Garagoittiko Orakulua

Umetan, ezin najuan jasan ardi lanazko galtzen kontaktua. 25 bat urte izan arte, neguan beti erabilli izan najittuan algodoizkuak lanazkuen azpixan.

Halako baten ostera, plazer haundixa sentitzen hasi nintzuan lanazko galtza hutsak jaztian. Zenbat eta latzago, hobe gaiñera (horrek lasto zatitxuak!). Ez dakat idearik zergaittik. ¿Metabolismo aldaketia? ¿Disziplina baten biharra?

Gizon gogor eta arima bakua emoten doten arren, nik be ba dittudaz sentimenduak eta kezka sakonak. Adibidez, urtietan egon naiz bueltak emoten Ondarruko banda famatu honen izenan esannahixari: Txatanuga Futz Band.

Lehelengo berbia argi zeguan: Tennesee, Chattanoogako trena, Glenn Miller, eta 1940ko Estatu Batuetatik modan jarri zeben "big band" tipoko musikia. Ebidentia. Baiña bigarrena?

Ba dittudaz banda horretan jotako ezagun batzu, eta Ondarrun relativamente sarri ikusten dittudazenak. Hor egoten gara igual barriketan, baiña sekulan okurridu bez hau preguntatzia.

Gaur ostera, sukaldian nenguan espeleologiako monua josten, radixuan "Mambo, mambo Caribe mambo..." nekala. Etxeko pakian. Eta halako baten... dra! inspiraziñua. Futz. Jakiña! Ondarrun hala esaten detze putz egittiari. Eta banda ixa osua haizezko instrumentuena...

Batzutan, Jangoikuari galdetu ta galdetu ta ez dau erantzuten, momentu egokixa heldu arte. Oiñ arte ez nintzan Egi hau ulertzeko besain heldua. Oiñ asentauta nagola, ume batekin... erantzuna jaso dot Kosmos onetik.

Eskeerrikasko Jauna

bihotz bihotzetiiiik

eskeerrikaasko Jaaaunaaa

oraain etaa betiiii....

24 - 25 ZALDUN MEZULÁRIXA / LÁMAIKO AMÁIERIA

 (Narratzáillia)

 Urkaméndirako bidián daróie Macheath, jentiák farólak dáukaz eskúetan; heldútakuan, Peachumek hártzen dau berbiá. Ústekabían, egóera baltz honetán argí izpí bat ixótzen da: Erregían mezulárixa sartzen da éskenan zaldi gáinian Macken indúltua iragárriz, eta ez hori bákarrik: gáiñera nóble izéntauko dáu izáera hereditárixuákin. Guztíz lekuz kánpo dagoán amáiera honekín ("lamaiko amáieria"), ópera tradiziónalan paródixan eta mezu krítikuan sakóntzen dau Brechtek: "happy end" guztiz fórtzautako honék óbra guztiá erreálidadetik kánpo jártzen dau, entreténimendu hutsekó antzérkixan itxúria emonáz baiña espektádoriá etén barik akúlatuz. Kurt Weillen músikiak gáiñia jóten dau hamén: gaiztóki jártzen dau kántatzen jente guztiá Luteránuen hímnuan bertsiñó bufonéskua, eta "Báietza eta ézetzan kantúa" sártzen da barriró irónikokí, Póllyn poz álgaren ártián.

 (Peachum jauná)

Ikuslé maittiók, heldú da Macheath jauná esegítzeko moméntua;

kristáuen ártian ez jáko-eta iñorí ezér be errégalatzén.

Baiñaa gú horrekín bát gatozéla éz deizúen péntsau

Macheath jauná éz da urkatúta hílko;

amáiera desbardíña péntsau

Orduán, gítxienéz antzóki batén

errúkixak justíziarí, behingóz, áurria hártzen ikúsiko dozúe.

Hamén da zaldún mezulárixa.

 (Korúak)

¡Éntzun, éntzun, éntzun, éntzun!

¡Zein dátor!

¡Erregían zaldún mezulárixa!

 (Mezulárixa)

Beré koronáziñua dalá-eta, Erregíñiak agíntzen dáu Macheath Kapittána segidúan askátzeko. Éra berián, Aittúnen Semerén kategórixará jasóta gerátzen dirá berá eta bere ondórenguák betikó, eta Marmarel Gaztélua emóten jakó, báitta úrterokó 10.000 libéra bizí guztiráko. Gáiñera, Erregíñiak hamén presénte dagozén bikóte gazté ezkóngai guztíeri góraintziák bíaltzen détsez beré partéz.

 (Macheath)

¡Sálbauta, sálbauta! ¡Ói, bai! ¡Ziur nénguan ní, bái: arrískua zénbat eta háundixagó, salbazíñua húrrago!

 (Polly)

¡Sálbauta, sálbauta, neré Mackie maittiá sálbauta dágo! ¡Hain zorióntsu naiz...!

 (Peachum andría)

Azkenían daná ondó amáittu da: zélako errezá eta baketsúa litzákian bizítzia, erregé-zaldún mezulárixak egúnero etórriko bálejakúz.

