Joana Albret

Bergara, Oñati, Arrasate, Aretxabaleta, Eskoriatza, Aramaio eta Legazpiko udal liburutegiek kaleratu dute. Uda girorako, adin guztientzako irakurketa gida.

Gida PDF formatuan eskuratzeko aukera: http://www.bergara.net/Udala/Antolaketa/Biblioteka/gida

Salamancan, FGRS fundazioan, urte luzez irakurketa sustapenari eta gazte liburutegiei buruz esperientzi sendoa pilatu ondoren, Nafarroara bueltatu eta egun, Iruñean CAN Fundazioak duen Civican kultur zentroan dihardute, Vivi liburutegiko zuzendari eta Montxo kultur programazioaren arduradun. Hainbat gairi buruz jarduteko aukera izan dugu mahai gainean baina azkenean liburutegi publikoen eginkizun hezitzailea aipatu eta hariari tiraka hasi gara, pertsonen informazio-heziketa burutzeko liburutegien egin beharrekoei buruz.

- Liburutegia ikuspegi zabalean hartu behar dela aipatu duzue...

Liburutegia kulturara, herrian gertatzen denera irekita egon behar da. Jendea liburutegira etortzea, bere baliabideak erabiltzea nahi badugu, kultur programazioa eta liburutegia koordinatuta egotea oinarrizkoa da, batak bestean eragin eta elkar osatzen baitute. Edozein gairi buruzko hitzaldia edo erakusketa antolatzen bada, liburutegitik bibliografi erakusgai batekin, irakurketa gida edo ikus-entzunezko aukeraketa batekin lagundu ahal zaio.

Era honetara egindako adibide bitxiak badaude: aurten meteorologoen kongresua izan dugu. Gaia, hasiera batean, oso espezializatua zen, publiko orokorrarentzako ez hain interesgarria. Baina liburutegian, gaiari buruzko liburu teknikoekin batera, euriari, elurrari, urtaroei buruzko literatur lanen erakusketa programatu genuen, eta azkenik, euri eta horrelakoei buruz hitz egiten zuten edozein generotako kantuekin ibilbide musikala prestatu genuen. Oso dibertigarria eta originala izan zen, interes ezberdinak batzeko modu bat. Horrela lan eginda uste dugu hirian gertatzen denarekin hurbilago gaudela eta herritarrari hurbiltzen diogula. Gainera, liburutegiaren eta irakurketaren ikuspegi zabalagoa eta anitzagoa eskaintzen du: zentrora tai-chi ikastarora edo txotxongiloen ekitaldi batera etortzen den pertsonak liburutegian gai horri buruz gehiago jakiteko aukera duela jakin behar du.

- Programazio sailak antolatutako ekintzak osatu behar ditu liburutegiak?

Ez, alderantziz ere bai. Askotan liburutegia bera da aurre hartuta ekintzak bultzatzen dituena: tertuliak, ikastaroak, hitzaldiak, erakusketak, etab. Sarritan, honela lan egiteak bilduma berezi txikiak sortzen ditu, gerora erabili daitezkeen baliabideak. Adibidez, munduko bazter ezberdinetako txotxongiloen erakusketa bat egiteko aukera izan genuenean txotxongiloak egiteko eta antzerki teknikaren manualak erosi ziren, antzezteko obrekin batera. Material guzti hori orain eskuragarri dago behar duenarentzat: elkarteak, irakasleak, ....

- Ikuspegi zabal honen barruan liburutegi publikoak eginkizun hezitzailea dutela aipatu duzue...

Liburutegietan aspalditik egiten dira Erabiltzaileen Prestakuntzarako ekintzak, gidatutako bisitak, eskola-taldeekin antolatutako ekintzak,... guzti hori liburutegi publikoen erantzukizun bat bezala hartzen zen, zituen beste funtziotariko bat. Baina azkenaldi honetan, kultur fenomeno berrien eta irakurketa modu ezberdinak agertzearen ondorioz, liburutegien eginkizun hezitzailearen gaia ikuspegi berri batetik landu da. Liburutegien ikuskeran aldaketa handia dakarren ikuspegi berri bat da.

- Zein da aldaketa hori?

Liburutegia hezkuntza baliabide bat bezala ikustea eta pertsonen prestakuntzarako eginkizun berezia duela onartzea da. Gure gizartean azkenaldian eman diren aldaketa handien aurrean, gero eta handiagoak diren ezberdintasunak parekatzeko erreminta da, hezkuntza ez arauturako espazio bat. Liburutegiak informazioa eskura jarri, teknologia berrien ezagutza eta erabilpena zabaldu, informazio iturriak eskaini eta informazioa aukeratzen erakutsi behar ditu. Horri batzuk “informazio-hezkuntza” eta beste batzuk “hezkuntza digitala” deitzen diote, baina terminologi kontuetan sartu gabe, liburutegiaren eginkizun hezitzailea nabarmen gelditu da. Liburutegia ikuspuntu horretatik birplanteatu beharra dago, eta dena aztertu: zerbitzuak, funtsa, eta abarrak.

- Adibide bat?

Funtsak eskuratzeko garaian adibidez. Demagun fonoteka eguneratu beharra dugula. Aukera bi izango ditugu, biak bidezkoak. Bata, egun entzuten den modako musika erostea, jende gehiago erakarri, erabiltzaile gehiago egin eta agian horrela liburutegiko beste funtsetara hurbiltzeko aukera gehiago izan dezaten; eta beste aukera, liburutegiaren bidez izan ezik beste modu batean entzuteko aukera gutxi izango duten musika eskaintzea da. FGRS Fundazioan, gazte sailean, “Ikus-entzunezko Ibilbideak” deitutako proiektua jarri genuen martxan. Musika edo zinema hautaketa txikiak ziren, genero edo korronte jakin baten zehar ibilbide bat. CD edo DVDak gaiari buruzko oinarrizko informazioa eskaintzen zuen esku-orri batekin batera ematen ziren. Ibilbideetako batzuk, “Del rock duro al heavy metal” edo “El Hip-Hop” musikan, eta “Tribus urbanas” eta “Cine de acción” zineman. Hautaketa hauek gazteentzat erakargarriak ziren izenburu komertzialenekin eta beraientzat ezezagunagoak zirenekin osatzen ziren. “Del rock duro al heavy metal” izeneko ibilbidean zegoenak Metallica-ren azkenarekin batera Led Zeppelin-en disko bat eramaten zuen, eta modu horretara, berak hartuko ez zukeen disko bat ezagutu eta musika bien arteko harremanak ere hobeto ulertzen zituen. Liburutegiak programa bultzatzeko mailegu extra eskaintzen zuen: gazteek normalean 2 cd hartu ahal zituzten, baina ibilbide batetan izena emanez gero, 3 edo 4. Beste pausu bat, gazteak beraiek landutako ibilbideak egitera animatzea izan zen, generoa aukeratzen zuten, gure laguntasunarekin dokumentatzen ziren eta izenburuak aukeratzen zituzten. Lan serioa izanez gero, liburutegia izenburuok erosteko konpromezua zuen. Horrelako hainbat ekintza daude, erabiltzaileari beste modu batean helduko ez zaion informazioa helarazteko.

- Hasi al zarete zuen liburutegia ikuspegi hezitzaile honetatik planteatzen?

