Lorenzo Zabalaren euskal aztarrena
Zail da gero 1962an nagusi zen giroaz orain jabetzea. Baina, hartaz ezer gutxi dakien irakurlea konturatu dadin, demagun eskuartean hartzen dugula argitalpen ofizial bat non, besteak beste, Gipuzkoako Gobernari Zibilak eta “Delegado Nacional de Prensa, Propaganda y Radio del Movimiento” delakoak aurkezpena egiten duten; Juan San Martinek, Jenaro Garatek, Pedro Zelaiak edo Carlos Santamariak gaztelania hutsean idatzi eta, esaterako, Elgetako Udalaren iragarkia ere erdaraz izateaz gainera, bertako alkateak Elgeta Espainian dagoela azpimarratu beharra sumatzen duen. Ba, giro horretan, izan zen gizona, enpresa-burua, inork eskatu gabe, ezeren truke eta ohiko interesen kontra, euskaraz idatzi eta izen-abizenez sinatzea erabaki zuena:
MOTOBIC. Fábrica de motores, ciclomotores y motocicletas
Nere esker zintzoakin ainbeste zor dioten ikastolari biotzez.
L Zabala
Esan bezala, 134 erakunde eta enpresa izan ziren beste hainbat iragarkiren ordainaz Armeria Eskolaren argitalpena finantziatu zutenak. Batetik, Gipuzkoako Diputazioa, Gipuzkoako Aurrezki Kutxa Probintziala eta Donostiako Munizipala; bestetik, Azpeitia, Berriz-Olacueta, Deva, Durango, Eibar, Elgoibar, Elgueta (España), Ermua, Elorrio, Mallavia, Marquina, Motrico, Placencia de las Armas eta Zaldivar-ko udalak. Baita Eibar eta inguruko ehundaka enpresa ere.
Ez dira gero iragarki soilak, enpresaren izena eta produktua zehazteaz gainera, gehien-gehienetan ugazaba, enpresa-buru edo zuzendari nagusien zorion-agurrak agertzen baitira, eskuz idatziak, bakoitzaren sinadura eta guzti. Beraz, horra non, ustekabean, orduko hainbat enpresa-buru ezagunen sinadura-katalogoa. Nik neuk, adibidez, estreinako ikusi ahal izan dut aittitta Ciriaco Mendizabal “Amatiño”ren sinadura.
Den-denak erdaraz, jakina, bat bakarra ezik. Eta ez euskaltzale ez zirelako, garai hartan nekez otu zekiokeelako baino inori euskaraz idaztea. Izenak ikusita, esango nuke esan orduko enpresa-buruen hamarretik bederatzi t´erdi euskaldun peto-petoak zirela, baina gauza bat zen euskaraz jakitea, beste bat euskaraz idazten asmatzea eta, beste bat, dezente zailago, nahiz eta asmatu erabaki hori hartzea. Eta Lorenzo Zabalak erabaki hori hartu zuen, noiz eta 1962an.
Enpresa-mundua ez da inondik ere aurrelariena izan euskalgintzan eta, orain ere, enpresa-iragarkietan normal samarragoa da testu elebidunak aurkitzea euskara hutsean soil-soilik baino. Baina, zer gerta ere, Lorenzo Zabalak bere euskaltzaletasunaren zantzua utzi zuen, kontrakorik adieraztea askoz ere errazagoa eta erosoagoa zen garaian.
Zorionak, Lorenzo.