 (Peachum jauná)

Járri dánok zúen lékuetan eta kántaizúe "Desherédatuetátik Desheredátuenén Kantúa"; éuren bizítzia antzéztu dozúe gaur, náhiz eta normalían amáieriá askóz be okérragua dán. Erretgé-mezulárixak gitxítan dátoz-eta, zapaldútakuak kólpierí kólpiekín erántzuten ahalegíntzen diránian. Horregáittik, ez gendúkez delinkuéntiak lárregi jázartu bihár.

 (Korúa)

Éz lárregi jázartu delinkuéntia, azkén batián bérez hílko da hotzéz, giruá fresko dágo eta.

Péntsaizúe sufriménduzko ballará honetáko

illuntásuna eta hotzán gáiñian.

26 - BALADÍAN AZKEN BÉRTSUAK

(Kalé kantaríxa)

Orduán amáiera polít honetán

dána konpóntzen da;

nahikuá diru daguánian

betí hála izáten da.

Nahástutako úretan bákarrik péskau léikialáko

Hinz jaunák Kunz jauná mehátxatu dau

baiña azkenían, bíxok máhai berián

gizon póbrian ogíxa jan dabé.

Bátzuk illúnpetan dagozélako

eta béste batzúk argíttan;

zuk argípekuak ikúsi zeinkéz

illunétakuak éz.

21 - SALOMÓNEN KANTÚA

(Narratzáillia)

Jenny táula gáiñian eskekó batekín áurreratzen dá. Beré kantuán, giza anbizíñuen eta glória hutsálen gáiñian dihárdu: Salomón anbizíñoz galdu zán; Cleopatra edertásunez; Cesar temerídadez. Urte bátzuk beránduago, Brechték berák beste ahapaldi bat gehittúko zebán: "eta Brecht ziéntzia egarríz eta kuriósidadé inteléktualéz galdu (erbésteratu) zán"; Salomónen Kantu háu "Mother Courage" antzezlánian berréskuratúko zebán Paul Dessau-ek.

(Jenny)

¡Horrá Salomón azkarrá

zér bihúrtu zán!

Gauzá guztíak argí ikústen zittúan.

Jaixo zan únia madárikatu

eta mundukó gáuzak hutsálak ziralá ikusí zeban.

¡Zelakó haundí eta anbizíñoduná izan zán Salomón!

Eta lastér batián istórixián amáieriá dakúsagu:

anbizíñuak ekárri zetsán hondaméndixa,

¡enbidixía izáixozue, ezér ez daukázuenók!

¡Horrá Cleopatra ederrá

zér bihúrtu zán!

Bi enperádore izan zíran beré bíktima.

Eta beré buruá prostitúidu zéban hil arté

ezerézian amildúz.

¡Zelakó edér eta haundixá zan Babilónia!

Eta lastér batián istórixián amáiería dakúsagu:

edertásunak ekárri zetsán hondaméndixa,

¡enbidixia izáixozue, ezer ez daukázuenók!

¡Horrá Cesar ausartá

zér bihúrtu zán!

Jaungoikúa legéz aldarían jarrítta

eta eráil egin zebán.

Eta púnturik górenian zéguala

zélako óihu ozena: "¡Hí be bai, semé neuriá!".

Eta lastér batián istórixián amáieriá dakúsagu:

temerídadiák ekárri zetsán hondaméndixa,

¡enbidíxia izáixozue, ezér ez daukázuenók!

¡Honá Macheath eta bíxok

zér bihúrtuko eté gará!

Gure pasiñúa itzalá zan.

¿Nun galdú eté gará

berá háin nekatúta egótekó?

¡Honá gure pekátuen ondórixuák!

Eta lastér batián istórixián amáieria dakúsazue:

pasiñúak ekárri deskú hondaméndixa,

¡enbidíxia ízaizúe, ezér ez daukázuenók!

22 - HILLÓBITTIK DIÁRRA

 (Narratzáillia)

Mackheath kártzelan dago barriró, nóiz urkátzeko záin. Beré lagúnak ez dáuke zaindárixak sóbornatzéko biharrézkua dán dirú kopurúa bíltzeko asmorík; Peachum Andriák alargún jantzí edér bat erósten dau Póllyndakó, eta honék gústora hártzen dau; Londongo herrítar apáleri ardurá géhixago détse ejekúziñuá ikústia Erregíñian Koronáziñua baiño. Mack beré zorítxarraz kéjatzen da bizkór-bizkór esándako hitzaldí honekín, perkusíñuaz lagundúta.

(Mack)

Éntzuizúe abots háu errúki eské.

Macheath ez dágo éz, árbola batén pian luzé-luzé etzínda;

¡hillóbi batén baiñó!

Fátu latz baték honá ekarríttakuá,

¡Jaungoikúak entzún eráin deixazéla beré azkén berbak!

¡Hormarík lódixenak gordéta dagó!

Ói lagunák, ¿éz dozué galdétzen nún egon léikián?

