Ez gara adimena zer den jakiteko bezain adimentsuak
Donostian izan berri da Javier Fernandez-Han (Houston, Texas, 1994) Versatile deritzan egitasmoaren diseinatzailea, munduko txairoen energia- eta jaki-premiak asetu ahal izango omen dituen sistemaren asmatzailea. Norbaitek pentsa dezake 15 urteko nerabeak nekez asmatu dezakeela horrelakorik baina, kontu izan, gure mutikoak 9 urte baino ez zituela ideia hau lantzeari ekin zionean. Javier Fernandez-Han argia denik ezin uka, segurutik bere adimen-kozientea gutako edonorena baino altuagoa da, baina horrek ez du esangura Afrikako edozein boskimano analfabeto bera baino argiagoa ezin denik izan.
Interneten jardun besterik ez dago “inteligentzia”, “adimena”, “adimen-kozientea”, “adimen artifiziala”, “emozio-adimena” eta honelako sarrera nahi beste aurkitu ahal izateko. Zer esanik ez gero “inteligentzia-testa”, “adimen-testa” eta CI zein QI bezalako siglak eta akronimoak. Kontua da, ordea, hori guztia ez dela egia, egia osoa behintzat, egia erlatiboa beraz, funtsean gezurra alegia.
Denok dakigu zer den adimen-testa. Hau da, adimena neurtzeko froga, saiakera, azterketa edo etsamina. Baina galdetuko bagenu: Zer da adimena? Erantzunik zuzenena Edwin G. Boring psikologoarena litzateke: Adimena da adimen-testek neurtzen dutena. Ez gutxiago, baina ezta gehiago ere. Zer denik ere ez dakigun zerbait ari gara neurtzen, jakituriaren eta inteligentziaren izenean, hori bai.
Zenbait autorek dioenez, adimena neurtu nahia Mendebaldeko gizarte aurreratuaren guraria besterik ez da, Modernitatearen fruitu mediatikoa eta, funtsean, gaur egungo gizarte nartzisista bere arbasoak eta aurreko belaunaldiak baino argiagoa dela sinetsi nahi izanaren obsesioa. Baina ez da egia. Alegia, eboluzio-legeari jaramonik egingo badiogu behintzat (eta kontra dagoena ausartu dadila argi esaten), XXI. mendeko gizateria ez da Neolitoko nekazaria baino argiagoa, ezta zatia lehenagoko Homo Sapiens ehiztaria baino azkarragoa ere.
Mendebaldeak munduaren ardaztzat duenez gero bere burua, nahastu egiten ditu gizadiaren berezko adimena eta kulturaz ikasitako ezagutza. Baina ezagutza eta adimena ez dira gauza berbera. Seguraski Botswanako boskimanoek ez lukete sekula asmatuko gure edozein neska-mutikok gaindituko lukeen testa. Baina, alderantziz --eta hau da inoiz onartu nahi ez duguna--, seguru gero Nobel saridunik argienak ere ez lukeela boskimanoek jarri liezaioketen oinarrizko testik errazena gaindituko.
Hans Magnus Enzensberger erudito babariarrak esan bezala (En el laberinto de la inteligencia. Anagrama, 2009): Ez gara adimena zer den jakiteko bezain adimentsuak. Eta, beraz, adimena zer den ikasten ez dugun bitartean, ez gara gero zer arraio den ere ez dakiguna neurtzen hasiko!
Beldur naiz ez ote zaren/garen hondarrik gabeko uretan sartu. Izan ere, adimena zer den jakiteko bezain adimentsuak ez bagara... ba ote gara zoriona zer den jakiteko bezain zoriontsuak?