Tolstoi eta paparazzoak
Bai, Tolstoik eta bere garaiko Errusiak ikaragarrizko oinarria eskaintzen duten arren demaseko filma egin ahal izateko, zinematara heldu zaigun ondorioa pelikula komertziala baino ez da. Ez dut uste iritzi hau mespretxutzat hartu behar denik, laudoriotzat baizik, beti ere orekari eutsiz gero behintzat. Eta, behar bada, Michael Hoffman zuzendariak orekari eusten asmatzen du, hil aurretik Tolstoik bere ondasun material eta irizpide ideologikoen artean izan zuen barne-eztabaida latza azaltzerakoan, baina ez dut uste batere asmatzen duenik garai hartako gizarte zibilaren berri ematerakoan.
Ez naiz ni XX. mendearen hasierako errusiar kazetaritzaz batere aditua, baina Michael Hoffmanek Tolstoiren gertakarien inguruan islatzen digun “paparazzo” andana ez da inondik ere sinesgarri. Eta ez, ordurako, kazetaritza mota horren aitzindaririk ez zelako mundu anglosaxoian, erabat ezina zitekeelako baino tsarren sistema absolutistaren baitan.
Llabur-llabur gogoratu baino ez Aleksandr II.a (1818-1881) asasinatua hil zela, Aleksandr III.a (1881-1894) ez zela sekula bere gaztelutik atera norbaitek erailgo ote zuen beldur eta Nikolai II.a (1894-1917), aita eta aitona baino dezente bihozberagoa izan arren, ez zela oinordetzan hartutako inperio autokratiko eta absolutista aldatzeko gauza izan. Hirurek sustatu zuten polizia-sistema, etengabeko salbuespen-egoera, agintekeria eta zentsurapeko gizarte hartan nekez gerta zitekeen La ultima estación filmak eskaintzen digun kazetari-giro mendebaldarra.
Adibide gisa baino ez, hirurogei urtetik gorako Sofia kondesa --Tolstoiren emaztea-- balkoitik eseki eta senarra kirikatzen azaltzea, kazetariak hogeita hamar metrotik eta egun argiz magnesioko flashaz argazkia ateratzen dion bitartean, behar bada aukera-maukeran legoke Buster Keatonen pelikula barregarrietan baina absurdo samarra Tolstoiren (sasi)biopic batean. Hori ez da ez historia, ez erreala, ez hurbila, ez sinesgarria, ez ezer. Hori adar jotzea da.
Zenbaitek esango du kazetari-ikuspegi hau partziala dela eta, txarrenean ere, hutsaren hurrengoa Tolstoiren bizitzaren barrena. Baina arazoa ez dagokio kazetaritzaren historiari, Errusiaren historiari berari baino. Hau da, filmak eskaintzen duen XX. mende hasierako gizarte-irudiaren normaltasuna (are gehiago, aurreratua!) zeharo sinesgaitza baldin bada, nola arraio irudituko zaizkigu ba sinesgarri orduko mugimenduak eta pertsonaiak?
Baina, tira, pelikulak komertziala izan nahi duela esaten hasi naiz. Hortik aurrera, edozerk balio du. Are gehiago Christopher Plummer eta Helen Mirren tartean badira.
Tolstoi (Christopher Plummer) eta Sofia (Helen Mirren), 2009 urteko filman.
Senar-emazteak, 1909 urte inguruan