Hílda daguánian juán eta jáizuez árrautza bátzuek,

¡baiña bizirík daguán bittártian etórri eta lagúndixozúe!

¿Beré torturía eternála izátia gurá dozué ala?

¡Ikúsizúe zelakó arazúan sartúta daguán!

Ixa beriák egín dáu.

Zú, azkén autorídadiá,

dirú ustelá baiño ikústen éz dozuná,

¡begíatu, túnban éz da kabítzen barren!

Erregíñiagána ántxitxikéta batén juan bihár zinakíe

dának erreskádan, txarrítxuen modurá,

eta beré aldé urtén bihárko zinakíe:

¡oh, beré hagínak arratóianak bezín luzíak dirá hónezkero!

¿Beré torturía eternála izátia gurá dozué ala?

23 - MACHEATH-EK BARKÁMENA ESKÁTZEN DÁBENEKÓ BALADÍA

(Mack)

Hirítar kidíok, lága egín bihár zaittuét. Zúen árteko askó neré lagúnak ziñazíen. Jénny horrék salátu nau itxúriá, eta harrittúta nagó. Argi dágo mundú honetán betí dána bardín segítzen dabelá. Egóera tamalgárri askón gertáera baterátuak neré hondóratziá ekárri dau. Osó ondó; hondóra nóia bá.

Ói ené anái gizákixok, gu híl eta geró bizíko zaríenók,

éz gogortú bihotzá gure kóntran

eta éz barrerík egín urkátzen gaittúenián

zéuen bizárren átzetik.

Éz biraorík botá gure kóntra; nahiz eta gú jáusitta egón

éz gure kóntra oldartú, tribúnalak egítten dáben modurá:

gútako inórk ez dáuka adiména osó garatúta.

Ói gizákixok, lága aldé baterá fribolídadía.

Ói gizonák, ikásizúe zéozer gure kásutik

eta érrezau jangoikúari ní barkátzekó.

Eurixák garbíttuko dáu háin ondó elíkatutáko korputz háu,

eta bélak begíxak jángo.

Bihárbada góregi náhi izán genduán igó

eta oráin hamén txíntxilizká gagóz, haundináhikerixíagaittík edó.

Gízonak hobetó hárrapatzéko aluá erakústen dáben néskak,

éuren etékiñak bátzera doiazén txúluak,

lapúrrak, pútak, putázaiñak,

legez kánpokuák, hiltzáilliák, komúnetako kobratzáilliák,

zuen guztíon barkámena eskátzen dot.

Baiña éz polizíako txakúrrena

gábero, góizero ogi kóskorrez baiño éz nabenák elíkatzen,

béste askotán be arazó eta buruháusteak emon destézenak.

Madaríkatu ahal izángo neukéz

baiña gaur éz dot náhi:

béste saláketa bat náhi ez dotenéz,

éureri bé barkátzeko eskátuko detsét.

Báteron bátek juán eta mustúrretan jo deixazéla

burdiñázko mailluká gogorrákin béste moméntu batén,

baiña oráin dáneri barkátzeko eskatúko detsét.

Zeiñi egin bihar detse omenaldixa Abenduan 20xan Eibarren?

18 - JABETÁSUNAGÁITTIKO BURRÚKIA

 (Narratzaillia)

Lúcyn bakarrízketa amorrátua.

 (Lucy)

Aaaarrrrgggg ¡Hónek díra zéluak, amorrúa, maittasúna, gorrotúa! Barrúa jaten desté. Ekaitzák astíndu eta zártau egítten nau... ¡hamen dágo prést arrátoiendáko pozoiñá! Atzótik ordu bíttik béhin etórtzen jatá kóntuak esátera. ¡Oi priztixá faltsuá! Dudá barik neré desespéraziñúa dastátu nahi dáu. ¡Oi munduá, oi gizatérixia, zelakó gaiztúak zarién! Andrá honék éz nau ezágutzen baiña; ez désta ginébria erángo, geró bere Máckikin jostátzeko, éz horixé! ¡Neré ginébriak híl egíngo dáu! ¡Híl egín bihar dáu, híl egín bihar dáu, híl egín bihar dáu! Edalóntzi háu pozóitzen badót, munduá nasáixagua izángo da.

19 - GIZÁKIXA ZETÁTIK BIZI DÁNEKO BALADÍA

(Narratzáillia)

Demánda matrimónialagándik íges egínda, Mack-ek, bide batez, kártzelatik íges egítten dau. Eskenátokirá Jénnykin datór, bígarren ekittáldiko amáiera háu kántatzekó. Kantu honén karga iraultzaillia sakona da, eta nahikúa famatu zan be, bertán agertzen dan aforísmuangaittik bestiak beste: "Léhenengo játekua; morála geró".

 (Mack)

Jaun agurgárrixok, zélan bizí bihár dogún erakústen dezkúzuenok

pekatú eta maltzurkérixetán jáusi barík,

léhenengo játeko pixkát emón bihárko zeskuzúen

eta geró bérbetan hasí.

