Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / Amatiño / Gizon-emakumeak dira beren ekintzen erantzule

Gizon-emakumeak dira beren ekintzen erantzule

Amatiño 2024/07/02 15:15
“Nurembergeko epaiketa” (1) filmak (Stanley Kramer, 1961) orain laurogei urte aztertu zuen erabaki pertsonalen erantzukizuna, eguneroko bizitzan zein testuinguru politikorik larrienetan. Alegia, elkarrekin osatzen dugun gizartearen ardura izateaz batera, gizaki guztiok dugula norberaren ekintzen erantzukizuna. Ez gehiago, baina ezta gutxiago ere.

“Vencedores o vencidos (El Juicio de Nuremberg)” ekoizpena hamarkada hartako filmik arrakastatsuenetakoa izan zen, eta ez komedia arin edo western petoa zelako, “Gerra Hotzaren” une larrietan (Vietnam, Kubako misil nuklearrak…) Hitlerren agintepeko lau (2) epaileren kontrako auzia jasotzen zuelako baizik. Orobat inoizko aktore-andanarik (3) ospetsuenetakoa bildu zuelako.

Izatez, Nurembergeko epaiketak edozenbat (4) izan arren, guztiak ere auzi eztabaidagarriak suertatu ziren, nazioarteko legelari askok ez baitzuen inondik ere uste Alemaniaz kanpoko justizia nor izan zitekeenik ezer epaitzeko. Are gutxiago, erabakitzeko, epaile alemaniarrak benetan libre izan ote ziren Hirugarren Reichak ezarritako legeei muzin egin eta betearazteari uko egiteko.

Hain zuzen, defentsa-abokatuaren argudio nagusia izan zen, funtsean, alemaniar epaileek sistema naziak indarrean jarritako legeak baino ez zituztela abiarazi. Hau da, sakonera jota, beti ere zalantzan egon zen, zenbaiteraino izan ote ziren alemaniar hiritarrak holokaustoaren errudun.

Zentzu honetan, lau epaituetarik hiruk ez zuten euren burua erruduntzat jo, indarrean zegoen lege-arautegia bete baino ez omen zutelako egin, epaileei ez zegokielakoan Estatuak ezarritako sistema eztabaidatzea. Baina defentsa-abokatuak bilbatutako argudio-sarea hautsi zen, ordea, laugarren akusatuak, Ernst Janning (5 ) Justizia Estatu Idazkariak izandakoak, bere burua erruduntzat jo zuenean, defentsaren iritziaren aurka.

Ondorioz, adierazgarria bezain esanguratsua Hans Rolfe (Maximilian Schell) defentsa-abokatuaren azken alegatoa:

Señorías. Es mi deber defender a Ernst Janning, y Ernst Janning ha dicho que él es culpable. No hay duda de que él se siente culpable. Cometió un grave error al contemporizar con el movimiento nazi, en la esperanza de que beneficiaría al país. Pero, si vamos a considerarle culpable, hay otros que también contemporizaron y a quienes debemos considerar también culpable. Ernst Janning ha dicho: “Triunfamos más allá de nuestros más desenfrenamos sueños. ¿Por qué? ¿Por qué triunfamos, Señorías?

¿Qué decir del resto del mundo? ¿Es que ignorábamos los propósitos del Tercer Reich? ¿No oyó las palabras de Hitler radiadas en todo el mundo? ¿No leyó sus intenciones en el ‘Mein kampf’ publicadas hasta el último rincón del mundo? ¿Cuál es la responsabilidad de la Unión Soviética, que firmó en 1939 el pacto con Hitler, permitiéndole hacer la guerra? ¿Vamos a declarar culpable a Rusia? ¿Cuál es la responsabilidad del Vaticano, que en 1933 firmó el Concordato con Hitler, dándole el primer timbre de prestigio? ¿Vamos a declarar ahora culpable al Vaticano? ¿Cuál es la responsabilidad del gran estadista Winston Churchill que dijo en Londres, en carta abierta al Times en 1938 --¡Mil novecientos treinta y ocho, Señorías!—. “Si Inglaterra tuviese que sufrir un desastre nacional, pediría a Dios que mandara un hombre del cerebro y el coraje de Adolf Hitler”. ¿Es Winston Churchill culpable? ¿Cuál es la responsabilidad de los hombres de industria americanos que ayudaron a Hitler a reconstruir su arsenal, lucrándose con esa reconstrucción? ¿Declararemos también culpables a los industriales?

No, Señorías, no. Alemania no es la única culpable. El mundo entero es tan responsable de Hitler como Alemania. Es fácil condenar a un hombre que está en el banquillo. Es fácil condenar a los alemanes y hablar del defecto básico de su carácter que permitió a Hitler subir al poder, y al mismo tiempo, impunemente omitir los defectos básicos de carácter que llevaron a los rusos a pactar con él, a Churchill a exaltarle y a los industriales a beneficiarse. Ernst Janning ha dicho que es culpable. Si lo es, la culpa de Janning es la culpa del mundo. Nada más, y nada menos.

