Mugaz muga

Gure ama zenak utzitako Salvat Hiztegi Entziklopedikoak (1947)  muga hitza jasotzen du, gaztelaniazko aldaera arrunta bailitzan. Espainiako Errege Akademiak dioenez, ordea, haren jatorria euskarazkoa da. Ez dut nik esango Akademiak arrazoirik ez duenik, baina euskaraz ezezik, Pirinioetako hizketa guztietan ere --Erronkaritik Kataluniaraino--,  antzerako hitzen bat erabiltzen dute: muga, moga, boga, buega, güega, uega… “Diccionario Aragonés” (Rafael Andolz, 1992) delakoak ez du muga biltzen, baina bai, ostera, mugar (lindar) eta mugante (limítrofe).

Joan Corominasen hiztegi etimologikoak sarrera bi eskaintzen ditu, elkarri atxikiak: Buega eta Mogote. Aurrenaz zera adierazten du, besteak beste:

BUEGA, arag. ‘mojón’, ‘límite entre dos territorios’, de una forma prerromana BOGA, variante dialectal del vasco muga ‘mojón’, ‘límite’. Eta geroxeago ezartzen: “La alternancia entre b- y m- es frecuente en los dialectos vascos actuales y lo sería ya en los prerromanos”.

Bigarrenaz, berriz:

MOGOTE. Hainbat aukera-maukera alboratu ostean, zera dio: “Mucho más verosímil es la relación <…> con  el arag. buega ‘mojón’ ‘linde’; ésta indudablemente es variante del vasco muga, puesto que en el Alto Aragón central y en el Bajo Aragón dicen buega, huega, güega…

Hala ere amaieran, eta Koldo Mitxelenaren maisutza aipatuz, zehazten du: “De moko podría formarse muy fácilmente un derivado mokoti en vasco, puesto que –ti es el sufijo bien vivo para formar adjetivos caracterizados por la cosa que indica el primitivo: basoti ‘montaraz’… egiti o egiati ‘verdadero’… adurti ‘baboso’. Luego mokoti sería puntiagudo. Lo más probable es, pues, que mogote sea sencillamente un vasquismo relativamente moderno, perdido luego en la lengua de origen. “

Lekuko mendizaleak arrazoi zuen. Ez nintzen galdu.

Ezkerraldeko gailurrik gorena, Aspe (2.645 m), Espainian. Eskuin-barrenean, eguzkipeko tontor biak, Frantzian. Aspetik Nafarroara, artez arte, hogei kilometro inguru besterik ez.