Bai. Garrantzitsua da langile guztiak horretan sinestea eta orain arte era intuitiboan egindakoa kontzienteki egitea. Denon artean bildu eta arlo ezberdinak aztertzen hasi gara, biztanleriaren heziketa beharrizanak, liburutegiaren antolaketa, sailkapena, ekintzen programazioa, esku-orrien edizioa.... Horretan adibidez, ateratako ondorioetariko bat eskola-bisitak beste era batera antolatu beharko genituzkeela izan da.

- Eta aurrerantzean nola egingo dituzue eskola-bisitak?

Etekin handiagoa ateratzeko, saio bat baino gehiagotan egin beharko lirateke, dokumentu-mota ezberdinekin. Helburu bezala, haurrek informazio iturriak ezagutu, behar duten informazioa atera eta aurkitutako informazioa kontrastatu, erabili eta lan mota bakoitzak eskatzen duenerako informazioa berregiteko gaitasuna izan dezatela.

- Horrelako ekintzarik egin al duzue inoiz?

Bigarren Hezkuntzako neska-mutilekin egitasmo interesgarri bat egin genuen hamar urtetan zehar Salamancan eta helburu hauek betetzen ziren. Aurrez emandako zerrenda batetik aukeratzen zuten gaiari buruzko informazioa (hiriko tribuak, drogak, herriko kontuak, ...) hiru minututako bideoan jarri behar zuten. Taldeka banatuta batzuk erreferentzi-lanak egiten zituzten, besteak bibliografia, beste batzuk ahozko iturriak bilatzen zituzten, ondoren, emandako fitxetan jaso, zein motatako informazioa den adierazi eta gidoia egiten zuten eta gela guztiaren aurrean aurkeztu. Gelan, guztien artean aukeratutako gidoiarekin bideo proiektua burutzen zuten. Lan handia da hiru minututako bideoa egiteko baina asko ikasten dute. Webgune bat diseinatzeko ere sistema bera erabili da eta teknikoki errazago izan arren estekekin informazioaren antolaketa konplikatuagoa egin ahal denez, horretarako prestatu egin behar dira.

- Heziketa jolasarekin lotzen da beraz.

Heziketa motibazioarekin lotu behar da. Pertsona bakoitzak bere motibazioak izango ditu baina komunikatzeko beharrizana motore indartsua da edozein adinetan. Informazioa eta komunikazioa txanpon beraren alde biak dira. Edozein euskarritan, buletin, webgune edo bideo bat izan, zerbait adierazteko aukera ematean, komunikatzeko aukera ematean, norbere prestakuntza hobetzen da eta egindako ahalegin horrekin ahalmen kritikoa garatzen da.

- Orduan, helduekin ere ideia berak aplikatu daitezke?

Noski. Komunikatzeko beharrizana oso garrantzitsua da denentzako. Liburutegi publikoak informazioa modu ludikoan aurkeztu behar die, gozamenarekin lotuta. Adibidez, pertsona helduak teknologia berrietara hurbilarazteko ekintzak bi ikuspuntuak, hezitzailea eta ludikoa, kontuan hartuta antolatzen dira. Beraiek badakite teknologia berriak ezagutzen ez duena alfabetoa dela eta bestalde, komunikatzeko eta adierazteko beharrizana eta gogoa dituzte. Posta elektronikoaren bidez seme-alabekin komunikatzen, argazki albumak digitalizatu eta antolatzen eta webguneetarako testuak, poemak eta ipuinak sortzen gozatu egiten dute.

- Hainbeste ekintza egiteko eta hain baliabide gutxi liburutegi publikoetan!

Bai, horrela da. Horregatik da hain beharrezkoa taldean lan egitea, baliabideak eta materialak elkar trukatzea eta batek egindako lana beste batek errepikatu behar ez izatea.

Ekintzak burutzeko baino diseinatzeko behar da denbora gehiago. Egun interneten ekintza askoren berri dago baina askotan ez da heltzen behar duenarengana. FGSR fundazioak sarean baliabide ugari ditu, José A. Gómez Hernándezek, Murtziako Unibertsitateko irakasleak, ALFIN (Alfabetización Informaciónal) gaiari buruzko blog oso interesgarria dauka, Mondragon Unibertsitatean informazioren eskuragarritasunari buruzko ikerketa bat martxan da, euskaraz, ... Elkarlana eta elkarren arteko baliabideen trukea beharrezkoa da.

-------------------------------------------------------

Gaiari buruz gehiago jakiteko:

• ALFIN: Alfabetización informacional
• Kongresua. Toledo, 2006ko otsaila: ALFIN. Biblioteca, Aprendizaje y ciudadania: alfabetización informacional
• Bibliotheques et Information Literacy : Sylvie Chevillotek gaiari buruz BBF aldizkarian argitaratutako artikulua

Egun on: Aste honetan El Pais eta Diario Vasco egunkarietan Arabako Foru Aldundiak Eusko Legebiltzarrean aurkeztutako liburutegien legea geldiarazi duela agertu da. Seguraski, Batzorde Arbitralak bi hilabete hauetan erabakia emango duenez denbora gehiago edukiko dugu gainbegiratua ematako. Ea baten bat animatzen den arrazoibide gehiago edo beste era batean argudiatzeko. Hona hemen El Pais egunkarian agertutako berria

Europar Batasuneko Batzordeak 2006ko martxoaren 27an Europako Liburutegi Digitala sortu du. 2006ko otsailean liburutegi digitalei buruzko goi-maileko adituen talde bat abian jarri zen, etorkizunean taldea izenarekin ezagutuko dena.

Talde hau 20 partaidek osatzen dute. Besteak beste, Lynne Brindley, British Library-ko zuzendariak, Javier Nadal Ariño, Telefonica-ko harreman instituzionaletarako zuzendari orokorrak, eta Elisabeth Niggemann, Europako Liburutegi Nazionalen taldeko ordezkariak osatzen dute.

Proiektu honen helburua Europako ondare kultural eta zientzia informazioa interneten bidez erabiltzaileen eskura jartzea da; hau da, Europako memoria sarean jartzea. Hurrengo bost urte hauetan 6 milioi liburu eta agiri zuzenean kontsultatu ahal izango da.

Halaber, joan zen urtean zehar liburutegien, agiritegien eta Museoen 225 arduradunen artean honen gaineko inkesta zabaldu zen. Erantzunak proiektuaren alde izateaz gain, Europako kultura zabaltzeko eta bultzatzeko prest agerian gelditu zen. Izan ere, inkesta honen balorazioa baikorrean oinarrituta Europar Batasuneko Batzordeak Europako Liburutegi digitalaren proiektua aurrera eramatea erabaki du. Beste aldetik, egitasmo honen zutabea Europako Liburutegi Nazionalen Sarea denez, sare honek dauzkan infraestruktura informatikoetan oninarrituko da. Egun, TEL infraestruktura honen bitartez Europako Liburutegi Nazional batzuen katalogoak kontsulta daitezke.

Azkenik, 2006ko abendurako Europako Liburutegi Nazionalen sareak Europako liburutegi digitalen partaideen zerrenda osatuta edukitzea espero du. Urteak iragan ahala egitasmo honetan Artxibo eta Museo jakin batzuek ere parte hartuko dute.

Baliteke honi buruz egun hauetan gure komunikabideetan berriren bat agertzea, baina ikusi ez dudanez blog honetan jartzea erabaki dut.