Dan Haywood (Spencer Tracy) Magistratu Nagusiak ez zuen, haatik, zalantzarik izan. Lauak erruduntzat jo zituen, ezinbesteko eta oinarri-oinarrizko printzipioaz: zer gerta ere, gizaki guztiok dugula norberaren ekintzen erantzukizuna. Ez gehiago, baina ezta gutxiago ere.

Ezin uka, gaur egungo geure inguru hurrean zein nazioarte urrutian bizi ditugun hainbat egoera, jarrera eta gertaera politikok erabat baieztatu nahi lezaketela Hans Rolferen defentsa-abokatuaren arrazoibidea, alegia: denok errudun beraz, inor ez. Baina, aldi berean, paradoxa den arren, ezin uka ere, Dan Haywood magistratuaren funtsezko hastapena ahaztezina bezain alboragaitza dela, gutako bakoitza baita, batere aitzakia politikorik gabe, norberaren erantzukizunaren jabe, gure ekintzen erantzule.

1) Espainiar merkatuan “¿Vencedores o vencidos?” tituluaz aurkeztu zen, 1968 urte inguruan-edo, oso oker ez banago.

2) Laburtu beharraz, filman lau baino ez dira agertzen.

3) Spencer Tracy, Burt Lancaster, Richard Widmark, Marlene Dietrich, Montgomery Clift, Maximilian Schell, Judy Garland eta beste.

4) Guztira 600 inguru lagun izan ziren hainbat auzitan epaituak, denetariko gobernari, militar eta funtzionario tarteko.

5) Ernst Janning alegiazko izena da. Izatez, Franz Schlegelberger zeritzan. 

Markos Zapiain
Markos Zapiain dio:
2024/07/02 18:51
Ez dakit, Magistratu Nagusiaren argudioak beti eragiten dit ezinegona: “Zer gerta ere, gizaki guztiok dugu norberaren ekintzen erantzukizuna”. Erabatekoa? Benetan? Arrazoibide hori dago liberalismoaren eta existentzialismoaren oinarrian, baina ez dut uste muturreraino eraman daitekeenik: zergatik datoz presoen % 90 auzo pobreetatik? Pobreek berez dute joera askatasuna delituak egiteko erabiltzeko, ala? Ez ote du zeure inguruak eta gizarteak ikaragarri baldintzatzen hautu ustez libre hori? Seme-alabak gosez ditudan etorkina banintz lapurtu egingo nuke. Valladolidekoa banintz ez dut uste Kataluniaren independentziaren alde nengokeenik. Modu indibidual librean nintzateke orduan Kataluniaren independentziaren etsai? Familia nazi batean jaio banintz Munichen 1920an, ez nintzateke nazia?

Dirudienez, zigortzeko bultzadari oinarri filosofiko bat emateko asmatu zen giza askatasunaren eta erantzukizunaren aldarrikapena eta teoria, eta horixe da Nurembergeko epaiketaren markoa, bai filmarena eta bai benetakoarena. Noski, ingurura begiratuta eta egunkariak irakurrita ezinezkoa dirudi zigorrik gabeko gizartea, baina zorionez legediak kontuan hartzen ditu aringarriak ere.

Bestalde, desberdina dute begirada fenomeno bat zigortzea duenak xede eta fenomeno hori ulertu nahi duenak. Horregatik amorratu zituen hainbeste Jon Juaristi eta enparauak Joseba Zulaikaren “Violencia vasca. Metáfora y sacramento” gordinak.
Amatiño
Amatiño dio:
2024/07/02 20:23
Bai. Behar bada arrazoi duzu diozunean 1920an jaio izan bazina Municheko familia nazian... nazia izan zintezkeela. Bai, eta behin nazia izanez gero, juduak insektizidaz itoarazi, atzeratuak antzutarazi eta homosexualen azalaz poltsoak egin.

Filosofoa ez naizen arren, sumatzen dut filosofiak --estatistikak bezala-- dena esplikatu dezakeela. Ez nuke pentsatu nahi, ordea, dena onar lezakeenik.
Asier Arregi
Asier Arregi dio:
2024/07/02 23:25
Beti egon daitezke aringarriak, beti daudelako norbanakoaren jarduera ankerrenak azaltzeko arrazoiak, norbanako horren gaindikoak. Esaterako, abusatzaile-bortxatzaile gehienek abusu latzak jasan dituzte, askok umetan; "biolentzia matxista" fisikoa gauzatu duten askok biolentzia izugarria jaso dute bere biktimaren ahotik hitz eta portaera abusatzailez; kotxe baten azpian bonba jarri zuenak horrela aberria defendatu eta askatuko zuenaren ziurtasuna zuen; Covid-19aren pase nazia eta inokulazio esperimental hilgarria inposatu nahi zutenetako askok SARS-Cov-2 existitzen zela pentsatuko zuten akaso eta gizateriaren alde ari zirela...

Hala ere, beti, bere ekintzen erantzule dira, mundu eta bizitza honetan epaitu edo ez.

