralean. Eta larunbatean gosaltzen goza eta gozo nenbilela, egunkari eta guzti, hara non Miren Dobaran Hizkuntza Politikarako sailburuordeari (eta lankide ohiari) egindako elkarrizketan hauxe irakurri nuen: “Doakotasunarena erabilerari lotua dago: erabilera areagotzeko, jende gehiago behar da.(...) Maila gainditu behar da: diru publikoa delako, seriotasunez. Aprobetxamendua nahikoa dela diote batzuek, baina, euskaltegira joanda, lan apur bat eginda, gainditu daiteke. Arazoa da doakoa denean huts egiten hasten dela jendea.” Ejem! Ez dut ulertzen doakotasuna erabilerari lotuta dagoen kontu hori, baina, tira! Esango nuke Dobaranek aspaldi ez duela klaserik eman, B2rik ez zegoenetik, gutxienez! Azterketa ez da euli kaka, horratio! Azkarra izan beste erremediorik ez dirua jasotzeko!

Segi dezagun aurrera. Kazetariak galdetu dio ea nork ordainduko duen. Sailburuordearen erantzuna: “Bagabiltza negoziatzen. Erakunde guztien artean lortu behar da. Leku askotan badago: B2 arte doan ikas liteke euskara. Orain nahi dugu erakunde guztiek bat egitea, eta esatea: «Bermatuko dugu B2 arteko doakotasuna maila gaindituz gero, eta, hala ere, manten daitezke beste beka sistema batzuk»”.

Ai, ene! Doakotasun hitzari esanahia aldatu dio Euskaltzaindiak, ala? Ez, hala definitzen du: Doakoa denaren nolakotasuna; doakoa izatea. Tira, agian “doako” berba dago kanbiatuta. Ez, bada! “Ordaintzen ez dena” definitzen du Hiztegi Batuak! Urririk, dohainik, doan, debalde, musu-truk dena, alegia. Txakur txikirik jarri barik lortzen dena. Zuen doakotasuna ez da doan, aldez aurretik ipini behar delako dirua. Eta askok ezin dute dirua aurreratu; etorkizun baten, azterketa gaindituz gero, urte batzuetara, agian, aurretiaz jarritako dirua itzuliko dieten esperantzan. Tartean, aldaketa politikorik ez badago, diru barik gelditu ez badira,.... Hau guztiau gertatu da eta.

Baina irakurtzen segitu eta perla hau topatu dut, komunikabideei dagokienez: “diru publikoarekin gabiltzanean, ikusi behar da eraginkorrak diren.” Apoteosia! Zer iradokitzen digu? Batetik, euskaltegietako ikasteak ganorabakoak direla, doan jarriz gero ez direlako joango. Eta bestetik, komunikabide euskaldun batzuek ez dutela ezertarako balio! Ederki! Diru publikoa txukun kudeatzen du gobernu honek euskarari dagokionean. Baina zer gertatzen da gaztelaniarekin? Hor bai dirua gastatu, debalde baita gaztelania ikastea EAEn, eta Hezkuntza sailak ordaintzen du. Horiek joaten ote dira beti?

Egia esan, euskararekin beti dago aitzakia, beti delako dirua gastatzea eta ez inbertitzea. Gero hala doakigu. Tristea!

Gipuzkoako Hitzan

Albistegiak delituz eta salaketaz zamatuta iristen zaizkigu begi-belarrietara. Urliak lapurretan egin omen duela; ustez Sandiak iruzur egin diola ogasunari... Omen, ei, bide, ustez, antza, itxuraz, dirudienez, agidanez, nonbait.

Hanka-puntetan dabiltza kazetariak inor ez mintzeko (beti ere euskalduna ez izatekotan mindua). Edota demanden beldurrez, sekula ez dago jakiterik-eta.

Ustezkokeria hau, baina, hedatu egin da; behar ez zen lekuetara, gainera. Ustezko bortxaketa, eta ustezko eraso sexuala errepikatzen dituzte mantra baten moduan. Ustezkoak atxilotutakoak dira epai batek kondenatu arte; ez, ostera, delitua, sekula ez ustezkoa. Halakorik ez da gertatzen lapurretekin, esate baterako. Salatutako lapurretak lapurreta dira, eta kitto!

Beraz, ustezko erabilita zalantza jartzen da erasoa eta emakume salatzailea. Andrakumeon berbak ez duelako balio, poliziak berak norbait atxilotu arren. Komunikabide askok ez digute sinisgarritasunik ematen andrazkooi halako denuntzia bat egiten dugunean. Antzina ere ezin ginen epaitegietan lekuko izan, adibidez. Historikoki emakumeen esana gutxietsia. Beti, antza, justiziaren izenean. Itxuraz, egiaren mesedetan, emakumeok ustezko gezurtiak baikara.

Argian