Zúek, zéuen tripa háundixon eta guré birtudían maittáliok

éntzun eta ikásizúe behingóz:

edozéin ikuspúntutatík

léhenengo pentsúa da, geró morála.

Edozér baiño léhenago, póbriak

pastelán zatí haundíttík beré partia hartú bihar dáu.

Zergáittik ezé... zetátik bizi dá gizákixa?

 (Jenny)

Zergáittik ezé... zetátik bizi da gizákixa?

 (Mack)

Zergáittik ezé... zetátik bizi da gizákixa?

Gizákixa beré kidíak tórturatzen, urrátzen, erásotzen, mehatxúan, irúnsten bizi dá;

bere gizatásuna aházteko kapaz dán neúrrixan

bizi dá gizákixa.

 (Korúa)

Jaun agurgárrixók, ésnatu zaittíe

gizákixa gaiztakérixatik bizi dá.

 (Jenny)

Emakúmiak gónak altzáu

eta begíxak zurí ipíntzian ordaiñetan

játekua emóten deskuzúe

eta geró gerókuak.

Zúek, guré lotsiáz eta zúen plazér karnaléz jardúten zaríenók

éntzun eta ikásizue behingóz:

edozéin ikuspúntutatík

léhenengo pentsúa da, geró morála.

Edozér baiño léhenago, póbriak

pastelán zatí haundíttik beré partiá hartú bihar dáu.

Zergáittik ezé... zetátik bizi dá gizákixa?

 (Mack)

Zergáittik ezé... zetátik bizi dá gizákixa?

 (Jenny)

Zergáittik ezé... zetátik bizi dá gizákixa?

Gizákixa beré kidíak tórturatzen, urrátzen, erásotzen, mehatxúan, irúnsten bizi dá;

beré gizatásuna aházteko kapaz dán neúrrixan

bizi dá gizákixa.

 (Korúa)

Jaun agurgárrixók, ésnatu zaittíe

gizákixa gaiztakérixatik bizi dá.

III. EKITTÁLDIXA

20- GIZÁKIXEN ALPERRÍKO JARDÚNEN GÁIÑIANGÓ KANTÚA

(Narratzáillia)

Hirúgarrengó ekittáldixan hasíeran Peachum jauná ikusten dogú, Polizía Buruári mehatxúka: Mack éz badau tópatzen, Erregíñian Koronáziñuán ospakízunián bertán Lóndongo póbrien maniféstaziñúa antólatuko dábela. Eskenátokixán eskékuen prozesíño dardártixa dago, ántortxen argípian. Peachum kantúan hásten da, eta...

(Polizía burúa)

Zér arráixo da horí?

(Peachum)

Gizákixen alperríko jardúunen gáiñiangó kantúa:

¡Éizu plan bát, ízan záittez kreatíbua!

Geró éizu bígarrengó bat

ez bátak ez béstiak ez dábe áurrera urténgo.

Gizoná éz da-eta nahikuá gaiztuá.

Bái, ahalegíndu záittez zorióntsu izáten

baiña éz juan bizkórregi,

dának doiaz-eta zoriónan átzetik

eta zoríona geró eta urríñago dágo;

zegáittik ezé, gizákixa zorrótzegixá da

bizítzako helbúruekin.

Orduán, beré aspiráziño górena

errátzia da.

Gizákixa éz da bápe oná

orduán émon egurrá;

kaskarrían ondo jó ezkeró

igual ón bihúrtuko da.

Zegáittik ezé, gizákixa zorrótzegixa da

bizítzako helbúruekin.

Orduán émon egurrá

errúki barík jóizu gogór buruán.

15 - TXÚLUAN BALADÍA

(Narratzáillia)

Turnbridgeko putetxían Macheath eta Jenny prostitútiak aspaldí bizí izándako maittasún istórixa "edérra" kóntatzen deskúe. Dúo bortítz honetán, bizítza horrén gogortásuna irúdiz azáltzen jakú, azálpen psikológiko konplíkauen ordez; hála, hobetó ulertúko dogú geró Jénnyn traiziñúa.

 (Macheath)

Oráin dala askó
berá eta ní zorióntsu bizi gínan alkarrékin

dénporia pásau da, lanbró estálki batén modurá.

Nik babésten nebán, berák lagúntzen ninduán.

Badágoz besteláko bizimóduak, baiña háu be ondo dágo.

Maittalé bat zetorrénian, nik ohétik sálto egín

eta brandy kopá bát hártzera juáten nintzán, lasái askó;

kánporuzkúan hantxe nénguan záin

"Jauná, etórri barriró náhi dozunían".

Hála bizí izan gínan urte erdí baiño géhixago

putetxé hartakó guré txokuán.

 (Jenny)

Hasíera horretán, osó gaztétxua níntzan eta berá neré lagúna.

Dirurík éz zeguánian uluáka eta mehátxuka hásten jatán.

Bátzutan nik egin biharrékua egítteko desáfixatzen nebán;

orduán belaun átzian ostikádia jó eta blástiau egítten nindúan

egun bátzutarako jaiki ezínda lágata.

 (Bíxok)

Háin ondó gengozén urte érdi haretán,

sasói edérrak izan zíran.