Gero, badaude, bistako aringarririk ez dituztenak, milaka lagun diru hutsagatik akatu dituztenak, edo elkarte sekretutako erritualetan umeak erahil eta berauen odola darabiltenak, munduaren populazio murriztea diseinatu eta gauzatzeko agintzen dutenak, Covid-19a estrategikoki diseinatzen dutenak, gerretan bi bandoak armaz josten dituztenak (II. Gerrate Mundiala kasu, New York-eko bankari sionistek Hitlerren armak eta aliatuenak ordaindu zituzten...).

Eta horrela muga jartzea zaila da, arrazoiak, arinak edo pisuzko aringarriagoak beti aurki genitzakelako... Baina nonbait jarri behar, eta ados nago Amatiñok jartzen duen izenburuarekin... Torturatzen duen guardia zibila bere ekintzaren erantzulea delako, nahiz eta aginduak jasotzen egon eta umetan bere aitaren palizak jaso. Berdin-berdin, bere alabaren aurrean kristau bat tiroz akatzen duen ETAko gudari gurtua, hau ere aginduak jasotzen egon arren... Eta aginduak ez betetzea batzutan izugarri latza izanda ere, bete ezean zigorrak heriotzerainokoak direnean.
Markos Zapiain
Markos Zapiain dio:
2024/07/03 11:07
Zuek azaldutakoa da nire ustez ere funtsezko bereizketa: batetik, inguruak edo biografiak hainbat jokabide gaizto azal ditzake. Baina, bestetik, gizakiak badu krudelkeriarik nazkagarriraino iristen den joera bat biografiak eta inguruak ezin azal lezaketena, edozein azalpen-ahalegin barregarri eta negargarri uzten duena. Ezkertiarrek joera dute Gaizkia ere gizartearen eraginaren bidez azaltzeko; kristauek, berriz, Luziferren eskua ikusten dute Gaizkian. Gurean luzaro nagusi izan diren bi ikuspuntu horien arabera, giza erantzukizunak ez du zentzurik: gizarteak du errua batean, eta bestean Luziferrek erabili zaitu, ez zara zeu izan.

Zentzu horretan, egia da, Asier, zaila dela erantzukizunaren muga jartzea, beti izango da arbitrarioa eta konbentzionala muga hori; baina nonbait jarri beharra dago.
 
Amatiño, ez dut ezagutzen filosofiaren zati txiki-txiki bat baino, eta hala ere denetarik aurkitu dut: guztia esplikatzen saiatzen den filosofiatik bere burua edozein esplikazioren aurkako erresistentzia gisa definitzen duen filosofiaraino. Eta dena onartzeari dagokionez, Leibniz kristaua da ziurrenik den-dena arrazoi indartsuenekin onartzen duena; alegia, Gaizkia ganora handienaz justifikatzen duena.
Amatiño
Amatiño dio:
2024/07/03 12:35
Ai ama… zein kazetari arin sentitzen naizen hainbat gauza irakurrita. Baina natorren harira, hondarrik gabeko itsasotan gal ez nadin, Axularrek esan bezala.

Nik pare bat foliotan idatzi dut orain 55 urte ikusi nuen filmaz. 188 minutuko filma, non laburbiltzen den zortzi hilabete iraun zuen epaiketa, 10.000 orrialdeko sumarioaz.

Lau parte bereiz ditzakegu epaiketaren baitan. Lau akusatu nazi, alemaniar defentsa-abokatu zibila, estatubatuar fiskal militarra eta ofizioko epaile estatubatuar arrunta.

Lau akusatuetatik, batek nazi harro jatortzat azaldu zuen bere burua. Beste batek, egindakoa inork agindutakoa baino ez zela izan eta aberriaren onetan. Hirugarrenak, zer esan asmatu ezinda baina damurik gabe. Eta azkenak, gaizki eginak aitortu, bizi izandako zorabio gaiztoa agertu eta errua onartu.
 
Defentsa-abokatuak ez zion, ordea, errudun sentitzen zen akusatuari errurik onartu, “sentsazioa” baizik. Eta, ezarri, akusatua errudun joez gero, mundu guztia zela errudun.

Fiskalak ahalik eta arinen jokatu zuen, ez errurik sumatzen ez zuelako, bere nagusien estrategia militarrak, sobietarren aurka, Alemania adiskidetu beharra eskatzen ziolako baizik.

Eta epaileak, azkenik, aurrean zituen lau akusatuak epaitu baino ez zituen egin, ezelango estrategiarik gabe. Ez naziak zirelako, ez goi-kargudunak zirelako, euren agindu zuzenez egindako sarraski zehatz, jakineko eta frogatuengatik baino.

Hortik aurrera, nahi duzuena esan.
Iruzkina gehitu

Erantzuna formulario hau betez utzi dezakezu. Formatua testu arruntarena da. Web eta e-posta helbideak automatikoki klikagarri agertuko dira.

Galdera: Zenbat dira hiru ken lau (idatzi zenbakiz) ?
Erantzuna: