Garagoittiko Orakulua

370603: Mola generala hil.

• Mola general golpistia Castil de Peones-en (Burgos eta Gasteiz artian) hiltzen da, hegazkin istripu baten. Esaten danez, Frankok prestatutako atentadua izan zan indar golpisten buru bakar modura geratzeko.

370603 tagged map by user - Tagzania

Kaixo amigos de lo desconocido.

Gaur, Loraillan 31an, neguko azken arturun reserbak amaittu doguz etxian. Giro laiñotsua zeguan hortzmugan bitrozeramika gaiñian talua egosten hasi danian. Ez genkixan negu osuan nobedade barik egin izan dogun ekimen xume honek, sorpresa inquietante bat ekarriko zeskuala gaur. Lehen, “Las caras de Bélmez” izan baziran, oin... “Los talos de San Antolín”?

Bueno, gitxienez gure sukaldeko espirituak umore ona dakarrela diruri.

• Errepublikazaliak (Ertzaintza eta Marina Auxiliarra) Jose Luis Diez eta Ciscar destruktorietaz jabetzen dira. Lehengo eskifaiakin fidatu ez, eta Marina Auxiliarreko 200 kide sartzen dira euren ordez.

370531 tagged map by user - Tagzania

370530 tagged map by user - Tagzania

370530: Peña Lemona errepublikazaliak berreskuratu; hurrengo egunetan burruka gogorrak.

• Errepublikazaliak (Amuategi batalloia) Peña Lemona errekuperatzen dabe, eskuzko granadekin eta aurrez aurreko erasuan. Golpisten buruak (Franco eta Mola) Lemonara etortzen dira burrukia zuzentzera, toki estrategikotzat izatian. Burrukiak egunak irauten dittu, eta posiziñuak behin eta barriro pasatzen dira batzuengandik bestiengana.

370528 tagged map by user - Tagzania

• 370528: Golpistak Peña Lemona okupatzen dabe.

Txatalka egindako liburua dok hau. Inpresionisten modura, kuadruan txaplatak ipiñitta, ustez modu kaotikuan baiña azkenian, pixkat urrinduta, formía hartzen dabenak. Ederra. Normalian nerekin etxuek funtzionatzen historixak erdi-kontatzia, ondo perfillau bako pertsonajiak edo kontakizunian hutsuniak, baiña... oinguan asmau jestak idazliak. Hau bai gustau jatak, asko. Engantxau engantxau, ez nok engantxau. Baiña bai irakurketia sentsaziño atsegiñez bete desta, oso era evocadorian. Zaharren eta gaztian mundua erakargarrixa da guztiz, nahiz eta dramatikua izan. Xabier Letek kantautako “Gure aurreko guraso zaharrak” besain ederra, gitxienez. Sentsaziño bikaiña, eta Elorriaga honen beste libururen bat irakortzeko gogua.

370521 tagged map by user - Tagzania

370521: itxasontzi errepublikazaliak alkar jo.

• Errepublikazalien istripua Abran: D-18 dragaminia hondora doia Ciscar destruktoriak nahi barik jota.

Liburu atsegiña, ondo dokumentauta, asko ikastekua eta irakortzeko bizkorra.

Baiña.... baiña, baiña baiña. Aurreko liburua irakorri nebanian legez, ba da gauza bat Toti Martinez de Lezean liburuetan tragatzeko oso gatxa egitten jatana: pertsonajien berbetia. Etxata sinisgarrixa begittantzen, modu bizkor baten esateko uste eze pertsonaje guztiak Salamancako unibertsidadera juandakuak dirala, baitta kaleko eskekuak be. Ulertzen dot idazlian ahalegiña: bere helburua transmisiño historikua da, eta pertsonajien solasaldixak eta gertakari folletineskuak (1813ko gerra barruan, familixa bateko gorabehera pertsonalak dira kontakizunan harixa) zihero dagoz helburu honen bendian. Pasiatzen doiaz, eta “Oh qué vista tan bonita se ve desde aquí! El monte Urgull, los cubos de la muralla entre los cuales se halla la calle San Vicente esquina con Narrica donde en la antiguedad se produjo la brecha, que sirvió después para realizar una puerta de entrada que es donde suelen estar las mujeres recogiendo agua... dan ganas de quedarse a vivir aquí para siempre”. Asmautako parrafada hau izango litzake esaten dotenan adibidia. Era berian, nahiz eta idazlia ahalegintzen dan pertsonajien berbetia kontatzen daben sasoira egokitzen (gurasuei “usted” esanda...) ez dau lortzen nere ustez. Berbetia “aktualegixa” da, anakronikua. Bardin begittandu jatan Aranjuezeko oporraldixan irakorrittako “La calle de la Judería”, erdi aroko pertsonajiak eta La Brechakuak berbeta bardiña dake.

