Eusko Ikaskuntzaren erronka nagusia
Gaur egun sinesgaitz samarra bada ere, orain ehun urteko Euskal Herrian ez zen Aberri Egunik, ez autonomiarik, ez Eusko Jaurlaritzarik, unibertsitaterik, Euskaltzaindirik, euskal eskola publikorik edo euskarazko egunkaririk. Zenbaitek pentsa lezake prehistoriaz ari garela hitzegiten baina ez, Eusko Ikaskuntza sortu orduko nire aita zenak hamar urte zituen.
Mugimendu hura ez zen bat-batean hutsetik sortu. Ordurako nolabaiteko euskal berpizkundea suspertzen hasia zen XX. mendearen hasieran. Gogoan izan, esaterako, lehen ikastola Donostian ireki zela 1914an; Eusko Alderdi Jeltzaleak 1916an parte zuela Lausanan (Suitza), Europako Nazionalitateen Biltzarrean; eta euskal diputatuek eta senatariek ontzat jo zutela, Parisen, Wilson presidente iparamerikarrak Lehen Mundu Gerra ostean proposatu zuen europar herrialdeen autodeterminazio-eskubidea.
Giro hartan jaio zen Eusko Ikaskuntza, eta, esan bezala, euskal akademiarik ezean sortarazi zuen Euskaltzaindia; eta euskal gobernurik eta unibertsitaterik faltan eratu zuen hainbat kongresu eta biltzar, udal-administrazioaz, hezkuntzaz, ekonomiaz, historiaz, nekazaritzaz, arrantzuaz, lanbide-heziketaz, arteaz, medikuntzaz eta zientziaz.
Dena egiteke zegoen, Eusko Ikaskuntzak denetik egin zuen eta, urteak joan eta urteak etorri, Euskal Herriak ez dio sekula, dion zorrik, behar beste ordainduko.
Beste kontu bat da, ordea, zer egin ehun urte geroago. Alegia, zein izan ote daitekeen Eusko Ikaskuntzaren zeregina, orain, berebiziko autonomia politikoaz gainera, gobernurik, unibertsitaterik, akademiarik eta bestelako erakunderik duen Euskal Herrian.
Ez diot nik, zereginik ez duenik, bere lekua aurkitzea nabarmen gaitzago zaiola baizik. Eta hau da, behar bada, lehen mendeurren honetan, Eusko Ikaskuntzaren erronkarik handienetakoa: bere lan-eremu aproposa aurkitzea.
EUSKADI IRRATIA - Albiste faktoria