Elnako amaetxea liburuaren aurkezpena Donostian
Datorren ostiralean, martxoaren 30ean, "La maternidad de Elna" liburuaren aurkezpena izango dugu kultur etxean. Ekitaldia arratsaldeko 19:30etan hasiko da areto nagusian (sarrera: Anoeta Estadioko 7 eta 8 ateen artean) eta Assumpta Montellà egilea egongo da bertan. Bezperan, martxoaren 29an, berriz, afari-solasaldia antolatu da Via Fora jatetxean (943 470989).
Ekitaldi hau Istorio femeninoak erakusketaren osagarri da.
Jarraian prentsa-dossierretik hartu eta nik moldatutako zenbait kontu jarriko ditut. Liburua igande arratsaldean irakurri berri dut eta hunkigarria da.
Zer kontatzen den
Elisabeth Eidenbenzek 1939-1944 bitartean Perpinyà inguruan sostengatutako amaetxeari erreparatu dio Assumpta Montellàk liburuan. Elisabeth Espainian egon zen erizain Espainiako Gerra Zibilean, Suitzako gobernuz kanpoko erakunde baten eskutik. Guda amaitzerakoan, Frantziara babes bila doan errepublikarren exodoa bizi zuen 25 urteko maistra suitzarrak. Ia 500.000 erbesteratuei Frantziako agintariek emandako tratua ikusita, lotsaturik eta haserre, emakumeen eta jaioberrien alde lan egitea erabaki zuen.
Haurdun zeuden emakume errefuxiatuek Frantziako hondartzetan erditzen zuten, inolako laguntza eta pribatutasunik gabe. Elisabeth-ek, emakume haurdun talde batekin eta beste erizain bolondresen laguntzarekin, etxe abandonatu bat prestatu zuen Elnan, Perpinyàtik gertu dagoen herri txikian. Emakume bakartu haiek goitik bera aldatu zuten eraikina amaetxe bihurtzeko.
1939an, Frantziako hondartzetan jaiotzeak heriotza suposatzen zuen; Elnako amaetxean jaiotzeak, berriz, bizitzeko aukera. 597 haur jaioberri ekarri zituzten mundura, naziek zentroa itxi zuten arte.
Geroztik, 65 urte pasa dira eta ume haiek handitu eta beren bidea egin duten aiton-amonak dira. Gehienek ez zuten istorio honen berri, askok bizitza salbatu zien emakumearen izenik ere ez zekiten. 2002an, elkartu ziren jaiotetxean Elisabeth-i eskerrak emateko.
Irudia: Assumpta Montellà
Assumptak istorioa nola topatu zuen
Hau dio egileak:
"2001ean, erbeste garaiko infernuaren testimonio bila, emakume bat agertzen zen noizean behin kontakizunetan. Emakume gazte hark haurdun zeuden emakumeak laguntzen zituen Frantziako hondartzetan, ustezko abegi eremutan".
"Estatistika lanei esker, banekien 1939 urtean Frantziako errefuxiatu guneetan umeen heriotza-tasa % 95,7koa zela. Asko harritu ninduen norbait aritzea korrontearen kontra, bizitzaren alde, inolako protagonismorik bilatu gabe".
"Unibertsitateko beste zenbait lankideekin honetaz hitz egiterakoan, istorio ttikitzat zuten gertaera, beste emakume batzuk laguntzen zituen emakume bat… eta kitto".
"Emakume eta ama naizelako, seguruenik, ez nuen etsi eta ikerketarekin jarraitu nuen Elisabeth Vienan topatu arte. Bizirik dago egun eta historia hori errekuperatzen laguntzeko prest".
"Eidenbenz andrea bezalako jende asko behar dugu gure ontzi kaskarraren norabidea aldatzeko, baina Elnako Amaetxearen tankerako gertaerek itxaropena bizirik mantentzeko balio dezakete".
Assumpta Montellà
(Mataró, 1958) Historia lizentziaduna da. Gerra Zibilari eta erbesteari buruzko ikerketa lan ezberdinak eman ditu argitara eta Oroimen Historikoa errekuperatzeko elkarte ezberdinen kolaboratzaile da, baita TV3ko "Documentales Históricos” saioko aholkulari ere. Baina bere bokazioa paperetan murgiltzea da, behin eta berriro begiratuz, pertsonen oroimena arakatzea, jende xumearekin hitz egitea, anekdota guztiak ezagutzea gero herriaren bizi taupada azaltzeko.
Manuel Huerga zinemagileak, Salvador filmaren zuzendariak, istorio hau filmatzeko asmoa du. Haren webgunean begiratuz gero, 2008an filmatzeko asmoa duela dirudi.
"La Maternidad de Elna" da Assumptaren lehen liburu arrakastatsua (8. argitalpena atera da katalunieraz). Berriki publikatua izan da gazteleraz, frantsesez eta alemanez.
Sareko esteka batzuk
Hona hemen sarean dauden zenbait lotura interesgarri:
Una lista de Schindler catalana, Xabier Aldekoa
Elisabeth-i eginiko elkarrizketa entzungai eta ikusgai
La gesta de una mujer menuda, elkarrizketa
Sant Jordi gurutzea emateko kanpainaren berri
La lista de Eidenbenz, Marc Andreuren artikulua
Eskerrik asko, Leire.
Hara zer dioen Javier Vizcaínok gaztelerazko nire beste blogean
"Esta es una de las historias más bonitas y, a la vez, más demoledoras que hemos contado en Más Que Palabras".