Nire ingurua 1985 urtearen amaieran

Pio Baroja Institutuan nengoen unibertsitate aurreko batxilergoa amaitzen (UBI zelakoa egiten). Ez naiz gogoratzen zein zen nire ordutegia, baina bai gogoratzen dudala goiz eta arratsaldez ibiltzen nintzela klasean. Eguraldiak laguntzen zuenean, oinez joaten nintzen klasera. Gutxitan hartzen nuen autobusa.

Goizeko 6ak baino lehen jaikitzen zen aita behiak jeztera. Bi behi izaten genituen etxean. Beranduxeago, baina ez askoz gehiago, jaikitzen zen ama. Garai hartan aitak 53 urte zituen eta amak 48. Aitak errepide nazionalaren beste aldean zegoen Porcelanas Bidasoan egiten zuen lan. 7ak aldera sartzen zen eta arratsaldeko 16:00ak aldera bueltan zen etxean. Amak etxea gobernatzen zuen.

Goizeko 8ak baino lehen etortzen zen ogi banatzailea. Panaderuak Pablo zuen izena. Errepide nazionaletik jaitsi, Lapitzeko Errotan geratu (oker ez banago) eta Altzubide aldera joaten zen. Handik minutu batzuetara jotzen zuen klaxona eta harri txintxarrez beteriko ehun bat metroko maldaxka igo behar izaten genuen (amak, Mañu anaiak edo nik), korrika, ogia jasotzera.

Ordu horretan ibiltzen zen ere etxeko behien esnea jasotzen zuen esneketaria, Pakita. Urte amaiera hartan, bihurritua egin nuen hanka batean eta, garaiko kontuak, hura sendatzeko igeltsua jarri zidaten eskuineko hankan. Urtarrileko egun gehienetan berak eraman ninduen institutura.

Melchora-Enean bizi ziren Juanito eta Merche. Bost seme-alaba zituzten. Zaharrena, Juanjo, 20 urte ez zituela hil zen motor istripu batean, 1980. hamarkadaren hasierako abenduko egun batean. Gainerako laurak: Ina, Miguel, Marimertxe eta Javi.

Lapitzeko Errotan Joxemiel eta Pantxika bizi ziren. Seme-alaba asko zituzten, baina garai hartan Luismariz gain ez dakit beste norbait bizi ote zen beraiekin. Agian, Mila. Joxemielen arreba Isabel bizi zen goiko aldean. Senarrari Valencia esaten zioten, inguru hartakoa zelako.

Hauen aurreko aldean: Berberana ardo almazena zegoen. Lehendik Solbes, gaur egun Iturria etxegintzarako almazena da. Fabrika txiki bi ere baziren inguru haietan: Alapont eta Neofibra.

Nik Ezurriki baserria ezagutu nuen, baina jada ez zen inor bizi bertan. Gogoan dut bota aurretik autopista egitera etorritako langileen almazen gisa erabili zutela. Lurrak, berriz, baratze bihurtu zituzten Irungo hainbat kaletarrek, dozenaka baratze eta txabola. Militarren kuartela ere gertu zegoen eta, batez ere udan, soldaduak aritzen ziren ariketak egiten (ez bakarrik gimnastikoak).

Ugalde izeneko errekatik gertu, iturri bat zegoen. Anaiari edo niri tokatzen zitzaigun ur bila joatea. Errekaren beste aldean: Ugaldeko Errota eta bertan bizi ziren Esteban eta Joxepa. Urtebete lehenago etorri zen Joxeparen anaia, Manuel. Baserri hau eta errepide nazionalaren tartean, hiru etxe, 1950. edo 1960. hamarkadan egindakoak: Quintillán bizi zen lehenean, emaztearekin; Quintillán galiziar honen arreba bigarrenean, Señora Carmen; azkenik, hirugarrenean, Señora Isabel, semeren bat edo bi eta Adolfo izeneko apopiloa. Jabeen izena zuen etxe bakoitzak: Villa Quintillán, Villa Carmen eta Villa Isabel.

Arritene Baserriko Tio Manuelek baratzea zuen, errepide nazionalaren albo batean. Arritene Arretxeko gainean zegoen eta 1970. hamarkadan bota zuten. Arretxen bizi zen Tio Agustin eta Tia Rosario. Bost seme-alaba zituzten: Agustintxo, lehena, 1985ko ekainaren 20an hil egin zen, Donostian. Elkarrekin ari ginen lanean obra batean eta berak istripua izan zuen. Haren anai-arrebak, berriz: Manuel, Mari Carmen, Maite eta Iñaki.

Pakita, esneketaria, Arretxen bizi zen ere. Senarra Joxeantonio eta seme-alabekin. Ez dakit jada denak ote zeuden etxean, baina Txus eta Belen seguru baietz.

Bi taberna zeuden: Arzak bata, Lekuzar bestea. Anton eta Prexenta ziren Arzakeko aiton-amonak; orain ahaztu egin zaizkit taberna eramaten zutenen izenak. Lekuzar-eko jabea Vicente zen. Oraindik ere, makuluak lagun, ikusi izan dut inguruan paseatzen. 90 urte baino gehiago dituela esango nuke.

XXI. mende hasieran gure inguruko baserri, tailer eta baratzez beteriko zonalde hura Industrialde bihurtzea erabaki zuten. 1980. hamarkada hura baino pixka bat lehenago autobideak banatu zuen bailara. Autopistaz haratago geratu ziren Lizardi eta Altzubide biak (goikoa eta behekoa). Okerrena Mendiola baserrikoentzat izan zen: muino batean zuten baserria eta gure etxe alboan, autopistatik honuntzago lursailik onenak, batere maldarik gabeak.

30 urte pasa dira. 30 urte besterik ez. Eta ingurua erabat aldatuta dago. Lizardi, Altzubide, Mendiola, Villa Isabel eta izena galdu duten beste bi etxeak, Carmen eta Quintillán. Berberana orain Iturria da. Eta kitto.

Notarioarena egin nahi nuen gaur. Lekunberri baserritik, akta jaso.

Oharra: ez dut amarekin hitz egin, ez dut ezer irakurri. Memoria-ariketa bat izan da.

Allá por 1985, este apunte en castellano.