Juan San Martinen omenetan

Oin, euskaltzale izatiak ez daka koplarik, ixa iñor ez dao-ta, itxuraz behintzat, euskerian kontra. Gaurko gazterixiantzat, ostera, normala da ikastolara juatia, euskerazko radixua entzutia, telebisiñua ikustia edo Su Ta Gar-en musikia ipintzia. Eta zer esanik ez interneten sartu, bihar dana hartu, bihar ez dana baztartu, korta-pega eiñ eta kitto.

Gaur dana da erdi-automatikua, ixa-ixa argixa ixotzia beziñ erreza. Baiña, Juanitok euskeraz ahalegintzeko erabagixa hartu zebanian, ostera, euskeria eziñian zeguan, iñok ez zeban euskerian defentsa sutsurik eitten, eta ez zeguan euskeraz bape eskolarik, radixorik, telebisiñorik, egunkaririk edo diskorik. Ezebez, gero. Gerra osteko diktaduria eta desiertua baiño ez.

Gaur egun 800 liburu inguru kaleratzen dira urtero euskeraz. Juanitok 15 urte kunplitu zittuanetik 35 urte izan arteko hogei urte luzetan, ostera, guztira 200 liburu besterik ez ziran plazaratu. Gaur egun hiru hillabetian, orduan hogei urtian beste. Gehixenak Iparraldian eta Ameriketan argitaratutakuak. Danak lortu eta irakurriezkero be, ha zelako panoramia! Esan biharrik be ez, Juanito ez zala euskaltzaletu euskal merkaua ugarixa zalako, literatura ederra zalako edo produkziñua entretenigarrixa zalako, euskal militante amorratua izan zalako baiño.

Baiña, euskaltzale militantia ez ezik, baitta autodidaktia be. Ixa edozeiñek goi-maillako ikasketak eitteko aukeria dakan sasoi honetan konturatzen ez garan arren, Juanito ez zan unibertsidadera juan, ez zeban euskal filologiarik ikasi, ez zeban euskerazko libururik etxian, eskolan, liburu-dendan edo udal-liburutegixan topau. Juanitok ikasi zeban guztia kostata ikasi zeban, bere kontura, maixu barik eta gabaz, liburu zaharrak basarriz basarri eta konbentuz konbentu billatzen, gerran hil ez ziran jakitun apurrak domeketan bisitatzen, eta erbestera igesik juan ziraneri makinatxo bat karta idazten.

Euskaltzale militantia eta autodidaktia izan zala esan dogu, bai. Eta, horrez gaiñera, baitta euskaltzale eibartarra be. Juanitok ez zeban Xuberuako basarri galduren batera juan biharrik sentidu benetako euskera jatorrian zuztarrak billatzeko. Txistada baten jabetu zan bere herrixan bertan zekan berbetia beste iñunguan bestekua zala, bere jaixo-herriko euskeriak ez zetsala beste iñunguari ez zorrik eta ez inbidixarik. Eta berak onduen ezautzen zeban euskeria zala, hain zuzen be, berak onduen batu, landu, aztertu eta indartu leikiana.

Seguru asko, iñoiz ez da benetako euskaltzalia izatia konpromiso samurra izan. Bihar bada, oin be ez. Baiña Juanito ez zan sekula atxekixa merke billa jardun, ezta beste iñok zer eingo begira zain egon be. Biharrari ekin zetsan, "eiñ" egin zeban. Berak beria bete zeban. Ondo asko bete be, gaiñera. Eta gero gerokuak.

Juan San Martin. Literaturaren zubitegia

---oo0oo---

Hainbat ohar:

• Testu hau etxian agertu jatan, Juaniton gaiñeko informaziño billa nebillela. Hasieran behintzat, iñona zala iritxita, ez neban neria izan leikianik pentsau be. Eibartarrak zerrendara be bialdu neban, iñok ezautuko zebalakuan. Baiña iñok ez dau beretzat hartu nahi izan. Iñun argitaratua be ez dao. Eta, itxura danez, testua etxian (papelian) dakan bakarra ni naiz.

• Eibarko euskera-kontuetan aittuak diranen ustez, Eibar guztian lau edo bost lagun baiño ez ei daoz holakorik idazteko gauza diranak. Baiña, biharbada, goiko testua idatzi dauanak ('kunplitu' berbia eta beste) eibarreraz gainera, beste zenbait moldetan be sarri idatzi izaten dau..

• Horrez gaiñera, Su Ta Garren erreferentzixak aitzen emoten desku, testuak urtetxo batzuk dakazela.

• Nik ezarri neikian bakarra  zera da, “korta-pega” esaeria kazetari munduan erabiltzen dala gehixenbat.

• Halandabe, batena zein bestena izan, hona sarian jasota, gure Juanito jaixo zaneko ehun urte betetzian, ez dogu-ta ezkutuko testua betiko linbuan lagako.