Martinez de Lezean alde baiña, esan bihar da gatxagua dakala (zorrotzagua naizela) hurreko gaixak tratatzen dittualako. Hau da: saxoi eta normanduen X mendeko historixia irakorri neike gazteleraz lasai askuan, berbeta guztiz anakronikuan eta konforme geratu. Baiña gauza bera euskaldunekin eginda... Basarrittarrak edo arrantzaliak gazteleraz irakortzia etxata sinisgarrixa egitten, ba dakittelako sasoi horretan basarrixak eta arrantzaliak euskaldun elebakarrak zirala. Ariketa mental bat egin bihar da hori ahaztu eta historixan murgiltzeko. Eta behin hori eginda, liburua gozatu dot.

Gaiñera, esango neuke akats gramatikalak dagozela. Testu bat idatzi eta berridaztian askotan pasatzen dan modura, igual pasarte bat kendu baiña hurrengo esaldixan kendutako pasartiari referentzia bat lagatzen dozu: “como decia antes...” (y antes no decías nada porque has quitado el pasaje). Ba halako askotxo dagoz, baiña honek ez daka hainbeste garrantzi eta kulpia Tttarttalokuena izango litzake.

Azkenian ezagutu juat lekua, pakia! Hasieran uste nebana baiño zatixa nerbiosuaua najenguan. Goixan, hankasartu majua egin juat eta momentu baten ezelako lotura barik geratu nok lezian aho gainian, oin bakarrian apoyatuta hasiera mosketoian engantxatzeko ahalegiñetan nenguala. Zirrara hotza, konturatu naizenian.

Giro politta jendartekua, eta asko dakixan jente asko ezagutzeko aukeria.

Betiko moduan, sárreria gustau jatak gehixen. Tximinixa verticala, luzia, horma brillanteduna, goiko elorrixa gero ta urriñago, kanpoko argixan biribil/ovalua gero eta urriñago... eta azkenian desagertu. Gotzonek ixa eskutik eruan nau beherarte (bera instalatzen eta ni bigarrena), beraz, sarrera pribilejiatua izan juagu kanpai ikaragarri altu eta zabal horretan. “Panikuan puntura” allegatuta (hau da, tximinixa estua derrepente nasaittu eta eta hormak bistan galdu diranian) laguna euki dot zain, eta susmatu juat. “Hamentxe izango dok ba, pasuhori”. Hainbeste jentek nerbixuak jota kontrola galtzen daben puntua, beheko illunan eta altura ikaragarrixan konszienzixiak eraginda; horren ondorixoz tipo bi hil egin dira bertan txintxilizk, soketan endredatuta, eta hainbeste jente erreskatau bihar izan dabe, paso horretan bertan. Baiña nik, hotz: pausu teknikuak ahal danik eta zihetzen bete, eta seguridade puntu guztietatik txintxilizk, behera begiratu, eta dana illuna: “Hamen dok, ezta?”.

Gotzon behera hasi danian, txikitzen-txikitzen juan dok. Bajadiak amaierarik ez jekala emoten zeban. Ni begira-begira. Beherutz zoian ipurtargixan argi-hillakin kanpai formako gelia ixa-ikusten neban, ikaragarri haundixa, kalkuluen arabera Begoñako katedral osua nasai kabitzeko morokua. Halako baten, “libre” oihua, oihartzunak hamaika bidar errepikatuta. Gotzonen argittasuna, han beheian, nere hatzapar txikiko hatzaskola baiño txikixagua da.

Bajadan tentsiño itzala besuetan, ezin nasai egon, soka barrixa sendua eta ona da baiña horregaittik gure deszendedoretatik txirrist deskontrolatuan doiana, esku bixekin heldu arren; kontrola ez galtzeko arduriakin ingurura begiratu bez. Kanpai erdixan paradatxua nahi neban egin, paisajia ikusteko, baiña tira; goruzkuan egingo juau.

