Euskal Herriko mugimendu antinuklearraren erretratu bat
Pasa den ostegunean, abenduak 12, estreinaldian egoteko aukera izan nuen Donostiako Antzoki Zaharrean. Aurreko asteetan banatu ziren gonbidapen guztiak eta, batzuk ez etorri arren, aretoak itxura ederra zuen.
Esan bezala, mugimendu antinuklearraren erretratua egin dute dokumentalean. Beharrezkoa 70eko eta 80ko hamarkadetan Euskal Herrian hainbat zentral nuklearren kontra sortutako mugimendu soziala ez ahazteko.
Mugimendu anitza, baina ez bakarra, ezta homogeneoa ere. Indarkeriaren kontrakoak asko, baina ez da ahaztu behar dozenaka eraso egon zirela Iberdueroren kontra (Lemoizko zentral nuklearraren proiektua berea baitzen), ETAren zein estatuaren indarkeriak ahaztu gabe.
Indarkeriaren erabileraren kontradikzio horiek azaldu egiten dira pelikulan. Erabilera horren kontrakoak, gehienak, baina baita indarkeria nahitaezkoa izan zela Lemoizko proiektua geratzeko dioen jendearenak ere.
Harritu ninduen Alberto Muñagorri azaltzea filmean eta, gainera, zapore gazi-gozoa utzi zidaten haren hitzek. Hau da, bere egoeraren errudun nagusia bonba jarri zuena izan zela bazioen ere, mugimendu antinuklearra eta herria egiten zituen arduradun. Edo nik behintzat hori ulertu nuen.
Ez nuen gogoratzen Iberdueroren kontrako bonba batek izorratu ziola bizitza Albertori eta Javier Ortizen webgunean egin dut bilaketa bat. Javierrek berak El Mundo del País Vascon 1991n idatzitako erreportaje honekin egin dut topo: Lemóniz: un monumento al absurdo.
Indarkeria zela eta ez zela, paragrafo hau:
«Cinco cayeron del lado de Iberduero; siete del de ETA. También hubo de morir Gladys del Estal, militante ecologista. Y un niño, Alberto Muñagorri, se quedó tuerto y cojo por no saber lo peligroso que es dar patadas a los paquetes abandonados junto a oficinas de Iberduero».
Gaur egun, Muñagorrik dio berak ez ziola inolako ostikorik eman pakete hari, nahiz eta bere garaian hori zabaldu eta gure imaginarioan ideia hori horrela geratu den iltzatuta.
Arzalluzen hitz hauek ere jaso zituen Ortizek:
«La central nuclear de Lemóniz es necesaria para el País Vasco, y el tiempo se encargará de demostrarlo», afirmó en su día el factótum pensante del PNV, Xabier Arzalluz».
Eta diru kontuak ere aipagai:
«Dos mil millones de pesetas se invierten cada año en mantener vivo este disparate. (...) El problema es que esos dos mil millones anuales no los pone Iberduero, empresa constructora de la central, ni ningún mecenas al que le fascinen los happenings políticos: los pagamos usted y yo todos los meses en el recibo de la luz».
Pezetak ezagutu ez zenituenok jakin ezazue hori 12 milioi euro zirela urtero. Wikipediak dio zentralaren eraikitze lanen kostua 200 milioi eurokoa izan zela (antzeko zifra eman zuten dokumentalean).
Laugarren paragrafo bat amaitzeko:
«El proyecto de Lemóniz no fue muy astuto, todo sea dicho. Cada cual es libre de pensar lo que quiera de las centrales nucleares en general, pero instalar una a escasa distancia del Gran Bilbao, área densamente poblada que no podría ser desalojada en caso de accidente, supera los límites de lo que el sentido común aconseja, sobre todo después de conocer, las no muy alentadoras experiencias de Harrisburg y Chernóbil».
«Ez, eskerrik asko. Gladysen leihoa» filmaren webgunean datozen egunetan lau proiekzio gehiago ageri dira: Deban eta Ean, abenduaren 20an (Lemoizkoaz gain, bi herri horietan aurreikusi zuten beste bi zentral eraikitzea), Gasteizen urtarrilaren 10ean eta berriro Donostian urtarrilaren 14an (kasu honetan, Okendo Kultur Etxean).
Un retrato del movimiento antinuclear vasco, este apunte en castellano.