Hona hemen jatorrizko helbideak:

http://europa.eu.int/information_society/activities/digital_libraries/index_en.htm http://europa.eu.int/information_society/activities/digital_libraries/doc/commission_decision_on_hlg/es.pdf http://europa.eu.int/information_society/activities/digital_libraries/doc/communication/es_comm_digital_libraries.pdf http://europa.eu.int/information_society/activities/digital_libraries/doc/communication/results_of_online_consultation_en.pdf http://europa.eu.int/information_society/activities/digital_libraries/consultation/replies/consult_results/biblioteca_nat_es_a302949.pdf

Berria egunkariaren erredakzioak dituen eskaerei erantzuteko, dokumentazio zerbitzuan hiru lagun daude lanean. Eskertu behar diegu elkarrizketa hau egiteko eskainitako denbora eta arreta. Jon Barandiaranek azaldu digu zerbitzuari buruzkoak.

- Zein motatako dokumentazioa kudeatzen duzue zuek?
Kazetariek argitaratzeko sortutako testuak, gehien bat agentzien bidez iristen diren argazkiak, oraintxe martxan jartzekotan gauden audioen antolaketa, kazetariek egindako grabaketekin, eta kazetaritza lanaren lagungarri diren hemeroteka eta liburutegia.

- Nolako datu-baseak erabiltzen dituzue?
Intranetean lan egiten dugu, web nabigazio sistemarekin. EKT-ren webgunea da denon lan ataria, han daude baliabide guztiak. Bertatik sartzen gara gu dokumentazioko datu-base guztien mantenura eta bertatik ere sartzen dira kazetariak, beste esteka batetik, datu-baseen kontsultara eta beraiek egin beharreko aldaketak egitera.

- Zein tratamendu dute egunkariko testuek?
Kazetariek Quarck-en sortzen dituzte testuak, bakoitzari dagokion maketa erabiliaz. Quarck-etik automatikoki html formatura bihurtzen dira. Testuok bi erabilera dute, batetik web-era joango dira, egunkariaren edizio digitala osatzeko, eta bestetik dokumentaziora, testuen datu-basera. Datu-basera gehitutakoan fitxak orraztu eta osatzen dira: batetik akatsak zuzendu (jaso gabeko zintilloak, gaizki ulertutako titularrak, ...) eta bestetik osatu beharreko eremuak bete (testu mota, infogramak, saila, azpi saila, izen propioa, gaiak, eta identifikadoreak).

- Edukien analisia ere egiten al duzue?
Bai. Fitxa bakoitzari dagozkion gaiak jartzen zaizkio, behar diren beste; eta identifikadoreak, pertsona eta taldeena. Erabiltzen dugun gaien zerrenda IPTC Nazioarteko prentsa dokumentaziorako tesaurusaren itzulpena da (IPTC Subject Codes)

- Eta argazkiak, nola antolatzen dituzue?
Egunean 1000 bat argazki heltzen dira, gehien bat agentzietatik, Argazki Press, Journal, EFE eta beste batzuk. Kalitatea denek mantentzen dute antzerakoa, jpg artxiboa, 260ko erresoluzioarekin eta folio tamainakoak. Bakoitza bere laburpenarekin eta kategoriekin bidaltzen dute. Kazetariek eskura dituzte heldutako argazkiak eta argitaratu nahi duten argazkiaren fitxako eremu batzuk betetetakoan (non eta noiz argitaratuko den grabatuta geldituko da) eskuratzen dute argazkia.

- Jasotako argazki guztiak gordetzen dira?
Egunean 100 - 130 bat argazki argitaratzen dira, eta gainerakoetatik, baliokoak markatzen dira, eta ondoren sailkatu eta akatsak zuzendu. Astero egiten da balioko argazkiak "markatzea", hilabeteko tartea utzita, 10.000 bat argazki errepasatuz. Urte bukaeran markatu gabekoak ezabatzen dira.

- Zein irizpide erabiltzen duzue argazkien aukeraketa egiteko?
Kriterio finkorik ez dago, esperientziak memoria bisuala dakar eta erabileraren araberako aukeraketa. Kiroletako saileko argazkiak dira ugarienak eta gehien erabiltzen direnak. Sail honetakoak kazetariek beraiek markatzen dituzte, eta Munduko sailekoak ere beraiek aukeratzen dituzte.

- Argitaratu diren argazkiek tratamendu berezia dute?
Argitaratu direnak egunero gainbegiratu eta txukuntzen dira. Egunik "tristeenean" 83 argazki dira, eta igandetan adibidez, 140. Bataz beste 110 bat argazki egunean. Egunkaria hartu eta orrialdeka agertu diren argazkiak gainbegiratzen dira, euskarazko aldaerak jarri, laburpena ondo duten begiratu, leku izenak Egunkaria-ren estilo liburuaren arabera jarri, gaiak jarri, ...

- Argitaratu gabeko argazkiekin ezin izango da ba lan hau egin?
Ez, ez du astirik ematen. Gainbegiratu bat botata datozen moduan gordetzen dira, agentziek emandako informazioarekin. Ondorioz, bilaketa egitean kontutan hartzen da hiru hizkuntza daudela datu-basean, eta bilatzen denaren arabera aukeratzen da bata edo bestea. Adibidez, Txinari buruzko argazkiak bilatzeko, ingelesezko hitzarekin emaitza hobeak izango dira. Arazo handirik ez dago, bilaketa sistemak oso potenteak dira gaur egun eta erraz gainbegiratzen dira 200 argazkitako erantzuna. Beti aurkitzen da behar den argazkiren bat.

- Beti egin al duzue horrela?
Niretzat badago aurretik eta ondoren bat, eta horren izena Del Olmo da. Aurretik, 90ean planteatu zen Dokumentazio Zerbitzuak telefotoak antolatu eta dokumentatu zituen. 1998an egin zuen digitalera salto, kazetarien lanak ere automatikoki gorde eta bilatzeko aukerarekin eta argazki digitalekin. Egunero 200 edo 300 argazki jasotzen ziren eta heren bat argitaratzen zen. Argazki bakoitzari euskarazko laburpena eta euskarazko tesaurus baten bidez gaiak ematen zitzaizkion. Lana sakon eta ondo egiten zen. Del Olmok dena bukarazi zuen, 3-4 urtetako astolana bertan behera utzi zuen. Berria sortu zenean egunean egunekoari erantzun beharra eta lanaren sinplifikazioa etorri zen. Del Olmoren sindromea.

- Egunkaria-ko dokumentazio lana berreskuratu da?
Ez informaziorik ezta dokumentazio erremintarik ere. Ezer ez.

- Eskualdeetako Hitza egunkariekin zein harreman duzue?
Elkarlana dugu oinarrian. Argazkien erabilera hemendik antolatzen dugu, baina beraiek erabiltzea badute. Gainera, beraiek ere bakoitzak bere argazki artxiboa eratu eta denon eskura egotea da helburua. Horretarako intraneta izango da denon lan ataria.

- Audio datu-basea ere antolatzen ari zarete...
Bai, horretan ari gara. Datu-base hau ere besteen moduan intranetean izango da, kazetariak bere lanerako erabilitako grabazioaren artxiboari fitxa bat egingo dio, mp3 artxiboa lotuko dio eta artikulua noiz argitaratu den jasoko du. Dokumentazio zerbitzutik testuekin egiten den azterketa egingo zaie fitxei, eta intranetean izango dira kontsultagarri eta entzungarri.

- Hemeroteka eta liburutegi zerbitzuak ere eskaintzen dituzue?
Hemerotekan hainbat egunkari jasotzen ditugu, kazetarien kontsultarako. Berria-k ere enkuadernatuta ditugu, kontsultarako askotan papera baino hoberik ez baitago. Liburutegia txikia da, erreferentziarako liburutegia eta erredakziora bidalitako liburuekin osatutakoa. UEUk moldatutako SHUa darabilgu kokapenerako eta Koha programa librea gestiorako.

