Kuantikaren xarma
Adarjotzaile samarra omen zen Richard Feynman fisikari estatubatuarrak zera esan zuen 1960ko hamarkadan: “inork ez du mekanika kuantika ulertzen”. Hala ere, 1965 urtean Fisika Nobel Saria eman zioten, berak aitortzen zuen baino gehiago ulertzen zuelakoan. Hala ere, Feynmanek ez zuen batere ziri-jokorik asmatu, hainbat hamarkada lehenago Niels Bohr fisikari danimarkarrak aurreratua baitzen: “Fisika kuantikaz harritzen ez dela dioenak ez du segurutik ondo ulertu”.
Fisika kuantikoak bide luzea egin du Max Planckek (1900) eta Albert Einsteinek (1905) lehen aztarrenak azaldu zituztenetik. Eta hasiera beretik jo zen “ulergaiztzat”, besteak beste fisika klasikoaren oinarrizko hainbat “egia” hankaz gora jartzen zituelako. Kontua ez da, ordea, fisika klasikoa eta kuantikoa kontrajarriak direnik, bi esparru desberdinetan ari direla baizik. Izan ere, klasikoak eskala handiko sistemen portaera aztertzen du eta kuantikoak, aldiz, txikikoena. Zenbaiterainoko txikiak? Ba… sagarra Marte planetarekiko bezain txikia da mundu kuantikoa sagarrarekiko. Hutsaren hurrengoa. Azazkala egun batean hazten dena baino askoz ere txikiagoa.
Hona bi adibide, fisika klasikoaren eta kuantikoaren arteko desberdintasuna adierazteko. Klasikoak diosku –eta gure logika osoz ulertzen eta onartzen dugu— esku-pilotak frontoiaren horma jo arren ez dela sekula beste aldera pasatuko. Fisika hutsa da. Baina pilota kuantikoak, ordea, frontoi-horma kuantikoa behar beste aldiz gurutzatuko luke, nahiz hain ulergarri ez iruditu. Hau ere fisika da, fisika kuantikoa.
Aldi berean, fisika klasikoak diosku, eta ontzat ematen dugu, txanponak bi alde besterik ez dituela: aurpegia eta gurutzea. Baina zenbat posizio desberdin ditu txanpona gora bota eta lurrerainoko joan-etorria egin eta kolapsatu arte? Konta ezin ahala.
Kuantikak aplikazio berriak eragin ditu honezkero, telefono mugikorretan, GPSan, laserrean nahiz hospitaletako erresonantzian eta abarretan. Baina orain sumatu ezin bestekoak izango dira ondoren uholdeka eratorriko diren aplikazioak. Hala ere, ikerketa aplikatuaren helburua arazo praktiko eta zehatzak ebaztea eta prozesuak hobetzea den arren, oinarrizko ikerketaren helburua, berriz, ezagutza orokorra zabaltzea eta sakontzea da.
Hau da, mundua, unibertsoa eta natura hobeto ezagutzea. Eta honetan datza, hain zuzen ere, Aran Garcia Lekue oinarrizko ikertzaileak suspergarritzat jotzen duen lilura: kuantikaren xarma.
2) Hitzaldiak ikusentzule dezente bildu zuen Tabakalerako Kutxa Fundazioaren Aretoan. Pedro Migel Etxenike, DiPCen presidentea, eta Jose Maria Pitarke nanoGUNEko zuzendari nagusia tarteko, beste hainbat ikertzaile, irakasle eta unibertsitari. Eta ez soilik fisikariak, baita biologoak, filosofoak eta beste ere.
.