 (Mack) Baiña ni ez níntzan oráin bezín endredósua.

(Jenny) Batén háurdun lagá ninduzún.

(Mack) Narrután egítteko ni azpixán etzíntzen nintzán orduán.

(Jenny) Éz zebálako náhi umiá zapaldú.

(Mack) Hála eta guztí be, lastér galdu zán.

 (Bíxok)

Lastér pásau zan urté erdí.

Gure txokuá zan putetxé hartán.

 16 - BIZÍTZA BAKETSÚAN BALADÍA

 (Narratzáillia)

 Mack eta Jenny dántzan dabizéla, neskiák átzetik ekárri dittúan polizíakuak agertzen dirá. Húrrengo éskenan Mack espetxían dago, eta háu da beré kantuá.

 (Macheath)

 Jaun-ándriák, ikúsizue: ¿zé bizimódu kláse da háu?

Umiá nintzalá entzun nebán ník esaldí hau:

bákarrik aberátsa bizi dá bakián.

Pertsonáia eredúgarrixén bizimódua erakústen deskúe

líburu batekín, tripiá hutsík bizí diranák

gela illún batián, arrátoiak ingúruán.

¡Aldé eizúe haméndik hórrek istórixokín!

¡Lágaixozúe, náhi dabenári, bizítza sinple bat bizitzén!

Baiña esángo detsúet nerétako nahikuá dalá.

Txoritxo baték be ezíngo leuke

hálan bizí egun bákar batén be.

¿Orduán zertaráko askatásuna?

bákarrik aberátsa bizi dá bakián.

Abentúrazalíak izáera ausárta dáuke

eta bizixá jokátzeko borondátia;

esán biharrékua esáteko ez dáuke errepárorik

burgésak téstu ausártak irakórri déixezen.

Baiña begíratizúez, gabián izóztuak

emázte fríjidoékin isilík oherátzen;

desésperautá, etorkízunera begíra.

Nere gálderia hauxé da: ¿erosúa ete dá horí?

bákarrik aberátsa bizi dá bakián.

17 - ZÉLUEN BALADÍA

 (Narratzáillia)

Ópera eta opéretetáko duétuen paródixa bat dógu hau. Polly eta Lucy aurréz áurre dágoz; Lucy polizía buruán alabía da, eta Mackékin ezkóntzia be gurá dau; Pollyk beré umiá besúetan dauka. Lucyk arrain-sáltzaillién modúko etorríxa dáuka diskutítzian, eta Pollyk íxa ez dáuka erantzúteko dénporarik; eskéna honék tarte kómiko bat eskíntzen dau Lámaiko Óperan, Brecht-en mezu krítikuen ártian etenálditxo bat.

 (Lucy)

Etorri hádi Sohoko ederróri, ¡erákutsidánaz hiré iztárrak! ¡Edertásuna nahi jónat ikusí, eta itxúria dánez ez dagon hi báino edérragorík!

 (Pollyk)

¡Ni pózik! Ez dágon ez, ni báino edérragorík. ¡Árraixua!

 (Lucy)

¡Inprésionauta dáukan neré Mack!

 (Pollyk)

¿A bái e?

 (Lucy)

¡Baiña a zélako barregúria! ¡Bénetan geró! ¿Mack hiregáittik ardurátzen dalá? ¡Bái zera!

 (Pollyk)

¡Ikúsi bihárko jónagu!

 (Bíxak)

Máckie eta bíxok maittemínduta gaónaz,

ní baiño ez jon maitté, inórk ez jéstan kendúko,

barkátu baiña gure maittasúna ez dón amaittú,

náhiz eta hí bezeláko priztixá higoingárrixa agertú.

 (Pollyk)

Sóhoko edérra deitzen desté

háin iztár políttak daukadáz...

 (Lucy)

¿¿Hórrek iztárrok, políttak??

 (...)

11 - PÓLLYN AGUR KÁNTUA

(Narratzáillia)

Mack-ek alde egíttian, Polly bákarrik gerátzen da. Negar kántu háu "Fausto" óperako Margarítan monóloguan paródixia da.

(Polly)

Éz da barriró etórriko;

polittá izan dá, ártian.

Orain amáittu da,

bihotzá jóta,

¡ésan agúr maittiá!

Zertaráko negarrá

- ¡Amabírjiñiá, lágaidazu bélarrixa! -

gure amák bazekíxan hau

gértau áurretik.

(Machheath)

Maittasúnak iráungo dabéna iráungo dáu

bai hamén eta bai edonún.

12-13 - INTERMEZZO / MÉNPEKOTÁSUN SEXUALÁN BALADÍA

(Narratzáillia)

Peachum andriák laster jakítzen dau nún daguán Mack; Jenny-k, Turnbridgeko prostitútetakó baték, éuren etxián ezkutúan bizi dalá esáten detzá. Berágana juáten da eta hauxé da éuren alkarrízketia.

(Peachum andria)

Orduán datozén egunetán Mack-labaña ikúsi ezkeró, juán agúro polizíako baténgana eta esaixózu. Hála egítten badozú, hamar shílling zuretáko.

