Nafarroako emakume "erregeak"

Buenos Airesko Jorge Beramendi ingeniaria, historia-irakaslea da eta “Los Vascos- Euskaldunak” aldizkari argentinarraren zuzendaria. Iazko iraileko alean Beramendik berak argitaratu zuen “Reinas vascas” idazlana, non ezagunegiak ez diren hainbat zertzeladaren artean dioen, Nafarroakoa izan zela --burujabetzak iraun zuen artean-- “berezko  eskubidez” erreginarik gehien izan zuen erresuma europarra.

Jarrera honen oinarrian euskal oinordetza-usadioa edo zuzenbidea dago eta, hain zuzen, Nafarroako erregeek zuten eskumena, semerik ezean, alabaren bat ondorengotzat hautatzeko. 

Franko salioen usadioa besterik zen, ordea, eta Europan zehar zabaldu zen kodearen arabera, emakumeek ezin zuten monarka izan, ez eta euren ondorengorik ere, nahiz semea izan.  Arau hau  Lege Salikoak (1328) finkatu zuen Frantzian  eta, aurrerantzean, erabat eragotzi  emakumeak errege-karguaz “berezko eskubidez” jabetu eta erabateko erregina (ez erregina ezkontidea) izatera iristeko zilegitasuna. Hauzia are gehiago larritu zen Ingalaterrako  eta Frantziako interes eta interpretazio kontrajarriak elkarren aurka gurutzatu zirenean. Eta monarkia bien arteko eztabaida piztu ez ezik, baita  sekula historian izan den gerrarik luzeena eragin ere: “Ehun urteetako gerra” (116 iraun zuen).

Ingalaterra eta Frantzia bat zetozen erregina izateko emakumeen berezko eskubiderik ez onartzeko orduan, baina Ingalaterra gertu zegoen artean emakumeei aitortzeko “bitartekoarenak” egiteko eskubidea (aitarengandik oinordekotzan jasotako zilegitasuna semeari pasatzeko),  Frantziak, berriz, ezta hori ere.

Jakina,  hasierako zerrendan adierazitako hamasei erreginak baino  gehiago izan zirela aipatutako herrialde europarretan, baina ez berezko eskubidez edo zilegitasunez, erregearekin ezkondu izanagatik baino, erregina-ezkontideak alegia.

Berezko eskubidez eta zilegitasunez Nafarroako "errege" izandako erreginak honako hauek izan ziren: Joana I.a (1284-1305), Joana II. (1.328-1349), Blanca I.a (1425-1441), Leonor I. (1471-1479), Katalina (1483-1512) eta Joana III.a Albretekoa (1555-1572).