XVII. mendeko frantziskotar pilotariak
San Franzisko monasterioa XVI. mendeko lehen hamarkadan eraiki zen eta, bostehun urte geroago sabairik gabe egon zen luzaro, urteak joan eta urteak etorri beti oskarbi. Azken urteotan gutxieneko eraberritze-lanak egin dira Sasiolako Adiskideen Elkartearen eraginez eta Diputazioaren laguntzaz, eta, etorkizuna zein izan ote daitekeen inork zehatz ez dakien arren, txarrenean ere abagune hobearen zain geratzeko trantzean dago.
Sasiola leku estrategiko nabarmena izan zen hainbat mendez. Karistiarren eta barduliarren arteko muga omen (bizkaiera eta gipuzkera artekoa bai, behintzat), Deba ibaiko trafikoaren (balea, artilea, burdina…) zelatari eta hainbat matxinadaren gordeleku.
Inor gutxik daki, esaterako, Karlos I. gazteluar enperadorearen aurka jaiki ziren gipuzkoar komuneroen biltoki izan zena. Olano batxiler debarra eta Elorriaga fraide frantziskotarra ziren buruzagiak eta, 1520ko hamarkadan, Sasiolan bertan sustatu zuten Cisneros kardinalaren (frantziskotarra ere) kontrako jazarra*.
Bistan da ordurako Sasiolako komentua erabat ospetsua zela, Juan Sebastian Elkano itsastarrak, testamentua egiterakoan, 10 dukat utzi baitzizkien bertako frantziskotarrei.
Frantziskotar kirolzale amorratuak, nonbait, pilota-jokoaren aitzindariak izan zirenez gero, XVII. mendeko aztarrenei jaramonik egingo badiegu. Egindako indusketen arabera, 58 X 12 metroko kantxa zuten, harlanduzkoa, sarerik gabeko tenis gisa pilotan egiteko, “bote luzera”. Lehenik, frontis gabe eta gero, hiru metro inguruko horma eta guzti.
San Antonio, aurrez aurre, eta, atzekaldeko erretaulan (Tomás Jauregi, 1764), San Frantzisko
XVI. mendeko San Frantzisko komentua, Sasiolan, teilatu berrituarekin
* Gipuzkoan barrena, Asteasu, Bergara, Donostia, Elgeta, Elgoibar, Errenteria, Gatzaga, Hondarribia, Orio, Soraluze eta Zarautz enperadorearen alde jarri ziren eta, aurka, berriz, Azkoitia, Azpeitia, Arrasate, Deba, Eibar, Getaria, Hernani, Mutriku, Oiartzun, Tolosa, Urretxu, Zestoa eta Zumaia (DEBA. Ibilaldi bat gure historian zehar. Alex Turrillas eta José Ignacio Treku. Deba, 2015).