(Jenny)

¿Baiña segurú zagóz agértuko dála? Polizíakuak bere átzetik bádabiz, segúruaskó ez dalá gurégana etórriko.

(Peachum andria)

¡Oi Jenný! Lóndon guztiá bere átzetik bádauka bé, Macheath-ek ez díttu beré usárixuák baztártukó.

Diabrúan modukó gizóna da.

Berá karnazérua eta béstiak bildótsak.

Baiña báda gauza bát berá -eta edózein- hondaméndira erúan léikiana: emakúmiak.

Bardín da nóiz edo zélan: berá béti prést.

Hauxé da ménpekotásun sexualá.

Éz dau sinísten éz Bíblixan ézta Kóde Zibillían be.

Badáki emakúme bat ikusí ezkeró galdúa dalá,

Ordúan hárengandik úrrin manténtzen da, áhal dalá.

Baiña gabá heldú baiño léhen goiko písuan ikúsiko dogú.

Gizon fín askó alperrík galdú díra putétxietan.

¿Eta híldakuan zéiñek lúrperatú dittu? Emagálduak.

Bardín da nóiz edo zélan: éurak béti prest.

Hauxé da ménpekotasún sexualá.

Bat Bíblixián jarraitzáillia, béstia Kode Zibillán zalía,

bat kristáu bihúrtzen da, béstia anárkistá.

Éguardixán abstinéntzia, arrátsaldián militántzia,

illúntzián "bidé onetik dabil" diñúe.

Baiña gabá heldú baiño léhen goiko písuan ikúsiko dogúz.

Hortxe dáukazu típo bat, lúr jota,

hanka bát kanpósantuán daukalá,

bizítzia harí mehe batetík txíntxilizk.

¿Zer dágo beré buruán? Néskak.

Lúr jota egónda, béti prest.

Hauxé da ménpekotasún sexualá.
Gizoná traiziónatua izan dá,

eta neskiák berá salátzian ordaiñá eskúetan dauká.

Eta náhiz eta kónturatu emakúme horrén bularrían etzíntzia

bere túnban etzíntzia dalá

eta náhiz eta beré buruán kóntra burrukan egin eta birauka jardún,

gabá heldú baiño léhen goiko písuan ikúsiko dogú.

14 - JÉNNY PIRÁTIA (edo NESKÁME BATÉN AMÉTSA)

(Narratzáillia)

Turnbridge-ko putetxía. Astegún buruzúrixa, prostitúta géhixenak azpikó gona eta kulérotan agértzen dirá: lísatzen, jósten edo tíñetan baiñuá hártzen. Txúlua egúnkarixa irakórtzen dagó baztár batén, inórk jarámonik egín barík.

(Jenny)

Jaunák, hamén naukazúe harrikúa egítten

eta guztíen óhiak egítten

eta lámaikua emonda eskérrak emóngo detsúet

eta ikústen dozúez neré erropá záharrak hotel záhar honetán

eta éz dakizúe zeiñekín zabizíen bérbetán.

Baiña egúnen batén itsas badían óihuak entzún

eta galdétuko dozúe ¿zértzuk dira hórrek óihuok?

eta báso eta platéren átzian neré irribárria ikústian

péntsauko dozúe ¿zergáittik irribárre horí?

Eta zortzi béladun ontzíxa

Berrógeta hamár kañoidúna

egóngo dá portuán.

Lámaiko bat emón eta esángo déstazue:

ía, garbíttu hórrek platérok, gazté.

Eta lámaikua hartú

eta óhia egíngo dot

(baiña iñórk éz dau lorík egíngo bertán).

Eta oraindiok éz dakíxe zéin naizén ni.

Baiña gáu batez, itsas badíatik burrúnba hótsak entzúngo dirá

eta galdetúko dozúe ¿zér da burrunbá horí?

eta léiho onduán nere irribárria ikústián

péntsauko dozúe ¿zergáittik irribárre gaiztó horí?

Eta zortzi béladun ontzí horí

berrógeta hamar kañóikin

herrixá bonbárdatzen egóngo da.

Orduán jaunák, zúen barríak amáittuko dirá

hórmak jáusiko dirálako

eta hirúgarrengó egunían herrí guztiá eraitsítta,

hotél záhar bat bákarrik gerátuko da ténte.

Eta galdétuko dozúe ¿zé pertsona berezí bizí ete da hór?

Eta illúntzian berbarúa entzúngo da hotel ingúruan

eta galdétuko dozúe ¿zergáittik líbrau da hotel háu?

Eta illunábarrian pégoratik urténgo naiz ní

eta esángo dozúe ¿hauxe eté da hamén bizí daná?

Eta zortzi béladun ontzixák

berrógeta hamar kañoidúnak

bandéria jarríko dau másta púntan.

Eta éguerdi partián ehúndaka gizón lehorrératukó dirá

etxé bakotxían báteronbat hárrapau

eta nerégana ekárriko dábe kátiautá.
Eta galdétuko déste ¿zéin híl bihar dógu?