Kolpeak kolpe, pixkanaka-pixkanaka hazten doan dokumentazio zerbitzua da. Kontratatu berri dute beste langile bat, eta zerbitzuak hobetzeko ahaleginak aurrera doaz. Prentsa dokumentazioa bultzatzea egunkari baten "balio erantsi" handi bat dala esan beharrik ez dago, horren adibide garbia El Pais egunkariko artxiboa, dokumentazio lanetarako 20 bat langileekin eta web zerbitzu bikainarekin. Jarraitzeko erreferentziak badaude.

-----

Gehiago jakiteko:

• Berria
• IPTC Subject Codes
• IPTC Gaiak (laburtuta)
• UEU-k landutako SHUaren moldaketa

Sailkapen Hamartar Unibertsala eskola curriculumetan : unibertsitatekoak ez diren eskoletako liburutegietan fondoak gaiz gai antolatzeko jarraibideak. Iruñea: Nafarroako Gobernua, Hezkuntza eta Kultura Departamentua, 2001.

NABARRALDE taldearen HARIA aldizkarian Euskal Liburutegi Publikoei buruzko artikulua aurki dezakezue.

------

Bibliotecas públicas vascas

No es habitual encontrarse con artículos sobre bibliotecas fuera de las publicaciones especializadas. Debido a la vasto de la materia, no resulta sencillo delimitarlo. Os adelanto, lo que os vais a encontrar, es lo que yo esperaría encontrarme en un tipo de revista como ésta, de divulgación, si me acercase a un tema amplio y que no lo conociese más que superficialmente. Intentaré intercalar ideas técnicas con aportaciones y reflexiones propias referidas al mundo de las bibliotecas públicas vascas, con la sana intención de hacer estas líneas algo más amenas y legibles.

Comenzaré dando una visión de las funciones de las bibliotecas públicas, subrayando la necesidad de una política bibliotecaria común para toda la comunidad vasca. Cuando ya estaba redactado me he encontrado con esta noticia en la prensa que corrobora, si cabe, aun más la tesis defendida. El Consejo de Europa recomienda el uso de término nación como comunidad cultural. La Asamblea Parlamentaria del Consejo de Europa ha debatido esta última semana de enero de 2006 el concepto de nación en Europa. Si alAlgo han dejado claro para los 46 países miembros, es que las fronteras administrativas no deben separar comunidades culturales y “se deben reforzar los lazos de cada ciudadano con su cultura y su identidad como miembros de una nación independientemente del país en el que les toque vivir”. Si esto es válido para los países ¿qué podremos decir los vascos?

Tipos de bibliotecas

En Euskal Herria también como en el resto de los lugares existe una gran diversidad de bibliotecas. No todas las bibliotecas son iguales. Es más, cada tipo de bibliotecas se crea con unos objetivos y finalidades concretas, así mismo cada tipo de biblioteca atiende un fondo bibliográfico y unos usuarios diferentes.

Las más conocidas son las bibliotecas públicas, pero seguro que habéis oído también hablar de bibliotecas escolares, bibliotecas universitarias, bibliotecas especializadas, bibliotecas de hospitales, bibliotecas religiosas, bibliotecas de la administración, bibliotecas generales, bibliotecas nacionales... y otras muchas más.

Un derecho de todos los ciudadanos

Las bibliotecas más cercanas, las más profusas y populares son las bibliotecas públicas. Son esos centros que existen en casi todos los pueblos, en casi todos los barrios de las ciudades, Denominadas bibliotecas, salas de lectura, casas de cultura, kultur etxea... Centros de carácter popular y libre, al servicio de la comunidad, sostenida con fondos públicos y que atiende gratuitamente las necesidades e intereses de los lectores.

Centros en los que se permite a todos los ciudadanos el acceso libre a la información. Desde sus instalaciones todos los usuarios por igual pueden acceder libremente al conocimiento, a la información y a la cultura. Es importante resaltar este dato, todo ciudadano sin distinción de edad, lengua, ni sexo... tienen derecho a acudir y que se le presten los servicios adecuados. Resalto este detalle, ya que debido a la falta de personal, de instalaciones apropiadas, de documentación adecuada, en la mayoría de los casos, parece que a estos centros no pueden acudir más que jóvenes y estudiantes, desplazando al resto de posibles usuarios. En teoría no es así, y los bibliotecarios somos los primeros que reivindicamos unos centros adecuados para todos los tipos de usuarios.

Ha quedado claro que es un derecho de todos los ciudadanos contar con un espacio cultural, informativo y lúdico, donde puedan encontrar los conocimientos y la información necesaria. Pero para ello, este tipo de instituciones tienen que contar con las instalaciones y equipamientos necesarios, el personal debido, y cualificado, los horarios adaptados a los requerimientos de los lectores y una colección bibliográfica suficientemente dotada y actualizada.

Es por tanto importante que se sepa que estamos en nuestro derecho de pedir este tipo de instituciones. Derechos que están recogidos en las normas publicadas por organismos locales, regionales, nacionales e internacionales. Y al igual que se piden y se reivindican otro tipo de servicios educativos, sanitarios o deportivos se pueden y se deben reclamar este tipo de servicios culturales y de ocio, y qué estos se encuentren en condiciones óptimas. Con toda seguridad si estos servicios contasen con los medios y las cualidades que marcan los organismos nacionales e internacionales el uso sería mayor y la acogida por parte del público adulto sería más positiva.

A pesar de que esta falta de recursos se suple con el entusiasmo del personal, manteniendo estas instituciones activas, ha llegado la hora de que tal ánimo y empeño sea acompañado de unos presupuestos apropiados por parte de las administraciones. Ya que las misiones que la biblioteca pública tiene encomendadas resultan de difícil cumplimiento sin los medios y recursos de personal y materiales suficientes.

Funciones de las bibliotecas públicas

Las bibliotecas públicas de hoy día contemplan entre sus objetivos prestar apoyo a la educación en todos los niveles, facilitar a los usuarios el conocimiento y la cultura, crear y consolidar el hábito de lectura desde la niñez, teniendo como base y modelo la cultura propia del país, con el fin de fomentar y salvaguardar la identidad de la propia comunidad. Son instituciones preocupadas en velar por los derechos lingüísticos de la población a la que sirve.

Las bibliotecas desde su creación están ligadas al desarrollo de la cultura de los pueblos. Son y siguen siendo instituciones autónomas e independientes. Se basan en principios universales, en los que priman los valores culturales. En general se tratan de instituciones bastante alejadas de la política, viven bastante al margen de la política de partidos y desarrollan una serie de servicios con independencia del partido de turno en el poder. Así lo expresan y lo marcan las pautas y directrices aprobadas por el Consejo de Europa sobre legislación y política bibliotecaria. Al igual que los manifiestos de IFLA/UNESCO a favor de las bibliotecas públicas, en las que las iniciativas a favor de la conservación de las culturas y lenguas propias del país, iniciativas a favor de los derechos de las lenguas minorizadas... no pasan desapercibidas.

Aunque como he comentado anteriormente creo que el sector de las bibliotecas no es un sector que se encuentre directamente en contacto con los políticos, por lo que no sufren la presión directa de éstos, y por tanto no es un sector que se vea directamente influenciado por las corrientes ideológicas y políticas del momento, si no que las funciones a llevar a cabo están bastante bien delimitadas, sí que tiene una gran importancia la legislación emitida por los respectivos Gobiernos locales, que hace que cada comunidad actúe de forma individual.

