Garagoittiko Orakulua

Údený ovči syr hau, beraz, keetutako gaztaia dok. Baiña keetu-keetutakua gero: plastiko poltsatik etara, eta etxe guztian zihar zabaltzen dok ijitto-usain ederra. Gaztai fresko xamarra dok, Slovakian etxuek asko zahartzen; bai ostera hamen baiño gatz gehixago botatzen. Textura gomosua jakak, eta ñik-ñik egitten jok mastikatzian. Badirudi oria zumitzen gaiñian zabaltzen dabela lehelengo, legortu arte; gero zati kuadrauak egin eta gero keetu, urki adarrekin-edo pentsatzen dot. ¡Ederra! Baiña poltsan sartuta.

Trakamailleko sarreria

Belaunak dardar. Gosia kendu. Heldu naiz. Albokera jarri, aurreraka ez nok sartzen. Gero eta estuago. Burua enkajau jatak. Larri. Diagonalian aurrera egin bihar, gorago estuegixa dok. Behera jauzitta, enpotrau eta ezingo nok jaiki. Estu. Panikua. Geratu. Begixak itxi. Arnasa hartu. Atseden hartu. Baretu. Ezin baretu. Estu. Larri. Arnasa hartu. Aurrera. Ezin. Indarka. Lehertu. Ezin. Larri. Estu. Panikua. Estu. Estu. Lagundu...

Atzera begiratu nahi. Burua ezin jirau. Estuegi. Arnasa....

Arran moduan, ukondo puntak, belaunak erabillitta arrakalian parte nasaixena billau. Pizkat atzeraka, desenkajatzeko. Beherago, baiña pultsuan: ezin nok jausi. Estu dok baiña pizkaka ba najoiak. Horizontalki noia, horma bixetan enkastrauta erdi alturan. Zentimetroz zentimetro. Estu, baiña ez larri. Lasaittu nok. Pasau nok.

Irabazi juat (musikia).

Kanpuan ixilik

Lurpian abentura haundixa bizi eta gero be... ¡hauxe da hauxe ezin iñori kontatzia! Ezkutuan bizi izandako unekada ikaragarri eta ederrok zentzurik ez dake haitzulo hori ezagutzen ez daben batendako; gitxienez espeleologua izan bihar dau. Horregaittik, kaletik nabillela begirada zorrotz eta fijo batekin ikusten banozu, eta tarteka begixak ixten dittudazela... gogua 100 metro superfizietik dakatela da. Ez nago zorua. Begixak ixtian agertzen dira galerixak, argi izpixak, egindako bide luzian kurbak, estuasunak, gela itzalak, potzuak, koladak errepasatzen nabil...

Mapa zurixak baltzitzen

Haitzulo bat esploratzen gabizenian, ezin izaten gara beste barik aurrera juan eta kitto. Edo bai: baiña hori, Afrikako exploradoriak oihana ezezagunian korrikan norabide barik abixatzia lez izango litzake. Mapetan zuriz agertzen diran eremu itzaletan galtzia oso erreza da... Horregaittik, esploratziakin batera mapak egitten juaten gara, lau pertsona normalian. Lehelengo hirurak kontakto bisualian egon bihar gara: aurrekua, hurrengo puntu posibliak rastreatzen; erdikua, metruakin neurtzen; azkena, beste parametro guztiak hartzen (inklinaziño bertikala, norabidia, zabaleria, alturia). Azkena, dana apuntatzen eta marrazten. Modu horretan pinttatzen doguz bide barrixak mapa zurixetan.

Abittaga - Trakamaillen gaurko emaitzia

Trakamailletik gora segitzen dogu. Exploratzen eta topografiatzen batera. 7 ordutan 500 metro barri neurtu doguz, eta Abittako konduktuekin kontaktau dogu Mendebaldetik, 12 metro beheragoko pisu baten, justu caos de bloques baten azpixan. Eskaladak egin biharko dira, eta Abittakin bigarrengo konexiñua agertzeko aukera haundixak. Hau albiste ona da, baiña ez genbixan horren billa: Trakamailleko errekian billa baiño. Bide nagusixa galdu dogu nunbaitten, Ekialdera juanda erreka ugari hori topatzera eruan bihar gaittuena...

Mallukian Pausua, Estalagmita Mandinga, 42 Tallako Diaklasia, Txoixan Geli... toponimo barrixak ba doiaz agertzen.

O’Payboko jentian bittartez jakin juat honen barri; eskuragarri jarri juek XXX editorialan helbidian, eta Creative Commons lizentziapian dagonez, edozeiñek deskargatu lajeikek liburu bikotx hau.

Interesgarrixa eta irakurterreza dok, bai. Billatzen dittuan helburuak guztiz laudagarrixak, bai. Bajirudik autoria ondo informatuta dagola, beste argitaralpen eta ikerketei milla erreferentzia egitten detselako, bai. Baiña literatura feministia irakortzen doten bakotxian, sentsaziño bat ezin juat gaiñetik kendu: idazliak ba dakala konklusiñua aurretik erabagitta, eta liburu osua haxe justifikatzeko bihar bat baiño ez dala. Halako seguridadez berba egittia, oin dala 4000 urte gizartian estrukturiaz, tribuen antolakuntziaz, sexualidadian bizipenaz... Nere gehixago gustatzen jatak lehelengo ikertu, eta gero konklusiñuak etara; ez alderantziz. Dana dala, igual kriston ikerketa soziologikua jagok honen atzetik (gaur egungo tribu primitibuetako emakumien ohitturak aztertuz, etabar...) eta nik etxakixat ezer. Kultura patriarkalak inposatutako zalantza sistematiko-matxistia izango dok neuria...

Hala eta guzti be ba dittuk gauza baliogarrixak liburuan: umetokixan espasmorako joera antinaturala zuzendu, fisiologixa naturala errespetatu, plazer eta libiduan funtziño osasungarrixa erabilli... Guztiz arrazoizkuak begittatzen jatazak, eta norbere bizitzara aplikatzeko modokuak.

Arrakala irratijan, astelehen goizak bertso doiñuandako izan dira aspaldittik hona. Xiberoko Botzeko Punttuka saiuan emanaldixak amaittu egin diranez, Argentinako euskaldunen abotsen doiñuak beteko dabe hutsunia. Tres Arroyos herrixan, Hiru Erreka Euskal Etxia dakagu eta bertan irrati bat. Handitxik arittuko jakuz kantuka eta kontuka Joseba Koldo, Andres, Jacqueline, Andrea, Pilar, Oscar eta beste lagun asko, Zenbakaitz saiuan. Astelehenero, goizeko 8.00etan.

 
Gure aitta zanak zerrenda luze bat egitten hasi zuan baten, gaztetan ikusten zittuezen pelikuletako aktorien izenekin. Ehundaka urten jakozen, batek daki nun egongo ete dan zerrenda horretan: Gar Gable, Barbara Stanwich, James Stewart, Basil Rathbone, Olivia de Havilland, Lee van Cleef... Danak irakortzen dan modura ahoskatzen jittuan, eta hau kontuan hartu bihar dok errefrauan umetako aldaera zinefilua aittatzen zebanian:

“Dios dispone, y Lewis Stone”.

Eta gaur da eguna, benetako errefraua zein dan ez dakittena.

Tostoia benetakua; eskerrak liburu motz-motza dala. Astuntasunak etxakak zerikusirik euskalkixakin, horrekin etxuat bape arazorik euki-eta. Mamiña dok, mamiña: bizitzian zentzuaz parrafada astun baiña ebidentiak, observaziño naturalistikuekin tartekatuta modu efektista baiña gatzik bakuakin. “Nolako egonezina senditzen dut ene bihotzean... nire ganberan etzana naizelarik, purroa piztu eta kea azkarki ilargiaren paretik igotzez doa... opresioa, zendako hainbeste opresio jasan behar langileriak, galdetzen dut Pariseko karriketatik barna... eta ezki arbolak bere magalean hartzen naute amultsuki....” zurru... zurru... zurru... (azken hónek nere zurrungak dittuk). Halan pajinak eta pajinak ¡jasaus! Beste gauza bat etxatana gustau: halako irudi efektistekin, ez da ostirik ulertzen azken pajina bixetaraiñok. Eta azken fiñian argumentua sinple xamarra dok: hegoaldeko euskaldun sindikalista batzu dittuk, Frankon denporan hanka egin eta Parisera juandakuak; euretako bat neumonixa batekin hiltzen dok eta bere lagunak haren pentsiñora doiaz bere gauzen billa. ¡Eta kitto! ¡Besterik yaus’e! ¡Hau kontatzeko zenbat korapillo alperrik!

Puf. Oin internetera najoiak Manex Erdozaintzi hau zein izan zan jakitzera. Susmua jaukat, ia arrantza honekin beste euskal “behi santuren” bati ez ete detsaten kaka egin... Blogan purrustada batzutako prestau gaittian.

Zapatuan, talde bat Lekeittion ibilli zan (Inzuntza I kobia) topografiatu eta taldekide barrixei bertikalak igo/jaisten erakusten. Oso jardunaldi emankorra izan da, eta honekin ba dakaguz lagun bi gehixago puntako esploraziñorako trebatuta.

Domekan, Busturiko erakusketan apuntau jakuzen 45 pertsona eruan doguz San Pedroko haitzulua bisittatzera. 3 talde egin doguz, eta euren artian interes haundixa ikusi dogu; umiak be nahikotxo etorri dira, beraz gure esperantzia da euren artian koben gaiñeko interesa piztu izatia. Etorkizunian euretako baten bat animatuko ahal da ADES-era etortzen...

Datorren zapatuan Amorotoko Trakamailleko ubegira bueltauko gara, aurreko astian zabaldutako bidia topografiatu eta exploratzen segitzeko.

Betiko moduan, gogoratu gure txangoak edonori zabalik dagozela. Interesa dakanak, nahikua dau gurekin harremanetan jartzia.

Amaieria pizkat apurtzailletxuagua eskatzen zeban arren, nobela bikaiña. Iruntsi egin juat, irakorri baiño gehixago. Haundiki ruralen mundu dekadentian islada zoragarrixa dok, zaporez betetakua, eta zati haundi baten ume eta emakumien ikuspegittik hartuta dago: sukaldia, su bajua bere trebede eta laratzekin, mahaixan azpikaldia, jauntxuen nahi-ta-ezin eta nekazarixen bizibiharra, promiskuidadia... Limioso jauregixan hondamendixan barri emotia zirraragarrixa zan, jauntxua bere jaikixakin gaur egunian ruinatzat hartuko genduken etxetik pasiatzen, lurreko oholen artetik korta illuna ikusten dala... Haundiki feudalak eta euren mendeko/esklabuen arteko harreman basatixa be ederto erakusten da (“Los santos inocentes” pelikulan baiño hobeto), eta errealidade benetakua danez, harrigarrixagua egitten dau gaur egun. Ikusten da idazliak ba dakixala zeozer honen gaiñian: galiziar aberatsa, Madrillen bizi izandakua... hala eta guzti be ez daka Carlos Alonso Mendizabalek dakan servilismo eta gaztelarrari miresmena, eta ez da hain “coshqueria” galizierazko berbak sartzen badittu be (asko eskertzen da).