Eta arrátsalde horretán portuán isiltásuna izángo da nagusí

zéin eráil bihar dáben galdétzen déstenián.

Orduán entzúngo destázue: ¡Ákabaizúez dának!

Eta buru bát jáusten dan bakotxían, ¡iiiiúp-la! esángo dót.

Eta zortzi béladun ontzixá

berrógeta hamar kañoidúna

nerékin álde egíngo dáu.

8 - BÁIETZA ETA ÉZETZAN KANTÚA

(Narratzaillia)

Peachum-en eskekúen ornidúra déndan, Polly ate ónduan ténte dago gurásueri bégira. Berókixa jantzitta, malétia eskúetan dauka, eta Peachum andra-gízonak azálpenak eskátzen dabilkíxoz. Macheath gaizkillían emáztia dalá kóntatzen détse kantú txiki báten bíttartez. Ópera klásikuan jóeretatik kánpo, Brecht-ek pertsonáian aldé illuná erakústen deskú kantú honetán.

(Polly)

Inozéntia nintzánian (hala nintzán lehén eta, zúen guztíen modurá),

gizon bat agértuko zála uste nebán

eta orduán, jakíngo nebála zer egín.

Eta dirua eukí ezkeró, eta atsegína izán ezkeró, eta astegúnian be alkondára garbixá erabíli ezkeró, eta emakúmien áurrian járrera egokíxa izaten jakín ezkeró...

nik ezetz esango netsála banekíxan.

Hala, burúa gorá eta distántzia mantendúta

iratárgixak gau osuán argíttuko dau,

itsasóntzixak álde egíngo dau.

Eta éz da ezér géhixago gértauko.

Ezin dózu béste barík hór bertan etzín, ¿bai?

Hotzá eta bihózbakua izan zéinke, bai.

Aukerá askó izángo zendúkez, bai.

Gauzá bát bákarrik dago esáteko: éz.

Léhenengua, Kent-eko gizón bat izan zán,

bihar dán modukó gizóna.

Bígarrena hirú itxasóntzin jabiá zan.

Hirúgarrena nerékin zoratúta zéguan.

Eta diruá zékenez, eta atségiñak ziranéz, eta astegúnian be alkondára garbixá erabíltzen zebenéz, eta emakúmien áurrian járrera egokíxa izáten zekixénez...

ézetz esan nétsen.

Hála, burúa gorá eta distántzia mantendúta

iratárgixak gáu osuán argíttu zebán,

itsasóntzixak álde egin zéban.

Baiña ezin zan ezer géhixago gertáu.

Ezin néban ba béste barík hor bertán etzín, ¿bai?

Hotzá eta bihózbakua izan neikián, bai.

Aukera asko néukazen, bai.

Baiña gauzá bát bákarrik zéguan esáteko: ez.

Baiña egún batén -bái egún ederrá-

etórri zan bát, éz zestana ezér galdetú

eta beste barík kapélia nere gélako pértxan eségi zebán

eta ez néban jakín zertán nenguán.

Eta dirurík ez zeukanéz, eta atsegíña éz zanéz, eta éz zebanéz alkondára garbirík jazten -ézta dómeketán be-, eta emakúmien áurrian járrera egokíxa zéin zan éz zekixánez...

berarí ez nétsan ézetzik esán.

Hála, burúa gorá eta distántzia ezín izan néban mantendú,

iratárgixak gáu osuán argíttu zebán,

itsasóntzixak álde egín zéban.

Baiña ezín eutsí gértatzeko zorixán zeguanári.

Ezín izan néban hór bertán etzín baiño bésterik, ¿bai?

Hotzá eta bihózbakua ezin néikian izán, bai.

Gértau bihar zán, bai.

Ezín izan néban ézetzik géhixago esán.

9 - GIZA IZÁKERIÁN EZEGÓNKORTASÚNA

(Narratzaillia)

Pólly-k beré agur diskúrtsua bóta eta geró, beré gurásuak sartzen dirá konbertsáziñuán. Peachum jaunak solemnídadez jardúten dau, Bíblixa bat eskúetan.

Iº Ekittaldixan amáieria dan kantú honék be ópera zaharrán kánonak háusten dittú. Normalían konklusíñuak etáratzeko edo datorréna iragártzeko erabíltzen dan piezá hau, istórixako korápilluan zihaztásunak lausótzeko erabíltzen dau Brechték.

(Polly)

¿Nere gúrarixa lárregikúa eté da?

Gizón batén besúetan amoré emótia

bizítzan batén behintzát.

¿Jomuga garáixegixa eté da?

(Peachum jauná, Biblixa bat eskúetan)

Gizákixak, beré lurrekó ibilbíde motzán barruán

zorióntsu izáteko eskubídia dáuka,

harríxak barík, bénetako játekua játeko eskubídia,

gizákixan eskubíde oiñarrízkuená.

Baiña zorítxarrez sékula betétzen éz dana.

¿Zeiñék ez léuke nahiko eskubíde hau bermatúta ikústia?