Comunidad vasca

Se trata de un territorio en que las características comunes han sido el lazo de unión a través de la historia, y también de hoy en día. En algunos casos estas características comunes se dan en un tanto por ciento muy grande, como es el caso de la cultura, las costumbres, la forma de vida, los sentimientos, los juegos, la comida...y otras veces como en el caso la lengua, en una proporción muy considerable. Por otro lado las bibliotecas, los libros, la escritura, en definitiva en el mundo de las letras esta unión ha existido y existe entre todos los vascos de los distintos territorios de forma tácita. No en vano hasta no hace mucho tiempo se hablaba una misma lengua en la casi totalidad de los territorios vascos, y se sigue hablando en una gran parte.

A pesar de que es verdad que la lengua vasca en algunas zonas va desapareciendo, el sentimiento de ser vasco, se puede decir que sigue vivo en toda la geografía de Euskal Herria. Si la recuperación del euskera se hace realidad, llegará un día que será difícil sentirse vasco sin conocer el idioma vasco, -igual que hoy día se hace difícil pensar que alguien puede considerarse español sin conocer el castellano-, pero todavía, para que la recuperación del euskera sea una realidad tienen que pasar muchas décadas, hoy por hoy es vasco todo el que se sienta vasco, sea alavés de habla castellana, sea de habla francesa de la Baja Navarra, o sea euskaldun de Estella. Aunque quede claro que la recuperación del euskera es primordial para que la comunidad vasca se mantenga como tal.

La realidad hoy en día es que existe una comunidad vasca, plural y con más matices de los que se ven a simple vista. Tanta importancia tienen los sentimientos como el idioma. ¿Quién le dice a un navarro del Valle de Lana, o de La Berrueza que sus sentimientos no son vascos, aunque tan solo sea por el respeto a la tierra, a las montañas, a las casas, a los antepasados... que han vivido en estas preciosas tierras vascas?

Sin duda ya es hora de que de una forma u otra creemos una estructura común, que ponga las bases que hagan posible la recuperación del euskera de una forma natural, sin que tenga que ser la iniciativa particular de los ciudadanos los que mantengan viva la llama de la esperanza.

En todas las comunidades culturales existen diferencias, ¿Acaso no existen diferencias entre las regiones francesas y por eso nadie pone en duda la nación francesa? En nuestra comunidad vasca también existen diferencias, y esa es la riqueza, pero es preciso darle la importancia que tienen y no más. ¿Es que acaso Navarra no es Navarra a pesar de las diferencias existentes entre los navarros?.

Llegados a este punto, no estaría de más retroceder unos años, tal vez algunos siglos y repasar algunos de los capítulos de la historia. Sabia profesora esta, la cual nos enseña, nos repite que lo que estamos viviendo en este momento concreto no siempre ha sido así. ¡Y cuidado, que esta enseñanza no sólo hace mención a la lengua!. Es curioso que ante el descubrimiento del manuscrito literario del siglo XVI, escrito en el pueblo Alavés de Larrea por Juan Perez de Lazarraga, hasta los historiadores más clásicos, comiencen a plantearse las teorías hasta ahora mantenidas. Si la historia no estuviese en manos de los canales clásicos: prensa, televisión, radio y universidades afines a los gobernantes ¿Alguien piensa que las formas de ver los acontecimientos no cambiarían?

Es de sobra conocido que en una gran parte de Navarra la lengua vasca ha sido la lengua que se ha hablado con naturalidad, es decir la lengua propia de los navarros hasta no hace muchos siglos. Pero por circunstancias que no llego a comprender, en la mayoría de las personas estas afirmaciones, tienen el mismo efecto que el sonido de la lluvia sobre las calles.

En una casa de Barindano se ha encontrado no hace mucho tiempo, el denominado “Catecismo de Artaza” manuscrito de dos hojas, encontrado entre las páginas de un libro, se trata de unas notas en las que se plantean respuestas a cuestiones relacionadas con los Mandamientos. Este descubrimiento es tan importante como el manuscrito de Lazarraga, ya que revela que el euskera se hablaba en el valle de las Amescuas hacia 1800. Cuando hoy se ha perdido por completo el euskera.

Qué pocos vascos, qué pocos navarros, y también que pocos de la Tierra de Estella conocen esta clase de noticias, y la mayoría de los que se han enterado, les ha llegado por unos canales que para ellos no tiene suficiente fiabilidad, ya que seguramente se han enterado por algún amigo o conocido del pueblo, en alguna tertulia tabernera. Sin duda, si a estas noticias se les diese la importancia y el peso que les corresponden, hasta los historiadores deberían rehacer la historia para adecuarla a los nuevos tiempos de acuerdo con los nuevos descubrimientos y conocimientos.

Fundamentos bibliotecarios

Ya hemos visto las funciones de las bibliotecas públicas, veamos ahora cuáles son los pilares en que se basan para poder realizar dichas funciones. Y no son otros que el tratamiento y el intercambio de información, en el que la cooperación y colaboración son imprescindibles para poder llevar adelante los citados objetivos. El mundo bibliotecario, al igual que el resto de ciencias, se ha visto gratamente influenciado por los cambios que se han experimentado gracias a la automatización, y a la digitalización. La mayoría de las bibliotecas públicas están de una manera u otra embarcadas en la informatización y automatización de los fondos, lo que permite su acceso a través de internet.

Pero las bibliotecas se encuentran con trabas insalvables a la hora de desarrollar este intercambio de información, estos lazos de cooperación y colaboración. El primer obstáculo con que se encuentran es que pertenecen a administraciones diferentes. Las cuales tienen competencias legislativas, con lo que una de las deficiencias más notables de las bibliotecas públicas vascas –apuntada ya en varios artículos anteriores- es la distinta legislación por la que se rigen, lo que hace que los lazos de unión entre ellas sean cada vez más escasos. Como ya hemos destacado en su momento, son instituciones dependientes económica y jerárquicamente de los organismos institucionales. De nuevo volvemos al informe del Consejo de Europa, mencionado al principio, donde György Frunda, autor del informe y dirigente del partido que representa a la Unión de los Magiares de Rumanía, adscrito al Grupo Popular Europeo, alude al concepto de nación “como pertenencia a una cultura o lengua por encima de las fronteras”. No es cuestión de aburrir a los lectores con una relación interminable de leyes, decretos, órdenes, resoluciones... emanados del Parlamento Vasco, del Gobierno de Navarra y de la administración francesa que permiten y obligan a que los diversos territorios trabajen individualmente, con instrumentos diferentes. Cada comunidad ha legislado una serie de normas en las que las relaciones institucionales no aparecen, son inexistentes. Con lo que el intercambio y la colaboración bibliotecaria a nivel institucional son nulos. No existe. Es el mismo que puede existir con la Comunidad de Murcia, de Extremadura o Cantabria, por ejemplo.

Es importante el trabajo sencillo, sincero, cercano, cotidiano, abierto, sin censura, independiente que realizan las bibliotecas públicas vascas; pero sin duda, la legislación vigente hace que cada día la distancia comunicativa y de cooperación entre los distintos territorios vascos sea más difícil. No es preciso realizar un estudio profundo para llegar a la conclusión de que especialmente en este campo, existen una serie de servicios, una serie de trabajos en el que la cooperación y colaboración se hace imprescindible.

