Gure Uztapideren errealismo fantastikoa
1972 urte inguruan-edo Donostiako Hoja-del-Lunes-ko zuzendariak deitu zidan, Juan San Martinen partez, hamabostean behin bertsolaritzaz idatziko ote nukeen galdezka. Bertsolaritzaz? Nik? Artean hogeitaka urte eta euskal jaien inguruan bertso-saioak antolatzen ibilia baino ez.
Berehala Juanitori deitu nion, benetan uste al zuen nik bertsolaritzaz ezer ganorazkorik idatzi ote nezakeen. Eta berak erantzun: “Hi... bertsolaritzaz idaztia eztok bertsotan hastia. Bertsolaritzan atzian historixia daok, tradiziñua, kulturia, herrixa, ahozko literaturia… Ez badakik ikasiko dok. Gaiñera, hi ez dok ba kazetari izan nahi? Kazetarixak dakixenaz bakarrik idatzi bihar izango balebe…”
Berrogeita hamar urte geroago, San Martinen erantzuna gogorarazi dit Pako Aristik: “bertsolarien historia, azken batean, herriaren historia” da; eta, Uztapide lotsati handia, “berak ezagututako pertsonen argazkiak eta deskribapenak egiten bezain ona zen bere burua ezkutatzen” ("Nire Uztapide" - Erein, 2022).
Liburuxka bikaina, benetan, Pako Aristiren “Uztapide”, gustura eta erraz asko irakurtzen den biografia nobelatua; areago, segurutik, Manuel Olaizola zenaren izaera, denborak eta erritmoak ezagutzeko zoria izateaz gainera, Agiñazpi jatetxean (Eibar) elkarrekin gosaldu eta Uztapide (Endoia) baserri-tabernaren hormetan 1936ko txapelketako bertsoak eta argazkiak ikusteko aukera izan genuenontzat.
Uztapideren bizitza-ibilbideari nolabaiteko errealismo majikoa dario. Edota, behar bada, zehatz, alderantzizkoa. Errealismo majikoa baldin bada fantasia irrealaren egunerokotasuna, Uztapiderekin joandako euskal mundua zen, egunerokotasun xumearen errealismo fantastikoa.
Eta, harrigarriena, gero, zera: gu (ni, behintzat, bai) inguru-inguruan bizi ginelarik gertatu izana!
- Zubeltzu bertsolariari omenaldia. Ezkerretik eskuinera, Iriondo, Uztapide, Zubeltzu eta Basarri. Deba, 1974.
- Uztapideren azken bertsoak, 1982an. Lasturren egin zitzaion omenaldian. Aurrenak ere bertan izan ziren. Bertako tabernaren horman diraute azken berrogei urteotan.
- Uztapide baserria, Endoian (Zestua), 1970eko hamarkadan.