Baina gáuzak hólan dáre.

(Peachum andría)

Ondó záinduko zíndukedáz;

edozér emóngo netsúke

bizítzan áurrera egín deizún,

bai, bénetan, hála egíngo neuké.

(Peachum jauná)

¡Gizalégez jokátzia! ¿Zeiñék ez léuke náhiko bá?

Norberé ondásunak póbriekin partítzia, ¿zergáittik ez bá?

Gizáterixa guztiá oná izan ezkéro, Jaungoikúan erréiñua húrrago litzáke;

¿zeiñék ez léuke náhiko beré sutondúan berotú?

Baiña tamález -kóntizu- planeta honetán,

bittártekuák urrí eta gizákixa harró.

¿Zeiñék ez léuke náhiko baké eta anaittásunián bizí?

Baiña gáuzak hólan dáre.

(Polly eta Peachum andría)

Bái, penagárrixa dá

honá mundukó gáuzen aldé illuná.

Munduá póbria eta gizákixa gaiztúa,

tamaléz errazóia dauká.

(Peachum jauná)

Jakíña errazóia daukadála

munduá póbria eta gizákixa gaiztuá da.

¿Zeiñék ez léuke náhiko lurrián paradísua?

Baiña egóeriák ez désku lágatzen.

Zure lagun húrkuak, bíxondako játeko nahikorík ez daguánian,

mustúrretan jóko detsú ostikádia.

¿Eta zeiñék ez léuke náhiko gizalégez jokátziá?

Eta zure emáztiak, nahikuá maitte éz dozulá úste badáu,

mustúrretan jóko detsú ostikádia.

¿Eta zeiñék ez léuke náhiko fediá mantendú?

Eta zure úmiak be, erretíroko pentsiñó gitxi bá daukazú,

mustúrretan jóko detsu ostikádia.

¿Eta zeiñék ez léuke náhiko eskér onekúa izán?

(Polly eta Peachum andria)

Bai, tamalgárrixa dá

munduá póbria eta gizákixa gaiztúa.

Náhiko gendúke ónak izán, saskárrak izán biharrían

baiña gáuzak hólan dáre.

(Hirúrak)

Bai, bénetan ez dágo zér eginík

háu guztiáu zabórra baiño éz da.

(Peachum jauna)

Munduá póbria eta gizákixa gaiztuá

tamaléz arrazóia dáukat.

(Hirúrak)

Bai, tamalgárrixa dá

honá mundukó gáuzen aldé illuná;

eta orduán ez dago zéreginík

eta orduán háu guztiáu zabórra bésterik éz da.

IIº EKITTÁLDIXA

10 - KÓRTAN

(Narratzáillia)

Peachum jaunák Tiger Brown polizía buruá bere suhiñán átzetik jártzia lortu dáu. Mack aldé egín biharrían dágo.

(Pollyk) ¡Oh Mack, ez eidázu bihotzá zaurittú! ¡Gerátu záittez eta izán gaittián zorióntsu!

(Macheathek) Nik néuk be bihotzá zaurittúta dáukat; álde egín bihar dót eta ez dákit nóiz etórriko naizén buéltan.

(Pollyk) Hain motzá izan dá, Mack...

(Macheathek) ¿Zer, amáittu dá ala?

(Pollyk) Oh, atzó amesétan egin nebán. Léihotik begíra néngualá, barríak entzún nittuán; gure iratárgira begíratu eta oso meheiá zan, lámaiko zahar batén modukúa. Éz ní ahaztú Mack, hirí arrótzetan.

(Macheathek) Horixe, ez zaittudála aháztuko. Emon laztaná, Pollý.

(Pollyk) Agur, Mack.

(Macheathek) Agur, Pollý.

Argazkiak.org | Barkoxtar neskatilak © cc-by-sa: txikillana

Barkoxeko enparantzan kazetarixakin konfundidu ninduen hárek neskatillak. “Une photo, une photo…!” eta Operación Triunfoko pose diskografikuenakin jarri jatazen Udaletxeko ataixan. Gero ia ze kazetatan agertuko zan galdezka frantsesez, eta nik euskeraz baiño ez nekixala. Euskeraz bajekixen batzu, eta hala segidu genduan, kazetarixa ez nintzala-ta, Maskaradia ikustera baiño ez nintzala etorri-ta… “Ah bon espainula ordüan… ¿zergaitik jiten ziztea hainbeste espainul Maskadetaat…?”.

Üskaaz onduen zekixena, herriko alkatian (zentro-eskumakua) alabia zuan. Esanguratsua, eta esperantzazkua. Askotan esaten dok euskeriak ez dakala politikiakin zerikusirik, baiña gitxittan kunplidu.

Bestalde, neskatillen galdera horretan ikusten dok ha Xiberoland dala ondiok espainul üskaldünentako. Festa egunetan baiño ez gaittuk agertzen, euskal kontzientzixia nasaitzeko militantzia eginbiharrez edo… Gero urtian, angles turistak bakarrik gozatzen juek lürralde zilharraz…

Barkoxe map