La ausencia de estas estructuras culturales comunes hace que cada comunidad vasca camine en solitario, a espaldas de los restantes territorios vascos, con lo que cada día que pasa también el mundo bibliotecario se va distanciando. Y son muchos los instrumentos de trabajo por elaborar. Recomiendo la lectura de un artículo reciente publicado en la Revista Internacional de los Estudios Vascos, con el título balance de la situación bibliotecaria vasca y perspectivas de futuro. Nº 49, 2, páginas 481-519, donde detallo cuáles son estas herramientas y cuáles deben ser los pasos que se deben dar.

Son muchos los aspectos culturales comunes que hace que formemos una comunidad cultural propia, no es baladí que usemos la misma lengua y aunque tan solo fuese en aras a la reducción de costes económicos los organismos públicos oficiales deberían crear algún tipo de estructura común en el ámbito de todo Navarra, es decir para los siete territorios vascos que la componen.

Todo el que quiera conocer con más detenimiento la situación bibliotecaria vasca puede consultar la página del Seminario Joana Albret

Gerardo Luzuriaga

Gaur egungo egoera politikoak kontzeptu berak adierazteko lurraldetasunen arabera termino desberdinak asmatzera eta erabiltzera bultzatzen omen gaitu.

I

Euskaldunok nola erabiltzen ditugun hitz garrantzitsu batzuk aspalditik harrituta eta kezkatuta naukate. Euskal, eusko, Euskadi, legebiltzarra, jaurlaritza, lehendakaria, besteak beste. Aurrera joan aurretik, hizkuntzen berpizkundearen hastapenen ordainak eta etsaiek jarritako oztopoak kontuan hartzeko badira ere, historian zehar, eta batez ere azkenaldi honetan, euskararen aldeko erakundeek hartutako ekimen okerren erabakiak nabarmentzekoak dira. Kanpoko arazo horiek mingarriak izanda ere, ­izan ere, aldi batean gaurko euskararen egoera tamalgarria etsai horien azpijokoen eta mesprezuen ondorioa da­ barrukoei erreparatu beharko diegu. Alde batetik, oker horiek bideratzeko gure esku daudelako, eta bigarrenik, nazio kontzientzia pizteko hitz horien erabilera komunean ezinbestekoa izango delako.

Dena den, inork ez dezala aurki lerro hauetan kritikarik txikiena ere orain arte euskararekin harremana eduki dutenentzat. Kontrakoa. Aurretik doa nire errekonozimendua. Beraz, lagungarria izango delakoan egingo dut hausnarketa hau.

Ezagunak dira Euskal Herrian gaur egun jasotzen ditugun muga administratiboak, muga geografikoak, eta muga juridikoak. Harik eta muga hauek hiru administrazioak bereizten dituzten arte. Halaber, aurrekoa bezain ezaguna da, hiru lurralde administratibo desberdin horietan euskara dela ezaugarritariko komun bat.

Baina, ezagutzen ez ditugun arrazoi batzuengatik, aipatutako muga administratiboek, juridikoek eta geografikoek hizkuntzan eragin handia eduki dute. Leku gehienetan, ohi den bezala, gure herrian ere normalena izan beharko litzateke asmatutako termino berriak lurralde osorako termino berak izatea, eta ez bereiztea lurralde batekoak eta bestekoak. Izan ere, kontzeptu bera adierazteko Nafarroan era batean esaten da, Euskadin beste era batean, eta baliteke Iparraldean beste era batean izatea. Esate baterako jaurlaritza/ Gobierno, legebiltzarra/ parlamento, lehendakari/ presidente... Bitxia da gero! Euskal Herria biztanlez eta lurraldez hain herri txikia izanda, euskarak ere Euskal Herria osatzen dituzten lurraldeak lotu beharrean bereizten du.

Hitz horiek eta antzerako hitzak bikoizteak zalantzarik gabe hizkuntzak aberasten ditu, esango luke baikor batek. Eta horrela da, sinonimoek ez dute egiten trabarik, baina hitz multzo bat lurralde konkretu baterako izateak, eta bestea besterako, susmoa dut bi lurraldeak bereiztu baino egiten ez ote duen. Normalena izango litzateke aipatutako terminoak, euskarazkoak direnez, Nafarroan zein Iparraldean zein Euskadin berdin erabili ahal izatea, sinonimotzat jotzea, alegia. Bestela, horrela jarraituz gero, hiru hizkuntza administratibo desberdin edukiko dugu lurralde txiki honetan.

II

Euskal edo eusko hitza hiztegietan begiratuz gero, hau edo antzerako zerbait aurkituko dugu: «Euskara izenak hitz elkarketan har dezakeen era». Euskal idazleak, euskal liburuak, euskal liburutegiak, euskal gaiak... hots, euskararekin harremana daukaten hitzak dira. Hortaz, euskal eta eusko terminoak Euskadin zein Nafarroan zein Iparraldean erabil daitezke; bada euskara Nafarroakoa, Euskadikoa eta Iparraldekoa baita. Azkenaldi honetan, aitzitik, hizkuntza administratiboan eta batik bat, erakundeen izen ofizialetan «euskal/eusko» hitza gehienetan Euskadirako soilik gelditu da. Ez naiz luzatuko gehiegi honekin, adibide ugari baitira: Euskal Autonomia Erkidegoa, Eusko Jaurlaritza, Eusko Legebiltzarra, Lanbide Heziketako Euskal Kontseilua, Euskal Estatistika Erakundea, Euskal Herriko Unibertsitatea, Kulturaren Euskal Behatokia, Popular Vasco-Euskal Legebiltzar Taldea, Nekazaritza Ekologikoaren Euskal Kontseilua, Kultura Euskal Kontseilua, Kirolaren Euskal Kontseilua, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusia... Ezbairik gabe, Nafarroako zein Iparraldeko zein Euskadiko erakunde publikoak izan zitezkeen. Baina ez dago zalantzarik, Euskadiko erakunde publikoak dira. Areago, hizkuntza administratiboan «euskal/eusko» terminoa ikusi bezain laster hitz horiek Euskadi esparrura esfortzurik egin gabe eramaten gaitu.

Zalantzatan ez gaude, hastapenetan «euskal/eusko» hitzen erabilera Euskadirako soilik izanda ere, batzuek asmo onez egin zutela, denboraren poderioz Nafarroa, Iparralde eta Euskadi lurralde bat baino ez zela izango pentsatzen omen zutelako. Inozoak. Inondik ere, garai horretan ere, bazeuden hitz berezi hauek amu gisa erabili zituztenak. Ez da beharrezkoa gogoratzea zer garai gogorrak ziren eta zaila izango litzateke Euskadiko Unibertsitatea izendatzea esate baterako, aurretik jakinda soilik Arabakoa, Gipuzkoakoa eta Bizkaikoa izango zela; askoz lasaiago eta errazago baitzen Euskal Herriko Unibertsitatea izendatzea, nahiz eta Euskadirako soilik izango zela jakin. Baina akatsak ahaztu, baikor izan gaitezen, eta iragana alde batera utzita, joan gaitezen egungo egoerari heltzera. Has gaitezen izenetik eta buka dezagun mamian. Orain, pil-pilean dagoen Euskadiko Liburutegi Nazionala, Euskal Liburutegi Nazionala, Euskal Herriko Liburutegi Nazionala, edo delakoa izango dena. Kultura alorrekoa denez, eta funtzio batzuk, gutxienez, komunean izango direnez, ea behingoz, aspaldiko partez, izena mamiarekin bat datorren. Garaia da euskal hitzaren erabilera okerra zuzentzea, Euskal Herriko Liburutegi Nazionala izan daiteke abiapuntua. Ea behingoz mamian, izenean, funtzioetan eta batez ere lurraldetasunean asmatzen dugun. Ea Euskal Herri osorako erakunde kulturala sortzeko gai garen.

