Zenbera
Auskalo baserri-giroan baina, kalean behintzat, ez da batere ohikoa zenbera. Are gutxiago hegoaldean. Izena ere iparraldekoa du. Behar bada, niri aditzea egokitu izan zaidanez, “xemera” Nafarroa Beherean eta Zuberoan, eta “xemerona”, ostera, Lapurdin, euskarazko “sembe - seme” aldaketa fonetikoa lekuko.
Larramendiren hiztegiak (1745) gaztanbera eta mamia jasotzen ditu, ez, ordea, zenbera hitzik. Azkuek (1906) behenafarreratzat jotzen du; Lhandek (1926) Bidarraiko zenberona lehenetsi eta “fromage blanc” gisa itzuli. Oraintsuago, Labayru hiztegiak (2003) gaztanbera adierarekin batera bildu du eta Ibon Sarasolak (2007), berriz, XVII. mendean kokatu hitzaren idatzizko lehen agerraldia, zuberoerazko eremu inguruan.
Azkenik, sareko U.Z.E.I. hiztegiak zenbera, gaztanbera, gatzatua eta mamia elkarren pareko jarri arren, ez da hori, inondik ere gero, aurreko larunbatean saltzaile baxenabartarrak Errobi gaineko zubi ondoan esan ziguna. Harentzat, bederen, gasna (fromage/queso), gaztanbera (lait caillé/cuajada) eta zenbera (ricotta/requesón) zeharo berdinezak ziren.
Wikipediak ez dakar zenbera sarrerarik. Bai, ordea, “requesón” zertan den adierazi. Harrigarri, bestalde, frantsesez, ingelesez eta alemanieraz, jatorrizko hitzik ezean, italierazko “ricotta” (berregosia) erabiltzen dela sarrien.
Eta, hain zuzen, nondik ote dator gero zenbera hitza? Ze, gaztanbera gazta-biguna baldin bada.. zer da zen-biguna? Hau da, zer da ZEN?
Zenbera, proteina asko eta koipe gutxi
