Heisenberg, etika gainditu ez zuen Nobel Saria

Ziurgabetasunaren printzipioaren aita, fisika atomikoaz eta mekanika kuantikoaz zientzilaririk gorenetakoa izan arren, Heisenbergek ez zuen  dilema moralik izan nazismoa onartzeko. Nahiz eta kimikaz, biologiaz, filosofiaz zein musikaz eztabaidatzeko bildu ohi ziren foroetan solaskide errenazentista izan, ez zuen Hitlerren eta Alemaniaren interesak bereizteko bezainbat etika erakutsi.

Diferentzia guztien gainetik eta berdintasun guztien azpitik, euskal intelligentsiaren zenbait ordezkari aurrerakoi ere noraezean aritu izan dira urtetan, borroka armatuaren estrategia, abertzaletasunetik eta herri-maitasunetik berezi nahi ezinik. Inork ez die maila intelektualik ukatuko, baina bai, ordea, intelektualitatearen kapusaiaz estali duten zentzu kritikorik eza leporatuko.

Jakintsuak politikan sartu beharrik ez dutelakoan, Heisenbergek nazismoa kritikatu ez zuen bezala, gurean ere badira ETAren eta bere jarraitzaileen jokamoldea auzitan jarri ez duten intelektualak. Eta Heisenbergek, aitzakiatzat, Alemaniaren “eskubideak” nabarmendu izan zituen bezala, gurean ere badira euskal determinismoa gogotan dutenak.

Heisenbergek Fisika Nobel Saria (1932) irabazi zuenez badakigu ez zuela etika-azterketarik gainditu. Euskal “heisenbergak” ez dira haren mailakoak eta, euren mesedetan, historiak ez du izan direnik ere jakingo. Auskalo gero, Derioko ANVren zinegotziak historiarik egingo ote duen baina zentzu kritikoa, behintzat, azaldu azaldu du.

  Werner Heisenberg

 -- Antonio Fernández-Rañada. Heisenberg: Ciencia, incertidumbre y conciencia. Madrid, 2004