Tristea baita, Sustapen Olinpikorako Euskal Batzordea, Kirol Medikuntzaren Euskal Zentroa, Soin Hezkuntzako Erakundea... irakurtzea edo entzutea eta ez jartzea zalantzatan zein lurraldetako batzordea izango den. Oso gutxik, inork ez esateagatik, pentsatuko duelako Euskadiko erakundeak ez direla. Garaiz gaude oker eta kontraesan ugari horiek zuzentzeko. Azkenaldi honetan «eus- ko/euskal» hitzak erabiltzen diren bezala, Nafarroaren eta Iparraldearen kontra jotzen duela agerian gelditu baita; areago erabileraren erabileraz, «eusko/euskal» terminoak baskongadetarako baino ez baita izango. Dagoeneko oso gutxitan ikusten da, berriz, Nafarroako edo Iparraldeko erakundeetarako euskal hitza erabiltzea, nahiz eta euskal/eusko terminoa berdin erabil daitekeen edozein euskal lurraldetan. Izan ere, eskertzekoak bezain salbuespenak dira hiru lurraldeetarako erabiltzen denean; hala nola, Euskal Idazleen Elkartea (EIE), Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkartea (EIZIE), Eusko Ikaskuntza, Euskaltzaindia, Eusko-folklore...

III

Nafarroa-Euskal Herria- Euskadi-Dena delakoa. Atal hau luzatzea merezi arren, ez naiz gehiegi luzatuko. Batetik, kontu hau azkenaldi honetan ondo bideratuta baitago, eta han eta hemen honen inguruko gogoetak eta eztabaidak abian baitaude. Izan ere, Euskadi terminoa orain arte oker erabili dugula agerian gelditu da. Euskadi hitzaren erabileraren okerren kontra hasiera-hasieratik batzuk agertu baziren ere, garai luze batean erabili eta ontzat eman den izena izan da. Sabino Aranaren garaian «Euzkadi» hitza «Vasconia»rekin parekatu bazen ere, Autonomia Estatutua indarrean jartzearekin batera Euskadi hitzaren erabilera nahasia baino ez da izan. Batzuetan zazpi probintzia adierazteko erabili delako, eta beste batzuetan, gehienetan Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa batera adierazteko baino ez da izan, egun Gipuzkoa, Araba eta Bizkaia izendatzeko baino ez omen da gelditu.

Gauzak horrela, ezbairik gabe beste izen bat aurkitu beharrean gaude euskal lurraldetasun osoa izendatzeko.

Euskal Herria izena, aitzitik, kultura aldetik eta baita politika aldetik ere ezin hobeto datorkigu, primeran jotzen du. Zazpi probintzien lurraldea definitzen duelako. Bestetik, ezaguna da, Euskal Herria, euskara erabiltzen duen herria adieraztetik lurralde osoa adieraztera iragan dela. Honen alde ere, lagungarria izan da Euskaltzaindiaren erabakia. Duela ez luze Euskaltzaindiak zazpi probintziak batera izendatzeko erabil bedi Euskal Herria izena erabaki baitzuen. Hirugarrenik, ezaguna bezain arrakastatsua da, Nafarroa estatua izan den arrazoiaz baliatuz, eta inoiz euskaldun guztion egitura politikorik izan bada, hori Nafarroa izan dela argudio gisa aprobetxatuz, Nabarraldek egindako Nafarroa izenaren aldeko erronka. Laugarrenik, eta azkenik, aipagarria da Gogoeta XXI kultur elkarteak arestian horren gainean hasitako ikerketa.

Ezbairik gabe, oraingoz ikusitako terminoen artean ondo jotzen ez duen termino bakarra Euskadi da. De facto hiru probintziak batera adierazteko gelditu delako. Bestalde, egoera politikoak erabilera egokia zail bihurtzen du, izan ere, Nafarroako eta Euskadiko Autonomia Gobernuak sortu zirelarik, irizpide juridikoa, administratiboa eta politikoak nagusitu ziren, baina kultura, ohitura eta hizkuntza komunak izatea saihestu egin zen.

Egiako auzoan tren geltokitik hurbil, eraikin berriaren sotoan dago Donostiako Udal Musika eta Dantza Liburutegia. Jazz doinuz lagunduta, eskuzabal hartu gaitu Amaiak.

- Liburutegi honetan nori eskaintzen zaizkie zerbitzuak?
Eskolako ikasle eta irakasleei baina baita Donostiako udal liburutegietako erabiltzaile guztiei ere. Donostiako udal liburutegien sareko parte gara, musikan espezializatua, katalogo bera dugu.

- Nondik nora sortu zen liburutegi hau?
2000an sortu zen, musikaren irakaskuntzan emandako aldaketen ondorioz. Udal Musika Eskola Egiako kultur etxean kokatu zen eta hasieratik ikusi zen liburutegia beharrezkoa izango zela, horrela, Egiako udal liburutegian txoko bat egin ziguten, garai hartan bi apal bikoitz!, eta pixkanaka-pixkanaka liburutegia osatzen eta hazten joan da. 2002. urtean etorri ginen gauden lekura.         

- Musika liburutegi asko al daude?
Musika irakasteko hemen hiru mailatako erakundeak daude, Musikene goi mailako ikasketetarako, Kontserbatorioak erdi mailakoetarako eta Musika Eskolak amateur mailakoetarako. Donostian hiru musika liburutegi ditugu: Musikenekoa, Kontserbatoriokoa, fondo oso ona baina pertsonala falta duena eta gu, Donostiako Udal Musika Eskolakoa. Gure eskola oso ondo hornituta dago, baina udal musika eskola asko daude, ikasle ugari, milaka, eta sarritan eskoletan lan egiten duten irakasleen baldintzak oso kaskarrak dira.         

- Zein motatako fondoa duzue?
Denetarik dugu, batez ere partiturak. Eskolan ematen diren ikasketak amateur mailakoak dira eta ikasleak lau urtetik hasi eta laurogei urtera artekoak dira. Musika klase guztiak ematen dira, klasikoa, jazza, rocka asko, musika tradizionala, .... “Música a la carta” da eslogana. Nahi duzuna nahi duzunean.         

- Dantza eskola ere bada, dantzari buruz ere ba al duzue fondorik?
Bai. Eskolan dantza klasikoa eta garaikidea irakasten da eta txikienentzat musika eta mugimendua ematen da. Horretarako materiala ere badugu, dantza teknika, dantzaren historia, luzaketei buruzkoak, ...         

- Atetik sartu eta eskumatara lurrean eserita egoteko puf-ak eta kolore biziko dekoratu hau...
Haur Txokoa da. Arrakasta handia du, musika eta arteari buruzko albumak ditugu, eta umeei albumean irakurritakoa marrazteko aukera ematen diegu. Gustuko dute. Album gehienak gazteleraz daude ez baitago ia euskarazkorik.         

- Hor aldamenean aldizkariak dituzue apaletan
Hemerotekan aldizkari batzuk orokorrak dira, musikari edo musika mota bati buruzkoak, eta beste batzuk gai espezializatuak dituzte, musika instrumenturenak, informatika musikalarenak ere, ....         

- Eta sei ordenagailu hauek mahai honetan?
Internet kontsultatzeko aukera dute, musika eta dantzari buruzko informazioa bilatzeko. 14 urtetik beherakoek gurasoen baimena behar dute. Ez gara polizi lanetan ibiltzen eta orain arte ez dugu arazorik izan.         

