Tout ira mieux… Jusqu'à Ispahan
Ez zait Almudena Grandesen azkena batere gustatu, agian gehiago itxaro nuelako. Distopia sinesgarria asmatzea, burutzea eta interesaraztea ez da segurutik batere erraza, baina auskalo merezi ote duen ezertan ahalegintzea, helduentzakotan hasi eta gaztetxoentzako moduko literaturan amaituko bada.
Behar bada ez da nobelarik aproposena Almudena Grandes zena estu hartzeko, jakina denez minbiziak jota hil baitzen azken atalen bat edo beste bukatu aurretik (3), baina istorioaren unerik gorenean ere indarge atzematen da, ideien printzak hitz-jarioaren itzalpean babestu edo ezkutatuko balira bezala.
Gizartearen kontrolaz jabetzen den ideologoaren eta bere aholkulari artezaren profilak ahulak dira oso, sistema guztiari eutsi beharrean diren polizia nazionalaren zein guardia zibilaren buruenak bezalaxe. Zer esanik ez, noizbaiteko askatasuna bideratzeari ekiten dioten taldekideak ere. Dena da gogotik naïf samarra, non eta eguneroko errealitate gezurtiaz jabetzeko ere gauza ez den gizarte kokilduan.
Ez zait batere serioa iruditzen txertoak iruzurra direnik sumaraztea edota, sasidiktadura ezartzeko pandemia asmakizun aproposa izan daitekeen leloa dantzan jartzea. Edozein modutan, fikzioaren hariak hala eskatuko balu ere, balirudike kontakizunak landuago eta jantziagoa izan beharko lukeela; alegia, ez duela balio harria bota eta auzia, huskeria gisa, nora ezean bere kasa uztea.
Dena gertatzen da, gainera, nonahiko Madril itsumandoan, ez iraganik, ez belaunaldi-memoriarik, ez munduan barrena ingurumari zabalagorik ez bide duen gizarte endogamiko eta klaustrofobikoan (4), non bestelako errealitaterik izan daitekeenaren zantzurik txikiena ere ez den gogoan hartzen.
Maldan gora kostata igo ondoren, istorioa amaitzen da arrapaladan, presaka eta harrapataka, hutsaletan eta gezatan. Heriotza lagun krudela izan daiteke, ez ustean beti ere zain baitago… nahiz Ispahanen izan (5).
---ooOoo---
2) Orain "Les soldats de Salamine" (Javier Cercas, 2001) irakurtzeari ekin diogu. Ez nuen nik bere garaian gaztelaniaz irakurri, baina bai, ostera, David Truebaren filma ikusi.
3) Luis García Montero alargunak amaitua.
4) Bi-hiru lerro baino ez, nobelaren unibertso estua ulertzeko:: "Les gens devaient enfin pouvoir bavarder à coeur ouvert dans les pâtisseries, les magasins de vêtements, les stands du Rastro ou les boutiques de matériel informatique. Certains tracts que distribuait La Montagne depuis de semaines partout dans la ville..."
5) "Le valet du riche marchand de Bagdad". Obabakoak. Bernando Atxaga.
Spoilerrik gabe: ederto adierazten du Cercasek aita hil berria duen narratzailearen harreman anbiguoa eta gazi-gozoa zaharrekin, adinagatik guraso izan ditzakeenak, batez ere Mirallesekin.
Bestalde, Soldados de Salaminari esker hobeto irudikatzen dut zer izan zen Falangea eta Falangearen bilakaera, Ridruejoren eta Sanchez Mazasen beraren dezepzioa frankismoarekin. Ezagutzen ez nituen datu batzuek harritu ninduten: Sanchez Mazas faszistak eta hemen ondo ezagutu dugun Jose Bergamin komunistak txaleta erosi zuten erdi bana Madrilgo Serrano kalean. Italiako faszismoa izan zuen Espainiako falangeak eredu, eta Mussoliniren lagun asko ibili ziren faszismoaren eta sozialismoaren arteko joan-etorrian. Mussolini bera iraultzaile sozialista izan zen gaztetan, klase-borrokan proletarioen alde egin behar dela aldarrikatzen zuen Avanti!-ko bere izkribuetan.
Azkenik, Soldados de Salaminako bigarren atalaren azken esaldiak dio badela Bilbon Sanchez Mazasen izena daraman kale bat, eta egia da Doña Casildako estrata batek Rafael Sanchez Mazas zuela izena, baina 2014an, Ibon Areso alkate, Soldados argitaratu eta 13 urtera, izen hori kendu egin zioten.