Azkenian, beheia txorixa moduan jo, leun-leun: ttak. Pribilejiatua: gu bixon argitxua baiño ez dago. Isilttasuna totala. Estraiñekoz 1958an bajatu zan lehelenguak kontautakua gogoratzen juat nahi barik: eskaletatik soltatu zanian, lurrian etzunda labañia eskutan, zer etorriko, adrenalinaz gaiñezka.

Nere lehelengo aldixa barriz, lasaixa. Etzin atx legorran gaiñian, eta gorutz begira. Argixa emetau, eta isilttasuna entzun. Gotzon hortik jabik zabor billa, eta bere acetilenuan garren isladak keriza anpliatuak proiektatzen jittuek han, hurriñeko hormetan. Goittik datozen beste 30 espeleologuen hotsak laster entzutzen hasiko dittuk han, kanpaian puntu goreneko zulotxuan.

Handik aurrera, perspektibia eta bista orokorra errezagua dok: 3 soka ipintzen jittuek eta hórretatik behera argitxuak jaisten hasten diranian, hutsa soiñuz betetzen dok eta hobeto igartzen dok honen haundittasuna.

Hogetamar lagunak ederto antolatu eta kontrolatu gaittuez, goruzkuan iñor ahaztutzen ez dogula sigurtatzeko. Bakotxa bere goguen arabera lanak aukeratzen jittuk, eta talde erdixa jaitsi danian edo, batzu koba amaierara osteria egitten juagu. Dispertsau egitten gara Begoñako katedraleko sotano laberintikuetatik, baitta pare bat bidar galdu be. Talde haundixan juatiak be ba jakaz bere abantaillak: galerixetan behera goiazela, “la santa compaña” moroko argitxo illariak haitzuluan sektore desbardiñak argiztatu eta perspektiba eta iluminaziño benetan polittak egitten dittuk, bakarrik hoianian egitten ez diranak. Eskerrikasko lagun guztiei.

Behera eta behera, estatua erraldoien moroko estalagmitak eta zutabiak eta izarak eta soiñudun organo-tubuak... harriduria hamen eta harriduria hor, gozatu politta, zorixona. Eta azkenian, sifoi terminalera. Uste baiño distantzia luziagua egin juagu, eta danok bazkaltzen hasten diran arren ni nahixago juat beste arabar bikin pizkaka-pizkaka bueltau, zaborra jasotzen eta ikusteko falta jakun “Arantzadi aretoa” ia billatzen dogun. Carburo arrastuak jasotzen pasatzen dogu hainbeste denpora, nahikua exhaustivuak baitira nere lagunak! Eta etxuat ulertzen zelan kapaza dan jentia edonun deskarburatzeko. Hain erreza dok plastiko poltsatxo bat aldian eruatia... Espeleologo domingueruak be ba jagozak orraittiokan, egon be!

Azkenian Arantzadi aretua ustez ikusi dogula, ba goiaz gora. Beheruzko bidia errez, atzera gorakua gatx. Azkenian pare bat ordu emon doguz “osteratxuan”, eta jentia ba jagok pizkaka gorutz. Ikuspegi panoramiko eder bat jakusaguk gela barrenetik, gorutz doiazen hiru bonbillatxo bizidunak lagunduta.

Norbere txandia hartuta (orduko 6 igotzen gara bataz beste), filosofia haundixakin hasten juat goruzko bide luzia, lehelengo aidian eta gero tximinixan. Oin bai, hamaika deskantsu egin bihar izaten dotenez, ederto apreziatzen dok paisajia, eta beheian dagon hamar argitxo-taldia gero eta hurriñago jagok... agur, Karlistian Trokia, agur. Hurrengorarte, Arantzadi fonduan zeguan gateratxo hori begiratzera etorriko nok...

370511 tagged map by user - Tagzania

370511: golpistak Bizkargi okupatu; hurrengo 7 egunetan, esku batetik bestera pasatzen da hainbeste bidar.

• Golpistak Bizkargi okupatu.
• Errepublikazalien buruzagitziak Bizkargittik erretiratzeko agindua emoten dau. Batalloi batzu (gudariak) obedittu ez eta kontraerasuan hasten dira. Bizkargi esku batzutatik bestietara pasatuko da 7 egunez. Azkenian golpisten artillerixia eta hegazkiñak (Legion Condor) batalloiok txikittu eta golpistak hartzen dabe Bizkargi.