- Kaskoak dauden mahai horretan musika entzun ahal izango da ba?
Bai. Fonotekak arrakasta handia dauka, bai haurren artean baita gurasoen artean ere. CDak eta LPak ere entzun daitezke.         

- LPak gordeta dituzue baina CDak kutxa hauetan daude nahi duenak hartzeko moduan. Nola dituzue antolatuta?
Diskoak sailkapen frantsesa dute, Parisko Diskoteka Nagusiak sortutakoa[1], guk trikitixa, txalaparta, txistua eta horrelako atalak gehitu dizkiogu. Donostiako Udal Liburutegietan erabiltzen den sailkapena da eta erabiltzaileek bere kasa kontsultatzeko egokia da. Gu ez gara kontserbaziorako liburutegia eta erabiliaren erabiliaz disko bat hondatzea seinale ona da guretzako. Hala ere, CDak konpontzeko makina erostekotan gaude, hondatutakoak errekuperatzeko.         

- Diskoak eskuragarri egonda batzuk faltan ez dituzue bota?
Lapurreta handirik ez dugu izan. Garai batean karatula batzuk desagertzen hasi ziren, tartean Bob Dylanena, eta han izan genuen aste oso bat Bob kantuan jo ta fuego. Dylanterapiak funtzionatu zuen, gehiagotan ez da gertatu.         

- Partituren apalek horma guztia hartzen dute goitik behera.
Hauek dira fondo handiena. Partitura gehi CD formatua erabiltzen dugu gehien. Musika eskolak arautzen dituen dekretuaren arabera, tokiko bildumak garrantzi handia du eta gu bertoko partiturak biltzen ahalegintzen gara. Baditugu Aita Donostiak, Ansorenak edo Oskorrik Pub Ibiltariarekin argitaratutakoak baina euskal musikaren partiturak falta dira. Interneten ere ez daude. Bazen euskal partiturak zintzilikatzeko proiekturen bat, baina gaur egun behintzat ez dugu ia ezer.         

- Eta zein da partiturak sailkatzeko erabiltzen duzuen sistema?
Alemaniako udal liburutegietan musika saila sailkatzeko erabiltzen dena. Musika liburutegi guztiek erabiltzen dugu, Musikenek, Kontserbatorioek, Eresbilek, Leioa, Donostia eta Getxoko udal musika eskoletakoek, ...         

- Hemen bi piano. Pianoa ere jo ahal da liburutegian?
Bi clavinova dira, partiturak probatzeko daude. Eta ondo erabiltzen dira, ez dute jolasean egiten hauekin. Behin etorri zen gizon nagusi bat, musikari ona, eta partiturak probatzen ari zela inguratu zitzaizkion liburutegian asper-asper eginda zeuden haur batzuk, eta han jarri ziren ia-ia bere gainean, begira. Baketan uzteko esatekotan geunden baina non hasten den umeekin jolasean, bati kaskoak utzi eta besteei jotzen erakutsi,.... polita izan zen!         

- Liburutegiaren alde honetan liburuak dituzue.
Liburuetan ere tokiko bilduma egina dugu, Donostia Bilduma. Euskarazko liburuek txaplata urdina dute, nahiz eta hemen ere euskarazko argitalpen gutxi egon!. Denetarik dago. Kantutegiak adibidez, herrietan argitaratzen diren guztiak jasotzen ahalegintzen gara. Biografiak dira gehien kontsultatzen diren liburuak.         

- Ez dituzue SHUaren arabera sailkatuta?
Ez, partituren sailkapen bera dute. Partiturak letraz hasten dira eta liburuak zenbakiz.         

- Dagoneko leku askorik ere ez duzue libre. Liburutegiko fondo guztia dago hemen?
Ez, dena ez. Artxiboan gordetzen dugu material asko, hemen aldamenean. Adibidez taldeentzako material guztia han dago, banda, banda txiki, koro, big band, combo eta abarrentzako prestatutako eta maila ezberdinetan moldatutako materiala. Momentuz eskolako ikasle eta irakasleei eskaintzen zaie momentuz, liburutegiak baliabide gehiago izan bitartean.         

- Behin baino gehiagotan entzun dizugu euskarazko material askorik ez dagoela.
Bai, hala da. Erronka euskararekin dugu. Material gehiena gaztelaniaz dago eta umeek lanak egitean arazoak dituzte. Ikasle gehienak umeak dira eta ez dago materialik euskaraz. Eskolan euskararen erabilera bultzatu nahi da eta horretarako irakasleentzat ikastaro prestakuntza eskaini zaie, Musika Irakasleentzako Euskara Teknikoa. Nahi dute eta behar dute         

- Zein da euskararen egoera musikaren maila profesionalean?
Lexikografia musikala egiteko proiektua badago. Eresbil ari da lan horretan.         

- Eta ez dago euskarazko materiala sortzeko proiekturik?
Euskarazko materiala liburutan sortzen Juan Mari Beltranek eta Trikitixa Elkarteak lan ederrak egin dituzte, Txistulari Elkarteak ere “Txistulari” plazaratzen du, euskal musika maiztasunez jasotzen duen aldizkari bakarra, eta horrez gain, Oskorrik “The Pub Ibiltaria”, Juan Carlos Irizarrek piano albumak eta azkenengo kantutegiak ere aipatu daitezke, Jose Ignazio Ansorenaren “Euskal Kantak” adibidez. Baina materiala falta da eta ez dago proiektu zabalik. Partituratan adibidez, ederra litzateke plazaratzen diren disko berrien partiturak ere argitaratuko baziren, hauexek baitira gure ikasleek eskatzen dizkigutenak, “Ken Zazpi”renak adibidez. Eta era berean, lehenagoko taldeen partiturak ere garrantzitsuak dira beraien formaziorako, Hertzainak, Akelarre, Errobi, eta abarrenak. Badago zer egina!

Liburutegi inguruan gaika antolatuta dauden informazio panelak oharrez eta iragarkiz josita ikusi ditugu, kontzertuak, musika tresnen salerosketak, .... kanpora bidean oraindik isilik dauden korridore eta eskailerak zeharkatu ditugu, eguna aurrera joan ahala musikaz, pausoz eta erritmoz beteko dira.

------------------------------

Gehiago jakiteko:

• Lasarte Gogorza, Amaia. La biblioteca de una escuela de música y danza. Madrid: Asociación Española de Documentación Musical, 2003.
  
• Bibliotecas en centros de enseñanza musical en España. Madrid, 14 y 15 de abril de 2005, 9as Jornadas de Documentación, Fesabid. Madrid: Asociación Española de Documentación Musical, 2005.
• Donostiako Udal Musika eta Dantza Eskola
• Liburutegiko erabilpen arauak
• Katalogoa (Donostiako Udal Liburutegiak)

Erabili nahi duenarentzat eskainitako materiala:

- Haur eta gazteentzako liburuak (musika eta musikariei buruzkoak)         
- Haurrentzako diskoak         
- Musika eta dantza nobela eta poesian

[1] “Principes de classement des Phonogrammes”, Discothèque des Halles, Paris.

Gipuzkoako ehunka dokumentu jasotzen dira Tolosan dagoen Artxibo Orokorrean.

ITURRIA: Berria, 2006-02-21

Irargi Artxiboko zuzendariari elkarrizketa Gara egunkarian, Eusko Jaurlaritzak sortu nahi omen duen Artxibo Nazionalari buruz.

Irakurri elkarrizketa osoa